Εργασία Β΄ Τετραμήνου

Γιώργος Κατσαρός-Λευτέρης Κουλούρης

Κείμενο: O Κατά Φαντασίαν Ασθενής –Μολιέρος

Ο Μολιέρος (κανονικό όνομα Jean-Baptiste Poquelin – Ζαν-Μπατίστ Ποκλέν, Παρίσι 15 Ιανουαρίου 1622, Παρίσι 17 Φεβρουαρίου 1673) ήταν Γάλλος θεατρικός συγγραφέας, διευθυντής θεάτρου και ηθοποιός. Οι Γάλλοι τον θεωρούν ως τον καλύτερο κλασσικό ποιητή τους, ενώ για πολλούς είναι και ο καλύτερος Γάλλος λογοτέχνης. Μπόρεσε και έφερε την κωμωδία σε ίση θέση με την τραγωδία, και αυτό είναι το μεγαλύτερο κατόρθωμά του. Ο Μολιέρος ήταν ο μεγαλύτερος γιος ενός έμπορου υφασμάτων στο Παρίσι, ο οποίος έγινε το 1631 βασιλικός διακοσμητής. Έτσι, ο πατέρας του Μολιέρου τον προόριζε να γίνει θαλαμηπόλος του βασιλιά. Φοίτησε σε ένα Ιησουιτικό κολέγιο στο Παρίσι. Την πρώτη του επαφή με το θέατρο την έκανε μαζί με τον παππού του, ο οποίος αγαπούσε το θέατρο. Στα 16 του χρόνια έφυγε να σπουδάσει νομική στην Ορλεάνη. Όταν επέστρεψε στο Παρίσι έγινε δικηγόρος. Το 1642 γνώρισε μία ηθοποιό, την Μαντλέν Μπεζάρ, η οποία ενίσχυσε την αγάπη του για το θέατρο. Ο πατέρας του όμως ήταν αντίθετος προς το θέατρο. Έτσι, το 1643 ο Μολιέρος αναγκάστηκε να παρατήσει το επάγγελμα του δικηγόρου και ίδρυσε μαζί με τους αδερφούς της ερωμένης του και μαζί με μερικούς άλλους κωμικούς έναν θεατρικό θίασο. Αυτός ο θίασος μετά από τις πρώτες αποτυχίες (είχε καταλήξει και σε χρεοκοπία για μια στιγμή) άρχισε να παρουσιάζει επιτυχίες στην Δυτική και στην Νότια Γαλλία. Ο Μολιέρος, όμως, άρχισε μόλις το 1665 να γράφει δικά του θεατρικά έργα. Το 1658 ο Μολιέρος επέστρεψε στο Παρίσι και άρχισε να έχει επαφές με τον αδερφό του βασιλιά Λουδοβίκου XIV. Προσκλήθηκε να παρουσιάσει μερικά έργα στην βασιλική αυλή. Την ίδια περίοδο άρχισε να γίνεται σιγά σιγά διάσημος. Το 1659 εμφανίστηκε το έργο του «Οι γελοίες κομψές κυρίες», το οποίο έκανε θραύση και κέρδισε αμέσως την εμπιστοσύνη του βασιλιά. Η επόμενη πολύ μεγάλη επιτυχία ήταν το 1662 το θεατρικό έργο « Το σχολείο των γυναικών » . Ο βασιλιάς, βλέποντας την μεγάλη επιτυχία του Μολιέρου, άρχισε να τον ενισχύει οικονομικά. Σε προσωπικό επίπεδο η ζωή του ήταν πολύ καλή και απέκτησε μαζί με την μνηστή του και παιδί, το οποίο όμως πέθανε σε μικρή ηλικία. Τον Μάιο του 1664 ο Μολιέρος, που είχε γίνει διευθυντής του θεατρικού θιάσου του βασιλιά, διοργάνωσε μια φαντασμαγορική γιορτή στους κήπους των Βερσαλλιών, όπου παρουσίασε 4 νέα θεατρικά κομμάτια: την «Πριγκίπισσα της Ελίδας», τον «Γάμο με το στανιό», τους «Εκνευριστικούς» και τον «Ταρτούφο». Η τελευταία αυτή κωμωδία, ο Ταρτούφος, είχε ήδη αρχίσει να προκαλεί την έντονη κριτική και τις αντιδράσεις μερικών ευγενών της Αυλής πριν ακόμη γίνει η πρώτη επίσημη παρουσίαση.

ΠΗΓΗ:http :// el . Wikipedia . org

« Ο κατά φαντασίαν ασθενής » είναι το τελευταίο δημιούργημα του διάσημου συγγραφέα και παίχτηκε για πρώτη φορά στο Παλαί-Ρουαγιάλ, στις 10 Φεβρουαρίου του 1673. Αποτελείται από τρεις πράξεις και στην αυθεντική του εκδοχή περιελάμβανε χορευτικά νούμερα και μουσικά ιντερλούδια που συνέθεσε ο Γάλλος συνθέτης Μαρκ-Αντουάν Σαρπαντιέ

Ο Μολιέρος δεν πέθανε, όπως πιστεύεται, πάνω στη σκηνή κατά τη διάρκεια της παράστασης, αλλά κατέρρευσε στην σκηνή βήχοντας και αιμορραγώντας και παρά τις πιέσεις του βασιλιά Λουδοβίκου XIV για ξεκούραση, εκείνος συνέχισε να παίζει μέχρι το τέλος του έργου. Ύστερα από αυτό κατέρρευσε ξανά έχοντας μεγαλύτερη

αιμορραγία αυτή τη φορά και πέθανε λίγες ώρες αργότερα στο σπίτι του. Ενταφιάστηκε χωρίς χριστιανική κηδεία καθώς απαγορευόταν εκ νόμου να ταφεί στο ιερό χώμα ενός νεκροταφείου ένας ηθοποιός. Η σύζυγός του ζήτησε από το βασιλιά Λουδοβίκο XIV να επιτρέψει μια απλή τελετή αργά τη νύχτα. Εκείνος δέχτηκε και ο Μολιέρος τοποθετήθηκε στο μέρος του νεκροταφείου που προοριζόταν για τα αβάπτιστα βρέφη. Σε εκείνη την μυστική κηδεία παραβρέθηκαν πάνω από 800 άτομα. Το 1792 τα οστά του μεταφέρθηκαν στο μουσείο μνημείων της Γαλλίας και το 1817 μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο. Λέγεται πως τη νύχτα που πέθανε, ο Μολιέρος φορούσε πράσινα ρούχα και έκτοτε υπάρχει η προκατάληψη πως το πράσινο χρώμα φέρνει κακοτυχία στους ηθοποιούς.

ΠΗΓΗ:http :// el . Wikipedia . org

«Ο κατά φαντασίαν ασθενής»

Το έργο έχει δώδεκα πρόσωπα, γεγονός που το κάνει πολύπλοκο και δυσκολονόητο στην αρχή, με πολλές εναλλαγές των προσώπων σε κάθε σκηνή, αλλά στο τέλος το τοπίο καθαρίζει και έτσι γίνεται ένα ευχάριστο έργο να παρακολουθήσεις ή να διαβάσεις . Αυτά τα πρόσωπα είναι : ο Αργκάν , ο οποίος είναι φανταστικά άρρωστος , η Μπελίνα η οποία είναι η δεύτερη γυναίκα του Αργκάν, η Αγγελική, η κόρη του Αργκάν και ερωμένη του Κλεάνθη, η Λουΐζα, η μικρή κόρη του Αργκάν και αδελφή της Αγγελικής, ο Μπελάρδο, αδερφός του Αργκάν, ο Κλεάνθης, εραστής της Αγγελικής, ο κύριο Ντιαφουάρο, ο οποίος είναι γιατρός, ο Θωμά Ντιαφουάρ, γιός του κ. Ντιαφουάρου, ο κύριο Πούργκον , ο γιατρός του Αργκάν, ο κύριος Φλεράν, ο φαρμακοποιός και τέλος η Τουανέττα, η υπηρέτρια της οικογένειας του Αργκάν.

Το έργο διαδραματίζεται στο Παρίσι το 16ο αιώνα. Το σκηνικό είναι το σπίτι του πρωταγωνιστή Αργκάν αλλά και οι δρόμοι του Παρισιού όπου γίνονται τα ιντερμέτζα αλλά και μερικές σκηνές. Ο Αργκάν, ένας πλούσιος αστός της εποχής του, που νομίζει ότι είναι άρρωστος από μια ανίατη ασθένεια έχει γίνει εξαρτημένος από τους γιατρούς και τα φάρμακα τους. Με την πρώτη γυναίκα του, η οποία έχει πεθάνει, είχε αποκτήσει δύο κόρες την Αγγελική και την Λουΐζα. Τώρα είναι παντρεμένος με την Μπελίνα. Στην αρχή της πρώτης πράξης βλέπουμε τον Αργκάν στο δωμάτιο του να υπολογίζει πόσα χρήματα ξόδεψε αυτόν τον μήνα σε φάρμακα και αμέσως μετά φωνάζει την υπηρέτρια του, Τουανέττα, και την κατσαδιάζει επειδή τον άφησε μόνο του τόση ώρα. Μετά διατάζει την Τουανέττα να φωνάξει την Αγγελική γιατί θέλει να της πει κάτι. Όταν η Αγγελική φτάνει, της λέει τι την ήθελε και φεύγει ενώ η Αγγελική βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει στην Τουανέττα για τον έρωτά της, τον Κλεάνθη. Όταν γυρνά πίσω ο Αργκάν, αναγγέλλει στην Αγγελική ότι την ζητάνε σε γάμο. Η Αγγελική νομίζοντας ότι αυτός που την ζήτησε σε γάμο είναι ο αγαπημένος της Κλεάνθης, δέχεται να παντρευτεί. Στην πορεία όμως καταλαβαίνει ότι είναι ο Θωμάς Ντιαφουάρος. Αμέσως η Τουανέττα τσακώνεται με τον Αργκάν επειδή έκανε ένα τέτοιο συνοικέσιο. Στη συνέχεια, καταφθάνει η Μπελίνα με τον συμβολαιογράφο για να της αφήσει ο Αργκάν όλη την περιουσία του όταν πεθάνει. Στο τέλος της πρώτης πράξης η Τουανέττα λέει στην Αγγελική ότι θα στείλει τον εραστή της να ειδοποιήσει τον Κλεάνθη για το συνοικέσιο. Στην αρχή της δεύτερης πράξης καταφθάνει ο Κλεάνθης στο σπίτι του Αργκάν και του συστήνεται ως ο μουσικοδιδάσκαλος της Αγγελικής. Όταν η Αγγελική βλέπει τον Κλεάνθη εκπλήσεται, αλλά δεν μαρτυρά το μυστικό. Αμέσως μετά έρχεται ο κύριος Ντιαφουάρος με το γιό του για να κανονίσουν το συνοικέσιο με τον Αργκάν. Καθώς ο Αργκάν κανονίζει με τον κ. Ντιαφουάρο το συνοικέσιο, προτρέπει τον Κλεάνθη να τραγουδήσει με την Αγγελική. Όταν ώμος ακούει την οπερέτα, δεν του αρέσει καθόλου και διώχνει τον Κλεάνθη ευγενικά. Στην επόμενη σκηνή μπαίνει η Μπελίνα και τσακώνεται με την Αγγελική επειδή δεν θέλει να παντρευτεί την Θωμά Ντιαφουάρο. Αμέσως μετά ο Αργκάν πάει και μιλεί στην Λουΐζα για να του πει ό,τι ξέρει για τον αγαπημένο της Αγγελικής. Στο τέλος της δεύτερης πράξης ο Αργκάν συναντάει τον αδερφό του, Μπελάρδο, και τον πληροφορεί τι έγινε στο προξενιό. Ο Μπελάρδος για να τον ηρεμήσει φέρνει μια μασκαράτα. Στην αρχή της τρίτης πράξης ο Αργκάν αναγκάζεται να φύγει και αφήνει μονούς τους την Τουανέττα και τον Μπελάρδο. Αυτοί συζητούν για το θέμα της Αγγελικής και αποφασίζουν να κάνουν κάτι για αυτό. Έτσι ο Μπελάρδος προσπαθεί να πείσει τον Αργκάν ότι η Αγγελική πρέπει να παντρευτεί αυτόν που θέλει και η Τουανέττα “βάζει μπρός” το σχέδιο της, δηλαδή να μεταμφιεστεί σε γιατρό και να εμφανιστεί στον Αργκάν με απώτερο σκοπό να γελοιοποιήσει τα φάρμακα και τις συνταγές των γιατρών του Αργκάν, έτσι δεν θα χρειάζεται γιατρούς στην οικογένεια του και η Αγγελική θα παντρευτεί όποιον θέλει. Στην συνέχεια ο Μπελάρδος και ο Αργκάν τσακώνονται ,αυτή τη φορά για την Μπελίνα. Ο Μπελάρδος προσπαθεί να ανοίξει τα μάτια του Αργκάν και να δει ότι η Μπελίνα είναι μαζί του μόνο για τα χρηματά του. Έτσι η Τουανέττα προτείνει ένα σχέδιο : να παραστήσει ο Αργκάν τον νεκρό για να δουν την αντίδραση της Μπελίνας. Όταν η Μπελίνα βλέπει τον Αργκάν νεκρό χαίρεται και γελάει επειδή θα κληρονομήσει όλα τα χρηματά του. Ο Αργκάν όμως σηκώνεται και την διώχνει από το σπίτι. Λίγο μετά καταφθάνει και η Αγγελική και εφαρμόζουν το ίδιο κόλπο. Αυτή την φορά όμως η Αγγελική κλαίει για τον

πατέρα της, αυτός ακούγοντας την σηκώνεται και της επιτρέπει να παντρευτεί τον αγαπημένο της με την προϋπόθεση αυτός να γίνει γιατρός.

Μετά από μια έρευνα που κάναμε, βρήκαμε μερικές παραστάσεις και βίντεο του έργου. Επειδή υπάρχουν παρά πολλές προβολές του έργου στην Ελλάδα οδηγηθήκαμε στο συμπέρασμα ότι το έργο είναι επίκαιρο και ότι αρέσει στον κόσμο πιθανόν εξαιτίας της ιδιαιτερότητας των προσώπων αλλά και της εξυπνάδας του Μολιέρου ώστε να θίξει ένα τέτοιο θέμα όπως αυτό της κοροϊδίας των γιατρών προς τους ασθενείς τους.

1 Ο κατά φαντασίαν ασθενής (1937) Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή

2 Ο κατά φαντασίαν ασθενής (1953) Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή

3 Ο κατά φαντασίαν ασθενής (1968) Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή

4 Ο κατά φαντασίαν ασθενής (1991) Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή

5 Ο κατά φαντασίαν ασθενής ( 1998-1999) Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος

6 Ο κατά φαντασίαν ασθενής (1972-1973) Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος

7 Πρόγραμμα εκδηλώσεων θεάτρων Δάσους και Γής ( Ιούνιος και Ιούλιος του 2009)

8 : « » ΘΟΚ Κατάφαντασίαν Ασθενής τουΜολιέρου

Απόσπασμα του έργου στα ελληνικά:http://www.youtube.com/watch?v=Imj_pr8oGDc

Απόσπασμα του έργου στα αγγλικά:http://www.youtube.com/watch?v=hCB1ZBBjmIk

Το έργο αποτελείται από τρείς πράξεις, τριάντα μία σκηνές και τρία ιντερμέτζα. Η πρώτη πράξη αποτελείται από οκτώ σκηνές και τελειώνει με ένα ιντερμέτζο. Η δεύτερη από εννέα σκηνές και τελειώνει και αυτή με ένα ιντερμέτζο. Η τρίτη και τελευταία πράξη αποτελείται από δεκατέσσερις σκηνές και τελειώνει με ένα ιντερμέτζο.

Πρώτη Πράξη

Iντερμέδιο ή κοινώς ιντερμέτζο: αυτοτελές κομμάτι που παρεμβάλλεται ανάμεσα στις πράξεις θεατρικού ή στα μέρη μουσικού έργου.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΑΝΕΤΤΑ

Η Τουανέττα είναι μια υπηρέτρια που εργάζεται για τον Αργκάν. Είναι έξυπνη αλλά και πονηρή. Ο αφέντης της την κακομεταχειρίζεται και την βρίζει εξαιτίας της αντιδραστικότητας και της προκλητικότητας της. Συνέχεια αφήνει υπονοούμενα για το ό,τι λέει ο Αργκάν και οι άνθρωποι που τον περιτριγυρίζουν εκτός από τις δύο κόρες του, τις οποίες αγαπάει και προστατεύει από την μητριά τους. Επίσης τη βλέπουμε να αντιμιλάει και να βρίζει χωρίς φόβο και δισταγμό τον αφέντη της, γεγονός που μας δείχνει ότι δεν τον έχει σε μεγάλη εκτίμηση εξαιτίας της ανοησίας του Αργκάν να νομίζει μανιωδώς ότι είναι άρρωστος. Κατά τη διάρκεια του έργου τη βλέπουμε να συμμετέχει ενεργά σε όλα τα προβλήματα και τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζει η Αγγελική, η μεγάλη κόρη του Αργκάν. Επίσης προσπαθεί να ανοίξει τα μάτια στον Αργκάν και να δει ότι η πολυαγαπημένη του γυναίκα είναι μια ψεύτρα και υποκρίτρια που προσπαθεί να του “φάει” τα χρήματα και την περιουσία, παρόλα αυτά η γυναίκα του Αργκάν δεν έχει καταλάβει ότι η Τουανέττα θέλει να την εμποδίσει και νομίζει ότι της είναι πιστή. Συνολικά η Τουανέττα βλέπουμε να είναι κάτι σαν προστάτης του σπιτιού που νοιάζεται πραγματικά για τα μελή της οικογένειας, μόνο που κανείς δεν το έχει καταλάβει!

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΓΚΑΝ

 Ο Αργκάν, ένας υποχόνδριος και φιλάργυρος ηλικιωμένος. Ο Αργκάν, ο οποίος πιστεύει συνεχώς ότι είναι βαριά άρρωστος, αδυνατεί να ακολουθήσει τις υποδείξεις των γιατρών και εκείνοι τον εκμεταλλεύονται. Θέλει να παντρέψει την κόρη του, Αγγελική, με έναν γιατρό προκειμένου να έχει δωρεάν ιατρική φροντίδα, αλλά εκείνη έχει χαρίσει αλλού την καρδιά της. Τελικώς μέσα από ανατροπές ο Αργκάν θα πράξει το σωστό.

Αυτή είναι μία κριτική του έργου «ο κατά φαντασίαν ασθενής»

Άρρωστος και καταβεβλημένος ο Μολιέρος, έστειλε με τον «Ασθενή» του τα τελευταία βέλη ενάντια στην ιατρική του καιρού του, ενάντια στην τσαρλατάνικη άσκηση του λειτουργήματός της από τους κομπογιαννίτες του καιρού του. Είχε μάλλον δίκιο. Το να καταφεύγει ένας άρρωστος στους γιατρούς εκείνης της εποχής σήμαινε, λίγο - πολύ, την αποδοχή μιας λατινοτραφούς φούσκας γεμάτης με δοκησίσοφους τσαρλατάνους, ύποπτα παρασκευάσματα, αφαιμάξεις και κλύσματα σε ευκολόπιστα κορόιδα. Το στάτους της ιατρικής με τη ματιά του Μολιέρου δεν διέφερε και πολύ από το στάτους που είχε η ψυχανάλυση στις αρχές του περασμένου αιώνα: θεωρούνταν και αυτή «ασθένεια που γίνεται φάρμακο του εαυτού της», για να θυμηθούμε τον φαρμακερό ορισμό της φροϋδικής επιστήμης από τον Καρλ Κράους.

Δικαιολογημένα επομένως -αν και κάπως υπερβολικά- ο κωμωδιογράφος έστεκε τόσο καχύποπτος και αρνητικός απέναντι στους γιατρούς. Ωστόσο, η μοίρα του το έφερε να πεθάνει στο τέλος της τέταρτης μόλις παράστασης του «Κατά φαντασίαν ασθενή» χωρίς τη συνδρομή της ιατρικής που τόσο μίσησε ή τη σωτηρία της φαντασίας που τόσο αγάπησε. Βρέθηκε αληθινά άρρωστος να ξορκίζει τον θάνατο επί σκηνής με τον ρόλο ενός ψεύτικα νοσούντος.

Την κωμωδία αυτή είδαμε στο ταλαιπωρημένο Ηρώδειο με τη σκηνοθεσία και πρωταγωνιστική παρουσία του Γιάννη Μπέζου. Περαστική και η παράσταση αυτή από το ρωμαϊκό κτίσμα, όπως τόσες άλλες, είναι μάλλον ευτύχημα ότι μπόρεσε να ξεπεράσει τις αρχικές θιασαρχικές προδιαγραφές της. Για μια παράσταση τέτοιας λογικής ήταν ασφαλώς καλοδεχούμενη η έστω και χλιαρή διάθεση του πρωταγωνιστή να αφήσει τους νεότερους ηθοποιούς να αναπνεύσουν, να φανερώσει τη συσχέτιση του έργου με τη φαρμακομανή σημερινή εποχή ή να δώσει βάρος στην ψυχική κατάσταση του κεντρικού ρόλου.

Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι η ερμηνεία του έργου δεν στηρίχτηκε τόσο στην ακλόνητη υγεία του Αργκάν όσο στην ανομολόγητη αρρώστια του. Πρόκειται για το νοσηρό περιβάλλον που δημιουργεί η παράθλαση της πραγματικότητας από την ψυχιατρική διαταραχή ενός υποχόνδριου. Περιτριγυρισμένος από γιγαντιαία φάρμακα, από ήρωες γιατρούς και υπηρέτες νοσοκόμους, ο Αργκάν παραμένει υστερικά καθηλωμένος στην αναπηρική πολυθρόνα του, θύτης του εγωισμού και θύμα της ψύχωσής του. Παρακινδυνευμένη οπωσδήποτε έμπνευση: δεσμεύει κινητικά και ερμηνευτικά τον ηθοποιό και φέρνει στη σκηνή μια δυσάρεστη οσμή αρρώστιας, ενοχλητική για καλοκαιρινή κωμωδία.

Το σοβαρό όμως μέρος του Μολιέρου τελειώνει εδώ, για να ακολουθήσει το γνωστό κυνήγι του θεατή από την κωμωδία. Με την πολύ ελεύθερη απόδοση, με τα συχνά κατ' ιδίαν, τον διάλογο του πρωταγωνιστή με το κοινό και την τακτική επίσκεψη των ηθοποιών στο εξωφρενικό παίξιμο και τις ψηλές κωμικές νότες η παράσταση χάνει μεγάλο μέρος από το στοιχείο εκείνο της μολιερικής κωμωδίας που κάνει να αναζητούμε τον λόγο της μελαγχολίας της. Δίπλα στον Μπέζο η Ναταλία Τσαλίκη αποδίδει εύσχημα το ρόλο της Τουανέτ. Από τους υπόλοιπους θα ήθελα να διακρίνω τουλάχιστον δύο: ο Θανάσης Δήμου με τον Άγγελο Μπούρα -πατέρας και γιος Ντιαφουαρίς- πετυχαίνουν μια εντυπωσιακή φαρσική παρέμβαση, ένα ντουέτο ιλαρής υπερβολής.

Το σκηνικό της Μαργαρίτας Χατζηιωάννου, καλοφτιαγμένο και πλούσιο, παραπέμπει στην χοντροκομμένη όψη της επιθεώρησης: ένα σύμπαν φαρμάκων, ο διογκωμένος κόσμος της αρρωστημένης φαντασίας. Μαζί με τα κοστούμια της Κατερίνας Παπανικολάου, αποδίδουν το ξεμασκάρεμα του ψέματος από την κωμωδία.