ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΤΟΥ Ν. ΚΑΖΑΤΖΑΚΗ

Στα πλαίσια της διδασκαλίας του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας , σε συνδυασμό με το μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, η μαθήτρια της Β Λυκείου του ΓΕΛ Ευηνοχωρίου, Δανιήλ Σπυριδούλα,διάβασε την «Ασκητική» του Καζαντζάκη και προχώρησε στη σύνταξη της παρακάτω βιβλιοκριτικής.

ΑΣΚΗΤΙΚΗ

ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ

Η Ασκητική είναι ο Νίκος Καζαντζάκης. Και ο Νίκος Καζαντζάκης είναι η Ασκητική. Είναι το δοκίμιο ου αποτυπώνει τα πιστεύω του πριν τα κάνει λογοτεχνία .Είναι το μανιφέστο των ιδεολογιών του που τις συγκέρασε σε μια καζαντζακική θεωρία. Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί την απόλυτη πνευματική και φιλοσοφική ταύτιση με το δημιουργό του. Είναι «Το κατά Καζαντζάκη Ευαγγέλιο»,καθώς ο ίδιος ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι το συγκεκριμένο έργο του είναι μια πραγματική κραυγή και ολόκληρη η υπόλοιπη εργογραφία του είναι ένα σχόλιο στην κραυγή αυτή.

Η συγγραφική κραυγή του Καζαντζάκη ξεκινά μηδενιστικά. Τίποτα δεν υπάρχει εκτός από τη ζωή, ούτε πριν ούτε μετά, δεν υπάρχει άλλη πραγματικότητα .Και συνεχίζει βιταλιστικά. Πιστεύει απόλυτα πως ο άνθρωπος θα μείνει αθάνατος αν αφήσει έργο ικανό να του δώσει την υστεροφημία. Στηριγμένος στο όραμα ο άνθρωπος μπορεί να ξεπεράσει το ζωικό του μέρος και να ανέβει σταδιακά στην ανθρώπινή του φύση και έπειτα στη θεϊκή του υπόσταση.

Ο κρητικός στοχαστής συνεχίζει σολιψιστικά. Τίποτε δεν υπάρχει παρά μόνο ό,τι δημιουργεί ο νους. Είναι μια ακραία ιδεαλιστική θέση, όπου μόνο το πνεύμα είναι η κινητήριος δύναμη του κόσμου, μόνο ο ανθρώπινος νους μπορεί να χτίζει ή να

γκρεμίζει την πραγματικότητα. Μόνο ο νους μπορεί να οικοδομήσει την άβυσσο, να γίνει δημιουργός-θεός και να πανωσηκώσει πολιτείες, αξίες, ιδεολογίες, δρόμους…

Στο συγκεκριμένο έργο δεν παρουσιάζονται ήρωες με σαφήνεια αλλά διαφαίνεται μία δυική ύπαρξη σύμφωνα με την καζαντζακική σκέψη.

Από τη μία πλευρά είναι το Άρρεν που ικανοποιείται με το σπόρο και νοηματοδοτεί το νου και τη σάρκα, το Σώμα και την Ύλη δια μέσω του ορατού Σύμπαντος. Από την άλλη πλευρά, είναι το θήλυ που ικανοποιείται με τη μήτρα και νοηματοδοτεί την καρδιά και την ψυχή το Πνεύμα και τη Διανόηση, δια μέσου της αόρατης Αβύσσου.

Ο Καζαντζάκης αποτυπώνει το φιλοσοφικό του ιδεώδες ακολουθώντας την παρακάτω γραμμή: Αγωνία- Χρέος-Θεωρία- Αγώνας- Κραυγή- Πράξη- Σιγή- Πίστη. Οι οχτώ θέσεις της φιλοσοφικής αυτής γραμμής αποκαλύπτουν την ανοδική πορεία προς τη θέωση, τον ασκητικό Ανήφορο που οδηγεί στη θεία Πίστη.

Μέσα στις σελίδες του βιβλίου αποκαλύπτονται έννοιες δυαδικά αντιθετικές, όπως θεωρία και πράξη, άτομο και κοινωνία, ανάγκη και χρέος, άνθρωπος και θεός, ζωή και ελευθερία, θάνατος και αθανασία, σύμπαν και άβυσσος.

Η γλώσσα και το ύφος της Ασκητικής διακατέχονται από μία ιδιαίτερη ποιητική απλότητα και μια ξεχωριστή λυρική παραινετικότητα. Η γλώσσα είναι μια πλούσια δημοτική, χωρίς ακαλαίσθητες ή τεχνικές ακρότητες ενώ το ύφος είναι άρτιο, πλήρες και πλούσιο σε εξαιρετικά εκφραστικά στοιχεία και μέσα.

Αναλογιζόμενος κανείς τις ανησυχίες που προβάλλει ο συγγραφέας- δημιουργός δύναται να υποστηρίξει ότι το ασκητικό λογοτέχνημα αποτελεί πραγματικά ένα πολυεπίπεδο δημιούργημα που αναδεικνύει φιλοσοφικές, ιδεολογικές και πολιτικές σκέψεις και ιδέες.

Η Ασκητική είναι ένα εμπνευσμένο κείμενο Ύψωσης της Ψυχής, η οποία επιτυγχάνεται με μια λυτρωτική ανηφορική πορεία μέχρι την επικράτηση της απόλυτης Σιγής. «Γλίτωσε από την απλοϊκή άνεση του νου που βαίνει τάξη και ελπίζει να υποτάξει τα φαινόμενα. Γλίτωσε από το νόμο της καρδιάς που ζητάει και ελπίζει να βρει την ουσία. Νίκησε το στερνό, τον πιο μεγάλο πειρασμό, την ελπίδα». Και καθώς απελεύθερος από την ελπίδα οδεύεις προς την άγνωστη άβυσσο, στο τέλος του γνωστού σύμπαντος, κάρφωσε κατάματα την έννοια του θανάτου και ψάλλε: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου κι από την καρδιά ανέβηκα πιο πάνω, είμαι λεύτερος. Αυτό θέλω. Δε θέλω τίποτα άλλο. Ζητούσα ελευτερία». «Ο Θεός φωνάζει στην καρδιά μου: «Σώσε με!» Ο Θεός φωνάζει στους ανθρώπους, στα ζώα, στα φυτά, στην ύλη: «Σώσε με!» Άκου την καρδιά σου κι ακολούθα τον. Σύντριψε το σώμα σου κι ανάβλεψε: Όλοι είμαστε ένα! Αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι συ. Αγάπα τα ζώα και τα φυτά γιατί ήσουνα συ. Και τώρα σε ακολουθούνπιστοι συνεργάτες και δούλοι. Αγάπα το σώμα σου. Μονάχα με αυτό στη γης ετούτη μπορείς παλέψεις και να πνευματώσεις την ύλη. Αγάπα την ύλη . Απάνω της πιάνεται ο Θεός και πολεμάει Πολέμα μαζί του .Να πεθαίνεις κάθε μέρα. Να γεννιέσαι κάθε μέρα. Να αρνιέσαι ό,τι έχεις κάθε μέρα. Η ανώτατη αρετή δεν είναι να

΄σαι ελεύτερος, παρά να μάχεσαι για ελευτερία. Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: «Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε; «Πολέμα!».

Σπυριδούλα

Δανιήλ