Η ΠΕΙΘΩ-ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ-ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

H ΠΕΙΘΩ επιδιώκεται με:

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥ/ΔΕΚΤΗ // ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ

Τρόπος πειθούς :ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ

Με την επίκληση στη λογική επιχειρείται να πεισθεί λογικά ο δέκτης, να υιοθετήσει τις απόψεις και να ενεργήσει σύμφωνα με αυτές. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση των εξής μέσων πειθούς:

επιχειρημάτων

ή/και τεκμηρίων.

Μέσα πειθούς : Επιχειρήματα

ΤεκμήριαΑποδείξεις

• Παραδείγματα• Στατιστικά στοιχεία• Πορίσματα ερευνών• Εμπειρικές αλήθειες• Παραθέματα• Μαρτυρίες• Γεγονότα (ιστορικά κ.ά.)

Συλλογισμός

Είναι ένας μηχανισμός σκέψης, η διαδικασία ή η μέθοδος με την οποία καταστρώνεται ένα επιχείρημα.

Λ.χ.α) Ο Θαλής, ο Ηράκλειτος και ο Πυθαγόρας είναι Ίωνες φιλόσοφοι.β) Οι Ίωνες φιλόσοφοι είναι Προσωκρατικοί.γ) ……………………………………………… Ο Θαλής, ο Ηράκλειτος και ο Πυθαγόρας είναι Προσωκρατικοί.

Είδη συλλογισμών

άμεσοι: είναι οι συλλογισμοί των οποίων το συμπέρασμα προκύπτει από μία μόνο πρόταση-κρίση

Λ.χ. Μέχρι στιγμής ο ήλιος ανατέλλει από την ανατολή.

Άρα, αύριο θα ανατείλει από την ανατολή.

έμμεσοι: είναι οι συλλογισμοί των οποίων το συμπέρασμα προκύπτει από δύο ή περισσότερες προτάσεις-κρίσεις

Λ.χ. Αυτός ο σκηνοθέτης διαλέγει καλούς ηθοποιούς. Η Μαρία συμμετέχει στην παράστασή του, άρα είναι καλή ηθοποιός.

Παραγωγικοί: από το όλον συμπεραίνουμε για το μέροςΛχ. Όλοι οι πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα κινούνται γύρω

από τον ήλιο. Ο Άρης είναι πλανήτης. Άρα κινείται γύρω από τον ήλιο.

Επαγωγικοί: από τα επιμέρους συμπεραίνουμε για το όλον

Λχ. Το δελφίνι και η φάλαινα είναι θηλαστικά.Το δελφίνι και η φάλαινα ζουν στη θάλασσα. Άρα μερικά θηλαστικά ζουν στη θάλασσα.

Αναλογικοί: από τα επιμέρους συμπεραίνουμε για τα επιμέρους

Λ.χ. Ο Γιάννης, που είναι γλωσσομμαθής βρήκε εύκολα δουλειά. Ο Νίκος είναι γλωσσομαθής. Άρα έχει μεγάλη πιθανότητα να βρει δουλειά.

Πειθώ και περιγραφή

Και στην περιγραφή το υλικό ακολουθεί συνήθως συγκεκριμένη συλλογιστική πορεία (παραγωγική, επαγωγική) και από το πλήθος των λεπτομερειών επιλέγονται εκείνες που υπηρετούν το σκοπό της περιγραφής

λ.χ. περιγραφικές αγγελίες

ΠΩΛΕΙΤΑΙ στον Πειραιά διαμπερές διαμέρισμα 40 τ.μ. επί της λεωφόρου Ποσειδώνος. Δωμάτιο, χολ, κουζίνα, λουτροκαμπινέ πλήρες, χωνευτή ντουλάπα, δύο μπαλκόνια. Τιμή 50.000 ευρώ. Πληροφορίες

Τηλ……….

Πειθώ και αφήγηση

Ανάλογη επιλογή γεγονότων και λεπτομερειών με βάση την οπτική γωνία του αφηγητή, το αποτέλεσμα που επιδιώκει, τη συναισθηματική του κατάσταση κ.ά. έχουμε και στην αφήγηση:

Σύγκριση περιγραφής / αφήγησης/ επιχειρηματολογίας

Σε αντίθεση με την περιγραφή που οργανώνεται στον άξονα του χώρου και την αφήγηση που οργανώνεται στον άξονα του χρόνου η αποδεικτική διαδικασία οργανώνεται στον άξονα της λογικής.

Παρασκευή 30 Μάη 1941

«Στο τραπέζι η Μαρώ μου λέει τη διήγηση ενός Άγγλου αξιωματικού που γύρισε χτες βράδυ από το Ηράκλειο. Τ’ αλεξίπτωτα, με όλα τα χρώματα, πέφτοντας μέσα στο χαλάζι των γερμανικών πολυβόλων. Οι Κρητικοί, άλλοι χωρίς όπλα, άλλοι χωρίς φυσίγγια, πέφτοντας με τα χαντζάρια πάνω στον εχθρό· οι Νεοζηλανδοί με την ξιφολόγχη κι αυτοί χωρίς πολεμοφόδια. Το Ηράκλειο ζωσμένο από παντού· το λιμάνι του γεμάτο βουλιαγμένα καράβια και οι Κρητικοί λέγοντας στους Εγγλέζους: «Φύγετε εσείς, εμείς έχουμε τα βουνά». Τα νοσοκομεία γκρεμισμένα πρώτα-πρώτα από τους βομβαρδισμούς. Γερμανοί αιχμάλωτοι ομολόγησαν πως το έκαναν επίτηδες, σύμφωνα με διαταγές, για να ρίξουν το ηθικό του κόσμου».

(Γ. Σεφέρης, Μέρες Δ΄. Ίκαρος, Αθήνα 1986, σελ. 95)

Παράδειγμα 1ο

«Η φαντασία είναι απαραίτητη για να καταλάβει κανείς την πραγματικότητα. Την αξία που έχει η φαντασία τη συναντά κανείς και στα μαθηματικά. Γιατί, για να αποδείξεις ότι κάτι ισχύει, πρέπει πρώτα να περάσεις από την υπόθεση ότι δεν ισχύει. Αυτό κι αν απαιτεί φαντασία».

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ: μια γενική κρίση που εφαρμόζεται σε μια επιμέρους επιστήμη.

Στη Ελλάδα ο νομοταγής πολίτης είναι υποχρεωμένος να ανέχεται τις ελλείψεις του εκπαιδευτικού συστήματος, την αδιαφορία του κράτους για την υγεία του, την έλλειψη προστασίας από τους κακοποιούς, την αγενή συμπεριφορά πολλών δημοσίων υπαλλλήλων. Στη χώρα μας ο νομοταγής πολίτης δεν έχει σχεδόν κανένα δικαίωμα

Πλησιάζουμε σταθερά τη στιγμή που ο αέρας που εισπνέουμε θα γίνει ακατάλληλος και το νερό δε θα πίνεται. Τη στιγμή που οι πετρελαιοκηλίδες και τα τοξικά απόβλητα θα μετατρέψουν λίμνες, ποτάμια και ακρογιαλιές σε τεράστιους μολυσμένους βόθρους. Η ακατάσχετη ανάπτυξη και η αύξηση παραγωγής και κατανάλωσης απειλούν τη φυσική ισορροπία του οικοσυστήματος μας.

Η δράση του Γάλλου στρατηγού Ναπολέοντα στο μεταίχμιο του δέκατου όγδοου και του δεκάτου ένατου αιώνα θύμισε σε όλους το βίο και την πολιτεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η στρατιωτική ιδιοφυία, η πληθωρική προσωπικότητα και, κυρίως, οι αλλεπάλληλες επιτυχίες στο πεδίο της μάχης καλλιέργησαν ένα μύθο γύρω από το πρόσωπό του ανάλογο με εκείνον του Μακεδόνα στρατηλάτη. Ακόμη και το τέλος του ήταν άδοξο, όπως και του ανθρώπου που δημιούργησε τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία του αρχαίου κόσμου.

«Η συνηθισμένη, ωστόσο, μορφή του φανατισμού είναι αληθινά αποκρουστική. Ο φανατικός, σ’ όλες τις εποχές, είναι στενοκέφαλος και στενόκαρδος. Το οπτικό του πεδίο είναι περιορισμένο και το πείσμα του ακατανίκητο. Αγνοεί τους συμβιβασμούς, αλλ’ αγνοεί και τις καλόπιστες κ’ ευγενικές παραχωρήσεις. Φρουρός συχνά ενός δόγματος που υποστηρίζει τις εξοχότερες αρετές, όσο προχωρεί τις χάνει ο ίδιος. Γίνεται απάνθρωπος, ωμός, σκαιός, αποθηριώνεται, για να εξανθρωπίσει τους ανθρώπους. Ο φανατισμός δημιουργεί καταστάσεις βρασμού. Αλλά βρασμού από εμπάθεια, μίσος, ακόμη κ’ εγκληματική διάθεση».

ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ: Εκφράζεται μια γενική κρίση που αναλύεται στα επιμέρους χαρακτηριστικά της.

Τι είναι η αιτιολόγηση;Για να πείσουμε χρησιμοποιούμε ένα αποδεικτικό υλικό που οργανώνεται σε μια ή περισσότερες παραγράφους και το οποίο περιλαμβάνει:Σκέψεις, επιχειρήματα, συλλογισμούς, παραδείγματα, γεγονότα, στατιστικές κ.ά Η μέθοδος ανάπτυξης είναι η αιτιολόγηση, επειδή έχουμε μια απόφανση που μας παρακινεί να ρωτήσουμε «γιατί;» κι ακολουθούν οι αποδείξεις/υποστηρικτικό υλικό.

α) Ποια είναι η θέση-απόφανση της συντάκτριας; β) Πώς διευκρινίζει / επεξηγεί αυτή τη θέση;γ) Με ποια στοιχεία (: πληροφορίες, δεδομένα, συλλογισμούς) αιτιολογεί τη θέση;δ) Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει;

«Είναι απλοϊκό να πιστεύουμε ότι η τηλεόραση είναι υπεύθυνη γιατί οι νέοι “δεν ανοίγουν κανένα βιβλίο”. Και τούτο επειδή ποτέ στην ιστορία δεν κυκλοφόρησαν τόσα πολλά βιβλία, όπως επίσης ποτέ στην ιστορία ο σχολικός θεσμός δεν υπήρξε ισχυρότερος και μαζικότερος από ό,τι στην εποχή της τηλεόρασης. Συνεπώς, πρέπει να ασχοληθούμε με τα βαθύτερα εκείνα αίτια που οδηγούν στην απόρριψη του βιβλίου από μια μεγάλη μερίδα των παιδιών αντί να περιοριζόμαστε στην ανακάλυψη «αποδιοπομπαίων τράγων».

(ΚΕΕ, Αλ. Κορωναίου, διασκευή)