«Ω ται λιπαραί και ιοστέφανοι και αοίδιμοι,Ελλάδος έρεισμα, κλειναί Αθήναι, δαιμόνιον πτολίεθρον.»

Πίνδαρος(Ω εσύ, η πλούσια, η στεφανωμένη με μενεξέδες, που πάντοτε σε

υμνούν.Ω εσύ, της Ελλάδας το στήριγμα, Αθήνα δοξασμένη, πόλη θεΐκή.)

Ο ναός του Ολυμπίου Διός και η Ακρόπολη στο βάθος.Αθήνα, γύρω στα 1865

Η Ακρόπολη των Αθηνών σε γκραβούρα, 189Ο

Στο βραχώδη λόφο της Ακρόπολης, που δεσπόζει στο κέντρο της σύγχρονης Αθήνας, βρισκόταν το σπουδαιότερο και μεγαλοπρεπέστερο ιερό της αρχαίας πόλης, αφιερωμένο, κατά κύριο λόγο, στην προστάτιδα θεά της, την Αθηνά. Με τον ιερό αυτό χώρο σχετίζονται οι σημαντικότεροι μύθοι της αρχαίας Αθήνας, οι μεγάλες θρησκευτικές εορτές, οι παλαιότερες λατρείες της πόλης αλλά και ορισμένα από τα καθοριστικά για την ιστορία της γεγονότα. Τα μνημεία της Ακρόπολης, αρμονικά συνδυασμένα με το φυσικό περιβάλλον, αποτελούν μοναδικά αριστουργήματα της αρχαίας αρχιτεκτονικής, που εκφράζουν πρωτοποριακούς ρυθμούς και τάσεις της κλασικής τέχνης και επηρέασαν την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία για πολλούς αιώνες αργότερα. Η Ακρόπολη του 5ου αι. π.Χ. αποδίδει με τον τελειότερο τρόπο το μεγαλείο, τη δύναμη και τον πλούτο της Αθήνας στην εποχή της μεγαλύτερης ακμής της, το ''χρυσό αιώνα'' του Περικλή.

Τον 8ο αι. π.Χ. η Ακρόπολη απέκτησε για πρώτη φορά τον αποκλειστικά ιερό της χαρακτήρα με την καθιέρωση της λατρείας της Αθηνάς Πολιάδος. Η θεά είχε το δικό της ναό, στη βορειοανατολική

πλευρά του λόφου. Στα μέσα του 6ου αι. π.Χ., την εποχή που τύραννος της Αθήνας ήταν ο Πεισίστρατος, το ιερό απέκτησε μεγάλη αίγλη. Τότε καθιερώθηκαν τα Παναθήναια, η μεγαλύτερη

γιορτή των Αθηναίων προς τιμή της θεάς και ιδρύθηκαν οι πρώτοι ναοί για τη λατρεία της. Οι πιστοί αφιέρωναν στο ιερό πολυάριθμα και πλούσια αναθήματα, όπως ήταν οι μαρμάρινες κόρες και

οι ιππείς, τα χάλκινα και πήλινα αγαλμάτια και τα αγγεία, που βεβαιώνουν τη σημασία που είχε η λατρεία της Αθηνάς κατά την αρχαϊκή περίοδο

Στα μέσα του 5ου αι. π.Χ., την εποχή που η Αθήνα ήταν το σημαντικότερο κέντρο του πνευματικού κόσμου, τέθηκε σε εφαρμογή, με πρωτοβουλία του Περικλή, ένα μεγαλεπίβολο οικοδομικό πρόγραμμα

που διήρκεσε όλο το β΄ μισό του 5ου αι. π.Χ.Τότε οικοδομήθηκαν, με την επίβλεψη των ικανότερων καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων και γλυπτών, τα σημαντικότερα μνημεία που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης: ο Παρθενώνας, τα Προπύλαια, το Ερέχθειο

και ο ναός της Αθηνάς Νίκης.Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, το 404 π.Χ., πάνω στον ιερό βράχο της Ακρόπολης δεν

οικοδομήθηκαν άλλα σημαντικά μνημεία.

Η Ακρόπολη των Αθηνών σε γκραβούρα (1891)

Προπύλαια

Άποψη του κεντρικού κτηρίου των Προπυλαίων.

Αθήνα, 1853-1854

Τα Προπύλαια, προθάλαμος για την είσοδο στην Ακρόπολη.Η μνημειώδης αυτή είσοδος της Ακρόπολης άρχισε να χτίζεται το 436 π.Χ., μετά την ολοκλήρωση του Παρθενώνα, πάνω σε σχέδια του αρχιτέκτονα Μνησικλή. Το οικοδόμημα αυτό διαιρείται σε τρία μέρη. Στο κέντρο βρίσκεται ένα ναόσχημο μακρύ κτίσμα με ψηλό αέτωμα και όψη δωρικού ναού. Δεξιά και αριστερά από αυτό είναι χτισμένες από μία πτέρυγα που μοιάζουν με δωρικούς ναούς. Έξι κίονες δωρικού ρυθμού κοσμούν την πρόσοψή του.

Παρθενώνας

Ο Παρθενώνας είναι το μεγαλύτερο και πιο επίσημο οικοδόμημα της Ακρόπολης και συγκεντρώνει τον θαυμασμό όλου του κόσμου αιώνες τώρα. Οι εργασίες για την ανέγερση του ολομάρμαρου αυτού ναού της Αθηνάς άρχισαν το 447 π.Χ. υπό τη διεύθυνση των αρχιτεκτόνων Ικτίνου και Καλλικράτη. Ο ναός ολοκληρώθηκε το 438 και, κατά τα Παναθήναια του επόμενου χρόνου, αφιερώθηκε στην πολιούχο θεά. Είναι ναός δωρικού ρυθμού, περίπτερος , με οκτώ κίονες στις στενές και δεκαεπτά στις μακριές πλευρές. Οι κίονες έχουν ύψος 10,5 μ. και πάνω τους στηρίζονται τα επιστύλια, οι μετόπες, τα τρίγλυφα, τα γείσα και τα αετώματα. Ο ναός χωριζόταν σε δύο μέρη: τον κυρίως ναό και τον οπισθόδομο.

Ο κυρίως ναός στο εσωτερικό του χωριζόταν σε τρία μέρη. Το μεσαίο από τα τρία μέρη ήταν το πλατύτερο και σ' αυτό ήταν στημένο πάνω σε βάθρο το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Παρθένου Αθηνάς, το οποίο ο Φειδίας είχε ολοκληρώσει και τοποθετήσει το 438 π.Χ. στη θέση του.

Tο αγαλμάτιο αυτό, γνωστό ως η ''Aθηνά του Bαρβακείου'‘, είναι το πληρέστερα σωζόμενο αντίγραφο του λατρευτικού χρυσελεφάντινου αγάλματος της Aθηνάς Παρθένου,

Eθνικό Aρχαιολογικό Mουσείο, Aθήνα

Το άγαλμα της Αθηνάς Προμάχου, έργο του Φειδία (450 π.Χ.) από τη δεκάτη των λαφύρων που πήραν οι Αθηναίοι μετά τη μάχη του Μαραθώνα. Στη θέση του

κολοσσιαίου αυτού χάλκινου αγάλματος σώζονται ακόμα ίχνη του βάθρου του.

Ο ναός πήρε το όνομά του από το μυθολογικό βασιλιά της Αθήνας, τον Ερεχθέα. Ο ναός χτίστηκε μεταξύ 425 και 406 π.Χ. με σχέδια του

αρχιτέκτονα Καλλίμαχου και είναι ένα από τα αριστουργήματα του ιωνικού ρυθμού. Εσωτερικά ο ναός ήταν χωρισμένος σε δύο μέρη. Το ανατολικό μέρος, προς την πρόσοψη, ήταν της Αθηνάς, το άλλο του Ποσειδώνα.

Ερέχθειο

Το πιο γνωστό μέρος του Ερεχθείου είναι η «Πρόστασις των Κορών», οι περίφημες δηλ. Καρυάτιδες. Πρόκειται για ένα σκεπαστό μπαλκόνι, του οποίου η στέγη στηρίζεται όχι σε κίονες, αλλά σε έξι αγάλματα Κορών εξαιρετικής τέχνης.

Τα πέντε από τα έξη αγάλματα Κορών (Καρυάτιδες) που στήριζαν την οροφή της νότιας πρόστασης (προστεγάσματος) του Ερεχθείου. 421-415 π.Χ.

Μουσείο Ακρόπολης

Η έκτη Καρυάτιδα που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. 421-415 π.Χ.

Κατά την τουρκοκρατία η Ακρόπολη έπαθε τις περισσότερες καταστροφές. Το 1687, κατά τη διάρκεια του Β΄ Ενετοτουρκικού

πολέμου, ο λόφος της Ακρόπολης πολιορκήθηκε από τον Θ. Μοροζίνι και στις 26 Σεπτεμβρίου 1687, μία βόμβα των Ενετών ανατίναξε τον

Παρθενώνα, που είχε μετατραπεί σε πυριτιδαποθήκη.

Η επόμενη σοβαρή καταστροφή στα μνημεία σημειώθηκε μεταξύ των ετών 1801-1802, με τη διαρπαγή του γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα από το λόρδο Έλγιν και την αφαίρεση γλυπτών από το ναό της Αθηνάς Νίκης και το Ερέχθειο.Τα γλυπτά, που έμειναν γνωστά με την ονομασία Ελγίνεια Μάρμαρα, τα αγόρασε από τον Έλγιν η αγγλική κυβέρνηση το 1816 και από τότε βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Την επιστροφή τους στην Ελλάδα ζήτησαν κατά καιρούς πολλοί Άγγλοι ποιητές. Στη δεκαετία του 1980 η υπουργός Μελίνα Μερκούρη ξεκίνησε μια παγκόσμια προσπάθεια για την επιστροφή των μαρμάρων στην Ελλάδα, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Ναός της Αθηνάς ή Απτέρου ΝίκηςΕίναι ένας μικρός

ολομάρμαρος ναός, που άρχισε να χτίζεται

μεταξύ 427 και 424 π.Χ. με αρχιτέκτονα τον Καλλικράτη. Είναι

τετράστυλος αμφιπρόστυλος ναός

ιωνικού ρυθμού, χτισμένος πάνω σε μία

κρηπίδα. Μέσα στον σηκό του υπήρχε άγαλμα

της Αθηνάς Νίκης. Ο ναός περιβλήθηκε με ένα συνεχές θωράκιο

ύψους 1,05 μ., που στην εξωτερική του όψη

παρίστανε ανάγλυφες Πτερωτές Νίκες.

Πρώτη αναστήλωση ναού Αθηνάς Νίκης από τους L. Ross, E. Schaubert & Ch. Hansen

Το 1836 οι αρχαιολόγοι αναλαμβάνουν ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες στην Ακρόπολη. Η σημαντικότερη εργασία τους ήταν ασφαλώς η

αναστήλωση του κομψού ναού της Αθηνάς Νίκης, κατεδαφίζοντας έναν προμαχώνα που είχαν κτίσει οι Τούρκοι με τα κομμάτια του αρχαίου αυτού

κτίσματος το 1686, προκειμένου να ενισχύσουν την άμυνα του κάστρου της Ακρόπολης.

Ο ναός της Αθηνάς Νίκης στην Ακρόπολη όπως ήταν τη δεκαετία του 1850

Φτερωτή Νίκη που λύνει το σανδάλι της, η αποκαλούμενη

«σανδαλιζομένη». 420-410 π.Χ. Από τη διακόσμηση του

μαρμάρινου θωρακίου (στηθαίου) του ναού της Αθηνάς Νίκης.

Το Θέατρο του Διονύσου είναι ίσως το αρχαιότερο θέατρο στον κόσμο. Ο χώρος όπου κατασκευάστηκε ήταν το ιερό του Διονύσου με τον οποίο

σχετιζόταν άμεσα το αρχαίο δράμα. Στην αρχαϊκή περίοδο, υπήρχε μόνο ένας μικρός ναός και βόρεια αυτού ένας κυκλικός χώρος, η ορχήστρα, όπου λάμβαναν χώρα τα διάφορα δρώμενα κατά τους εορτασμούς του θεού

(Μεγάλα και Μικρά Διονύσια). Οι θεατές κάθονταν στην πλαγιά του λόφου όπου με τον καιρό τοποθετήθηκαν ξύλινες κερκίδες. Στη συνέχεια, και ενώ το

δράμα είχε ήδη πάρει την τελική του μορφή, ο Λυκούργος, άρχοντας της Αθήνας από το 337 π.Χ., ανακαίνισε εξολοκλήρου το θέατρο επενδύοντάς το

με μάρμαρο.