ΚΑΙ ΛΑΪΚΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

ΛΑΪΚΕΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ

Το 1821 καταγράφηκε στις σελίδες της παγκόσμιας

ιστορίας ως η επανάσταση που καθόρισε σε μεγάλο

βαθμό την πορεία και την εξέλιξη της ευρωπαϊκής

ηπείρου. Μια επανάσταση που ξεκίνησε από τα φτωχά

λαϊκά στρώματα παρασύροντας στη συνέχεια

το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού λαού.

Η Τουρκοκρατία εξέθρεψε κοινωνικές τάξεις με

συγκρουόμενα και ανταγωνιστικά συμφέροντα,

εκμετάλλευση και καταπίεση. Γι' αυτό η

Επανάσταση του 1821, εκτός από εθνική υπήρξε και

βαθύτατα κοινωνική. Αυτή είναι μια αλήθεια που

οφείλουμε να την αποδεχόμαστε, γιατί, όπως

το διατύπωσε εύστοχα ο μεγάλος ποιητής Διονύσιος Σολωμός, «το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό

ό,τι είναι αληθινό».

Η Επανάσταση του '21 πέρασε πολλές δύσκολες στιγμές. Κινδύνεψε ακόμα και να

συντριβεί. Όχι μόνο γιατί ο κατακτητής ήταν ανελέητος,

αλλά και γιατί κάποιοι Έλληνες που είχαν εξασφαλίσει προνόμια και πλούτο επί Τουρκοκρατίας,

συνωμοτούσαν σε βάρος των λαϊκών αγωνιστών, που μαζί με την εθνική λευτεριά ζητούσαν

και κοινωνική δικαιοσύνη.Δεν δίστασαν μάλιστα να

καταφύγουν σε διώξεις και δολοφονίες λαϊκών ηγετών,

όπως του Αντ. Οικονόμου, του Μελέτη, του Οδ. Ανδρούτσου,

αλλά και αργότερα να φυλακίσουν τον Κολοκοτρώνη, να διώξουν τον Μακρυγιάννη κ.ά. Κατέφυγαν ακόμα και σε

εμφύλιους πολέμους, σπρωγμένοι από τους Άγγλους

«κηδεμόνες» και άλλους «προστάτες».

Θεωρούμε χρέος μας, σήμερα, να αναφερθούμε σ’ εκείνους τους

αγωνιστές που ρίχτηκαν στην μάχη με ανιδιοτέλεια, θυσιάζοντας τα πάντα,

για την ΛΕΥΤΕΡΙΑ και την ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

«Eμπρός! Στηλώσου Eλλάδα επαναστάτισσα

Bάστα γερά στα χέρια τ' άρματά σου» (O A. ΠOYΣKIN και η EΠANAΣTAΣH του 1821)

ΠΑΤΡΑ, 21 ΜΑΡΤΗ 1821, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΑΤΖΑΣ

Στις 16 Μαρτίου 1821 ένας απλός τσαγκάρης, ο

Καρατζάς, αρχίζει να ξεσηκώνει τους Πατρινούς

κατά των Τούρκων τους οποίους αναγκάζει να

εγκαταλείψουν την πόλη και να κλειστούν στο

κάστρο. Στις 21 Μαρτίου σηκώνει το λάβαρο της

επανάστασης. Δολοφονήθηκε, μέσα στην

μονή Ομπλού, από τους κοτζαμπάσηδες αδελφούς Κουμαναίους. Τάφηκε εκεί και ο τάφος του υπάρχει ακόμα και σήμερα στον

χώρο της μονής.

22-23 Μάρτη 1821 λαϊκός ξεσηκωμός στη Μάνη

23 Μάρτη 1821 Απελευθέρωση της Καλαμάτας από τον Κολοκοτρώνη και τον Παπαφλέσσα

Η επανάσταση είχε ήδη αρχίσει παρά την επίσημη άποψη ότι ξεκίνησε στο μοναστήρι τη

Αγίας Λαύρας στις 25 Μάρτη. Στις 24 Μάρτη φτάνουν στην

Πάτρα, που ήταν ήδη κατειλημμένη από το λαό, ο

αρχιεπίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Ανδρέας

Ζαΐμης και ο Ανδρέας Λόντος, εκ των υστέρων και αφού δεν

μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά, κηρύσσουν την

επανάσταση στην Πελοπόννησο.

27 Μαρτίου του 1821 με επικεφαλής τον Αντώνη Οικονόμου ο λαός κατέλυσε την

εξουσία των προκρίτων στην Ύδρα. Το βράδυ της 27ης Μαρτίου ο

Οικονόμου ξεσήκωσε το νησί και κατέλαβε τα πλοία των προκρίτων. Ο αιφνιδιασμός

του Οικονόμου εκείνο το βράδυ πέτυχε και σύσσωμος ο λαός τάχθηκε στο πλευρό του.

Την άλλη μέρα οι επαναστάτες κατέλαβαν το

διοικητήριο και εκδίωξαν τον κυβερνήτη Νικ. Κοκοβίλα,

που ήταν διορισμένος από την Πύλη. Οι πρόκριτοι

αναγκάστηκαν στη συνέχεια να δώσουν χρήματα για τον αγώνα και να αναγνωρίσουν ως κυβερνήτη του νησιού τον

Οικονόμου.

Η σημαία που σήκωσε ο λαός στις Σπέτσες το 1821

Η σημαία των Ψαρών κατά την Ελληνική Επανάσταση 1821

Στη Σάμο με τον Λυκούργο Λογοθέτη και στη Χίο με τον αγρότη

Μπουρνιά εφαρμόστηκε πρόγραμμα

αντιφεουδαρχικό με διανομή της μεγάλης

ιδιοκτησίας σε μικροκαλλιεργητές και

ακτήμονες.

Ο Λυκούργος Λογοθέτης, μυημένος στην Φιλική Εταιρεία, ανέλαβε επικεφαλής της

Επανάστασης στη Σάμο.

Το Μάρτιο του 1822 η Χίος επαναστάτησε, με επικεφαλής τον αγρότη Αντώνιο Μπουρνιά

Ο ξεσηκωμός του εύφορου νησιού εξαγρίωσε το

Σουλτάνο. Οι Οθωμανοί έκαψαν σπίτια και σκότωσαν

όλα τα παιδιά κάτω των 3 ετών, όλους τους άνδρες από 12 ετών και πάνω, καθώς και

όλες τις γυναίκες από 40 ετών και πάνω, με εξαίρεση

αυτούς που ήταν πρόθυμοι να ασπαστούν το Ισλάμ. Τελικά,

περισσότεροι από 40.000 κάτοικοι του νησιού

σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν ενώ μεγάλο μέρος του πληθυσμού διέφυγε προς τα Ψαρά, τις Κυκλάδες

και την Πελοπόννησο.

Απρίλιος 1822 στην Άνδρο με επικεφαλής τον Δημήτριο Μπαλή ξεκινάει αγροτική επανάσταση

Η Άνδρος είχε προϊστορία σε εξεγέρσεις, όπως αυτές του 1819-

1820. Το 1824, εν μέσω του απελευθερωτικού αγώνα από την

κυριαρχία των Οθωμανών, το καθεστώς των τσιφλικιών και της άγριας εκμετάλλευσης σε

βάρος των αγροτών και χωρικών από τους λίγους τσιφλικάδες συνεχιζόταν. Οι αγρότες ήσαν ανάστατοι και στα πρόθυρα εξέγερσης. Οι τσιφλικάδες

κάλεσαν τον Τούρκο ναύαρχο Καπουδάν πασά να επέμβει, αλλά οι αγρότες εξεγέρθηκαν αμέσως

και οι τσιφλικάδες Ντελαγραμμάτικας και Πέτας

συνελήφθησαν και διαπομπεύτηκαν δημοσίως.

Παντού ακούγονταν τα συνθήματα «Κάτω οι προδότες»

και «Θάνατος στους σκυλάρχοντες».

Το έθνος μας επήρε τα όπλα κατά των τυράννων του. Τετρακόσιους χρόνους είμεθα σκλάβοι των Οθωμανών και τώρα εγίναμεν ελεύθεροι, δώσαντες το αίμα μας δια την ελευθερίαν της πατρίδος. Εις όλα τα μέρη οι Γραικοί πολεμούν δια την ελευθερίαν των και μόνον εις τα νησιά οι κοτζαμπάσηδες δεν είδαν με καλό μάτι την ανάστασιν του Γένους.

Αυτοί είχαν πάντα το ένας τους και νιτερέσα με τους Οθωμανούς. Μαζί με τους μπέηδες και πασάδες μας καταπίεζαν, μας έπαιρναν το βιός μας, μας καταφρονούσαν, μας έγδυναν, μας ρουφούσαν το αίμα μας, μας τσερεμέτιζαν και επλούτιζαν από τον ιδρώτα μας.(…)

Η κοινοκτημοσύνη δεν είναι ζορμπαλίκι, αλλά έργον δικαιοσύνης. Πρέπει να παύσωμεν να είμεθα κολλιγάδες, όπως επαύσαμεν να είμεθα ραγιάδες. Θα δουλεύωμεν εις το εξής τα φέουδα όλοι μαζί και θα απολαμβάνει τον καρπόν των η κομμούνα μας και θα γίνεται δικαία μοιρασιά της σοδειάς εις όλους τους δουλευτάδες, ανάλογα με τον κόπον και την δούλευσίν τους.

Δι’ όλα αυτά θα γίνει σύναξις εις την Μεσαριάν, δια να λάβωμεν από κοινού αποφάσεις. Το φέρσιμό μας αυτό θα μας κάνει πρωτολάτας εις τον δίκαιον αγώνα όλων των κολλίγων και θα γίνει άκουσμα εις όλα τα μέρη της πατρίδος και εις όλον τον κόσμον και παντού θα μας επαινέσουν και θα μας δώσουν δίκαιο.

Απόσπασμα από την προκήρυξη του Δημήτρη Μπαλή προς τον λαό της Άνδρου:

Στην Αττική περί την 25η Απριλίου 1821 οι κάτοικοι με επικεφαλής τον Μελέτιο Βασιλείου

μπήκαν στην Αθήνα και την απελευθέρωσαν.

Στην Αθήνα ο Μελέτης Βασιλείου (αξιόλογος λαϊκός ηγέτης) ξεσηκώνει την πόλη, αναγκάζει τους Τούρκους να

κλειστούν στην Ακρόπολη και για ένα διάστημα ο λαός

παίρνει την εξουσία. Οι κοτζαμπάσηδες όμως

καταφέρνουν με την πρώτη ευκαιρία να ξαναπάρουν την εξουσία, καταδιώκουν τον

Βασιλείου μέχρι την Εύβοια, όπου και τον δολοφονούν.

Πολύ γρήγορα η επανάσταση απλώνεται σε όλη την Πελοπόννησο

και τον Απρίλη στα νησιά. Μέχρι το Μάη η

επανάσταση επεκτείνεται στη

Μαγνησία, στη Χαλκιδική, στην Εύβοια,

στην Κρήτη, στο Μεσολόγγι, στο Αγρίνιο,

στο Σούλι.

Το Μάη επιτίθενται στον Οικονόμου, στο διοικητήριο της Υδρας, και αυτός αναγκάζεται να φύγει. Μετά από λίγο

τον συλλαμβάνουν και τον μεταφέρουν στην Πελοπόννησο για να τον

σκοτώσουν. Ύστερα από αλλεπάλληλες συλλήψεις και αποδράσεις ο Οικονόμου αποφασίζει να πάει το Δεκέμβρη στην

Α' Εθνοσυνέλευση για να ζητήσει δικαιοσύνη. Λίγο πριν από την

Εθνοσυνέλευση άντρες του Λόντου τον σκοτώνουν.

Όμως οι κοτζαμπάσηδες δεν έμειναν άπρακτοι….

Στη Χίο και στη Σάμο αφού οι τοπικοί προύχοντες δεν μπορούσαν να

καταστείλουν την εξέγερση, κατάφεραν να επικοινωνήσουν με τα απέναντι παράλια της Μ. Ασίας και ζήτησαν

τη βοήθεια των Τούρκων. Ετσι μετά από την τουρκική απόβαση

το λαϊκό κίνημα συνετρίβη.

Στην περιοχή της Μάνης εξεγείρονται οι αγρότες

και καταλαμβάνουν εκτάσεις στο Μυστρά

και στη Μονεμβασιά τις οποίες μοιράζονται και

αρχίζουν να τις καλλιεργούν. Η

κατάληψη κράτησε ένα χρόνο οπότε οι κοτζαμπάσηδες

έστειλαν στρατό εναντίον τους.

Αξίζει να αναφερθούμε και στη στάση των Αγγλων, οι οποίοι, όλη την περίοδο μετά την έναρξη της επανάστασης, κατέτρεχαν τους επαναστατημένους Ελληνες και πρόδιναν τις κινήσεις τους στους

Τούρκους. Η κατάληψη της Πάτρας από το λαϊκό στρατό του Καρατζά λύθηκε τον Απρίλη του 1821 από τον Γιουσούφ Πασά, με τη

βοήθεια των Αγγλων. Ο Αγγλος αρμοστής της Επτανήσου (Μέτλαντ) φέρθηκε απάνθρωπα

στους Φιλικούς των νησιών και στα γυναικόπαιδα που κατέφευγαν εκεί από τη Ρούμελη και το Μοριά για να σωθούν.

Από το 1815 ακόμα, όσοι εξεγείρονται στα Ιόνια νησιά κατά των Αγγλων είχαν πολύ σκληρή μεταχείριση. Οι φυλακίσεις, οι

βασανισμοί και οι κρεμάλες ήταν η “ελευθερία” που πρόσφεραν οι Αγγλοι στους κατοίκους των νησιών.

Λαϊκοί ηγέτες όπως ο Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος, ο Ιωσήφ Μομφεράτος, ο Δομενεγίνης κ.ά. είχαν εξοριστεί.

Λίγο αργότερα ο άγγλος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, λόρδος Στράγκφορτ, θα δεχτεί την πρόταση του σουλτάνου να έρθουν

αγγλικά πλοία από τη Μάλτα για να καταστρέψουν τον επαναστατικό ελληνικό στόλο στο Αιγαίο.

Η στάση της Αγγλίας

Και κάπου εδώ, ας θυμηθούμε τα λόγια του

Ρήγα…

Αρθρο 35: Τα δίκαια του ανθρώπου

Όταν η Διοίκησις βιάζει, αθετεί, καταφρονεί τα δίκαια του λαού και δεν εισακούει τα παράπονά του, το να κάμει τότε ο λαός ή

κάθε μέρος του λαού επανάσταση, να αρπάζει τα

άρματα και να τιμωρήσει τους τυράννους του είναι το πλέον

ιερό από όλα τα δίκαιά του και το πλέον απαραίτητο από όλα τα χρέη του. Aν ευρίσκονται όμως

εις τόπον, όπου είναι περισσότεροι τύραννοι, οι πλέον

ανδρείοι πατριώται και φιλελεύθεροι, πρέπει να πιάσουν τα περάσματα των δρόμων και τα

ύψη των βουνών, ενόσω να ανταμωθούν πολλοί, να πληθύνει

ο αριθμός των και τότε να αρχίσουν την επιδρομή κατά των

τυράννων…