6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (6Ος – 9Ος αι.)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η αυτοκρατορία αντιμετωπίζει δημογραφική κρίση που οφείλεται: στις επιδημίες και τις φυσικές καταστροφές στις απώλειες λόγω πολέμων και εχθρικών εισβολών.

Παράλληλα η οικονομική της κατάσταση έχει ως εξής: Δεκάδες πόλεις επιβίωσαν παρά τις δύσκολες συνθήκες και συνέχισαν αν ακμάζουν ως

εμπορικά και βιοτεχνικά κέντρα (Έφεσος, Νίκαια). Οι αστικές δραστηριότητες περιορίστηκαν και το εξωτερικό εμπόριο μειώθηκε. Οι χερσαίοι εμπορικοί δρόμοι στην Ανατολή ελέγχονται από τους Άραβες όπως και τα

λιμάνια της Αιγύπτου και της Συρίας. Οι Βυζαντινοί αναγκάζονται να μοιράζουν τα κέρδη τους με τους Άραβες και να

πληρώνουν τελωνειακούς δασμούς. Το εμπόριο με τη Δύση μειώνεται στο ελάχιστο. Η δράση των πειρατών κάνει επικίνδυνες τις θαλάσσιες επικοινωνίες.

Στα τέλη του 8ου – αρχές 9ου αι. ο πληθυσμός αυξάνεται και η οικονομία και το εμπόριο

ανακάμπτουν.

Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Α’ αποφασίζει να λάβει τολμηρά δημοσιονομικά μέτρα για την ανόρθωση της οικονομίας που ονομάστηκαν από τους αντιπάλους του κακώσεις. Αυτές ήταν: Η ακύρωση των φοροαπαλλαγών που είχε θεσπίσει η αυτοκράτειρα Ειρήνη. Η καταγραφή των πολιτών σε φορολογικούς καταλόγους. Η επιβολή καπνικού φόρου στους παροίκους των ναών και των μονών και στα

φιλανθρωπικά ιδρύματα. Η καθιέρωση της συλλογικής ευθύνης της κοινότητας για την καταβολή φόρων. Η δημιουργία κλήρων για τους ναύτες της Μ. Ασίας. Η υποχρέωση των πλούσιων ναυκλήρων να δανειστούν από τοκράτος με υψηλό

επιτόκιο με σκοπό την ανάπτυξη του εμπορίου και της ναυσιπλϊας.

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Στρατιωτικοποίηση της μεσοβυζαντινής κοινωνίας: Από τα μέσα 7ου έως μέσα 9ου αι. το Βυζάντιο περνά κρίση που οφείλεται στην έντονη κοινωνική παρουσία των στρατιωτών. Η σταρτιωτικοποίηση εκφράζεται με:

α) την εμφάνιση οικογενειακών επωνύμων που προσδιορίζουν, σχεδόν αποκλειστικά, στρατιωτικές αριστοκρατικές οικογένειες.

β) την οικοδόμηση πολλών κάστρων, σε δυσπρόσιτες περιοχές, που αντικαθιστούν τις παρακμάζουσες πόλεις.

γ) τη βαθμιαία επέκταση του δικτύου των θεμάτων (διχοτόμηση παλαιότερων στη Μ. Ασία και δημιουργία νέων στα Βαλκάνια). Παράλληλα δημιουργήθηκαν και ναυτικά θέματα θωρακίζοντας έτσι τις παράλιες περιοχές.

Εποικιστική πολιτική: Η αυτοκρατορία αντιμετώπιζε δυσχέρειες στα ευρωπαϊκά

εδάφη που είχαν εγκατασταθεί σλαβικοί πληθυσμοί. Για να το αντιμετωπίσει ο αυτοκράτορας

εφάρμοσε εποικιστική πολιτική: μεταφέρθηκαν πολλοί Σλάβοι από τις σκλαβηνίες των Βαλκανίων στη Μ. Ασία και αντίστροφα πολλοί μικρασιατικοί πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στις σκλαβηνίες της Θράκης, της Μακεδονίας και της Ν. Ελλάδας. Από τα τέλη του 8ου αι. οι Σλάβοι ενσωματώθηκαν σε τρία στάδια: 1. υποτάχθηκαν στρατιωτικά 2. εκχριστιανίστηκαν 3. αφομοιώθηκαν κοινωνικά και εθνολογικά.

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΘΩΜΑ ΣΛΑΒΟΥ

Το 821, επί βασιλείας Μιχαήλ Β’, εκδηλώθηκε στη Μ. Ασία το κίνημα του Θωμά Σλάβου. Ο Θωμάς στέφθηκε αυτοκράτορας από τον πατριάρχη Αντιοχείας, εμφανίστηκε ως εικονόφιλος και προστάτης των φτωχών τους οποίους θα απάλλασσε από τη φορολογία. Η αναταραχή επεκτάθηκε σε πόλεις και στρατό με αποτέλεσμα μόνο δύο από τα έξι μικρασιατικά θέματα να μείνουν πιστά στον αυτοκράτορα. Ο Θωμάς πέρασε στην Ευρώπη και πολιόρκησε την πρωτεύουσα.

Η βασιλεύουσα σώθηκε χάρη στα απόρθητα τείχη της, τις λιποταξίες των πληρωμάτων του Θωμά, τη βαριά ήττα του στόλου του και την επίθεση που δέχτηκε από τους Βούλγαρους με τους οποίους συμμάχησε ο Μιχαήλ.

Η πολιορκία λύθηκε και ο ίδιος ο Θωμάς συνελήφθη το 823 και θανατώθηκε.

Οι λόγοι που συνετέλεσαν στην εκδήλωση του κινήματος ήταν:

Οικονομικοί και κοινωνικοί

Οι προσωπικές φιλοδοξίες του στασιαστή

Ο ανταγωνισμός των ανατολικών επαρχιών με την κεντρική εξουσία

Η διαμάχη για τις εικόνες.