Neisseria sp

Ε. Σκούλικα 2009

Δεν αναπτύσσεται στον αέρα ή σε 5-10% CO2

Παράγει οξειδάση

Δεν παράγει οξειδάση

Απαιτεί 5-10% CO2

Δεν απαιτεί 5-10% CO2

Γένος Neisseria

Γένος Moraxella ή Branhamella

Γένος Acinetobacter ή parvobacteria

Aναπτύσσεται στον αέρα ή σε 5-10% CO2

G- κόκκοι

Γένος Veillonella

• Gram αρνητικός διπλόκοκκος• Αερόβιος• Ακίνητος • Οξειδάση και καταλάση θετικός• Ορισμένα είδη απαιτητικά-CO2• Ευαίσθητος στην ξηρασία, κρύο, ψηλή

θερμοκρασία

Σημαντικά παθογόνα για τον άνθρωπο

• Neisseria gonorrhoeae

• Neisseria meningitidis

• Άλλα είδη που αποικίζουν τον ορο/ρίνοφάρυγγα

Λοιμώξεις που προκαλούνται από τις ναϊσσέριες

• Neisseria gonorrhoeae: Ουριθρίτιδα, τραχηλίτιδα, σαλπιγγίτιδα, ενδοπυελική λοίμωξη, πρωκτίτιδα, σηψαιμία, αρθρίτιδα, επιπεφυκίτιδα, φαρυγγίτιδα

• Neisseria meningitidis: Μηνιγγίτιδα, μηνιγγοεγκεφαλίτιδα, βακτηριαιμία, πνευμονία, αρθρίτιδα, ουρηθρίτιδα.

• Άλλα είδη Neisseria:ευκαιριακές λοιμώξεις

• Παθογόνο αποκλειστικά του ανθρώπου• 60 εκατομμύρια περιστατικά το1995• 10 άνδρες vs 1 γυναίκα• Μετάδοση μέσω του ουρογεννητικού• Ασυμπτωματική φορεία στις γυναίκες–

σημαντική δεξαμενή μετάδοσης

• Βλεννόρροια-οξεία και χρόνια• Πυώδεις εκκρίσεις• Επώδυνη ούρηση• Πρωκτίτιδα• Προστατίτιδα-στείρωση

Παθογένεια στους άνδρες

• Λοίμωξη του τραχήλου-κολπίτιδα• Φλεγμονώδης νόσος της

πυέλου(γυναίκες)• Σαλπιγκίτιδα-στείρωση

Παθογένεια στις γυναίκες

• Φαρυγγίτιδα• Οφθαλμίτιδα (στα νεογνά)• Διασπορά της λοίμωξης-βακτηριαιμία

(σπάνια)

• 20% κύνδυνος λοίμωξης μετά από την πρώτη έκθεση

• Κυρίως συμπτωματική οξεία λοίμωξη

• Η κύρια δεξαμενή είναι η ασυμπτωματική φορεία των γυναικών

• Λοίμωξη που περιορίζεται συνήθως στην ουρήθρα με πυώδεις εκκρίσεις και δυσουρία

• Σπάνιες επιπλοκές: επιδιδυμίτιδα, προστατίτιδα και περιουρηθρικό απόστημα

• Σπάνια διασπορά της λοίμωξης

• 50% κίνδυνος λοίμωξης μετά από την πρώτη έκθεση

• Ασυμπτωματική λοίμωξη συχνά αδιάγνωστη

• Η κύρια δεξαμενή είναι η ασυμπτωματική φορεία των γυναικών

• Κύρια λοίμωξη η τραχηλίτιδα αλλά αποικίζεται και ο κόλπος, η ουρήθρα ο πρωκτός και ο φάρυγγας

• Ανιούσες λοιμώξεις 10-20%: σαλπιγγίτιδα, φλεγμονή της πυέλου (στείρωση)

• Διασπορά της λοίμωξης 1-3%: βακτηριαιμία, δερματίτιδα, αρθρίτιδα

• Μόλυνση του νεογνού κατά τη γέννηση: οφθαλμίτιδα, επιπεφυκίτιδα

Παθογένειαάνδρες γυναίκες

• Σοκολατόχρωμο άγαρ• Αερόβιες συνθήκες + CO2• Ζυμώνει την γλυκόζη αλλά όχι τη μαλτόζη

και τη λακτόζη• Οξειδάση θετική• Επιλεκτικά υλικά: Thayer-Martin

o Κολιστίνη, βανκομυκίνη, νυστατίνη

ταυτοποίηση

Παράγοντες παθογένειας

• Αντιφαγοκυτταρικό αρνητικό φορτίο στην επιφάνεια του κυττάρου: παίζει το ρόλο του ελύτρου.

• Μόνον τα ινιδοφόρα κύτταρα είναι μολυσματικά. • Εξωτερικές μεμβρανικές πρωτεΐνες

o Por (πορίνη): εμποδίζει την σύντηξη φαγοσώματος-λυσοσώματος ώστε να ευνοείται η ενδοκυττάρια επιβίωση

o Opa (opacity): μεσολαβεί στην προσκόλληση στα επιθηλιακά κύτταρα που είναι προϋπόθεση για την εισβολή στο κυτταρόπλασμα

o Rmp (reduction-modifiable): προστατεύει τα επιφανειακά αντιγόνα (Por, Los) από τα βακτηριοκτόνα αντισώματα.

o Πρόσληψη σιδήρου: μέσω των Tbp 1 and Tbp 2 (transferrin-binding proteins), Lbp (lactoferrin binding protein) & Hbp (hemoglobin-binding protein)

Παράγοντες παθογένειας

• Λιπο-ολιγοσακχαρίτης (LOS) (Lipid A + κεντρικός πολυσακχαρίτης αλλά ΟΧΙ σωματικό αντιγόνο Ο): έχει δράση ενδοτοξίνης

• IgA1 πρωτεάση• Αντοχή στα αντιβιοτικά:

o Πλασμιδιακή β-λακταμάσηo Χρωμοσωμιακή προέλευσης αδιαβατότητα (εμποδίζει

την είσοδο της πενικιλλίνης, τετρακυκλίνης, ερυθρομυκίνης, αμινογλυκοσιδών).

Εργαστηριακή διάγνωση

• Μικροσκοπικά από πυώδες ουρηθρικό έκκριμα: Μικρός, gram-αρνητικός διπλόκοκκος μαζί με πολυμορφοπύρηνα

• Ευαίσθητος στην ξηρασία και την ψύξη, δηλαδή άμεση καλλιέργεια του κλινικού δείγματος σε προθερμασμένο επιλεκτικό θρεπτικό μέσο (πχ., Thayer-Martin, Martin-Lewis άγαρ) αλλά και μη επιλεκτικό μέσο (σοκολατόχρωμο αιματούχο άγαρ) σε ατμόσφαιρα με υγρασία και 5% CO2

• Η πενικιλλίνη δεν είναι αντιβιοτικό επιλογής διότι: o Συνεχής αύξηση της MICo Παραγωγή πλασμιδιακής β-λακταμάσηςo Χρωμοσωμιακοί μηχανισμοί αντοχής

• Σε απλές λοιμώξεις: ceftriaxone, cefixime ή fluoroquinolone

• Για διπλή λοίμωξη με χλαμύδια: συνδυασμό με doxycycline ή azithromycin

• Χημιοπροφύλαξη των νεογνών για πρόληψη της νεογνικής οφθαλμίτιδας με 1% νιτρικό άργυρο, 1% τετρακυκλίνη, or 0.5% ερυθρομυκίνη τοπικά

• Θεραπεία νεογνών με ceftriaxone• Προληπτικά μέτρα: εκπαίδευση

Θεραπεία και πρόληψη

Αντιγονική παραλλαγή

Neisseria gonorrhoeae

Αντιβιοτικά• Πενικιλλίνη• Κεφαλοσπορίνες 3ης γενιάς• Τετρακυκλίνη• Σπεκτινομυκίνη• Κινολόνες

Αντοχή της Neisseria gonorrhoeae στην πενικιλλίνη

Α) Πλασμιδιακή• Παραγωγή β-λακταμασών τύπου ΤΕΜ-1

(penicillinase producing N. gonorrhoaea, PPNG)• Δοκιμασία νιτροσεφίνης θετική • Υψηλού επιπέδου αντοχή (>8μg/ml)• Ανθεκτικά στην πενικιλίνη, αμπικιλίνη,

αμοξυκιλλίνη

B) Χρωμοσωμιακή αντοχή στην πενικιλλίνη (Chromosomally mediated resistant N.

gonorrhoaea, CMRNG)

• Δοκιμασία νιτροσεφίνης αρνητική• Χαμηλού επιπέδου αντοχή (<4 μg/ml)

Οφείλεται σε:• Μειωμένη διαπερατότητα κυτταρικού

τοιχώματος (Mtr,env γονίδια) • Τροποποίηση της PBP-2 (penΑ γονίδιο):

Αντοχή της Neisseria gonorrhoeae στην τετρακυκλίνη

Α) Πλασμιδιακή• Υψηλού επιπέδου αντοχή• Πλασμίδιο tetM

Β) Χρωμοσωμιακή• Χαμηλού επιπέδου

Κινολόνες

Οφείλεται σε:• Μεταλλαγές στα γονίδιο gyr Α ή parC• Μειωμένη διαπερατότητα

Έλεγχος της αντοχής: με ναλιδιξικό οξύ

• Ταυτόχρονες μεταλλαγές στα γονίδια gyr Α και parC→ πιο υψηλή αντοχή

• Χορήγηση κινολονών σε υποθεραπευτικές δόσεις → πολλαπλές μεταλλαγές

Έλεγχος ευαισθησίας το μικροβίου

• Μέθοδος διάχυσης των δίσκων

• Μέθοδος αραιώσεων των αντιβιοτικών σε άγαρ

• Etest αποτελεί καλή εναλλακτική τεχνική

Σχόλια

• Δεν ενδείκνυται η μέθοδος των μικρο-αραιώσεων σε ζωμό

• Στελέχη που παράγουν β-λακταμάση είναι ανθεκτικά στην πενικιλλίνη, αμπικιλλίνη, αμοξυκιλλίνη

• Όλα τα στελέχη που ανήκουν σε μη ευαίσθητες κατηγορίες αποστέλλονται στο ΕΚΑΓ

Αντιβιοτικά για τον έλεγχο ευαισθησίας του γονοκόκκου

πενικιλλίνη

Κεφοταξίμη ή κεφτριαξόνη

Σπεκτινιμυκίνη

Τετρακυκλίνη

Σιπροφλοξακίνη ή οφλοξακίνη

NEISSERIA

GONORHOEAE

Πίνακας CLSI, 2006, τροποποιηθείς

Neisseria meningitidis

Neisseria meningitidis

• Σοβαρή, οξεία βακτηριακή λοίμωξη

• Αίτιο της μηνιγγίτιδας, σηψαιμίας, και τοπικών λοιμώξεων

• Επιδημική νόσος στην υπο-Σαχάρια Αφρική

• Εμβόλιο με πολυσακχαριδικό αντιγόνο από το 1978

• Νέο εμβόλιο από το 2005

Εικόνες:http://www.vaccineinformation.org/photos/index.asp

Neisseria meningitidis• Αερόβιο gram-αρνητικό βακτήριο

• > από 13 ορότυποι βασισμένοι στο πολυσακχαριδικό συστατικό του ελύτρου

• Οι ορότυποι A, B, C, Y, και W-135 έχουν την μεγαλύτερη λοιμογόνο δύναμη

• Οι επιδημιολογική σημασία των οροτύπων εξαρτάται από γεωγραφικές παραμέτρους αλλά

και από την ηλικία.

Παθογένεση της μηνιγγίτιδας

• Το βακτήριο αποικίζει το ρινοφάρυγγα

• Σε μερικά άτομα το βακτήριο εισβάλει στο αίμα και προκαλεί λοιμώξεις σε απομακρυσμένες περιοχές από την πύλη εισόδου.

• προγενέστερη λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού μπορεί να συμβάλει θετικά στην εξέλιξη της λοίμωξης

Μηνιγγίτιδες - κλινική εικόνα

• Περίοδος επώασης 3-4 ημέρες (αποδεκτό εύρος 2-10 ημέρες)

• Απότομη εμφάνιση πυρετού, συμπτώματα μηνιγγίτιδας, πτώση πίεσης και εξάνθημα

• Θνητότητα 9%-12%

• Σε περίπτωση μηνιγγοσηψαιμίας 40%

N. menigitidis λοιμώξεις

Μηνιγγιτιδικοκκική μηνιγγίτιδα

• Η συχνότερη νόσος• Αποτέλεσμα αιματογεννούς διασποράς• Κλινική εικόνα

o πυρετόςo πονοκέφαλος o ακαμψία του αυχένα

μηνιγγοσηψαιμία

• βακτηριαιμία• Μπορεί να συνοδεύεται • και από μηνιγγίτιδα• Κλινική εικόνα

o πυρετός o Εξάνθημαo Πτώση πίεσηςo Πολυσυστημική κατάρρευση

Μηνιγγιτιδοκοκκικές λοιμώξειςεργαστηριακή διάγνωση

• καλλιέργεια βακτηρίου• Χρώση κατά Gram• Ορολογικές μέθοδοι

o Ανίχνευση αντιγόνου στο ΕΝΥo Αντισώματα στον ορό

Αντοχή της Neisseria meningitidis στην πενικιλλίνη

• Φάρμακο εκλογής: πενικιλλίνη ή ευρέως φάσματος κεφαλοσπορίνη

• Σπάνια απομονώνονται στελέχη με μειωμένη ευαισθησία στην πενικιλλίνη

• Στην Ελλάδα απομονώνονται σε συχνότητα 15%

• Η μειωμένη ευαισθησία οφείλεται σε τροποποίηση της PBP2 (penA γονίδιο)

Προτεινόμενα αντιβιοτικά CLSI, 2006Θεραπευτική χρήση Προφύλαξη

Πενικιλλίνη Σιπροφλοξακίνη

Κεφοταξίμη Κεφοταξίμη

Κεφτριαξόνη Τετρακυκλίνη

Μεροπενέμη Σουλφαμεθοξαζόλη/τριμεθοπρίμη

Χλωραμφαινικόλη Ριφαμπικίνη

Μέθοδοι ελέγχου ευαισθησίας του μικροβίου

• Μέθοδος διάχυσης των αντιβιοτικών σε άγαρ

• Μέθοδος αραιώσεων των αντιβιοτικών σε άγαρ ή σε ζωμό (Προσδιορισμός της MIC)

• Εtest

Σχόλια

• Η πενικιλλίνη ελέγχεται με MIC• Η δοκιμασία νιτροσεφίνης είναι

απαραίτητη• Χρησιμοποιείται το ναλιδιξικό οξύ για

την ανίχνευση της αντοχής στις κινολόνες

• Πρέπει να τηρούνται οι προφυλάξεις βιοασφάλειας επιπέδου ΙΙ

Έκθεση αποτελέσματος σε γυναίκα 65 χρόνων με μηνιγγίτιδα από

πνευμονιόκοκκο

Αντιβιοτικό MIC (μg/ml) Κατηγορία

Πενικιλλίνη 2 Α

Κεφοταξίμη

μηνιγγίτιδα 1 ΜΕ

άλλη λοίμωξη 1 Ε

Κεφτριαξόνη

μηνιγγίτιδα 1 ΜΕ

άλλη λοίμωξη 1 Ε

Ερυθρομυκίνη 1 Α

Λεβοφλοξακίνη < 0.5 Ε

Κοτριμοξαζόλη > 4/76 Α

Βανκομυκίνη < 0.5 Ε

Από την καλλιέργεια του ΕΝΥ απομονώθηκε πνευμονιόκοκκος

Αντιβιοτικό MIC (μg/ml) Κατηγορία

Πενικιλλίνη 2 Α

Κεφοταξίμη 1 ΜΕ

Βανκομυκίνη < 0.5 Ε