Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων

8ος & 9ος αιώνας«Ο αρχάγγελος Μιχαήλ ως ψυχοπομπός» Φορητή εικόνα, 14ος αι. Κων/λη. Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών

εικονομαχία

• Πνευματική κίνηση του 8ου αιώνα με πρωτεργάτη τον αυτοκράτορα Λέοντα Γ’ και το γιο του Κων/νο Ε’

Είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις

της Ορθοδοξίας η λατρεία των

εικόνων;

Λέων Γ΄ & Κωνσταντίνος Κοπρώνυμος

717-741 741-775

Οι επιρροές του αυτοκράτορα Λέοντα

Καταγωγή από τη Βόρεια ΣυρίαΕπιρροές από ανεικονικές αντιλήψεις ισλαμικής και ιουδαϊκής παράδοσηςΟι εικόνες θύμιζαν ειδωλολατρία

Ισλαμική τέχνη

Η δυναστεία των Ισαύρων• Λέων Γ‘ ………………………………..……….. 717-741• Κωνσταντίνος Ε‘ ο Κοπρώνυμος .. 741-

775 + Ειρήνη, κόρη του Χαγάνου των Χαζάρων

• Λέων Δ‘ ……………………………………….… 775-780 + Ειρήνη η Αθηναία

• Κωνσταντίνος ΣΤ‘ ……………….…….. 780-797 ανήλικος – βασιλεύει η μητέρα του, ΕιρήνηΕιρήνη η Αθηναία …………………………. 797-802

Οι αιτίες της εικονομαχίας:η δυναστεία των Ισαύρων επιθυμεί

• Α. να πάρει με το μέρος της τους αγροτικούς πληθυσμούς της Μ. Ασίας που συνόρευαν με το Ισλάμ και είχαν επηρεαστεί από τον ανεικονικό πολιτισμό του.

• Β. να περιορίσει τη δύναμη των μοναχών και την επιρροή τους.

• Γ. να καταπολεμήσει τις δεισιδαιμονίες και τις υπερβολές στη λατρεία των εικόνων.

Συνέπειες: α) καταστροφή των εικόνων

• Εικονομάχοι καλύπτουν την εικόνα του Χριστού με ασβέστη!

Ψαλτήρι Χλουντόφ περ. 830 Μόσχα

Λεπτομέρεια από το ψαλτήρι Χλουντόφ

Εικονοκλαστική διακόσμηση

• Ναός Αγίας Ειρήνης Κωνσταντινούπολη: διακόσμηση = ένας απλός σταυρός

Συνέπειες: β) η Εκκλησία της Ρώμης απομακρύνεται από το Βυζάντιο και στρέφεται στους Φράγκους

Στέψη του Φράγκου Καρλομάγνου ως αυτοκράτορα των Ρωμαίων από τον πάπα της Ρώμης, 800 μ.Χ.

Από τη διαίρεση του κράτους (843) του Καρλομάγνου, προήλθαν τα σύγχρονα κράτη: Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία

Ιωάννης Δαμασκηνός:ο υπερασπιστής των

εικόνων

Από τους μεγαλύτερους θεολόγους της εποχής του.Σύρος που κατείχε ανώτερο αξίωμα στην αυλή του χαλίφη της Δαμασκού και που αργότερα περιβλήθηκε το μοναχικό ράσο στη Μονή αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα.Έγραψε τρεις λόγους «Περὶ εἰκόνων».

Επιχειρήματα Εικονολατρών• Εἰ σταυρὸν καὶ λόγχην καὶ κάλαμον

καὶ σπόγγον, δι' ὧν οἱ θεοκτόνοι Ἰουδαῖοι τὸν κύριόν μου ἐνύβρισαν καὶ ἀπέκτειναν, ὡς αἴτια σωτηρίας προσκυνῶ καὶ σέβω, τὰς ἐπὶ δόξῃ καὶ μνήμῃ τῶν τοῦ Χριστοῦ παθημάτων ἀγαθῷ σκοπῷ ὑπὸ τῶν πιστῶν κατασκευαζομένας εἰκόνας οὐ προσκυνήσω; Εἰ σταυροῦ εἰκόνα ἐξ οἱασοῦν ὕλης κατασκευασθεῖσαν προσκυνῶ, τοῦ σταυρωθέντος καὶ τὸν σταυρὸν σωτήριον δείξαντος τὴν εἰκόνα οὐ προσκυνήσω; Ὅτι δὲ οὐ τῇ ὕλῃ προσκυνῶ, δῆλον· καταλυθέντος γὰρ τοῦ ἐκτυπώματος τοῦ σταυροῦ, εἰ τύχοι, ἐκ ξύλου κατεσκευασμένου, πυρὶ τὸ ξύλον παραδίδωμι, ὁμοίως καὶ τῶν εἰκόνων.

Εφόσον προσκυνώ και σέβομαι το σταυρό και τη λόγχη, τον κάλαμο και τον σπόγγο, με τα οποία οι θεοκτόνοι Ιουδαίοι προσέβαλαν και σκότωσαν τον Κύριό μου, γιατί όλα αυτά στάθηκαν όργανα του έργου της σωτηρίας των ανθρώπων, πώς να μην προσκυνήσω και τις εικόνες που κατασκευάζουν οι πιστοί με αγαθή προαίρεση και με σκοπό τη δοξολογία και την ανάμνηση των παθημάτων του Χριστού; Και εφόσον προσκυνώ την εικόνα του σταυρού που κατασκευάζεται από οποιοδήποτε υλικό, πώς να μην προσκυνήσω την εικόνα του Χριστού που κατέστησε σωτήριο τον σταυρό; Ότι δεν προσκυνώ την ύλη είναι φανερό, διότι, αν καταστραφεί το εκτύπωμα ενός σταυρού που είναι κατασκευασμένος από ξύλο, παραδίδω το ξύλο στη φωτιά. Το ίδιο συμβαίνει και με το ξύλο των εικονισμάτων, όταν αυτά καταστραφούν.

Ιωάννης Δαμασκηνός, Περί εικόνων, Λόγος δεύτερος, κεφ. 19

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός (περ. 676 – 749)

• ήταν Σύρος μοναχός και πρεσβύτερος.

• Γεννήθηκε στη Δαμασκό από εξέχουσα οικογένεια. Ο πατέρας του, Σέργιος, ήταν διοικητής της Δαμασκού και «υπουργός» οικονομικών του χαλίφη των Αράβων.

7η Οικουμενική Σύνοδος

787: 24/9 έως 13/10 Νίκαια350 περ. επίσκοποι και μεγάλος

αριθμός μοναχών

Θεοφάνης, Χρονογραφία: 716

«καὶ ἐκροτήθη ἡ ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ ζʹ σύνοδος τνʹ ἐπισκόπων· καὶ ἀπέλαβεν ἡ

καθολικὴ ἐκκλησία τὸν ἀρχαῖον κόσμον αὐτῆς,

οὐδὲν καινὸν δογματίσασα, ἀλλὰ τὰ τῶν ἁγίων καὶ

μακαρίων πατέρων δόγματα ἀσάλευτα φυλάξασα καὶ τὴν

νέαν αἵρεσιν ἀποκηρύξασα ».

Η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία (780-802)

Αποκατέστησε τις εικόνες με την 7η Οικουμενική Σύνοδο (787) με το επιχείρημα ότι στις εικόνες κάνουμε τιμητική προσκύνηση

Η δεύτερη φάση της εικονομαχίας

815-843

Ο Λέοντας Ε’ ο Αρμένιος (813-820) εναντιώνεται ξανά στις εικόνες.Πίστευε ότι η εικονολατρία αποτελούσε δεισιδαιμονία και τιμωρούνταν από το Θεό με ήττες του βυζαντινού στρατού.

Η Θεοδώρα αποκαθιστά πανηγυρικά τις εικόνες με τη Σύνοδο του 843

Η Θεοδώρα

Η αγία Θεοδώρα

Το 830 η Θεοδώρα παντρεύτηκε τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, ο οποίος την προτίμησε από την Κασσιανή, μετά την απάντηση που του έδωσε για τις γυναίκες, σε διαγωνισμό που έκανε στο παλάτι του.

Όταν το 842 πέθανε ο εικονομάχος Θεόφιλος, τη

βασιλεία ανέλαβε η Θεοδώρα, καθώς ο γιος της Μιχαήλ ήταν

ανήλικος.

Εορτάζει στις 11 Φεβρουαρίου

Η “Κυριακή της Ορθοδοξίας”

Η πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.Πρωτοκαθιερώθηκε στα μέσα του 9ου αιώνα.Χριστιανική θριαμβική εορτή, σε ανάμνηση της οριστικής αναστήλωσης των ιερών και σεπτών εικόνων από την Αυτοκράτειρα Θεοδώρα (το 842)

4ο Γυμνάσιο Αγίων Αναργύρων

Va s p a n