37η ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΜΕΑ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ - AΠΘ

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ «ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΩΝ» ΙΔΙΩΜΑΤΙΣΜΩΝ

ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ, ΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΚΗ, ΤΗ ΡΩΣΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΕΡΒΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Παναγιώτης Ασημόπουλος

Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

asimopoulosp@yahoo.gr

Περίληψη

Η σύνθετη φύση των χρωματικών αποχρώσεων που εκδηλώνεται ως συνισταμένη

διάδρασης της φωτεινής πηγής, του έγχρωμου αντικειμένου και του ανθρώπινου εγκεφάλου

εύλογα συνιστά εξαιρετικά ενδιαφέρον διεπιστημονικό ζήτημα.

Βάσει των κοινών φυσιολογικών παραμέτρων, των αισθητών ψυχοπνευματικών

ιδιαιτεροτήτων, αλλά και των ετερόκλιτων πολιτισμικών γνωρισμάτων των δεκτών τους οι

χρωματικοί όροι σε γλωσσολογικό επίπεδο προσεγγίζονται μέσω συμβολικών κατονομασιών

και συμβατικών κωδίκων.

Ανάλογα αιτιολογείται το ευρύ φάσμα ονοματοθεσίας των χρωμάτων: το εν λόγω

στοιχείο αντικατοπτρίζει τον ουσιαστικό συγκερασμό της υποκειμενικής αποκωδικοποίησης

και της συνυποδηλωτικής σύνδεσης των οπτικών ερεθισμάτων. Παράλληλα η πολυμορφία

των σημασιολογικών απεικονίσεων, των συναφών με το χρωματικό λεξιλόγιο ενσαρκώνει

την αισθητηριακή διάταξη του κοινωνικού συνόλου, τις ιστορικές εμπειρίες, τις θεμελιώδεις

ιδιοσυγκρασιακές αρχές.

Μέσα στο θεωρητικό πλαίσιο της αντιπαραβολικής γλωσσολογίας η παρούσα εργασία

αποσκοπεί στην ανάλυση ιδιωματισμών που αφορούν δύο κυρίαρχα ουδέτερα χρώματα, το

άσπρο και το μαύρο, καθώς εδράζεται σε χαρακτηριστικά παραδείγματα της καθομιλουμένης

ελληνικής και τριών σύγχρονων σλαβικών γλωσσών: της πολωνικής, της ρωσικής και της

σερβικής.

Αντλώντας αξιόπιστο υλικό από μονόγλωσσα και δίγλωσσα, γενικά, ετυμολογικά και

φρασεολογικά λεξικά αρχικά διασαφηνίζεται η ετυμολογική προέλευση και η συμβολική

ταυτότητα των επιλεγμένων ιδιωματισμών. Ακολουθεί η σημασιολογική προσέγγιση της

εύλογα υπαρκτής διαγλωσσικής τους ανισομορφίας, όπως ανακύπτει τόσο από αυτόνομους

ιδιωματισμούς όσο και από συνδυαστικές δομές. Έτσι από τη μια επιτυγχάνεται η

επιδιωκόμενη ανάδειξη των σημασιολογικών τους ομοιοτήτων και διαφορών, ενώ από την

άλλη υπογραμμίζεται ο καταλυτικός ρόλος των εθνικών στερεοτύπων στην εποικοδομητική

πρόσληψη της εξωγλωσσικής πραγματικότητας.

Λέξεις – κλειδιά: χρώμα, άσπρο, μαύρο, ελληνική, πολωνική, σερβική, ρωσσική.

37η ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΟΜΕΑ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ - AΠΘ

Βιβλιογραφία

Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Ά. 2002. Αντίστροφο Λεξικό της Νέας Ελληνικής. Θεσσαλονίκη:

Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), Αριστοτέλειο

Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, 1998. Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα

Μανόλη Τριανταφυλλίδη), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Κριμπάς, Π. – Πογκόσοβα, Ι. 2008. Φρασεολογισμοί στη ρωσική λογοτεχνική γλώσσα και η

απόδοσή τους στη νέα ελληνική. Αθήνα, Εκδόσεις Γρηγόρη.

Μπαμπινιώτης, Γ. 2002. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα, Κέντρο

Λεξικολογίας.

Μπαμπινιώτης, Γ. 2011. Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής. Αθήνα, Κέντρο

Λεξικολογίας.

Συμεωνίδης, Χ. 2000. Εισαγωγή στην ελληνική φρασεολογία. Θεσσαλονίκη, Κώδικας.

Τεγόπουλος – Φυτράκης 1991. Ελληνικό λεξικό. Αθήνα, Πατάκης.

Bąba, S. – Liberek, J. 2002. Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny. Warszawa,

Wydawnictwo Naukowe PWN.

Boryś, W. 2005. Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków, Wydawnictwo

literackie.

Chevalier, J. – Gheerbrant, A. 1997. Dictionary of Symbols. London, Penguin Books.

Drabik, L. – Kubiak-Sokół, A. – Sobol, E. – Wiśniakowska, L. 2006. Słownik języka

polskiego PWN. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kłosińska, A. – Sobol, E. – Stankiewicz, A. 2005. Wielki słownik frazeologiczny PWN z

przysłowiami. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Matešić, J. 1982. Frazeološki rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. Zagreb, Školska knjiga.

Menac, A. – Pintarić, N. 1986. Hrvatskosrpsko-poljski frazeološki rječnik. Zagreb, Zavod za

lingvistiku Filozofskog fakulteta Sveučilińta u Zagrebu.

Menac, A. 2006. Hrvatska frazeologija. Zagreb, Knjigra.

Vrgoč, D. – Fink - Arsovski, Ž. 2008. Hrvatsko – Engleski Frazeološki Rječnik. Zagreb,

Naklada Ljevak.

Wierzbicka, A. 1990. «The meaning of colour terms: semantics, culture and cognition».

Cognitive Linguistics, 1, 99 – 150.

Бирих, А. – Мокиенко, В. – Степанова, Л. 1997. Словарь фразеологических синонимов

русского языка. Ростов – на – Дону, Феникс.

Бирих, А. – Мокиенко, В. – Степанова, Л. 1998. Словарь Русской фразеологии:

Историко-этимологический справочник. Санкт – Петербург, Фолио – Пресс.

Вујанић, М. et al. 2007. Речник Српскога Језика. Нови Сад, Матица Српска.

Новиков, А. 2004. Словарь перифраз русского языка. Москва, Русский язык.

Ожегов, С. – Шведова, Н. 1992. Толковый словарь русского языка. Москва, Азъ.

Стевановић, М. et al. 1967. Речник Српскохрватскога Књижевног Језика, књига прва (А

– Е). Нови Сад – Загреб, Матица Српска – Матица Хрватска.

Шанский, Н.1985. Фразеология современного русского языка. Москва, Высшая школа.