47

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 66.1 Κοινωνικά προβλήματα: 

Προσδιορισμός και συνέπειες

Μέχρι τώρα αναφερθήκαμε στους βασικούς τρόπους πουδιαθέτει κάθε κοινωνία για να εξυπηρετήσει τις ανάγκεςκαι τους σκοπούς της. Αν κοιτάξουμε όμως γύρω μας θαδιαπιστώσουμε ότι δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι τα ίδιααγαθά και σε ορισμένους λείπουν και τα πιο βασικά, όπως,η τροφή, η στέγη, τα φάρμακα, η εργασία και η προσωπικήασφάλεια. Συχνά, οι μαθητές διακόπτουν την υποχρεωτικήεκπαίδευση για να εργασθούν. Στις πόλεις εμφανίζονταιπροβλήματα, όπως η βία, η χρήση ναρκωτικών, τα τροχαίαατυχήματα που οδηγούν σε εκατοντάδες θύματα. Τα προ-βλήματα αυτά αποτελούν κοινωνικά προβλήματα γιατί:α) επηρεάζουν αρνητικά ένα σημαντικό τμήμα του κοι-νωνικού συνόλου, π.χ. οι αυξημένοι δείκτες ανεργίας ση-μαίνουν ότι μεγάλο ποσοστό του κοινωνικού συνόλουαντιμετωπίζει προβλήματα διαβίωσης ή και επιβίωσης.Συχνά, ένα κοινωνικό πρόβλημα μπορεί να μη γίνεται α-ντιληπτό από τα άτομα που το υφίστανται, αλλά από τουςεπιστήμονες ή από τα ΜΜΕ π.χ. το κοινωνικό πρόβληματης παιδικής παχυσαρκίας εντοπίστηκε από τους επιστή-μονες οι οποίοι και οργάνωσαν ενημερωτικά προγράμ-ματα του πληθυσμού.β) παραβιάζουν τις αξίες και τα ιδεώδη του κοινωνικούσυνόλου, όπως π.χ. η παιδική εργασία, ο αναλφαβητισμός,η κακοποίηση των γυναικών παραβιάζουν τις αξίες τηςισότητας, της μόρφωσης και της απαγόρευσης της βίαςπου χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες.γ) οφείλονται σε κοινωνικούς και όχι ατομικούς παρά-γοντες, όπως π.χ. η ανεργία που οφείλεται στην εισαγωγήτης τεχνολογίας ή τις αλλαγές στον οικονομικό χαρακτήρατης κοινωνίας. Με αυτό τον τρόπο διακρίνεται το κοινω-νικό πρόβλημα της ανεργίας από το ατομικό που αφοράπ.χ. την κακή επιλογή επαγγέλματος.δ) μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη συλλογική δράσηατόμων και ομάδων και με κοινωνικά μέτρα της Πολι-τείας.Οι συνέπειες των κοινωνικών προβλημάτων αφορούν:• το άτομο, εφόσον έχουν προσωπικό κόστος που έχεισχέση με την ποιότητα ζωής και την υγεία του.• την κοινωνία, εφόσον τα κοινωνικά προβλήματα επη-ρεάζουν αρνητικά την οικονομική και πολιτική οργάνωσηαλλά και ευρύτερα όλη την κοινωνική ζωή.

φωτ. 6.1 Γιατροί χωρίς σύνορα, Γιατροί του κόσμου.Μπορείτε να ενημερωθείτε για τη δράση τωνΟργανώσεων από το διαδίκτυο (www.msf.gr,www.mdgreece.gr).- Nα συζητήσετε στην τάξη για άλλες Οργα-νώσεις που δραστηριοποιούνται στην επίλυσηκοινωνικών προβλημάτων.

φωτ. 6.2 Στ.Χώκινγκ.Yπάρχουν άνθρωποι που επιλέγουν, αντί ναείναι μέρος του προβλήματος, να δραστηριο-ποιούνται για τη λύση του. Ο φυσικός Στ.Χώ-κινγκ αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα.Μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδαwww.disability.gr για να ενημερωθείτε για τιςδραστηριότητες των ατόμων με αναπηρίες.- Να συζητήσετε στην τάξη για άλλα κοινω-νικά προβλήματα και για τους τρόπους με τουςοποίους τα άτομα που τα αντιμετωπίζουν μπο-ρούν να δραστηριοποιηθούν.

06_KEFALAIO_046-056_Layout 1 11/4/2016 9:34 πμ Page 47

48

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ66.2 Αίτια και αντιμετώπισηΤα κοινωνικά προβλήματα δεν αποτελούν φυσικές καιαναπόφευκτες καταστάσεις. Όπως κάθε πρόβλημα έχουνσυγκεκριμένες αιτίες, τις οποίες πρέπει να αναζητούμε,ώστε με κατάλληλα μέτρα να τα επιλύουμε. Οι βασικές αι-τίες των κοινωνικών προβλημάτων είναι:α) Η κοινωνική ανισότητα (βλ. Κεφ. 3.4.1). Οι άνθρωποιστο πλαίσιο μιας κοινωνίας, αλλά και οι όλες οι κοινωνίεςπαγκόσμια δεν απολαμβάνουν τα ίδια αγαθά και υπηρε-σίες. Οι κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν συνδέονταιμε τα πιο σημαντικά από τα κοινωνικά προβλήματα, όπωςη φτώχεια, η ανεργία, η βία, η μετανάστευση και ο ρατσι-σμός.β) Η κοινωνική μεταβολή (βλ. Κεφ. 3.5) αποτελεί χαρα-κτηριστικό όλων των κοινωνιών. Στις σύγχρονες κοινωνίες,οι ταχύτατες κοινωνικές μεταβολές αποτελούν αιτία πολ-λών κοινωνικών προβλημάτων. Οι τεχνολογικές επαναστά-σεις π.χ. οδηγούν πολλούς επαγγελματικούς κλάδους σεπροβλήματα ανεργίας και εξαφανίζουν παραδοσιακάεπαγγέλματα.γ) Οι κοινωνικές αντιλήψεις και νοοτροπίες. Ορισμένακοινωνικά προβλήματα έχουν τις ρίζες τους στις νοοτρο-πίες που υπήρχαν παλαιότερα και συνεχίζουν να υπάρ-χουν στη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Η κακοποίησητων γυναικών και των παιδιών, η εγκατάλειψη του σχο-λείου ιδιαίτερα από τα κορίτσια, ο ρατσισμός, όλα αυτάτα φαινόμενα συνδέονται με παραδοσιακές αντιλήψειςκαι προκαταλήψεις που υπάρχουν ακόμα σε πολλές κοι-νωνίες.Η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων προϋπο-θέτει:• την προσπάθεια αλλαγών στη νοοτροπία των ατόμων(ατομοκεντρική προσέγγιση). Στο πλαίσιο αυτό προβλέ-πεται η εκπαίδευση, κατάρτιση και ενημέρωση των ατό-μων σε θέματα π.χ. οδικής ασφάλειας, επαγγελματικούπροσανατολισμού, θεμάτων υγείας, ώστε τα άτομα ναμπορούν να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα, ξεπερνώνταςαρνητικές νοοτροπίες.• Την προσπάθεια αλλαγών στην κοινωνική οργάνωση(κοινωνιοκεντρική προσέγγιση).Σήμερα, η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτωναπαιτεί το συνδυασμό και των δύο παραπάνω προσεγγί-σεων. Εξάλλου, η μελέτη και ο σχεδιασμός λύσεων στακοινωνικά προβλήματα πραγματοποιείται με τη συνεργα-σία επιστημόνων διάφορων κλάδων. ψυχολόγοι, κοινω-νιολόγοι, αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι μελετούν π.χ. ταπροβλήματα βίας και κοινωνικού αποκλεισμού στις σύγ-

φωτ. 6.3 Εκατομμύρια παιδιά στον κόσμοείναι εκτεθειμένα σε ιδιαίτερους κινδύνουςλόγω των πολέμων και των φυσικών κατα-στροφών.- Να επικοινωνήσετε με Μη ΚυβερνητικέςΟργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτότον τομέα (UNICEF, Γιατροί του Κόσμου,Γιατροί Χωρίς Σύνορα) και να ζητήσετε νασας αποστείλουν σχετικό υλικό.

φωτ. 6.4 Η ξενοφοβία αποτελεί την κύριααιτία εκδηλώσεων ρατσισμού κατά των αλλο-δαπών.- Να συζητήσετε στην τάξη με ποιους τρό-πους η ισότητα και η αξιοπρέπεια θα γίνονταισεβαστές για όλα τα άτομα.

«Αν σκέφτεσαι ένα χρόνο μπροστά-φύτεψεσπόρους Αν σκέφτεσαι δέκα χρόνια μπροστά-φύτεψεένα δέντρο Αν σκέφτεσαι εκατό χρόνια μπροστά- μόρφωσε το λαό.» Kuaan-tzu (Kίνα 4ος-3ος αιώνας π.Χ)

06_KEFALAIO_046-056_Layout 1 11/4/2016 9:34 πμ Page 48

49

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 6χρονες μεγαλουπόλεις και προτείνουν νέες μορφές σχε-διασμού των πόλεων.Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας είναι η χάραξη τηςκοινωνικής πολιτικής που ασκείται στο πλαίσιο του κοι-νωνικού κράτους (βλ. Κεφ. 9.3) με την κατοχύρωση μέ-τρων, όπως η κοινωνική ασφάλιση, τα επιδόματαανεργίας, η επαγγελματική κατάρτιση ανέργων, η παροχήκατοικίας, η επιδότηση θέσεων εργασίας κ.ά.Στην κατεύθυνση επίλυσης των κοινωνικών προβλημάτωνεντάσσεται και η δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώ-σεων Μ.Κ.Ο. (βλ. Κεφ.2.3) και των διάφορων κοινωνικώνκινημάτων, όπως το οικολογικό, το γυναικείο, το αντιρα-τσιστικό κίνημα.Τα περισσότερα από τα κοινωνικά προβλήματα σήμεραέχουν ένα διεθνή χαρακτήρα π.χ. η φτώχεια, η ανεργία, ορατσισμός, η μόλυνση του περιβάλλοντος. Για το λόγοαυτό τα κοινωνικά προβλήματα απασχολούν διεθνείς Ορ-γανισμούς (Ο.Η.Ε., Unicef) και διεθνείς Μ.Κ.Ο. και κι-νήματα (βλ. Κεφ. 14.3).

6.3 Φτώχεια, ανεργία, καταναλωτισμός, αγωγή καταναλωτή

Η φτώχεια αποτελεί το βασικό κοινωνικό πρόβλημα όλωντων κοινωνιών σήμερα. Η καταπολέμησή της αποτελείπροτεραιότητα τόσο των κυβερνήσεων των χωρών, όσοκαι των Διεθνών Οργανισμών (Ο.Η.Ε., Unicef).Οι κοινωνικοί επιστήμονες αναφέρονται σε δύο είδη φτώ-χειας, την απόλυτη και τη σχετική.• Η απόλυτη φτώχεια είναι η κατάσταση στην οποία ταάτομα δεν κατέχουν ούτε τα στοιχειώδη αγαθά για τηνεπιβίωσή τους, όπως είναι η τροφή, το νερό, η στέγη. Ηαπόλυτη φτώχεια αφορά μεγάλους πληθυσμούς των ανα-πτυσσόμενων χωρών στην Αφρική και την Ασία, αλλά πα-ρουσιάζεται και στις αναπτυγμένες κοινωνίες, εφόσον οι

φωτ. 6.5 «Οι γούνες έχουν ζήτηση, οι φώκιεςέχουν πένθος» Αυτό τον κόσμο δεν τον κληρο-νομήσαμε από τους γονείς μας, τον δανειστή-καμε από τα παιδιά μας. Μόνο το 1/5 τουπληθυσμού της γης κατατάσσεται στην κατηγο-ρία των «καταναλωτών», αλλά αυτή η κατανά-λωση αποτελεί παράγοντα καταστροφής τωνφυσικών οικοσυστημάτων, εξαφάνισης ειδώνκαι ρύπανσης υδάτινων πόρων και ωκεανών.- Να συζητήσετε στην τάξη τρόπους συμπερι-φοράς του καταναλωτή που βοηθούν στη δια-τήρηση του οικοσυστήματος.

φωτ. 6.6 «Το κόστος του εβδομαδιαίου σαςκαφέ, μπορεί να εφοδιάσει το χωριό της Ζωής

Αίτιακοινωνικών

προβλημάτων

Κοινωνική μεταβολή

Νοοτροπίες

Κοινωνικέςανισότητες

Επίλυσηκοινωνικών

προβλημάτωνΔιεθνείς

Οργανισμοί

ΜΚΟ

Κοινωνικήπολιτική

Βασικές έννοιες μαθήματος

06_KEFALAIO_046-056_Layout 1 11/4/2016 9:34 πμ Page 49

50

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ6άστεγοι αποτελούν συνηθισμένο φαινόμενο όλων των Δυ-τικών μεγαλουπόλεων.• Η σχετική φτώχεια είναι η κατάσταση στην οποία ταάτομα διαθέτουν ένα βασικό εισόδημα που εξασφαλίζειτην επιβίωσή τους, δεν καλύπτει όμως το καταναλωτικόπρότυπο της κάθε κοινωνίας. Η κάθε κοινωνία καθορίζειεπομένως τα όρια της σχετικής φτώχειας, π.χ. στην Ελ-λάδα του ’60 η κατοχή τηλεόρασης ή τηλεφώνου δεν απο-τελούσαν βασικές ανάγκες, ενώ σήμερα περιλαμβάνονταιστις βασικές ανάγκες ενός νοικοκυριού και αποτελούνδείκτη σχετικής φτώχειας για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

πίνακας 6.1 Ένα στα τέσσερα άτομα βρίσκεται στα όρια σχετικής φτώχειας στην Ευρώπη των 15. Τα στοιχεία δίνονται χωρίςτον υπολογισμό των κοινωνικών παροχών του κράτους (Α’ στήλη) και μετά το σχετικό υπολογισμό (Β΄ στήλη).

Τα αίτια της φτώχειας εντοπίζονται στην άνιση κατανομή του εισοδήματος, στις αλλαγές της τε-χνολογίας, στις προκαταλήψεις και το ρατσισμό, αλλά και στην παραοικονομία*, που στερεί απότο κράτος εισοδήματα για προγράμματα κοινωνικής ανάπτυξης. Η ανεργία, επίσης, αποτελεί ση-μαντική αιτία της φτώχειας, ιδιαίτερα όταν είναι παρατεταμένη και αφορά άτομα μεγαλύτερηςηλικίας, που έχουν οικογενειακές υποχρεώσεις.Οι συνέπειες της φτώχειας είναι ιδιαίτερα έντονες τόσο στα άτομα, τα οποία βρίσκονται απο-κλεισμένα από πολλά αγαθά και δραστηριότητες, όσο και στην κοινωνία, αφού η φτώχεια αποτελείαιτία πολλών κοινωνικών προβλημάτων, όπως η μετανάστευση, η ξενοφοβία, ο ρατσισμός, η ε-γκληματικότητα και η βία.

* παραοικονομία: η μη επίσημη καταγραφή από το κράτος οικονομικών δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα τη φοροδιαφυγή.

με καθαρό νερό», αναφέρει η λεζάντα της κα-μπάνιας ενάντια στη φτώχεια. Η φτώχειαπλήττει πληθυσμούς των αναπτυσσόμενωνχωρών αλλά και των αναπτυγμένων κοινωνιώνπου η πλειονότητά τους είναι κάτω των δεκα-τεσσάρων ετών. Μεγάλος αριθμός επίσηςείναι άνω των 65 ετών και πολλοί είναι ανάπη-ροι.Στη διεύθυνση www.yomag.net, θα βρείτε έναδικτυακό περιοδικό για τους καταναλωτές τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης γραμμένο από μαθητές.- Μπορείτε να το επισκεφθείτε και να εντά-ξετε και το σχολείο σας στις δραστηριότητέςτου.

06_KEFALAIO_046-056_Layout 1 11/4/2016 9:34 πμ Page 50

51

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 6

Η αντιμετώπιση της φτώχειας απαιτεί μέτρα για την ενίσχυση της ισότητας ευκαιριών για όλουςτους πολίτες. Τέτοια μέτρα είναι κυρίως η εκπαίδευση και η κατάρτιση, μέτρα καταπολέμησης τηςανεργίας και τέλος δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος και του εθνικού και παγκόσμιου πλού-του.Σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στη φτώχεια σήμερα είναι ο καταναλωτισμός των δυτικώνκοινωνιών. Ο άκριτος καταναλωτισμός, δηλαδή η υπερβολική κατανάλωση αγαθών, είναι χαρα-κτηριστικό των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών και οφείλεται στη διαφήμιση και στην όλο και με-γαλύτερη παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Με βάση τη Unicef το 25% του πληθυσμούυπερκαταναλώνει και ένα μέρος του αντιμετωπίζει προβλήματα παχυσαρκίας τη στιγμή που το75% βρίσκεται σε συνθήκες φτώχειας και ένα μέρος του υποσιτίζεται. Τα εβδομαδιαία απορρίμ-ματα ενός δυτικού νοικοκυριού θα αρκούσαν για την επιβίωση των παιδιών ενός χωριού στηνΑφρική που πλήττεται από τον υποσιτισμό.Εξάλλου, ο καταναλωτισμός οδηγεί σε υπερεκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος για παρα-γωγή περισσότερων καταναλωτικών αγαθών. Αυτή η υπερεκμετάλλευση έχει συχνά ως αποτέλεσματην εξάντληση των φυσικών πόρων, η οποία οδηγεί σε φτώχεια και υποσιτισμό ακόμα περισσότερεςαναπτυσσόμενες κοινωνίες.

πίνακας 6.2 Παγκόσμιος υποσιτισμός.

06_KEFALAIO_046-056_Layout 1 11/4/2016 9:34 πμ Page 51

*Βιώσιμη ανάπτυξη: το μοντέλο ανάπτυξης που δεν εξαντλεί τους φυσικούς πόρους του πλανήτη. Στις Διεθνείς ΣυνδιασκέψειςΚρατών για το περιβάλλον αναφέρεται και ως αειφόρος ανάπτυξη.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ6Η αγωγή του καταναλωτή έχει στόχο να ενημερώσει τον πολίτη και να τον ευαισθητοποιήσει ώστενα καταναλώνει με βάση τις πραγματικές του ανάγκες και όχι τις τεχνητές ανάγκες που κατασκευά-ζει κυρίως η διαφήμιση.Ο υπεύθυνος και ενημερωμένος καταναλωτής ενδιαφέρεται για τη βιώσιμη-αειφόρο ανάπτυξη* όλουτου πλανήτη και ασκεί πιέσεις για σωστή χρήση των παραγωγικών πόρων ώστε να εξασφαλίζεταισήμερα και στο μέλλον η επιβίωση όλων των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο.

6.4 Τροχαία ατυχήματα,κυκλοφοριακή αγωγή

H εξέλιξη της τεχνολογίας τον τελευταίο αιώνα οδήγησεστη μαζική παραγωγή αυτοκινήτων, τα οποία αποτελούνσήμερα βασικό μέσο μετακίνησης και μεταφοράς. Η ανά-πτυξη των πόλεων, οι αποστάσεις του τόπου εργασίας καικατοικίας, η ανάπτυξη του τουρισμού, ο καταναλωτισμόςοδηγούν στην αύξηση της κυκλοφορίας αυτοκινήτων (στιςπερισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναλογείπερίπου 1,5 αυτοκίνητο για κάθε νοικοκυριό).Τα δεδομένα αυτά συνδέονται με το τεράστιο πρόβληματων τροχαίων ατυχημάτων. Τα τροχαία ατυχήματα είναισήμερα η αιτία θανάτου 120 ευρωπαίων πολιτών καθημε-ρινά. Η κατάσταση αυτή για την Ευρώπη ισοδυναμεί μεμία πτώση επιβατικού αεροπλάνου την ημέρα!Στην Ελλάδα τα τροχαία αποτελούν αιτία θανάτου 6 ατό-μων ημερησίως, ενώ η χώρα μας κατέχει το θλιβερό προ-νόμιο να έρχεται πρώτη σε θανάτους από τροχαία και σεσυνολικό αριθμό τροχαίων ατυχημάτων. Αντίθετα, στην Ευ-ρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζεται μείωση τόσο των θανατη-φόρων τροχαίων λόγω της χρήσης της ζώνης ασφαλείας καιτης νέας τεχνολογίας στα αυτοκίνητα (π.χ. αερόσακοι) όσο

φωτ.6.7 Μαθητές πεζοί.Με απόφασή του ο Άρειος Πάγος, Ανώτατοδικαστήριο της χώρας, έκρινε ότι υπάρχει ευ-θύνη του οδηγού που τραυματίζει πεζό, όταν οπεζός είναι ανήλικος, ηλικιωμένος ή άτομο μεαναπηρίες. Η ευθύνη αυτή υπάρχει ανεξάρ-τητα από το εάν ο οδηγός τηρούσε όλες τιςδιατάξεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας(σήμανση, ταχύτητα). Με την απόφαση αυτή, ηοποία δεσμεύει τα δικαστήρια της χώρας, κα-θιερώνεται πρόσθετη υποχρέωση των οδηγώννα παίρνουν όλες τις προφυλάξεις για πεζούςακόμα και εάν αυτοί κινούνται ακατάλληλαστο δρόμο. Αυτό βέβαια δε μειώνει την ευ-θύνη των πεζών να κινούνται προσεκτικά στοδρόμο, αλλά αφορά ειδικές κατηγορίες πεζών.- Να συζητήσετε την απόφαση στην τάξη.

Βασικές έννοιες μαθήματος

απόλυτη σχετική

Φτώχεια

Ισότητα ευκαιριών Μείωση καταναλωτισμού

Αντιμετώπιση φτώχειας

52

06_KEFALAIO_046-056_Layout 1 11/4/2016 9:34 πμ Page 52

60

7 ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ

7.1 7.1 Κοινωνία και ΠολιτείαΚοινωνία και ΠολιτείαΣτα προηγούμενα κεφάλαια μελέτησες την κοινωνία, πουείναι η οργανωμένη κοινωνική συμβίωση. Αυτή η οργά-νωση, όπως έμαθες, πραγματοποιείται βασικά με τουςκοινωνικούς κανόνες και τους θεσμούς. Ποιος όμως δια-μορφώνει αυτούς τους κανόνες και τους θεσμούς με τουςοποίους λειτουργεί η κοινωνική ζωή;Κάθε κοινωνία είναι πολιτική κοινωνία, παρουσιάζει δη-λαδή μια πολιτική οργάνωση, με βάση την οποία συγκε-κριμένα άτομα και ομάδες έχουν την εξουσία ναδιαμορφώνουν και να επιβάλλουν κανόνες-νόμους. Στιςπρωτόγονες φυλές την εξουσία αυτή είχε ο φύλαρχος, στηνΑρχαία Αίγυπτο οι ιερείς, στις μεγάλες Αυτοκρατορίες(Μ. Αλεξάνδρου, Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, κ.ά.) οι πολιτικοίκαι στρατιωτικοί μηχανισμοί, οι ηγεμόνες και βασιλείς αρ-γότερα και στα σύγχρονα δημοκρατικά κράτη ο λαός.Η έννοια της Πολιτείας (από την αρχαία ελληνική λέξη«πόλις»), εμφανίζεται για πρώτη φορά στην αρχαία Ελ-λάδα, για να χαθεί από την ιστορία των ανθρώπινων κοι-νωνιών, με την παρακμή του θεσμού της πόλης-κράτους.Η Αθηναϊκή Πολιτεία αποτελεί τη μορφή πολιτικής οργά-νωσης, στην οποία τα ίδια τα ελεύθερα άτομα (πολίτες)αποφασίζουν για τους κανόνες-νόμους που ρυθμίζουν τηνκοινωνική ζωή.Η επανεμφάνιση της Πολιτείας γίνεται στην Ευρώπη μετη Γαλλική Επανάσταση (18ος αιώνας), όταν ο λαός διεκ-δικεί την αντικατάσταση της απόλυτης εξουσίας του μο-νάρχη από την εξουσία των πολιτών. Με αυτό τον τρόποδιαμορφώνεται η έννοια της σύγχρονης δημοκρατικής Πο-λιτείας, με βάση την ισότητα των πολιτών και την ελευθε-ρία τους από την απόλυτη εξουσία του μονάρχη.Στη σύγχρονη Πολιτεία ο λαός όχι πλέον άμεσα (δηλαδήο ίδιος, όπως στην αρχαία Αθήνα), αλλά έμμεσα, δηλαδήμέσα από τους εκλεγμένους αντιπροσώπους του, αποφα-σίζει τους νόμους με τους οποίους οργανώνεται η κοινω-νική συμβίωση. Αυτό τον τρόπο πολιτικής οργάνωσηςακολουθούν τα περισσότερα σύγχρονα κράτη στη διάρ-κεια του 19ου και 20ού αιώνα, συχνά μετά από αιματηρέςσυγκρούσεις και επαναστάσεις. Η σύγχρονη Πολιτεία εκ-φράζει τη θέληση των πολιτών (λαού) ενός κράτους καιέχει την εξουσία να καθορίζει:• Τους κανόνες-νόμους με τους οποίους οργανώνονταικαι λειτουργούν οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί.• Τις υποχρεώσεις και δικαιώματα των ατόμων και τέλος,• Τις ποινές και κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβίασηςτων κανόνων, μέσα από ένα ανεξάρτητο σύστημα δικαιο-σύνης.

φωτ. 7.1 Λουδοβίκος ΙΔ~ «ελέω θεού» βασιλιάςτης Γαλλίας την περίοδο της απολυταρχίας,Μουσείο του ΛούβρουΣτην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών πολ-λές υπήρξαν οι μορφές πολιτικής οργάνωσης,μέχρι τη σύγχρονη δημοκρατική Πολιτεία,στην οποία ο λαός με τους αντιπροσώπους του(Βουλή) αποφασίζει τους κανόνες της κοινω-νικής συμβίωσης.

φωτ 7.2 Ο Αριστοτέλης (δεξιά) με τον Πλά-τωνα, σε λεπτομέρεια από τον πίνακα του Ρα-φαήλ «Ακαδημία του Πλάτωνα».Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) υποστήριζε ότιαν και τα μέλη των κοινωνιών έρχονται καιπαρέρχονται, οι κοινωνίες παραμένουν καιαυτό το οφείλουν στην πολιτική τους οργά-νωση, δηλαδή στο πολίτευμα. Δε θεωρεί καμίαμορφή πολιτικής οργάνωσης άριστη, εάν δενεξυπηρετεί τη δικαιοσύνη και το κοινό καλό.Ακόμα και η δημοκρατική Πολιτεία, εάν εξυ-πηρετεί προσωπικά και ιδιοτελή συμφέροντα,καταλήγει στη δημαγωγία.

07_KEFALAIO_059-065_Layout 1 11/4/2016 9:38 πμ Page 60

61

Σήμερα, η σύγχρονη Πολιτεία καθορίζει τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνική ζωή, ρυθμίζονταςτην οργάνωση και λειτουργία όλων σχεδόν των κοινωνικών θεσμών. Η εκπαίδευση (ίδρυση καιλειτουργία εκπαιδευτηρίων, υποχρεώσεις και δικαιώματα σπουδαστών, καθηγητών, διευθυντών,εξετάσεις, πτυχία), η οικονομία (συνθήκες και αμοιβή εργασίας, χρήμα, τράπεζες, εταιρίες, τιμές),η ψυχαγωγία (αθλητισμός, ΜΜΕ, θεάματα), η οικογένεια (γάμος, σχέσεις συζύγων, σχέσεις γο-νέων και παιδιών, λύση του γάμου), η επιβολή ποινών (δικαστήρια, σωφρονιστικά ιδρύματα), ρυθ-μίζονται σήμερα, από ένα σύνολο κανόνων-νόμων που θεσπίζει η Πολιτεία.

7.2 7.2 Έθνος και πατρίδαΈθνος και πατρίδαΗ έννοια της πατρίδας, του τόπου δηλαδή μέσα στονοποίο γεννιέται και ζει το άτομο, παρουσιάζεται σε όλητην ανθρώπινη ιστορία. Η Οδύσσεια αποτελεί μία από τιςπρώτες πηγές για τη σχέση του ανθρώπου με τον τόπο-πα-τρίδα, περιγράφοντας το «νόστο», δηλαδή την επιστροφήστην πατρίδα.Η μόνιμη εγκατάσταση των πληθυσμών σε έναν τόπο δη-μιούργησε κοινά στοιχεία πολιτισμού, όπως είναι η γλώσσα,οι μύθοι, η οικονομία, τα ήθη-έθιμα και η τεχνολογία. Μεαυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε η συνείδηση στα άτομαπου έχουν την ίδια πατρίδα ότι ανήκουν σε μια κοινή

7ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ

φωτ.7.3 Στα σύγχρονα κράτη, οι όροι κράτος και Πολιτεία χρησιμοποιούνταικαι οι δύο για να δηλώσουν την πολιτική οργάνωση της κοινωνίας.Tο κράτος (από το απολυταρχικό κράτος του 16ου αιώνα) σημαίνει δύναμη καιεξουσία επιβολής (κρατώ=εξουσιάζω) στα όρια ενός εδάφους που προσδιορί-ζεται από συγκεκριμένα σύνορα και έχει ορισμένο πληθυσμό, το λαό. Το κρά-τος συνδέεται με την έννοια του υπήκοου, δηλαδή αυτού που υπακούει στουςνόμους.H Πολιτεία, είναι η οργανωμένη κοινωνική συμβίωση ελεύθερων και συμμέτο-χων πολιτών. Σήμερα, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της Ευρωπαίκής Ένωσης χρησι-μοποιείται ο όρος Πολιτεία, ως κοινωνία ενεργών πολιτών.- Να σχολιάσετε τις διαφορές υπηκόου και σύγχρονου πολίτη.

Κανόνες νόμους

Υποχρεώσειςδικαιώματα

Ποινές κυρώσεις

Η σύγχρονη πολιτεία καθορίζει:

Βασικές έννοιες μαθήματος

Πολιτική κοινωνία: πολιτική οργάνωση

φωτ.7.4. Σιμόν Μπολιβάρ (1783-1830), ο θρυλι-

07_KEFALAIO_059-065_Layout 1 11/4/2016 9:38 πμ Page 61

135

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 1414.1 Η διεθνής κοινότητα και

το διεθνές δίκαιοΌπως είδαμε, τα κρατικά όργανα (Κυβέρνηση, Κοινοβού-λιο, Πρόεδρος), καθορίζουν την εθνική πολιτική με βάσητο Σύνταγμα και τους νόμους. Στο χώρο της Ε.Ε., αντί-στοιχα όργανα (Επιτροπή, Συμβούλιο, Κοινοβούλιο) κα-θορίζουν την ευρωπαϊκή πολιτική με βάση την ευρωπαϊκήνομοθεσία. Η υφήλιος, μαζί με το διάστημα, αποτελούνέναν ενιαίο χώρο που ονομάζεται διεθνής. Τα κράτη πουδρουν σε αυτό τον ενιαίο χώρο αποτελούν τη διεθνή κοι-νότητα και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τουςονομάζονται διεθνείς σχέσεις. Οι αρχές και οι κανόνες,που ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ των κρατών της διε-θνούς κοινότητας, συνιστούν το διεθνές δίκαιο. Τέτοιεςαρχές αναφέρονται στο άρθρο 2 του χάρτη του Ο.Η.Ε., οιαρχές της ισότητας, της ανεξαρτησίας, της αυτοδιάθεσηςτων κρατών και της μη επέμβασης ενός κράτους σε έναάλλο με στρατιωτικά μέσα. Τη διεθνή συνεργασία εκφρά-ζουν και πραγματώνουν οι Διεθνείς Οργανισμοί.Για μεγάλο χρονικό διάστημα και κυρίως κατά το 19ο καιαρχές του 20ού αιώνα, η ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ τωνκρατών εξαρτιόταν από τη δύναμη που διέθετε το κάθεκράτος στον κόσμο. Όποιο κράτος διέθετε πολιτική, στρα-τιωτική και οικονομική δύναμη διηύθυνε τις τύχες της αν-θρωπότητας. Η οργάνωση της Διεθνούς κοινότητας με τηνίδρυση των Διεθνών Οργανισμών γίνεται επιτακτική ανά-γκη μετά τις τραγικές συνέπειες των δύο Παγκόσμιων πο-λέμων. Ιδιαίτερα σήμερα, η συνεργασία μεταξύ τωνκρατών προβάλλει ως αναγκαιότητα, εξαιτίας των κοσμο-γονικών αλλαγών που παρατηρούνται.Η διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης, η προστασία τωνανθρώπινων δικαιωμάτων, η μείωση των τεράστιων οικο-νομικών και κοινωνικών ανισοτήτων των λαών και η προ-στασία του περιβάλλοντος είναι οι βασικοί λόγοι πουεπιβάλλουν τη διεθνή συνεργασία.Συγκεκριμένα:• Η οικονομική δραστηριότητα έχει πάρει διεθνή χαρα-κτήρα. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας προσδιορίζειτον τρόπο που οργανώνεται η παραγωγή, τον τρόπο κυ-κλοφορίας των προϊόντων σε ολόκληρο το διεθνή χώρο,τη διακίνηση των εργαζομένων αλλά και την καθημερινήζωή των ανθρώπων. Μακρινά συμβάντα οικονομικού ήόχι χαρακτήρα μας επηρεάζουν πιο άμεσα και γρήγορααπό ό,τι στο παρελθόν, π.χ. η πτώση του δείκτη (DowJones) στο Χρηματιστήριο της Νέας Yόρκης επηρεάζειαρνητικά όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου.• Η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας καταρ-

«Ας παραστήσουμε με μια πολύ μικρή τελείατη δύναμη της βόμβας που κατάστρεψε τη Χι-ροσίμα

και με κάπως πιο έντονη τελεία το δεκαπλάσιοαυτής της δύναμης

Το σύνολο των βομβών που χρησιμοποιήθηκαναπό όλους τους αντιπάλους κατά τη διάρκειατου Β΄ Παγκόσμιου πολέμου παριστάνεται με20 τελείες

Για την καταστροφή της ανθρωπότητας θαέφτανε μια δύναμη ίση με αυτό που αντιπρο-σωπεύουν 2000 από αυτές τις τελείες.

Όσο για το στοκ των πυρηνικών όπλων πουείναι σήμερα διαθέσιμο και που αντιστοιχεί σε100.000 τελείες χρειάζονται 4 σελίδες του βι-βλίου για να τις συμπεριλάβουμε όλες.»

Πηγή: Ανρί Ζακάρ «Πέντε δισεκατομμύριαάνθρωποι σε ένα πλεούμενο» (1989)

Στην αρχή, κάθε κράτος για να συνάψει σχέσειςμε ένα άλλο, χρησιμοποίησε τους διπλωματι-κούς αντιπροσώπους του. Οι διπλωμάτες, (πρέ-σβεις, πρόξενοι) είναι ακόμα και σήμερα ταόργανα της Πολιτείας, στα οποία έχει ανατεθείτο έργο της ανάπτυξης των διεθνών σχέσεωνκαι της διεθνούς συνεργασίας του κάθε κρά-τους. Με αυτό τον τρόπο γίνονται οι επίσημεςεπαφές μεταξύ των κυβερνήσεων. Στη συνέχειαόμως, διαπιστώνοντας ότι η κλασική διπλωμα-τία δεν επαρκεί, τα κράτη ανέπτυξαν και άλ-λους τρόπους πολυμερούς συνεργασίας(Διεθνείς Συνδιασκέψεις, Διεθνείς Οργανισμοί).

φωτ. 14.1 Ο υποσιτισμός μαστίζει τον τρίτο

14_KEFALAIO_134-147_Layout 1 11/4/2016 10:44 πμ Page 135

136

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ14γούν τις αποστάσεις, π.χ. η χρήση του διαδικτύου (τηλεϊ-ατρική, συνεργασία Πανεπιστημίων σε ερευνητικά προ-γράμματα), το ίδιο και τα σύγχρονα μέσα συγκοινωνίας κ.ά.• Η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας είναι πλέονπαγκόσμιο πρόβλημα. Η καταστροφή του δάσους του Α-μαζονίου, τα πυρηνικά απόβλητα ή η μείωση του όζοντοςαπαιτούν τη διεθνή συνεργασία για την επίλυσή τους(Διεθνής Συνδιάσκεψη του Κιότο για το περιβάλλον).• Η μη εξασφάλιση και η ελλιπής προστασία των ανθρω-πίνων δικαιωμάτων, π.χ. η εκμετάλλευση των παιδιών(δουλεμπόριο, παιδική πορνεία) αποτελεί σήμερα διεθνέςπρόβλημα που απαιτεί τη διεθνή συνεργασία των διωκτικώναρχών.• Ο πόλεμος, οι εξοπλισμοί (πυρηνικά όπλα, η τρομοκρατίαυπονομεύουν την ειρήνη, π.χ. η τρομοκρατική επίθεσηστους δίδυμους πύργους οδήγησε σε δύο πολέμους μετραγικές συνέπειες, που σφράγισαν την είσοδο του 21ουαιώνα.• Η φτώχεια, η πείνα και η ένταση των κοινωνικών ανι-σοτήτων, ιδιαίτερα σε βάρος των αναπτυσσόμενων χωρών,αποτελούν διεθνή προβλήματα. Η αντιμετώπισή τους α-παιτεί τη διεθνή συνεργασία και αλληλεγγύη.

14.2.1 Οι Διεθνείς Οργανισμοί

Οι Διεθνείς Οργανισμοί θεσμοθετούνται, κυρίως μετά τοΒ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως αποτέλεσμα της αντίληψης ότιτα διεθνή προβλήματα απαιτούν τη διαρκή συνεργασίατων κρατών.Οι Διεθνείς Οργανισμοί είναι διακρατικοί αποτελούνταιδηλαδή από κράτη-μέλη που έχουν κοινούς σκοπούς καιμόνιμη συνεργασία σε θέματα πολιτικά, οικονομικά, κοι-νωνικά, ανθρωπιστικά, μορφωτικά και θέματα ασφαλείας.Οι Διεθνείς Οργανισμοί διακρίνονται σε διάφορες κατη-γορίες. Θα αναφέρουμε μόνο τη διάκρισή τους σε Πα-γκόσμιους και Περιφερειακούς, Κυβερνητικούς και ΜηΚυβερνητικούς:• Παγκόσμιοι είναι οι Οργανισμοί που δέχονται τη συμ-μετοχή όλων των κρατών, π.χ. Ο.Η.Ε. και όλες οι Οργα-νώσεις του. Περιφερειακοί είναι οι Οργανισμοί που δέ-χονται τη συμμετοχή κρατών που ανήκουν σε συγκεκριμένηγεωγραφική περιφέρεια π.χ. ΝΑΤΟ.

κόσμο. 33.000 παιδιά πεθαίνουν καθημερινάαπό τη φτώχεια. Αντί να κλείσει την ψαλίδαμεταξύ πλούσιων και φτωχών, να θρέψει τουςπεινασμένους και να γιατρέψει τους ασθενείς,όπως υποσχόταν, η ραγδαία επιστημονική καιτεχνολογική κούρσα των τελευταίων 30 χρό-νων, κατάφερε μόνο να κάνει τους πλούσιουςπλουσιότερους και να οδηγήσει τους ήδη φτω-χούς στην απελπισία και το θάνατο από τηνασιτία και τις μολυσματικές ασθένειες. Οι 200πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου διπλασία-σαν την περιουσία τους μεταξύ 1994 και 1998από 448 δις σε 1 τρις δολάρια. Οι τρεις πλου-σιότεροι διαθέτουν μεγαλύτερη περιουσία απότο συνολικό πληθυσμό των 48 φτωχότερωνχωρών του κόσμου, δηλαδή πάνω από 800εκατ. ανθρώπους.- Να συζητήσετε στην τάξη τις ευθύνες τηςδιεθνούς κοινότητας για τα προβλήματα τουτρίτου κόσμου.

Βασικές έννοιες μαθήματος

Διεθνής Χώρος Διεθνής Κοινότητα Διεθνείς Σχέσεις Διεθνές Δίκαιο

φωτ. 14.2. Φαντάσου ότι δεν υπάρχουν κράτη.Δεν είναι δύσκολο να το κάνεις . Κανείς λόγοςγια να σκοτώνεις ή να πεθαίνεις…Φαντάσου όλους τους ανθρώπους να ζουν μιαζωή μέσα σε ειρήνη…Φαντάσου ότι δεν υπάρχουν κατεχόμενα.Αναρωτιέμαι αν μπορείς. Καμία ανάγκη γιααπληστία ή πείνα. Μια αδελφότητα ανθρώπων.Φαντάσου όλους τους ανθρώπους να μοιράζο-νται όλο τον κόσμο…

«Imagine» John Lenon

14_KEFALAIO_134-147_Layout 1 11/4/2016 10:44 πμ Page 136

137

• Διεθνείς Κυβερνητικοί Οργανισμοί (Δ.Κ.Ο.), στουςοποίους συμμετέχουν κράτη-μέλη, π.χ. Ο.Η.Ε., ΝΑΤΟ,Ο.Α.Σ.Ε. κ.ά. και Διεθνείς Μη Κυβερνητικές Οργανώ-σεις (Μ.Κ.Ο.), στις οποίες συμμετέχουν ομάδες πολιτώνκαι οι οποίες λειτουργούν ανεξάρτητα από τις κυβερνή-σεις των κρατών, π.χ. Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, ΔιεθνήςΑμνηστία, Greenpeace κ.ά.

14.2.2 Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών

Η ίδρυση του Ο.Η.Ε. αποτελεί έκφραση της γενικευμένηςφιλειρηνικής τάσης των λαών μετά το Β΄ Παγκόσμιο πό-λεμο.Η ιδρυτική πράξη του, δηλαδή ο καταστατικός του χάρ-της, υπογράφηκε τον Οκτώβριο του 1945 από 52 κράτη.Σήμερα, τα μέλη του Ο.Η.Ε. είναι 192, σχεδόν όλα τακράτη του σύγχρονου κόσμου και η έδρα του είναι ηΝ.Yόρκη.Οι σκοποί του Ο.Η.Ε. είναι:• να διαφυλάξει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια,• να αναπτύξει ανάμεσα στα έθνη σχέσεις φιλίας μεβάση την ισότητα και την αρχή της αυτοδιάθεσης τωνλαών,• να συμβάλει στη διεθνή συνεργασία για τη λύση προ-βλημάτων οικονομικού, κοινωνικού, πνευματικού, ανθρω-πιστικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα, που απασχολούνολόκληρο το σύγχρονο κόσμο,• να ενισχύσει το σεβασμό στα δικαιώματα του ανθρώπουκαι στις θεμελιώδεις ελευθερίες του (Διακήρυξη των δι-καιωμάτων του ανθρώπου που υιοθέτησε η Γενική Συνέ-λευση το Δεκέμβριο του 1948),να συμβάλει με τα όργανά του στην οικονομική και κοι-νωνική ανάπτυξη των λαών.Ο Ο.Η.Ε. διαθέτει έξι κύρια όργανα για να πραγματώ-νουν τους σκοπούς του και πλήθος άλλους φορείς και ορ-γανώσεις που συνεργάζονται μαζί του.Τα κύρια όργανα είναι:α) Γενική ΣυνέλευσηΑποτελείται από τους αντιπροσώπους όλων των κρατών-μελών του Ο.Η.Ε. Συνεδριάζει τακτικά μια φορά το χρόνοκαι συζητά για όλα τα κρίσιμα προβλήματα της ανθρωπό-τητας, κυρίως για θέματα που έχουν σχέση με την τήρησητης διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.β) Συμβούλιο ΑσφαλείαςΑποτελείται από 15 μέλη. Τα 5 μέλη από αυτά (ΗΠΑ,Κίνα, Μ.Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία) είναι μόνιμα και ταυπόλοιπα 10 εκλέγονται από τη Γενική συνέλευση για θη-τεία 2 ετών. Οι κύριες αρμοδιότητές του είναι η ειρηνική

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 14

φωτ. 14.3 Επίτευγμα στην ιστορία της UNI-CEF είναι η υιοθέτηση της Σύμβασης για ταδικαιώματα του Παιδιού από τη Γενική Συνέ-λευση του ΟΗΕ. Σήμερα, σχεδόν όλα τα παι-διά του κόσμου ζουν σε χώρες που έχουνεπικυρώσει τη σύμβαση αυτή, αν και σε πολ-λές περιπτώσεις δυστυχώς δεν την εφαρμό-ζουν. Κύριοι στόχοι της οργάνωσης είναι ηκαταπολέμηση των κύριων αιτιών θανάτου καιασθενειών των παιδιών, και η εκπαίδευσήτους. (www.unicef.org)

14_KEFALAIO_134-147_Layout 1 11/4/2016 10:44 πμ Page 137

138

διευθέτηση των διαφορών και η λήψη σχετικών μέτρων σεπεριπτώσεις διατάραξης της διεθνούς ειρήνης και ασφά-λειας. Τα μέτρα μπορεί να είναι ειρηνικά, π.χ. διακοπή δι-πλωματικών σχέσεων, οικονομικός αποκλεισμός ή καιστρατιωτικές επιχειρήσεις.γ) Γενική ΓραμματείαΑποτελείται από το Γενικό Γραμματέα και από τους μό-νιμους υπαλλήλους του Ο.Η.Ε. Ο Γενικός Γραμματέαςείναι ο ανώτατος υπάλληλος του Ο.Η.Ε., παρίσταται στιςσυνεδριάσεις όλων των οργάνων (εκτός από το ΔιεθνέςΔικαστήριο), συντονίζει τις δραστηριότητές τους και ανα-λαμβάνει πολιτικές πρωτοβουλίες για την ειρηνική διευ-θέτηση διεθνών διαφορών, π.χ. το σχέδιο για την επίλυσητου Κυπριακού που υπήρξε πρωτοβουλία του ΓενικούΓραμματέα Κόφι Ανάν.δ) Διεθνές Δικαστήριο της ΧάγηςΕίναι το μοναδικό κύριο όργανο του Ο.Η.Ε. που εδρεύειστην Ολλανδική πόλη Χάγη και όχι στη Ν.Yόρκη, όπωςόλα τα υπόλοιπα. Αποτελείται από 15 δικαστές που εκλέ-γονται από τη Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφα-λείας. Επιλύει διαφορές μόνο μεταξύ κρατών με τηνπροϋπόθεση ότι αυτό το ζητούν και τα δύο κράτη που κα-ταφεύγουν σε αυτό.Εκτός από τα παραπάνω κύρια όργανα του Ο.Η.Ε., συ-νεργάζονται με τον οργανισμό άλλοι φορείς και οργανώ-σεις που αποτελούν όλοι μαζί το Σύστημα του Ο.Η.Ε.,όπως η UNICEF, η UNESCO, η Ύπατη Αρμοστεία τουΟ.Η.Ε. για τους πρόσφυγες, ο Παγκόσμιος ΟργανισμόςΕμπορίου), η Παγκόσμια Οργάνωση Yγείας (WHO), ηΔιεθνής Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κ.ά.

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ14

πίνακας 14.1 πηγή: Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ

Η UNESCO (www.unesco.org), δραστηριοποιεί-ται, στους τομείς της εκπαίδευσης, της επιστή-μης και του πολιτισμού. Στα προγράμματά τηςεντάσσεται η προστασία των παγκόσμιων πολι-τιστικών μνημείων. Στο πλαίσιο αυτών των δρά-σεων, έχει χρηματοδοτήσει προγράμματα γιατη διάσωση της Αγίας Σοφίας και της πόλης τηςΒενετίας. Επίσης κατήγγειλε τις καταστροφέςπολιτιστικών μνημείων από τους βομβαρδι-σμούς στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Σερβία.- Να συζητήσετε στην τάξη τη σημασία τηςδιαφύλαξης της παγκόσμιας πολιτιστικής κλη-ρονομιάς.

φωτ. 14.4 H Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. γιατου Πρόσφυγες (UNHCR) (www.unhcr.gr) είναιοργάνωση που λειτουργεί στο πλαίσιο τουΟ.Η.Ε. και ασχολείται με την προστασία τωνπροσφύγων διεθνώς.

14_KEFALAIO_134-147_Layout 1 11/4/2016 10:44 πμ Page 138

139

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 14

14.2.3 Οργανισμός ΒορειοατλαντικούΣυμφώνου (ΝΑΤΟ)

Κατά τη διάρκεια του «ψυχρού πολέμου»* γεννήθηκαν δύοαμυντικοί Οργανισμοί, με σκοπό τη διαφύλαξη της ειρήνηςκαι της ασφάλειας των μελών τους: Το ΝΑΤΟ, που ιδρύεταιαπό τις ΗΠΑ, τον Καναδά και χώρες της Δυτικής Ευρώπηςκαι το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, στο οποίο συμμετείχαν οιχώρες της «Ανατολικής Ευρώπης». Ενώ σήμερα το Σύμ-φωνο της Βαρσοβίας διαλύθηκε, με την κατάρρευση τωνκαθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης τη δεκαετία του ’90,το ΝΑΤΟ παρέμεινε και σε αυτό προσχώρησαν και ορι-σμένες από τις πρώην ανατολικές χώρες.Το ΝΑΤΟ, για την επίτευξη των σκοπών του, χρησιμο-ποιεί στρατιωτικά και πολιτικά μέσα (πολιτικό και στρα-τιωτικό σκέλος). Για να αναλάβει νόμιμη δράση το ΝΑΤΟπρέπει αυτό να αποφασιστεί από το Συμβούλιο Ασφα-λείας του Ο.Η.Ε., π.χ. η εισβολή των δυνάμεων του ΝΑΤΟστο Ιράκ το 1991 στον πόλεμο του Κόλπου. Τα τελευταίαόμως χρόνια γίνονται προσπάθειες για αυτόνομη λειτουρ-γία του ΝΑΤΟ, παράλληλα και υπεράνω του Ο.Η.Ε.

14.2.4 Οργανισμός για την Ασφάλεια και τηΣυνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ)

Ο ΟΑΣΕ αποτελεί το μοναδικό βήμα σε πανευρωπαϊκόεπίπεδο για την αντιμετώπιση θεμάτων ασφάλειας, συνερ-γασίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στον ΟΑΣΕ, εκτόςαπό όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, συμμετέχουν οι ΗΠΑ καιο Καναδάς. Επιδιώξεις του είναι ο χειρισμός κρίσεων, ηαποτροπή συγκρούσεων και η ειρηνική επίλυση των δια-φορών.

φωτ. 14.5 Δυνάμεις του ΝΑΤΟ.Στις 17 Αυγούστου 1974 η Ελλάδα αποσύρ-θηκε από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ,διαμαρτυρόμενη για την αδυναμία του ΝΑΤΟνα εμποδίσει την τουρκική επίθεση στηνΚύπρο, πράξη που αντιβαίνει τον καταστατικόχάρτη της οργάνωσης. Οι σχέσεις στρατιωτι-κής συνεργασίας αποκαταστάθηκαν τον Ιού-λιο του 1980. (www.nato.int).

φωτ. 14.6. Ειρηνευτικές δυνάμεις.Η Ελλάδα, το 1998, βοήθησε το έργο τουΟΑΣΕ στη μεταπολεμική Βοσνία, στέλνοντας11 παρατηρητές, για τη στελέχωση των απο-στολών του Οργανισμού στην περιοχή. Η ελ-ληνική ειρηνευτική δύναμη στη Βοσνίαβοήθησε επίσης αποτελεσματικά, στην επιτυχήδιεξαγωγή των πρώτων εκλογών, μετά τη λήξητου εμφύλιου πολέμου.

Βασικές έννοιες μαθήματος

Διεθνείς Οργανισμοί

Διεθνείς Κυβερνητικοί Οργανισμοί

(Δ.Κ.Ο.)

ΔιεθνείςΜη Κυβερνητικές

Οργανώσεις (ΜΚΟ)

ΟΗΕ • Γενική Συνέλευση• Γενικός Γραμματέας• Συμβούλιο Ασφαλείας• Διεθνές Δικαστήριο

* Ψυχρός πόλεμος: Οι ανταγωνιστικές σχέσεις, σε επίπεδο διπλωματικό καιεξοπλιστικό, μεταξύ ΗΠΑ και πρώην Σοβιετικής Ένωσης και των συμμάχωντους, που διήρκεσε από το 1950 μέχρι και το τέλος της δεκαετίας το ’80.

14_KEFALAIO_134-147_Layout 1 11/4/2016 10:44 πμ Page 139

140

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ1414.2.5 Άλλοι Διεθνείς Οργανισμοί - Μη

Κυβερνητικές Οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.)

Το Συμβούλιο της ΕυρώπηςΤο Συμβούλιο της Ευρώπης εδρεύει στο Στρασβούργο.Δημιουργήθηκε το 1949 και τα μέλη του ξεπερνούν σή-μερα τα 40. Δραστηριοποιείται στους τομείς της κοινωνι-κής ασφάλισης, της δημόσιας υγείας, της προστασίας τωνδικαιωμάτων των εργαζομένων και κυρίως στην κατοχύ-ρωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που αποτελεί καιτο κύριο επίτευγμα του οργανισμού, με την υπογραφή στηΡώμη της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Αν-θρώπου και Θεμελιωδών Ελευθεριών το 1950.Η προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξασφαλί-ζεται από τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου τωνΔικαιωμάτων του Ανθρώπου, που λειτουργεί στο Στρα-σβούργο και ιδρύθηκε για να εξασφαλίσει την τήρηση τηςΣυνθήκης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Μη Κυβερνητικές ΟργανώσειςΟι Μ.Κ.Ο. είναι οργανώσεις που δραστηριοποιούνταισε εθνικό και κυρίως διεθνές επίπεδο και έχουνσκοπούς ανθρωπιστικούς (Διεθνής Ερυθρός Σταυρός,Γιατροί χωρίς Σύνορα, Γιατροί του κόσμου κ.ά.), περι-βαλλοντικούς (Greenpeace, WWF κ.ά.), προστασίας αν-θρώπινων δικαιωμάτων (Διεθνής Αμνηστία) κ.ά.Ονομάζονται Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις γιατί έχουνδημιουργηθεί από ενώσεις πολιτών και όχι από Κυβερνή-σεις κρατών. Άλλες Μ.Κ.Ο. συνεργάζονται με το κράτοςκαι άλλες είναι ανεξάρτητες, ώστε να έχουν τη δυνατότητανα καταγγέλλουν τις κυβερνητικές πολιτικές, όταν αυτέςέρχονται σε αντίθεση με τους σκοπούς τους. Αποτελούνσήμερα την πιο ουσιαστική μορφή συνεργασίας των πολι-τών σε θέματα αλληλεγγύης του αναπτυγμένου κόσμουπρος τις αναπτυσσόμενες χώρες και συνεργάζονται με τιςΟργανώσεις του Ο.Η.Ε.

φωτ. 14.7 Γ.Σ του Ο.Η.Ε.Στις 28/6/1998 η Τιτίνα Λοϊζίδου, Κύπρια πο-λίτης, προσέφυγε στο Eυρωπαϊκό ΔικαστήριοΑνθρωπίνων Δικαιωμάτων, που εδρεύει στοΣτρασβούργο, κατά του Τουρκικού κράτους,το οποίο μετά την εισβολή και κατοχή της Βό-ρειας Κύπρου, της στέρησε το δικαίωμα ναδιαχειρίζεται την περιουσία της. Το δικαστή-ριο τη δικαίωσε, επιδικάζοντάς της αποζη-μίωση 900.000 δολαρίων (www.echr.coe.int).

φωτ 14.8 Από τις πιο γνωστές ΜΚΟ που δρα-στηριοποιούνται στην καταπάτηση των Αν-θρώπινων Δικαιωμάτων είναι η ΔιεθνήςΑμνηστία, με γραφεία και στην Ελλάδα.- Μπορείτε να επισκεφτείτε τις ιστοσελίδεςτης (www.amnesty.gr) και να ενημερώσετε τηντάξη. Μπορείτε επίσης να εγγραφείτε μέλητης και να στείλετε εργασίες σας για τα Αν-θρώπινα Δικαιώματα στο εκπαιδευτικό περιο-δικό που εκδίδει.

14_KEFALAIO_134-147_Layout 1 11/4/2016 10:44 πμ Page 140

φωτ. 14.9 Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Γιατροί του Κόσμου.Oι Γιατροί χωρίς σύνορα προσφέρουν τη βοήθειά τους α) Σε πληθυσμούς

που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση, β) Στα θύματα που προκαλούνταιείτε από φυσικούς είτε από ανθρώπινους παράγοντες, γ) σε όσους υποφέ-ρουν από εξεγέρσεις χωρίς καμιά φυλετική, θρησκευτική ή πολιτική διά-κριση. Περισσότεροι από 450 εθελοντές έλληνες γιατροί και νοσηλευτές

συμμετέχουν σε προγράμματα στην Αρμενία, Παλαιστίνη, Αιθιοπία, Ζάμπιακαι σε άλλες περιοχές του πλανήτη.

Οι Γιατροί του Κόσμου, εκτός από τα Διεθνή Προγράμματα Βοήθειας σε εμπόλεμες χώρες, δημι-ούργησαν στην Ελλάδα το Ανοικτό Πολυϊατρείο που προσφέρει περίθαλψη σε ανασφάλιστους καιμετανάστες. Οργανώνουν επίσης προγράμματα στέγασης και τροφής σε καταυλισμούς.

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 14

14.3 Ανθρώπινα ΔικαιώματαΈνας από τους βασικούς λόγους που επέβαλε, μετά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, τη διεθνή συνεργασία, μέσω τωνΔιεθνών Οργανισμών, υπήρξε η προστασία των Ανθρω-πίνων Δικαιωμάτων (Κεφ. 14.1). Η διεθνής τραγικήεμπειρία του ναζισμού οδήγησε στην πρώτη Διεθνή ανα-γνώρισή τους, με την Οικουμενική Διακήρυξη των Δι-καιωμάτων του Ανθρώπου από τη Γενική Συνέλευση τουΟ.Η.Ε., στις 10 Δεκεμβρίου του 1948.Με την Οικουμενική Διακήρυξη η διεθνής κοινότητακατοχυρώνει και εγγυάται την προστασία του δικαιώματοςόλων των ανθρώπων στη ζωή και την αξιοπρέπεια. Απα-γορεύονται τα βασανιστήρια, η απάνθρωπη και ταπεινωτικήμεταχείριση, κάθε εμπόδιο στην ελευθερία της σκέψης,έκφρασης, θρησκευτικής πίστης, πολιτικής επιλογής καισυμμετοχής στην πολιτική ζωή. Απαγορεύεται επίσης ηάνιση αντιμετώπιση ατόμων και ομάδων εξαιτίας των πε-ποιθήσεων, του φύλου, της φυλής, της θρησκείας, τηςγλώσσας ή της αναπηρίας. Με αυτό τον τρόπο, τα ατομικά,κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα του ανθρώπου απο-κτούν ενιαίο και οικουμενικό χαρακτήρα.Δεκάδες άλλες διεθνείς συμφωνίες για τα ανθρώπινα δι-καιώματα υπογράφονται από τα Ηνωμένα Έθνη μέχρισήμερα, οι οποίες: καταργούν τις φυλετικές διακρίσεις(1965), τα βασανιστήρια και τις ταπεινωτικές ποινές(1984), απαγορεύουν τη γενοκτονία* (1968), τις διακρίσειςκατά των γυναικών (1979), ορίζουν ως απαράγραπτα** ταεγκλήματα κατά της ανθρωπότητας (1968) και κατοχυρώ-

* Γενοκτονία: η εξόντωση φυλής ή έθνους (π.χ. ο Ο.Η.Ε. έχει χαρακτηρίσειως γενοκτονίες αυτές των Ποντίων και των Αρμένιων από τους Τούρκους καιτων Εβραίων από τους Ναζί). **Απαράγραπτα εγκλήματα: Τα εγκλήματα που συνεχίζουν να διώκονται,ανεξάρτητα από την πάροδο του χρόνου. Τα εγκλήματα π.χ. του ναζισμού συ-νεχίζουν να διώκονται και απαιτούνται αποζημιώσεις από το Γερμανικό κρά-τος.

φωτ. 14.10. Η Κιμ Φουκ έγινε το παγκόσμιοσύμβολο της φρίκης του πολέμου το 1972, ότανέτρεχε ουρλιάζοντας για να ξεφύγει από τιςβόμβες ναπάλμ που κατέστρεφαν το χωριό τηςστο Βιετνάμ.Τα δικαιώματα του ατόμου είναι σήμερα οικου-μενικά. Αυτό δε σημαίνει ότι γίνονται και σεβα-στά. Τα περισσότερα κράτη έχουν αναγνωρίσειτα δικαιώματα του ατόμου, αλλά χιλιάδες πα-ραβιάσεις γίνονται καθημερινά διεθνώς.- Να συλλέξετε από τον τύπο στοιχεία τέ-τοιων παραβιάσεων και να τα παρουσιάσετεστην τάξη.

φωτ. 14.11 Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός(www.icrc.org) δεν αποτελεί Διεθνή, αλλά ελ-βετική Οργάνωση, στην οποία έχει ανατεθείαπό τα κράτη διεθνές ανθρωπιστικό έργο(Σύμβαση Γενεύης 1949). Σήμερα έχει 9000αντιπροσώπους στα πεδία των μαχών, στηνπροσπάθεια εφαρμογής των κανόνων του Διε-θνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου.

Βασικές έννοιες μαθήματος

Διεθνείς Οργανισμοί

ΝΑΤΟ (Αμυντικός

Οργανισμός)

ΟΑΣΕ (Ασφάλειακαι Συνεργασίαστην Ευρώπη)

Συμβούλιο της Ευρώπης (Ανθρώπινα Δικαιώματα)

Διεθνείς ΜηΚυβερνητικέςΟργανώσεις

141

14_KEFALAIO_134-147_Layout 1 11/4/2016 10:44 πμ Page 141

142

νουν τα δικαιώματα του παιδιού (1989). Τις συμφωνίεςαυτές επικυρώνουν (δέχονται) τα περισσότερα κράτη διε-θνώς και αναλαμβάνουν με αυτό τον τρόπο την υποχρέωσηνα τις εφαρμόζουν.Στις Διεθνείς Συμβάσεις και συμφωνίες των κρατών για ταΑνθρώπινα Δικαιώματα ανήκει και το Διεθνές Ανθρωπι-στικό Δίκαιο (ΔΑΔ), το οποίο εφαρμόζεται από τη ΔιεθνήΕπιτροπή Ερυθρού Σταυρού και έχει υπογραφεί από όλασχεδόν τα κράτη. Εφαρμόζεται στις περιπτώσεις κηρυγμέ-νου πολέμου (π.χ. Β΄ Παγκόσμιος), ένοπλης σύρραξης (π.χ.ΝΑΤΟ-Γιουγκοσλαβία) ή κατοχής εδάφους (π.χ. Ιράκ, Κύ-προς, Παλαιστίνη). Οι κανόνες του Διεθνούς Ανθρωπιστι-κού Δικαίου επιδιώκουν σε αυτές τις περιπτώσεις:• να διακρίνουν και να προστατεύσουν πρόσωπα που δεσυμμετέχουν στις εχθροπραξίες (άμαχοι, ασθενείς, αιχμά-λωτοι) και• να περιορίσουν τα μέσα και τις μεθόδους πολέμου, απα-γορεύοντας π.χ. τα χημικά ή βιολογικά όπλα, τη λιμοκτονίακαι επιβάλλοντας αντίστοιχα τις αρχές του σεβασμού τηςζωής και της αξιοπρέπειας των αιχμαλώτων, την περί-θαλψη τραυματιών κ.ά.Εκτός από τη διεθνή προστασία, τα ανθρώπινα δικαιώματαδιακηρύσσονται και προστατεύονται από ομάδες κρα-τών: Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης (2000), ο αντίστοιχος χάρτης των Αφρικανικώνκρατών (1981) και η Αμερικανική Σύμβαση ΑνθρωπίνωνΔικαιωμάτων (1978) αποτελούν τέτοια παραδείγματα. Μεαυτό τον τρόπο η αναγνώριση και προστασία των Ανθρω-πίνων Δικαιωμάτων διεθνώς πραγματοποιείται με βάσητον ακόλουθο πίνακα:

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ14

φωτ. 14.12 Καταυλισμός προσφύγων της ΄Yπα-της Αρμοστείας του Ο.Η.Ε. για τους πρόσφυ-γες.«Εμείς οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών αποφα-σισμένοι Να σώσουμε τις ερχόμενες γενεέςαπό τη μάστιγα του πολέμου, που δύο φορέςστα χρόνια μας έφερε στην ανθρωπότητα ανεί-πωτη θλίψη, Διακηρύσσουμε….» Με αυτή τηφράση ξεκινά ο ιδρυτικός Χάρτης του Ο.Η.Ε.Η ειρήνη συνεχίζει να αποτελεί ευχή και είναιδύσκολο να κατοχυρωθεί ως ανθρώπινο δι-καίωμα διεθνώς, παρότι από αυτήν εξαρτώνταιστο σύνολό τους τα ανθρώπινα δικαιώματα.

φωτ. 14.13 «Παραλία μόνο για λευκούς» ανα-φέρει η κόκκινη ταμπέλα πίσω από το συρμα-τόπλεγμα στη Ν.Αφρική, στη διάρκεια τωνφυλετικών διακρίσεων.Για περισσότερα από 40 χρόνια η λευκή μει-ονότητα των κατοίκων της Ν.Αφρικής υποχρέ-ωνε την έγχρωμη πλειοψηφία των κατοίκων ναζει και να εργάζεται σε χωριστά μέρη (απαρτ-χάιντ). Τα Ηνωμένα Έθνη αγωνίστηκαν γιατην κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων στηχώρα, με αποκλεισμό της Ν. Αφρικής από τονΟ.Η.Ε., τους Ολυμπιακούς Αγώνες και άλλεςδιεθνείς συναντήσεις. Το καθεστώς αυτό κα-τέρρευσε το 1990.

- Να αναζητήσετε ανάλογες αρχές «εξαν-θρωπισμού του πολέμου» στην αρχαία Ελλάδα(εκεχειρία, δίκη Αργινουσών το 406 π.Χ καικαταδίκη Αθηναίων για μη περισυλλογή ναυα-γών). Πόσο οι κανόνες αυτοί δέσμευαν και δε-σμεύουν τους αντιπάλους;

Προστασία Ανθρωπίνων ΔικαιωμάτωνΕθνική

Προστασία:Σύνταγμα,

Νόμοι,Δικαστήρια

Ευρωπαϊκή Προστασία:

Σύνταγμα, Νόμοι,Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

Διεθνής Προστασία:

Οικουμενική Δια-κήρυξη, Δικαστή-ριο ΑΔ, Κυρώσεις

Ο.Η.Ε.

14_KEFALAIO_134-147_Layout 1 11/4/2016 10:44 πμ Page 142

143

Η αναγνώριση των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων δε σημαί-νει ότι αυτά γίνονται σεβαστά και στην πράξη. Δεκάδεςείναι καθημερινά οι παραβιάσεις τους ακόμα και στακράτη που έχουν επικυρώσει τις παραπάνω διακηρύξειςκαι συμβάσεις. Στις περιπτώσεις ατομικών παραβιά-σεων, τα άτομα έχουν το δικαίωμα:• να καταγγείλουν τις παραβιάσεις στους Διαμεσολαβη-τές-Συνηγόρους (Εθνικό, Ευρωπαίο, Διεθνή) ή• να προσφύγουν στα Δικαστήρια (εθνικά, Ευρωπαϊκό ήΔιεθνή). Διεθνές Δικαστήριο το οποίο εκδικάζει τέτοιεςπαραβιάσεις είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπι-νων Δικαιωμάτων, με έδρα το Στρασβούργο, το οποίοανήκει στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Στο δικαστήριο μπο-ρούν να προσφύγουν για παραβιάσεις άτομα κατά κρατώντα οποία έχουν επικυρώσει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Αν-θρωπίνων Δικαιωμάτων.Σε περίπτωση μαζικών και συνεχών παραβιάσεων των αν-θρωπίνων δικαιωμάτων ο Ο.Η.Ε. μπορεί να επιβάλλει διε-θνείς κυρώσεις. Παραδείγματα τέτοιων κυρώσεων είναιο αποκλεισμός από τον Ο.Η.Ε. και τους ΟλυμπιακούςΑγώνες της Ν.Αφρικής μέχρι την κατάργηση του φυλετι-κού διαχωρισμού (απαρτχάιντ) τo 1990, ο αποκλεισμός(εμπάργκο) της πρώην Γιουγκοσλαβίας το 1991 κ.ά.Εκτός όμως από τη διεθνή νομοθεσία και προστασία, οσεβασμός των ατομικών δικαιωμάτων, προϋποθέτει ενερ-γούς πολίτες που διεκδικούν και υπερασπίζονται το δη-μοκρατικό πολίτευμα, εφόσον αυτό αποτελεί τη βασικήεγγύηση του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ 14Yλικό για παραβιάσεις θα βρείτε και στιςιστοσελίδες του Eλληνικού Παρατηρητηρίουτων Συμφωνιών του Ελσίνκι (www.greekhel-sinki.gr), του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου(www.mfs.gr) και της Eθνικής Eπιτροπής γιατα Δικαιώματα του Ανθρώπου (από www.dsa-net.gr). Φόρμα για καταγγελία παραβιάσεωνστο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θαβρείτε στο www.echr.coe.int.

φωτ 14.14 11 Σεπτεμβρίου 2001.Η τραγική επίθεση στους δίδυμους πύργουςστη Ν.Yόρκη σηματοδοτεί την έναρξη νέωνκύκλων διεθνών επεμβάσεων για την πάταξητης διεθνούς τρομοκρατίας, αλλά και παράλ-ληλα οδηγεί σε νέες παραβιάσεις των ανθρω-πίνων δικαιωμάτων.

Βασικές έννοιες μαθήματος

Οικουμενική ΔιακήρυξηΑνθρωπίνων Δικαιωμάτων

(ΟΗΕ)

• Κατοχύρωση αξιοπρέπειας Ατόμου

• Διεθνείς κυρώσεις σε περίπτωση παραβιάσεων

14_KEFALAIO_134-147_Layout 1 11/4/2016 10:44 πμ Page 143