Ρόδος, Φεβρουάριος 2013

Συνέντευξη της Μαριέττας Τελώνη από την μαθήτρια της

ΣT1 τάξης Δέσποινας Τελώνη

-Κ. Μαριέττα γνωρίζετε κάποιο έθιμο της περιοχή σας;

-Ναι, γνωρίζω το έθιμο της Βούρνας.

- Μπορείτε να μας το περιγράψετε;

- Ναι, φυσικά και μπορώ! Στην περιοχή του Αγίου Ισίδωρου, οι κάτοικοι διατηρούν

ένα έθιμο που ονομάζεται Βούρνες. Το έθιμο αυτό ξεκινά το Μεγάλο Σάββατο και

τελειώνει την Λαμπρή Δευτέρα. Συμμετέχουν σε αυτό όλοι οι ανύπαντροι άνδρες του

Αγίου Ισίδωρου οι οποίοι πρέπει τις μέρες αυτές να τηρήσουν ορισμένους κανόνες.

Το Μεγάλο Σάββατο πριν την ανάσταση κρεμούν ένα ομοίωμα του Ιούδα

στην πλατεία του χωριού. Την ίδια μέρα εκλέγουν το προεδρείο τους το οποίο

θα δικάσει όλους τους λεύτερους την Λαμπρή Δευτέρα.

Την Λαμπρή Δευτέρα γίνεται το δικαστήριο. Το προεδρείο δικάζει έναν-έναν

τους συμμετέχοντες και σε όσους δεν τήρησαν τους κανόνες, επιβάλλονται

χρηματικές ποινές. Όσοι, αρνούνται να πληρώσουν τους ρίχνουν σε μια

γούρνα με νερό, ενώ τα χρήματα που συγκεντρώνονται δίνονται για

κοινωφελείς σκοπούς.

-Μάλιστα… Και συνεχίζει να υπάρχει αυτό το έθιμο;

-Ναι, επιπλέον γιορτάζεται κάθε Πάσχα.

Γάμος Καλάθου

Συνέντευξη του Λούκα Λουκάρα από την μαθήτρια της ΣΤ1 Ελευθερίας Αναργύρου.

- Καλημέρα παππού.

- Καλημέρα παιδί μου.

- Παππού θα μπορούσες να μου πεις ένα έθιμο του χωριού μας;

- Ναι. Θα σου πω πως γίνεται ο παραδοσιακός γάμος στο χωριό μας.

Η προετοιμασία του γάμου αρχίζει από το φτιάξιμο των χειροποίητων μπομπονιέρων.

Μοίραζαν τις μπομπονιέρες σε όλο το χωριό μια Κυριακή πριν το γάμο για να τους

προσκαλέσουν να έρθουν. Την Τετάρτη μαζεύονταν όλοι οι συγγενείς για την

προετοιμασία των πελεκουδιών με τραγούδια και χορούς. Την Παρασκευή γινόταν το

στρώσιμο των κρεβατιών και οι συγγενείς έριχναν στο κρεβάτι διάφορα φυλαχτά και

χρήματα. Το Σάββατο γινόταν ένα μεγάλο γλέντι για την αρχή του γάμου. Την ημέρα

του γάμου (τότε οι γάμοι γίνονταν μόνο Κυριακές) πριν πάνε στην εκκλησία έντυναν

και στόλιζαν τη νύφη και σε ένα άλλο δωμάτιο ήταν ο γαμπρός με τους άντρες και

τον κουρέα. Όταν τελείωνε η προετοιμασία του γαμπρού και την νύφης τους

συνόδευαν από τα σοκάκια του χωριού με όργανα και τραγούδια. Μετά το μυστήριο

γινόταν ένα μεγάλο γλέντι στο σπίτι της νύφης που διαρκούσε μέχρι το πρωί. Την

επόμενη μέρα λεγόμενη και ως μέρα του κουμπάρου, από το πρωί γυρνούσαν τον

κουμπάρο πάνω σε ένα γαϊδούρι ανάποδα σε όλο το χωριό για να μαζέψει κότες και

το βράδυ να τις σφάξουνε και να τις φάνε στο τελευταίο γλέντι του γάμου.

- Ευχαριστώ παππού.

- Τίποτε παιδί μου.

Τα έθιμα της Λαμπρής

Οι προετοιμασίες για τη Λαμπρή αρχίζουν από το Σάββατο του Λαζάρου. Την ημέρα

αυτή τα σχολεία κλείνουν για τις γιορτές του Πάσχα. Τα παιδιά συντροφιές –

συντροφιές, γυρίζουν το χωριό και τραγουδούν το «τραγούδι του Λαζάρου». Ένα

παιδί στολισμένο με αγριολούλουδα (κίτρινες μαργαρίτες και Λαζάρους), είναι ο

Λάζαρος. Κρατά ένα κλαδί φοινικιάς στολισμένο με αγριολούλουδα. Οι άλλοι

τραγουδούν το «τραγούδι του Λαζάρου» οι νοικοκυρές τους δίνουν αυγά ή χρήματα.

Τη Αγία Εβδομάδα οι γυναίκες καθαρίζουν και συγυρίζουν τα σπίτια. Παλιά, σε

προηγούμενα χρόνια οι νοικοκυρές ασβέστωναν τους τοίχους. Από τη Μ. Τετάρτη ως

το Μ. Σάββατο γίνονται τα κουλούρια του Πάσχα και οι αυγούλες. Την Μ. Πέμπτη οι

νοικοκυρές βάφουν τα αυγά. Σήμερα υπάρχουν έτοιμες μπογιές για το βάψιμο των

αυγών. Παλιά χρησιμοποιούσαν ξηρά κρεμμυδόφυλλα για κόκκινα , μαργαρίτες για

τα κίτρινα και φύλλα αμυγδαλιάς για τα πράσινα αυγά. Την Μ. Παρασκευή, το

απόγευμα στολίζεται ο Επιτάφιος. Οι κοπέλες του χωριού πηγαίνουν στην εκκλησία

φορτωμένες λουλούδια και με τέχνη στολίζουν τον Επιτάφιο. Το πρωί του Μ.

Σαββάτου γίνεται ο εσπερινός της Ανάστασης. Μόλις ο παπάς πει το «Ανάστα ο

Θεός» , οι μαύρες ποδιές πέφτουν και τα σκαμνιά της εκκλησίας κτυπούν δυνατά. Το

απόγευμα του Μ. Σαββάτου, οι νέοι κουβαλούν στον περίβολο της εκκλησίας

κορμούς δέντρων και άλλα ξύλα. Τα τοποθετούν σε σωρό και στην κορυφή ένα

ομοίωμα του Ιούδα. Ανάβουν τα ξύλα και μαζεύονται γύρω.

Στο χωριό μου το βράδυ της ανάστασης ανάβουν μια μεγάλη φωτιά που την

ονομάζουν «Κουτσούρες» που καίνε οι κοπέλες τον «Μάρτη», μια κλωστή που είχαν

στο δάκτυλο τους από την 1 η του Μάρτη (για να μην τις κάψει ο ήλιος).

Τα μεσάνυκτα οι καμπάνες καλούν τους χριστιανούς στην εκκλησία. Όλοι φορούν τα

γιορτινά τους και κρατούν λαμπάδες. Στις 12 τα μεσάνυκτα σβήνουν τα φώτα. Ο

παπάς βγαίνει στην Αγία Πύλη με ένα αναμμένο τρικέρι και ψάλλει το «Δεύτε λάβετε

φως». Όλοι ψάλλουν «Χριστός Ανέστη» και τα παιδιά ανάβουν τα βεγγαλικά τους.

Ανταλλάσσονται οι ευχές «Χριστός Ανέστη – Αληθώς Ανέστη».

Το μεσημέρι της Κυριακής του Πάσχα γίνεται ο εσπερινός της Αγάπης και διαβάζεται

το ευαγγέλιο σε διαφορετικές γλώσσες. Σε πιο παλιές εποχές το απόγευμα, γίνονταν

διάφορα παιγνίδια στον αυλόγυρο της εκκλησίας όπως: λουτρά , σχοινί, καμήλα,κλπ

Οι γιορτασμοί συνεχίζονταν για τρεις μέρες. Τα καφενεία γέμιζαν κόσμο. Δυστυχώς

το έθιμο αυτό έχει καταργηθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Στη προσπάθεια του το

Κοινοτικό Συμβούλιο για αναβίωση των παλιών εθίμων της Λαμπρής, διοργανώνει

εκδήλωση την Δευτέρα της Λαμπρής στην αυλή του δημοτικού σχολείου της

κοινότητας, όπου γίνεται αναβίωση των παλιών εθίμων και των παλιών παιγνιδιών

της Λαμπρής.

Από το μαθητή του ΣΤ1, Σταμάτη Σιαλούπ

Ο Τζάρος

Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και

αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται στη

γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου. Ο Τζάρος ή Τζάρους, σύμφωνα με την τοπική

παράδοση, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα τοποθετημένο πάνω σε

ένα σωρό από πουρνάρια.

Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν σε κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε

υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Η ονομασία «Τζάρος» προήλθε

από τον ιδιόρρυθμο ήχο που δημιουργούσε η καύση του θάμνου «τζ,τζ,τζ…». Μετά

την ολοκλήρωση του εθίμου, ακολουθεί ένα φαντασμαγορικό θέαμα με

πυροτεχνήματα.

Από τη μαθήτρια του ΣΤ1, Ελπίδα Αλεξοπούλου

ΟΙ ΑΦΑΛΙΕΣ

Oι Αφάλιες είναι ένα έθιμο πολύ παλιό, που χρονολογείται από την εποχή που ήταν

οι τούρκοι ακόμα στο νησί της ρόδου.

Το έθιμο είχε ως εξής: Ομάδες από άντρες χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών και

έκαναν διάφορους θορύβους για να ξυπνήσουν αυτούς που κοιμόντουσαν και που

είχαν βάλει σκοπό να τους ταλαιπωρήσουν. Υπήρχε και μια άλλη ομάδα που

υποστήριζε την πρώτη και που όταν οι ιδιοκτήτες των σπιτιών έβγαιναν για να

κυνηγήσουν αυτούς που έκαναν θόρυβο, τους έβρεχαν με νερό, με σκοπό να τους

εμποδίσουν να πιάσουν τους θορυβοποιούς.

Σκοπός της όλης διαδικασίας ήταν να τους ενοχλούν όλο το βράδυ, ώστε να μη

μπορούν να κοιμηθούν καλά και να αργήσουν να πάνε στην εκκλησία το άλλο πρωί.

Όσοι αργούσαν να πάνε πριν το πρώτο ευαγγέλιο ήταν υποχρεωμένοι να κρατάνε το

κινητό μανουάλι και να δίνουν χρηματικό ποσό και να περιμένουν τον επόμενο

αργοπορημένο να πάρει σειρά. Τα χρήματα που μαζεύονταν χρησιμοποιούνταν για να

αγοράσουν διάφορα τρόφιμα (αρνί, κρασί, λαχανικά) για το γλέντι που θα έκαναν και

ήταν όλο το χωριό καλεσμένο.

Από τη μαθήτρια του ΣΤ1, Νικολετοπούλου Μαρία

Παραδοσιακό παιχνίδι, «Τα καρύδια»

Ένα από τα έθιμα της Ελλάδος είναι τα καρύδια. Τα καρύδια είναι ένα παραδοσιακό

ομαδικό παιχνίδι που παίζουν τα παιδιά. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής:

Κάποιο παιδί χαράζει στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ’ αυτή, κάθε παίκτης

βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από

κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών, σημαδεύει

σκυφτός και με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του, κάποιο άλλο καρύδι.

Όποιο καρύδι πετύχει και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει

ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο. Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίκτης. Το

παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια.

Από το μαθητή του ΣΤ1, Νίκο Νταβέλα

Συνέντευξη που πήρε ο μαθητής του ΣΤ1, του 3ου

ΔΣ Ρόδου

Καλανδρώνης Πάρης, από τον παππού του.

Ερ: Παππού από που κατάγεσαι;

Απ: Από την Κάλαθο.

Ερ: Παππού, ξέρεις ένα έθιμο που να γίνεται κάθε χρόνο στο χωριό μας;

Απ: Ναι τον «Καλαφουνό».

Ερ: Μπορείς να μας το περιγράψεις;

Απ: Ναι. Την μεγάλη εβδομάδα οι νεαροί του χωριού μαζεύουν κούτσουρα από την

περιοχή του χωριού και τα παίρνουν έξω από την αυλή της εκκλησίας. Το Μεγάλο

Σάββατο τα φτιάχνουν σαν ένα καμίνι. Βρίσκουν παλιά ρούχα και τα γεμίζουν με

ξερά χόρτα. Τα φτιάχνουν να φαίνεται σαν τον Ιούδα. Μετά τον τοποθετούν στην

κορυφή των ξύλων και πριν τα μεσάνυχτα βάζουν φωτιά στον Ιούδα και στα ξύλα.

Έτσι καίγεται ο Ιούδας και τα ξύλα την ώρα της ανάστασης.

Ερ: Συνεχίζει να υπάρχει αυτό το έθιμο;

Απ: Ναι

Ερχομός της Άνοιξης

Στην Αλβανία, έχουμε ένα έθιμο για να υποδεχτούμε την Άνοιξη . Στης 14 Μαρτίου

κάνουμε μια γιορτή. Μαζευόμαστε όλοι στην πλατεία του χωριού και γιορτάζουμε

στον ερχομό της Άνοιξης. Τον ερχομό της Άνοιξης τον γιορτάζουμε με παραδοσιακά

τραγούδια και χορούς. Τα κορίτσια μαζεύουν λουλούδια και φτιάχνουνε στεφάνια. Οι

γυναίκες μαγειρεύουν παραδοσιακά φαγητά και γλύκα. Αυτό το έθιμο συνεχίζεται

από γενιά σε γενιά.

Από τη μαθήτρια του ΣΤ1, Στέλλα Μόλυ

Συνέντευξη Φάνη Σακελλαρίδη από την μαμά του Ελισάβετ

Σακελλαρίδη Ροπίνσκα

-Μπορείς να μας πεις για ένα έθιμο της περιοχής σου;

-Ναι, για τη «Μαζάννα», η οποία συμβολίζει το χειμώνα.

Είναι μια κούκλα φτιαγμένη από άχυρο και ντυμένη με γυναικεία ρούχα, γιατί

στην Πολωνική γλώσσα η λέξη χειμώνας είναι θηλυκού γένους .

Στις 21 Μαρτίου που ξεκινά η άνοιξη βάση ημερολογίου, οι μαθητές

κατασκευάζουν τη «Μαζάννα» και ύστερα πηγαίνουν εκδρομή στον κοντινότερο

ποταμό. Εκεί κάνουν ένα δικαστήριο όπου τα παιδιά την καταδικάζουνε σε

θάνατο επειδή προκάλεσε τόσες καταστροφές στην χώρα. Μετά την καίνε και

την πετάνε στον ποταμό ώστε να καταλήξει στην θάλασσα.

Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά αποχαιρετούν το χειμώνα και καλωσορίζουν την

άνοιξη. Καθώς επιστρέφουν στο σχολείο τραγουδούν χαρούμενα ανοιξιάτικα

τραγούδια.

-Συνεχίζει να υπάρχει ακόμα αυτό το έθιμο;

-Ναι και βέβαια , και πιο γνωστό είναι στα χωριά .

-Ευχαριστώ που μας το είπες.

Συνέντευξη της κ. Μαρίας από τη μαθήτρια του ΣΤ1, του 3ου ΔΣ Ρόδου,

Φωτεινή Ψύλλου

Το τραπέζι του αρραβώνα στην Σύμη

-Καλημέρα θεία Μαρία.

-Καλημέρα Φωτεινή μου.

-Θεία να σε ρωτήσω κατι;

-Ότι θέλεις.

-Μπορείς να μου πεις ένα έθιμο της Σύμης;

-Ναι θα σου πώ το τραπέζι του αραβώνα στην Σύμη.

Στα παλιά χρόνια την πρώτη Κυριακή μετά την υπογραφή του προικοσύμφωνου στου

Επιτρόπου, γινόταν το τραπέζι του αρραβώνα στο σπίτι της νύφης. Σ΄ αυτό

εκκαλούντο όλοι οι συγγενείς του γαμπρού και της νύφης, ο αρχιερατικός

επίτροπος, ο παπάς της ενορίας, κάποιος δάσκαλος πού ‘χε συντάξει τον «τεσκέρε»

ή κάποιος άλλος εγγράμματος. Τη βραδιά εκείνη έστηναν τους μελλόνυμφους,

δηλαδή τους έβαζαν να σταθούν στη μέση του σπιτιού κι ο παπάς διάβαζε από το

μυστήριο του γάμου όλα τα του αρραβώνα και τους άλλασε τα νυφικά δαχτυλίδια (τα

δαχτυλίδια του γάμου ήσανε εκείνη την εποχή, με πέτρες αρχαίες απάνω ή διαμάντια

ή και χωρίς τίποτε. Οι βέρες χρησιμοποιήθηκαν τώρα, στα τελευταία χρόνια). Έτσι ο

αρραβώνας επισημοποιείτο και με την ευλογία της εκκλησίας. Μετά, στο τέλος,

κάθιζαν όλοι στο τραπέζι με τα γούστα του ο καθένας, κρασί ή μαστίχα και όλοι

ευχούντο στους μελλόνυμφους καλά στέφανα και να ‘ναι καλορίζικοι. Στις γυναίκες

ετράτερναν κουραμπιέδες και γλυκό του κουταλιού. Πριν να σερβίρουν τα φαγητά ο

δάσκαλος διάβαζε το προικοσύμφωνο και μετά ριχνόντουσαν στο φαγοπότι και στο

γλέντι ως τις πρωινές ώρες .

- Σ’ ευχαριστώ θεια.

-Παρακαλώ Φωτεινή μου.

Χριστουγεννιάτικα Έθιμα

Ένας από τους πιο αστείους Ελληνικούς λαϊκούς θρύλους είναι ο θρύλος των

καλικάντζαρων. Οι καλικάντζαροι είναι κάτι μικρά αστεία πλάσματα που μένουν στα

βάθη της γης και όλο το χρόνο προσπαθούν να κόψουν τον κορμό της γης.

Κοντεύουν να το κατορθώσουν όταν φτάσουν τα Χριστούγεννα, αλλά τότε

ανεβαίνουν στη γη για όλο το Δωδεκαήμερο (από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι τις 6

Ιανουαρίου). Όσο βρίσκονται πάνω στη γη, κάνουν ένα σωρό ανοησίες για να μας

πειράζουν. Μάλιστα, ότι απρόβλεπτο συμβεί κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου,

πολλοί λένε ότι φταίνε τα καλικαντζαράκια. Οι νοικοκυραίοι, για να μην αφήσουν

τους καλικάντζαρους να μπουν στο σπίτι τους (συνήθως μπαίνουν από το τζάκι),

ανάβουν το τζάκι όλο το Δωδεκαήμερο. Οι καλικάντζαροι φοβούνται τη φωτιά, το

φως, το σταυρό, και τον αγιασμό. Γι αυτό λοιπόν, όταν φτάσει ο Μεγάλος Αγιασμός

και τα Θεοφάνια, τα καλικαντζαράκια φεύγουν. Όταν όμως γυρίσουν πίσω στα βάθη

της γης, βρίσκουν τον κορμό της ολόγερο από θαύμα του Χριστού, κι έτσι αρχίζουν

από την αρχή για να κόψουν το κορμό και να καταστρέψουν τον κόσμο.

Την παραμονή των Χριστουγέννων, τα παιδάκια πάνε από σπίτι σε σπίτι (πολλά

παιδιά κρατάνε τρίγωνα) για να πούνε τα κάλαντα. Χτυπούν την πόρτα, κι όταν

ανοίξει ο νοικοκύρης, ή η νοικοκυρά, ρωτάνε: "Να τα πούμε;" (αν υπάρχει πένθος

στο σπιτικό δεν κάνει να τα πούνε). Όταν τους απαντήσουν: "Να τα πείτε", αρχίζουν:

Καλήν εσπέραν άρχοντες

κι αν είναι ορισμός σας

Χριστού τη θεία γέννηση

να πω να πω στ' αρχοντικό σας....

Όταν τελειώσουν τα κάλαντα τα παιδιά φωνάζουν "Χρόνια Πολλά", οι νοικοκύρηδες

του σπιτιού τούς δίνουν γλυκίσματα, ή χρήματα, και τα παιδιά πηγαίνουν σε άλλο

σπίτι.

Στην Ελλάδα η Χριστουγεννιάτικη Λειτουργία γίνεται την Παραμονή των

Χριστουγέννων κατά τα μεσάνυχτα. Όταν τελειώσει η λειτουργία των

Χριστουγέννων και οι πιστοί γυρίσουν σπίτι, πολλές οικογένειες τρώνε σούπα

αυγολέμονο, χριστόψωμο, κουραμπιέδες, και μελομακάρονα. Το παραδοσιακό

Χριστουγεννιάτικο γεύμα είναι η γαλοπούλα με γέμιση. Στην Ελλάδα δεν

ανταλλάζουν δώρα τα Χριστούγεννα, αλλά την Πρωτοχρονιά.

Τα περισσότερα Ελληνικά σπίτια έχουν στολισμένα Χριστουγεννιάτικα δέντρα

(έλατα) που τα ξεστολίζουν του Άι-Γιαννιού, στις 7 Ιανουαρίου. Σε μερικά σπίτια

όμως, ιδίως σε πόλεις με λιμάνια, στολίζουν μικρά καράβια αντί για δέντρα τα

Χριστούγεννα.

Από τη μαθήτρια του ΣΤ1, Θεοδώρα Καραπάνου