Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

1

ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΕΠΟ 20: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 4ηΕργασία 2008-2009 ΘΕΜΑ

Ο Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός είναι η πρώτη πολύ σημαντική καλλιτεχνική κίνηση μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Αναφερθείτε στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες αναδείχθηκε αυτή η καλλιτεχνική κίνηση και εντοπίστε, μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα, α) τις σχέσεις του αφηρημένου εξπρεσιονισμού με αρχές και διδάγματα κινημάτων της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας του 1ου μισού του 20ού αιώνα β) τα σημεία που διαφοροποιείται από αυτά. Αναφέρετε 2 παραδείγματα αρχιτεκτονικής, τεκμηριώνοντας με ποιο τρόπο οι αρχές των «δασκάλων» της μοντέρνας αρχιτεκτονικής υιοθετούνται κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, δημιουργώντας μια «νέα διεθνή παράδοση με ελάχιστες τοπικές αποχρώσεις». Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του εξπρεσιονισμού στη μουσική; Αναφερθείτε στη Β΄σχολή της Βιέννης και ιδιαίτερα στη δωδεκαφθογγική μέθοδο, τον Άλμπαν Μπεργκ, τη σειραϊκή τεχνική και τον Άντον Βέμπερν

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ -ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ

1.Επαναδιατύπωση του θέματος: Το θέμα μας ζητάει καταρχήν να αναφερθούμε

στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες διαμορφώνεται

το καλλιτεχνικό ρεύμα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Στη συνέχεια πρέπει να

αναλύσουμε τις σχέσεις τους αφηρημένου εξπρεσιονισμού με τα ευρωπαϊκά κινήματα

του πρώτου μισού του 20ου αιώνα και να δούμε τα σημεία στα οποία διαφοροποιείται

από αυτά. Έπειτα πρέπει να αναφέρουμε δύο παραδείγματα αρχιτεκτονικής κατά τις

μεταπολεμικές δεκαετίες μέσα από τα οποία φαίνεται ότι έχει δημιουργηθεί μία νέα

διεθνή παράδοση με ελάχιστες τοπικές αποχρώσεις. Έπειτα πρέπει να αναλύσουμε τα

χαρακτηριστικά του εξπρεσιονισμού στη μουσική μέσα από το έργο του Σαίνμπεργκ,

Μπεργκ και Βέμπερν.

2.Λέξεις-κλειδιά της εργασίας:

Αφηρημένος εξπρεσιονισμός: Καλλιτεχνικό ρεύμα του δευτέρου μισού του 20ου

αιώνα που διαμορφώνεται στην Αμερική

Δάσκαλοι της αρχιτεκτονικής: Θεωρούνται οι αρχιτέκτονες Le Corbusier, o Gropius

και ο Mies van der Rohe

Δωδεκαφθογγική μέθοδος: κατάργηση της τονικής μουσικής με την ισότιμη χρήση

των δώδεκα φθόγγων

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

2

Σειραϊκή τεχνική- σειραϊκή μουσική : Τα στοιχεία που τοποθετούνταν στη σειρά

ήταν θεωρητικά ισότιμα και διέπονταν από μία τάξη, όπου φαίνονταν να

αλληλοδιαδέχονται.

3.Δομή της εργασίας:

Εισαγωγή: Στην εισαγωγή θα κάνουμε μία σύντομη αναφορά στα θέματα που θα

εξετάσουμε και θα αναφερθούμε στη δομή της εργασίας που θα ακολουθήσουμε.

Κύριο μέρος: το κύριο μέρος μπορούμε να το χωρίσουμε σε τέσσερα κεφάλαια. Στο

πρώτο θα αναλύσουμε το ιστορικό και το κοινωνικό πλαίσιο της εποχής. Στο δεύτερο

θα αναλύσουμε τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό στη ζωγραφική. Στο τρίτο θα

αναφερθούμε στην αρχιτεκτονική και στο τέταρτο θα αναλύσουμε τη μουσική.

Επίλογος: Στον επίλογο θα συνοψίσουμε τα βασικά σημεία της εργασίας

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Εισαγωγή

• Μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου αρχίζει μία νέα εποχή με

καινούρια χαρακτηριστικά.

• Τη στιγμή που η Ευρώπη βγαίνει κατεστραμμένη από τον πόλεμο και καλείται

να ξαναχτίσει τα συντρίμμια της, η Αμερική γνωρίζει μία σημαντική

οικονομική άνθηση.

• Τα καινούρια καλλιτεχνικά ρεύματα διαμορφώνονται πλέον στην Αμερική και

από εκεί μεταδίδονται στην Ευρώπη.

• Το πρώτο καλλιτεχνικό ρεύμα στην μεταπολεμική περίοδο ήταν ο

αφηρημένος εξπρεσιονισμός, ένα ρεύμα που έχει τις ρίζες του στα ευρωπαϊκά

ρεύματα των αρχών του 20ου αιώνα

• Στον χώρο της αρχιτεκτονικής διαμορφώνονται νέα κτίρια που στηρίζονται

στις νέες αρχές της μεγάλων δασκάλων της αρχιτεκτονικής και στην χρήση

των νέων υλικών, ενώ διατηρούν ελάχιστες τοπικές παραδόσεις.

• Στη μουσική το τονικό σύστημα έχει πλέον φτάσει σε κορεσμό και υιοθετείται

η ατονικότητα μέσα από την οποία εισάγεται ο εξπρεσιονισμός στη μουσική.

• Το θέμα μας, λοιπόν, σε αυτήν την εργασία είναι να εξετάσουμε καταρχήν τη

σχέση του αφηρημένου εξπρεσιονισμού με τα παλαιότερα ευρωπαϊκά

καλλιτεχνικά ρεύματα. Στη συνέχεια θα δούμε τις αλλαγές στην

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

3

αρχιτεκτονική και τέλος θα εξετάσουμε τις καινοτομίες στη μουσική της

περιόδου.

Το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο

• Το έτος 1945 που σηματοδότησε το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου

αποτέλεσε ένα σταθμό στην ιστορία της τέχνης . 1

• Οι ΗΠΑ αμέσως μετά τον πόλεμο παρουσιάστηκαν ως μία υπερδύναμη. Η

πεποίθηση που είχαν σώσει τον κόσμο από τον φασισμό και η ταυτόχρονη

υπέρβαση της κρίσης του 1930 και η οικονομική άνθηση του 1940

προκάλεσαν ένα αίσθημα αισιοδοξίας στους Αμερικανούς.2

• Η ανάπτυξη της βιομηχανίας στη δεκαετία του 1950 διπλασιάστηκε σε σχέση

με τη βιομηχανική παραγωγή του 1939.

• Όλοι οι συμμετέχοντες στον πόλεμο, νικητές και ηττημένοι έπρεπε να

ξαναχτίσουν τα ερείπια. Η υφήλιος αποτελούσε μία αγορά αμερικάνικων

καταναλωτικών προϊόντων.

• Η δεκαετία του 1950 σημαδεύτηκε από τον ψυχρό πόλεμο και την έντονη

προπαγάνδα κατά της σοβιετικής Ένωσης. Η οικονομική δύναμη γρήγορα

αναδείχθηκε και ως ένα παράγοντας πολιτισμικής επιρροής.3

• Μεγάλη μετανάστευση πολλών σημαντικών καλλιτεχνών από την Ευρώπη

προς τις Ηνωμένες Πολιτείες στην προσπάθεια τους να απομακρυνθούν από

την απειλή του πολέμου και από το Ναζισμό που είχε εξαπλωθεί στις

ευρωπαϊκές χώρες.4

• Στην αρχή της μεταπολεμικής περιόδου η αμερικανική τέχνη ήταν πιο

δυναμική από την ευρωπαϊκή τέχνη. Στην Αμερική απουσίαζε η μακραίωνη

πολιτιστική παράδοση που είχε λειτουργήσει ορισμένες φορές ως

ανασταλτικός παράγοντας για τους Ευρωπαίους καλλιτέχνες και από την άλλη

στο γεγονός ότι οι Αμερικανοί δε βίωσαν τόσο έντονα τις συνέπειες του

1 Μ. Εμμανουήλ , Β. Πετρίδου ., Π. Τουρνικιώτης, Η ιστορία των τεχνών στην Ευρώπη, τομ.Β, ΕΑΠ, Πάτρα, 2008, σελ. 121 2 Άλκης Χαραλαμπίδης, Η τέχνη του 20ου αιώνα, τομ. 3, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 1995, σελ. 9 3 Άλκης Χαραλαμπίδης,ο. π., σελ. 9 4 Μ. Εμμανουήλ , Β. Πετρίδου ., Π. Τουρνικιώτης, ο.π, σελ. 121

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

4

δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, όπως συνέβη με τους Ευρωπαίους

καλλιτέχνες.5

• Οι ρίζες της μεταπολεμικής τέχνης βρίσκονταν μέσα στη μοντέρνα τέχνη που

άρχιζε ήδη από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα.6

Ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός

• Από την ονομασία φαίνεται ότι ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός συνέχισε τις

αναζητήσεις του εξπρεσιονισμού, κυρίως με βάση το έργο του Βασίλυ

Καντίνσκυ.7

• Το έργο τέχνης σύμφωνα με τον Καντίσκυ ήταν η εξωτερική έκφραση μίας

εσωτερικής ανάγκης. 8

• Τα έργα του Καντίσκυ με τους πρώιμους αυτοσχεδιασμούς εμπεριέχουν τα

πρώτα στοιχεία που αργότερα σηματοδοτούν το πέρασμα από τον

παραστατικό εξπρεσιονισμό στον αφηρημένο εξπρεσιονισμό.9

• Οι θεωρίες του Καντίσκυ, αλλά και άλλων παραστατικών εξπρεσιονιστών,

όπως ήταν ο Εμίλ Νόλντε, έδειχναν πως το χρώμα μπορούσε μόνο του να

υπάρξει ανεξάρτητα, κατείχε δηλαδή τα απαραίτητα στοιχεία για την

πλαστική αναπαράσταση της «εσωτερικής ανάγκης» που αποτελούσε τα

βασικά συναισθήματα του ανθρώπου. Αυτές οι απόψεις επηρέασαν τους

αφηρημένους εξπρεσιονιστές. 10

• Σημαντική στη διαμόρφωση του αφηρημένου εξπρεσιονισμού ήταν η

συμβολή του σουρεαλισμού και πιο συγκεκριμένα του αφηρημένου ή

βιομορφικού σουρεαλισμού τον οποίο γνώρισαν κυρίως μέσα από το έργο του

ζωγράφου Άρσιλ Γκόρκι.

• Πολλοί Αμερικανοί καλλιτέχνες είχαν πεισθεί για τη σημασία του ατομικού

υποσυνείδητου και επιχείρησαν να εφαρμόσουν τον καθαρά ψυχικό

αυτοματισμό του Μπρετόν.11

5 Στο ίδιο, σελ. 121-122 6 Στο ίδιο, σελ. 122 7 Στο ίδιο, σελ. 124 8 Χέρμπερτ Ρηντ, Η ιστορία της μοντέρνας Ζωγραφικής, Εκδ. Υποδομή, Αθήνα, 1978, σελ. 244 9 Χέρμπερτ Ρηντ, ο. π., σελ. 271 10 Στο ίδιο, σελ. 253-254 11 Α .Χαραλαμπίδης, ο.π., σελ. 11

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

5

• Σημαντική ήταν η επίδραση του έργου του Γερμανού ζωγράφου Χανς

Χοφμαν που είχε εγκαταλείψει τη Γερμανία και είχε εγκατασταθεί στις

Ηνωμένες Πολιτείες. 12

• Ο Hans Hoffman είχε ζήσει στο Παρίσι και είχε γνωρίζει τον κυβισμό και τον

φωβισμό.

• Τ έργα του αποτέλεσαν ένα συνδυασμό αφαίρεσης και ζωγραφικότητας που

έδωσε μία ενότητα στο χρώμα και στη φόρμα. Παράλληλα άρχισε να

πειραματίζεται με το στάξιμο και την ανάμιξη διαφορετικών υλικών στο ίδιο

έργο. 13

• ο Άρσιλ Γκόρκι που είχε εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1920

έφερε τους καλλιτέχνες σε επαφή με το έργο των σουρεαλιστών. Συνδύασε

την αφηρημένη ζωγραφικότητα του Χόφμαν με το σουρεαλισμό. 14

• Το κύριο γνώρισμα όλων των επιρροών του αφηρημένου εξπρεσιονισμού

ήταν η απόρριψη της «νατουραλιστικής» εικονογράφησης και της αρμονίας

των στοιχείων της μορφής και η αντικατάσταση τους από επίπεδες φόρμες με

έντονα περιγράμματα.15

• Ο όρος αφηρημένος εξπρεσιονισμός ήταν πολύ γενικός και επέτρεψε τη

συνύπαρξη πού διαφορετικών χαρακτήρων και χαρακτηριστικών. 16

• Πολλοί από τους καλλιτέχνες του αφηρημένου εξπρεσιονισμού που

αποτέλεσαν τη λεγόμενη σχολή της Νέας Υόρκης δεν είχαν ούτε κοινές

αφετηρίες ούτε κοινές κατευθύνσεις. 17

• Ένα από τα κοινά χαρακτηριστικά τους ήταν η ένταση και η ενέργεια που

χαρακτήριζε τα έργα τους και η τάση τους για τις κολοσσιαίες διαστάσεις.18

• Για τους αφηρημένους εξπρεσιονιστές, όπως ανέφερε ο κριτικός τέχνης

Χάρολντ Ρόζενμπεργκ το 1952 «ο μουσαμάς άρχισε να αντιμετωπίζεται από

τον ένα ζωγράφο μετά τον άλλο ως πεδίο δράσης, και όχι πια ως ένας χώρος

12 Μ. Εμμανουήλ , Β. Πετρίδου ., Π. Τουρνικιώτης, ο.π., σελ. 124 13 Χίου Χόνορ, Τζον Φλέμινγκ, Ιστορία της τέχνης, τομ. 4, Εκδόσεις Υποδομή, 1993, σελ. 160 14 Στο ίδιο, σελ. 160 15 Ν. Στάγκος . (επιμ.), Έννοιες της Μοντέρνας Τέχνης: από τον φωβισμό στον μεταμοντερνισμό, μτφρ. Α. Παππάς, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2003, σελ. 246 16Στο ίδιο, σελ. 244 17 Μ. Εμμανουήλ , Β. Πετρίδου ., Π. Τουρνικιώτης ο.π., σελ. 125 18 Χιου Χόνορ, Τζον Φλέμινγκ, ο.π.σελ. 159

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

6

όπου αναπαράγεται…ένα αντικείμενο…ο ζωγράφος δεν πλησίαζε το καβαλέτο

του με μία εικόνα στο μυαλό του. η εικόνα τώρα πια θα ήταν το αποτέλεσμα της

συνάντησης των υλικών που είχε στα χέρια του μ’ ένα άλλο υλικό που είχε

μπροστά του»19

• Γα τους ζωγράφους του action painting εκείνο που είχε σημασία ήταν η

τοποθέτηση του χρώματος στην αφαίρεση. Τα αισθήματα τους

διαδραματίζονταν πλέον στον πίνακα, δεν απεικονίζονταν.20

• Ανάμεσα στους αφηρημένους εξπρεσιονιστές ήταν ο Τζάκσον Πόλλοκ. Στο

έργο του Πόλλοκ φαίνονται επιδράσεις και από το έργο του Πικάσο, του Μιρό

και του Μασόν. Γρήγορα όμως ο Πόλλοκ διαμόρφωσε το δικό του ύφος.21

• Ο Πόλλοκ λοιπόν άρχισε να στάζει, να πιτσιλίζει και να ακόμα να χύνει

χρώμα στους μουσαμάδες που είχε απλώσει στο πάτωμα.22

• Αποδέσμευσε το έργο από την αναπαραστασιακή σημασία και κατέγραψε τα

συναισθήματα του μέσα από την πάλη με το χρώμα. Ο ίδιος είχε σχολίασε για

την τέχνη του « όταν ζωγραφίζω, δεν έχω επίγνωση του τι ακριβώς κάνω. … ο

πίνακας έχει τη δική του ζωή, την οποία και προσπαθώ να φέρω στην

επιφάνεια, ν’ αναδείξω.»23

• Ο στόχος, λοιπόν, ενός ζωγράφου, όπως ο Πόλλοκ δεν ήταν πρωταρχικά

εξπρεσιονιστικός. Ο πίνακας είχε τη δική του ζωή, ανεξάρτητα από τα

συναισθήματα του καλλιτέχνη. Ο πίνακας δεν είχε ως στόχο να «εκφράσει» τα

συναισθήματα, αλλά να τα προκαλέσει.24

Η αρχιτεκτονική

• Η μοντέρνα αρχιτεκτονική βρήκε τα βασικά στοιχεία της έκφρασης της από

τα 1914, στα πρώτα εργοστάσια του Walter Gropius. Οι βασικές αρχές της

19 Στο ίδιο, σελ. 159 20 Στο ίδιο, σελ. 159 21 Χέρμπερτ Ρηντ, ο.π.σελ. 283 22 Χιου Χόνορ, Τζον Φλέμινγκ, ο.π., σελ. 160 23 Χίου Χόνορ, Τζον Φλέμινγκ, ο.π., σελ. 162 24 Χέρμπερτ Ρηντ, ο. π., σελ. 310

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

7

όμως ολοκληρώθηκαν μετά το τέλος του πολέμου κυρίως μέσα από το έργο

του Le Corbusier.25

• Η μοντέρνα αρχιτεκτονική καταρχήν έθεσε ως κύριο στόχο την καλύτερη

εξυπηρέτηση των αναγκών του ανθρώπου.

• Η λειτουργικότητα του χώρου αναδείχθηκε ως ο κύριος οργανωτικός

παράγοντας του αρχιτεκτονικού σχεδίου.26 Η νέα λειτουργική πόλη που θα

παρείχε μία υγιεινή κατοικία και ελεύθερους χώρους, δημόσια κτίρια

αποτέλεσε ένα όραμα που άλλοτε πραγματοποιήθηκε και άλλοτε όχι.

• Η νέα ιδανική πόλη θα εξασφάλιζε την ποιότητα της ζωής σε όλους τους

ανθρώπους οι οποίοι θα έμεναν σε καλά αερισμένα και ηλιασμένα

διαμερίσματα που θα είχαν άφθονους χώρους για αναψυχή. 27

• Οι αρχιτέκτονες αξιοποίησαν τα νέα υλικά, όπως ήταν το σκυρόδεμα και ο

χάλυβας και τους νέους τρόπους κατασκευής που τους έδωσαν τη δυνατότητα

να κατασκευάσουν κτίρια με υψηλότερη αντοχή, με ελάχιστα υποστηλώματα

και με περισσότερους ορόφους.

• Εγκατέλειψαν τη βαριά παράδοση του παρελθόντος για χάρη της

λειτουργικότητας της νέας αρχιτεκτονικής. 28

• Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 η μοντέρνα αρχιτεκτονική ήταν ήδη μία

πραγματικότητα σε όλη την Ευρώπη. Είχαν κατασκευαστεί πολλά κτίρια που

είχαν καταξιωθεί ως πρότυπα.

• Είχε διαμορφωθεί μία νέα τυπολογία και ένα σύνολο αρχιτεκτόνων που μέσα

από τα έργα τους και τα κείμενα τους εξέφραζαν μία κοινή λογική και μία

συγκλίνουσα πορεία που ονομάστηκε μοντέρνο κίνημα.29

• Ανάμεσα σε αυτούς τους αρχιτέκτονες ήταν τρεις που αναγνωρίστηκαν ως οι

κύριοι εκφραστές του μοντέρνου κινήματος και ονομάστηκαν « δάσκαλοι».

Αυτοί ήταν ο Le Corbusier, o Gropius και ο Mies van der Rohe.30

25 Μ. Εμμανουήλ , Β. Πετρίδου ., Π. Τουρνικιώτης, ο.π., σελ. 247 26 Στο ίδιο, σελ. 247 27 Στο ίδιο, σελ. 251 28 Στο ίδιο, σελ. 247-248 29 Μ. Εμμανουήλ , Β. Πετρίδου ., Π. Τουρνικιώτης , ο.π., σελ. 262 30Στο ίδιο, σελ. 162

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

8

• Οι αισθητικές αρχές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής πρόσφεραν τα ιδεολογικό

υπόβαθρο της γρήγορης ανοικοδόμησης και την ίδια στιγμή έδωσαν την

ευκαιρία για πολλούς πειραματισμούς στο σχεδιασμό και στην κατασκευή

των κτιρίων. 31

• Οι δεκαετίες του 50 και του 60 που ακολούθησαν αποτέλεσαν την περίοδο της

ωριμότητας των μεγάλων δασκάλων της αρχιτεκτονικής και της σχεδόν

απόλυτης επικράτησης των αισθητικών τους αρχών σε όλη σχεδόν την

Ευρώπη με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μία νέα διεθνή παράδοση με

ελάχιστες τοπικές αποχρώσεις.32

• Η διεθνής παράδοση συ συνδυασμό με τα τοπικά ιδιώματα βρήκε την

κορυφαία της έκφραση στη Φινλανδία.

• Ο αρχιτέκτονας Alvar Aalto πέτυχε ένα πάντρεμα του ευρωπαϊκού

εκσυγχρονισμού με τον ρομαντικό εθνικισμό του φινλανδικού κράτους

χρησιμοποιώντας ελεύθερα τα μορφολογικά στοιχεία της μοντέρνας

αρχιτεκτονικής και συνδυάζοντας τα νέα και τα παραδοσιακά υλικά, όπως

ήταν το ξύλο.

• Ένα από τα μεταπολεμικά έργα του ήταν το Δημαρχείο του Säynätsalo (1949-

1952). Το κτίριο βασιζόταν στην αισθητική αρχή

της διαίρεσης σε δύο μέρη, διαταγμένα σε γύρω

από ένα αίθριο. Το κτίριο της Διοίκησης σε σχήμα

U και το ανεξάρτητο κτίριο της βιβλιοθήκης

περιέβαλλαν μία αυλή. Το σχέδιο αυτό που

χρησιμοποίησε ο Aalto καταγόταν από τα

παραδοσιακά συγκροτήματα των καρελιανών

αγροικιών και σπιτιών33

• Όλη μορφή του κτιρίου βασιζόταν στη ρυθμική διάταξη των παραθύρων και

στις διαμορφώσεις των τοίχων από τούβλο.

• Στο κτίριο αυτό ο διάδρομος της εισόδου που είναι χτισμένος με τούβλα έδινε

τη θέση του στο ξύλινο πάτωμα της αίθουσας που βρισκόταν επάνω.34

31 Στο ίδιο, σελ. 272 32 Στο ίδιο,, σελ. 272 33Κenneth Frampton, Μοντέρνα Αρχιτεκτονική, Ιστορία και κριτική, Θεμέλιο, Αθήνα, 1999 , σελ. 182

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

9

• Ένα ακόμα κτίριο του Aalto ήταν το Συνταξιοδοτικό Ινστιτούτο στο Ελσίνκι

(1952-1956).

• . Στο κτίριο αυτό ακόμα και οι πιο ασήμαντες λεπτομέρειες, όπως τα

καθίσματα και τα φωτιστικά είχαν μία ζεστασιά και άνεση.

• Επίσης, υπήρχαν κλιμακωτοί θάλαμοι συνεντεύξεων διαταγμένοι στην

αίθουσα με τους φεγγίτες, που ήταν

στρωμένη με άσπρο και μαύρο μάρμαρο. Το

χρώμα των υπόλοιπων χώρων ήταν

διαφορετικό για να δηλώνει με συμβολικό

τρόπο μία αλλαγή στην ιεραρχία.35

• Ο Aalto μέσα από τα έργα του στόχευε στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος

που θα οδηγούσε στην ανθρώπινη ευημερία. Έτσι, συμπεριλαμβάνεται στους

βορειοευρωπαίους εξπρεσιονιστές αρχιτέκτονες που πίστευαν ότι το κτίριο

έπρεπε να ζωογονεί και όχι να καταπιέζει.36

Ο Εξπρεσιονισμός στη μουσική

• Στις αρχές του 20ου αιώνα το τονικό σύστημα έφτασε σε κορεσμό.

• Οι εκπρόσωποι της σχολής της Βιέννης, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο

Άλμπαν Μπεργκ (1885-1935) και ο Άντον Βέμπερν (1883-1945) ανέλαβαν να

διαμορφώσουν νέους στόχους στη μουσική. 37

• Οι εξπρεσιονιστικές τάσεις στη μουσική έφτασαν στο απόγειο τους στα

δραματικά έργα του Σαίνμπεργκ και του μαθητή του Μπεργκ.

• Η μουσική γλώσσα του εξπρεσιονισμού ευνοούσε μία υπερεκφραστική

διάλεκτο και τη χρήση των οργάνων στις ακραίες ηχητικές περιοχές τους. 38

• Ο Άρνολντ Σαίνμπεργκ εφάρμοσε τον εξπρεσιονισμό στο δωδεκαφθογγικό

σύστημα. Αυτό ήταν ένα σύστημα σύμφωνα με το οποίο η μουσική

ξεπερνούσε την αντίληψη για τη μίμηση της φύσης και διέλυε τις

34 Κ. Frampton, ο.π., σελ. 182-183 35 Στο ίδιο, σελ. 183 36 Στο ίδιο, σελ. 184 37 Ν. Μάμαλης, Η ιστορία των τεχνών στην Ευρώπη, τομ. Γ, ΕΑΠ, Πάτρα ,2002, σελ. 176 38Joseph Machlis, Η απόλαυση της μουσικής, Fagotto Books, Aθήνα, 1996., σελ. 363

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

10

παραδοσιακές διαλεκτικές και δομικές σχέσεις του μουσικού έργου που

βασίζονταν στη θεματική ιδέα. 39

• Ο Άρνολντ Σαίνμπεργκ χρησιμοποίησε από το 1921-1923 τη σειρά και την

ατονικότητα. Η μετάβαση στην ατονικότητα προέκυψε από την έντονη

ανάγκη για έκφραση. 40

• Στη μουσική που χρησιμοποιούσε τη σειρά, τη σειραϊκή μουσική δηλαδή, τα

στοιχεία που τοποθετούνταν στη σειρά ήταν θεωρητικά ισότιμα και διέπονταν

από μία τάξη, όπου φαίνονταν να αλληλοδιαδέχονται. 41

• Η αρχή της ατονικότητας είχε εφαρμοστεί για πρώτη φορά από τον

Σαίνμπεργκ το 1907 στο 2ο κουαρτέτο εγχόρδων (1907) στο ύψος.

• Ο Σαίνμπεργκ υποστήριξε την κατάργηση της τονικής μουσικής με την

ισότιμη χρήση των δώδεκα φθόγγων. Πίστευε ότι η συμφωνία δεν ήταν πλέον

ικανή να παράγει εντυπώσεις.

• Η ατονική μουσική αντίθετα μπορούσε να κινηθεί στα διαφορετικά επίπεδα

διαφωνίας, στο μέγιστο βαθμό έντασης, χωρίς περιοχές χαλάρωσης. 42

• Χρησιμοποίησε τους δώδεκα φθόγγους της χρωματικής κλίμακας χωρίς καμία

εξάρτηση ανάμεσα τους και τους παρουσίασε σε μία ελεύθερη ή συνηχητική

διάταξη. Με τον τρόπο αυτόν το δωδεκαφθογγικό σύστημα επιδέχθηκε

αρμονικά και αντιστικτικά οποιασδήποτε συγχορδίας και διαστήματος.

• Ο αριθμός των πιθανών συνδυασμών της σειράς ήταν 479.001.600. Πάνω

στη σειρά που κατά τη διάρκεια του έργου έπαιρνε ποικίλες μορφές ο

συνθέτης έχτιζε όλο το έργο, προσέχοντας να μην επαναλαμβάνεται καμία

από τις δώδεκα νότες.43

• Οι δώδεκα νότες ήταν ισοδύναμες και καμία δεν ήταν σημαντικότερη από

οποιανδήποτε άλλη.44

• Επίσης, έκανε πιο ελαφριά την ορχήστρα, σε αντίθεση με την ηχητική

κατάχρηση των ρομαντικών. Με αυτόν τον τρόπο δημιούργησε τη μελωδία

39 Ν. Μάμαλης, o.π., σελ. 177 40 Urlich Michels, Άτλας της Μουσικής, Αθήνα: Φίλιππος Νάκας, 1995, σελ. 525 41 Ν. Μάμαλης, o.π., σελ.177 42 J .Machlis, o.π., σελ. 366 43 Ν. Μάμαλης, o.π., σελ. 177 44 J. Machlis, σελ. 366

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

11

του ηχοχρώματος την οποία εφάρμοσε στα Πέντε κομμάτια για ορχήστρα

(1909). 45

• Ο Σάινμπεργκ άσκησε μεγάλη επίδραση μετά το θάνατο του, όταν

επανακαλύφθηκε από τη νεότερη γενιά.46

• Ο Άλαν Μπεργκ ήταν μαθητής του Σαίνμπεργκ. Η μουσική του ήταν πιο

προσιτή λόγω της φυσικότητας των φράσεων του, τη ζωτική δύναμη των

ρυθμών του και την τρυφερή πληθωρικότητα της ατονικής του αρμονίας.47

• Συνδύασε την τεχνική του Σαίνμπεργκ με τη συναισθηματική έκφραση. Η

μουσική έκφραση του ήταν συνδεδεμένη με τη δράση, το συναίσθημα και την

ατμόσφαιρα. 48

• Ο Άντον Βέμπερν υιοθέτησε τη σειραϊκή τεχνική του Σαίνμπεργκ, τον οποίο

συνάντησε σε ηλικία 21 έτους. 49

• Ανάμεσα στους δημιουργούς της σχολής της Βιέννης ήταν εκείνος που

αποκόπηκε περισσότερο από την τονικότητα του παρελθόντος. Ο Βέμπερν

οδηγήθηκε πιο μακριά στη βραχυλογία.

• Στα μουσικά του κείμενα κάθε φθόγγος επιτελούσε την ειδική του λειτουργία

στο συνολικό σχήμα. Χρησιμοποιούσε τα όργανα στις ακραίες περιοχές τους.

Συχνά, ένα όργανο έπαιζε για λίγο μόνο του και με αυτόν τον τρόπο ο

προσωπικός ήχος απέκτησε μία ιδιαίτερη σημασία.

• Ο Βέμπερν παράλληλα επέκτεινε τη συλλογιστική του Σαίνμπεργκ για τη

σταθερή σειρά των δώδεκα φθόγγων και συμπεριέλαβε τα ηχοχρώματα και

τους ρυθμούς. Τέλος, κατευθύνθηκε προς τον ολικό σειραϊσμό, δηλαδή τον

απόλυτο έλεγχο του ηχητικού υλικού.50

Επίλογος

• Ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός, λοιπόν, ήταν το πρώτο καλλιτεχνικό ρεύμα

κατά τη διάρκεια της μεταπολεμικής εποχής.

45 Ν. Μάμαλης, o.π., σελ. 177 46 Urlich Michels, ο.π., σελ. 525 47 Στο ίδιο. σελ. 527 48 J. Machlis, ο.π., σελ. 377 49 Urlich Michels , ο.π., σελ. 527 50 J. Machlis, ο.π., , σελ. 382

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

12

• Οι ρίζες του βρίσκονται στα καλλιτεχνικά ευρωπαϊκά ρεύματα του πρώτου

μισού του 20ου αιώνα, όπως ήταν ο κυβισμός, ο σουρεαλισμός και ο

εξπρεσιονισμός.

• Ο όρος αφηρημένος εξπρεσιονισμός ήταν πολύ γενικός και επέτρεψε τη

συνύπαρξη πού διαφορετικών χαρακτήρων και χαρακτηριστικών.

• Για τους εξπρεσιονιστές καλλιτέχνες ο πίνακας είχε τη δική του ζωή,

ανεξάρτητα από τα συναισθήματα του καλλιτέχνη. Ο πίνακας δεν είχε ως

στόχο να «εκφράσει» τα συναισθήματα, αλλά να τα προκαλέσει.

• Στην αρχιτεκτονική υιοθετήθηκαν οι βασικές αρχές των μεγάλων δασκάλων

της αρχιτεκτονικής και η χρήση των νέων υλικών. Ωστόσο, διατηρήθηκαν και

ελάχιστες τοπικές παραδόσεις.

• Το αρχιτεκτονικό έργο του Αlvar Aalto αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα

της νέας αρχιτεκτονικής.

• Στη μουσική εισάγεται ο εξπρεσιονισμός. Ο Σαίνμπεργκ αρχικά και στη

συνέχεια ο Μπεργκ και ο Βέμπερν εγκαταλείπουν την τονικότητα και

χρησιμοποιούν την δωδεκαφθογγική μέθοδο.

Βιβλιογραφία

• Εμμανουήλ Μ., Πετρίδου Β., Τουρνικιώτης Π., Η ιστορία των τεχνών στην

Ευρώπη, τομ.Β, ΕΑΠ, Πάτρα, 2008

• Frampton Κenneth, Μοντέρνα Αρχιτεκτονική, Ιστορία και κριτική, Θεμέλιο,

Αθήνα, 1999

• Machlis Joseph, Η απόλαυση της μουσικής, Fagotto Books, Aθήνα, 1996.

• Μάμαλης Ν., Η ιστορία των τεχνών στην Ευρώπη, τομ. Γ, ΕΑΠ, Πάτρα ,2002,

•

• Michels Urlich, Άτλας της Μουσικής, Αθήνα: Φίλιππος Νάκας, 1995

• Ρηντ Χέρμπερτ, Η ιστορία της μοντέρνας Ζωγραφικής, Εκδ. Υποδομή, Αθήνα,

1978

• Στάγκος Ν. (επιμ.), Έννοιες της Μοντέρνας Τέχνης: από τον φωβισμό στον

μεταμοντερνισμό, μτφρ. Α. Παππάς, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2003

• Χαραλαμπίδης Άλκης, Η τέχνη του 20ου αιώνα, τομ. 3, University Studio

Press, Θεσσαλονίκη, 1995

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463 φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

13

• Χόνορ Χίου- Φλέμινγκ Τζον, Ιστορία της τέχνης, τομ. 4, Εκδόσεις Υποδομή,

1993,