ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΟΛ I ΤΙΚΗΣ-ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΙΕΣΤΗΡΙΟΥ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 18 Ιουλίου 2015

ΤΙΤΛΟΣ: Συμπεράσματα και Ευκαιρίες με τη Συμφωνία Πλαίσιο για το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν

Του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*

Στον ελάχιστο τηλεοπτικό χρόνο που αφιερώνουν τα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης την προσοχή μου τράβηξε μια σκηνή με τους πανηγυρισμούς του ιρανικού λαού στους δρόμους της Τεχεράνης μετά την ανακοίνωση της επίτευξης της συμφωνίας πλαίσιο για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας και κατά συνέπεια και για την άρση των οικονομικών περιορισμών.

Η επίτευξη της συμφωνίας έρχεται σε συνέχεια πολύχρονων προσπαθειών διαμεσολάβησης και ανεπιτυχών προσεγγίσεων και απαίτησε έντονες και πολύμηνες διαπραγματεύσεις για να καταλήξουν οι εκατέρωθεν πλευρές σε ένα συμβιβασμό και στο τελικό κείμενο. Στη συμφωνία περιγράφεται ένας λεπτομερής χρονικός πίνακας των υποχρεώσεων του Ιράν που συνοδεύεται από επιτόπου επιβεβαιωτικές επιθεωρήσεις των εκπροσώπων της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας και αντίστοιχες άρσεις των σε βάρος της Τεχεράνης οικονομικών αποκλεισμών. Επιδιωκόμενος στόχος των διαπραγματεύσεων ήταν η συνομολόγηση μιας συμφωνίας που θα επέτρεπε το Ιράν να προχωρήσει στην παραγωγή ενέργειας από πυρηνικά καύσιμα χωρίς όμως να αποκτήσει τα απαραίτητα υλικά για την κατασκευή ατομικού οπλοστασίου. Υπενθυμίζεται ότι οι περιορισμοί που είχαν επιβληθεί στην Τεχεράνη αποσκοπούσαν αφενός στην παρεμπόδιση της να αποκτήσει πυρηνική τεχνολογία και αφετέρου μέσω της οικονομικής πίεσης να αναγκάσουν την ηγεσία της να ματαιώσει το πυρηνικό της πρόγραμμα. Κύριος μοχλός των περιορισμών ήταν ο αποκλεισμός της χώρας από τις διεθνείς αγορές όπως και η πρόσβαση της σε οποιαδήποτε τραπεζικές συναλλαγές. Η οικονομική πίεση συνοδεύτηκε και από τη διπλωματική απομόνωση αλλά και την επικρεμάμενη απειλή στρατιωτικής προσβολής των πυρηνικών της εγκαταστάσεων.

Παρά την αναμφισβήτητη επιτυχία της συνομολόγησης της συμφωνίας είμαστε σίγουροι ότι η εφαρμογή της θα παρουσιάσει τριβές και προβλήματα. Εξάλλου σε κάθε πλευρά των εκατέρωθεν διαπραγματευομένων υπάρχουν και οι «σκληροπυρηνικοί» που καιροφυλακτούν και απορρίπτουν τη σύναψη της συμφωνίας χαρακτηρίζοντας την ως ταπεινωτική και επικίνδυνη υποχώρηση. Η ιστορική πορεία θα αποδείξει την ορθότητα των επιχειρημάτων τους ή τη στείρα εμμονή τους σε αντιπαραγωγικές αντιπαραθέσεις και ιδεοληψίες κάθε είδους. Οι περιορισμένες πρώτες πληροφορίες από την Τεχεράνη δείχνουν όμως ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού υποδέχθηκε με πανηγυρισμούς την ανακοίνωση της επίτευξης της συμφωνίας. Προφανώς ο απλός αυτός λαός δέχθηκε τις ολέθριες συνέπειες του εμπορικού αποκλεισμού και στάθηκε στις ουρές για να αποκτήσει με το δελτίο το πολυπόθητο καύσιμο για το αυτοκίνητο του. Και όλα αυτά σε μια από τις πλουσιότερες σε αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου χώρες. Σε μια χώρα με τεράστια πολιτισμική υποδομή και επίδραση που συνδυάζει την περσική ιστορική εθνότητα μπολιασμένη με το ισλαμικό σιιτικό δόγμα.

Η συμφωνία, απότοκος αμοιβαίων υποχωρήσεων, φαίνεται ότι ανοίγει το δρόμο για τη σταδιακή επιστροφή του Ιράν στην κανονικότητα των διεθνών σχέσεων. Συγχρόνως εξάγονται συμπεράσματα και δημιουργούνται ευκαιρίες τις οποίες συνήθως δρέπουν οι προετοιμασμένοι και οι τολμηροί.

Ας αρχίσουμε όμως από τα συμπεράσματα:

Το πολυπληθές και πλούσιο σε ενέργεια Ιράν, με τεχνολογικά εκπαιδευμένο προσωπικό, με σημαντικές υποδομές παρά την αρχική του επαναστατική του διάθεση και θρησκευτικό «ζηλωτισμό» διαπίστωσε την αδυναμία οποιαδήποτε χώρας να παραμείνει επί μακρόν απομονωμένη και εκτός των παγκοσμίων αγορών. Διαπίστωσε επίσης ότι είναι αντιπαραγωγικό να κινείται συνεχώς σε τροχιά σύγκρουσης και με τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η συνεχιζόμενη και επί μεγάλο χρονικό διάστημα υποβάθμιση της καθημερινότητας των πολιτών στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη εποχή του διαδικτύου και της εικόνας δεν γίνεται αποδεκτή και προκαλεί αντιδράσεις και κίνδυνο κοινωνικής έκρηξης. Ιδεολογικές και θρησκευτικές δοξασίες και φανατισμοί διαβρώνονται και χάνουν την επαναστατική ορμή τους με την πάροδο του χρόνου και την προσγείωση στα προβλήματα της καθημερινότητας των απλών πολιτών. Η σοφία της ηγεσίας έγκειται στην ορθή αντίληψη του διαπραγματευτικού χρόνου και της αποτίμησης του κατάλληλου σημείου κατοχύρωσης των επιτευχθέντων κερδών (έστω και περιορισμένων υπό συνθήκες ρεαλιστικής αδυναμίας) και όχι στην προσφυγή μιας αβέβαιης σύγκρουσης ή ενός άλματος προς το κενό.

Η ολοκλήρωση της συμφωνίας, εκτός από την οικονομική ανάκαμψη του Ιράν, θα δημιουργήσει νέες ισορροπίες στην περιοχή και φυσικά θα υπάρξουν ευνοημένοι και μη «παίκτες». Η Σαουδική Αραβία εκτιμάται ότι παρακολουθεί ανήσυχα τις εξελίξεις και συμμερίζεται περισσότερο τις επιφυλάξεις και φόβους του Ισραήλ. Αντίστοιχα προβληματισμένη είναι και η Τουρκία παρά τα οικονομικά ανοίγματα που διατηρεί ή καλύτερα διατηρούσε -έστω και σε αντίθεση με τα μέτρα του αποκλεισμού- με την Τεχεράνη. Η υποβόσκουσα εθνοτική και θρησκευτική αντιπαλότητα (Περσών-Τούρκων-Αράβων) έχει αποδειχθεί ότι αργά ή γρήγορα επικρατεί των εμπορικών κερδών και της συνεργασίας. Βέβαια, οι αντιμαχόμενες παρατάξεις στα εδάφη της άλλοτε «εύφορης ημισελήνου» περιμένουν τις πρώτες ενδείξεις της νέας ισορροπίας και μιας ενδεχόμενης αλλά όχι άμεσα πιθανής στροφής της ιρανικής πολιτικής, προσπαθώντας να ενισχύσουν τις θέσεις τους.

Ας δούμε όμως και τις ευκαιρίες: Μια νέα πολυπληθής αγορά ξανανοίγει τις πόρτες της έστω και σταδιακά. Πολυεθνικές εταιρείες είναι έτοιμες να προτείνουν νέα φιλόδοξα σχέδια αγωγών και διυλιστηρίων ενώ οι κατασκευαστικοί και επιχειρηματικοί κολοσσοί έχουν ήδη αρχίσει (αν τις είχαν ποτέ σταματήσει!) τις επαφές για νέα κερδοφόρα συμβόλαια. Σίγουρα το ιδιότυπο ιρανικό καθεστώς θα είναι πολύ επιφυλακτικό στις αναγκαίες αυτές συνεργασίες. Η χώρα μας μετρώντας ακόμη της πληγές της από τη σύγκρουση της με τους ισχυρούς της Ευρώπης και ελπίζοντας ότι έχει αντλήσει χρήσιμα συμπεράσματα (από αυτήν την σύγκρουση αλλά και την περίπτωση του Ιράν) πρέπει να προστρέξει στην περιοχή. Διαθέτει ισχυρά πολιτισμικά και οικονομικά ερείσματα στην Τεχεράνη έστω και αν δεν το έχει συνειδητοποιήσει. Ελπίζουμε ότι τουλάχιστον η ιδιωτική πρωτοβουλία θα αδράξει την ευκαιρία. Η κυβέρνηση αν δεν ενισχύσει την ιδιωτική πρωτοβουλία τουλάχιστον ας μην την εμποδίσει και δυστυχώς με κλειστές τράπεζες μάλλον δεν μπορείς να φτάσεις ούτε μέχρι το Σαρωνικό, για τον Περσικό κόλπο δεν γίνεται κουβέντα!

* Υποστράτηγος εα, μέλος του ΕΛΙΣΜΕ