1

Ομαδική Έκθεση Νέων Εικαστικών Καλλιτεχνών

Το «τριφύλλι» εμπνέει100+ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ

Κείμενα:Μαργαρίτα ΠουρνάραΑλέξανδρος Κιτροέφ

Άθως Δημουλάς

Αθήνα Απρίλιος - Μάιος 2010

2

Το «τριφύλλι» εμπνέει

Ποιος είπε ότι το ποδόσφαιρο και η Τέχνη δεν μπορούν να συνδυαστούν; Ο καλός μπαλαδόρος είναι «τεχνίτης», «ζωγραφίζει» με μια πάσα ακριβείας στο γήπεδο, δί-νει «χρώμα» στην ομάδα. Το χορτάρι είναι ένας τεράστιος πράσινος καμβάς που πε-ριμένει αυτοσχεδιασμούς. Και όπως είναι φυσικό, εμπνέει καλλιτέχνες.

Η έκθεση 100+ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ ξεκίνησε από μια ιδέα του Άγγελου Φιλιπ-πίδη, όσο ήταν ακόμα πρόεδρος της ΠΑΕ. Φιλότεχνος ο ίδιος, σκέφτηκε ότι η εκα-τονταετηρίδα του ιστορικού συλλόγου της πρωτεύουσας θα έπρεπε να εορταστεί και εκτός γηπέδων.

Το Νοέμβριο του 2008 αναρτήθηκε μια ειδική ανακοίνωση–πρόσκληση στους φοι-τητές της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας, να πάρουν μέρος σε εικαστι-κό διαγωνισμό με θέμα τα 100 χρόνια του «τριφυλλιού». Ανταποκρίθηκαν 80 ελπι-δοφόροι εικαστικοί, με 150 ευφάνταστα ζωγραφικά έργα. Παίκτες, στιγμιότυπα, εμ-βλήματα ζωντάνεψαν με την καθοδήγηση του χρωστήρα, μιας και ο καθένας άντλη-σε την έμπνευσή του από κάτι διαφορετικό.

Τα έργα έφτασαν στα χέρια ειδικής καλλιτεχνικής επιτροπής που αποτελείτο από τον τότε πρύτανη της σχολής, Τριαντάφυλλο Πατρασκίδη και τους διδάσκοντες Μιχάλη Αρφαρά, Τάσο Χριστάκη, Νίκο Χουλιαρά, Φάνη Δαλέζιο, Νίκο Κιτμερίδη και Μα-νώλη Τσαγκαράκη.

Το πρώτο βραβείο απέσπασε ο Ιωάννης Αμανατίδης, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ. Το δεύτερο βραβείο μοιράστηκαν εννέα συμμετέχοντες. Είναι οι: Ευθύμιος Μαλαφούρης, Άρτεμις Παπαδήμα, Δήμητρα Δημοπούλου, Νίκος Σαρλής, Δημήτρης Κατσούδας, Δημήτρης Παπαχρήστος, Χρήστος Μιχαηλίδης, Παρασκευή Μεντή και Καλλιρρόη Παναγοπούλου που πήραν 1.000 ευρώ ο καθένας.

Σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 2010, ο ΧΩΡΟΣ 12Α ανοίγει τις πόρτες του για πρώτη φορά στο κοινό με τις χαρούμενες και αισιόδοξες δημιουρ-γίες των νέων εικαστικών. Ολα τα έργα έχουν ήδη αγοραστεί από τον Άγγελο Φι-λιππίδη και το μεγαλύτερο μέρος τους θα δημοπρατηθεί την ημέρα των εγκαινίων. Τα έσοδα θα διατεθούν υπέρ του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου για τις ανάγκες των τμημάτων του.

Μαργαρίτα Πουρνάρα

3ΑΜΑΝΑΤΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 120 χ 120 cm

4

Η ομάδα του παντοτινού «ευ αγωνίζεσθαι»Του Αλέξανδρου Κιτροέφ*

Ο Παναθηναϊκός ιδρύθηκε το 1908, μια εποχή που ο αθλητισμός στην Ελλάδα έκα-νε τα πρώτα του βήματα και αυτό επηρέασε βαθιά το χαρακτήρα του συλλόγου και τη μετέπειτα πορεία του.

Στο χώρο του αθλητισμού, στις αρχές του 20ού αιώνα, επικρατούσε το πνεύμα του «ευ αγωνίζεσθαι» και η ιδέα πως ο κυριότερος ρόλος του αθλητισμού ήταν η σωμα-τική αλλά και διανοητική διαπαιδαγώγηση της νεολαίας. Αυτές άλλωστε ήταν και οι αξίες που οδήγησαν στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. Και δεν εί-ναι τυχαίο πως ο Γεώργιος Καλαφάτης, ο ιδρυτής του συλλόγου, που πήρε αρχικά το όνομα Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών, είχε αγωνιστεί στη μεσο-Ολυμπιάδα του 1906, όπου μια βαριά ήττα της ελληνικής ομάδας τον ώθησε στη δημιουργία αμι-γώς ποδοσφαιρικού σωματείου, παρ’ ότι πολλοί από τους πρώτους παίκτες ήσαν και αθλητές στίβου.

Ο τερματοφύλακας μάλιστα, ο θρυλικός Κώστας Τσικλητήρας, κατέκτησε χρυσό με-τάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης το 1912, στο άλμα τριπλούν άνευ φοράς. Ο συνδυασμός του ποδόσφαιρου με το στίβο οδήγησε τελικά στη με-τονομασία του συλλόγου σε Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό και Αθλητικό Όμιλο, που σήμαινε πλέον πως ο σύλλογος, πιστός στην αρχή της διαπαιδαγώγησης μέσω της σωματικής διάπλασης, θα καλλιεργούσε όλα τα αγωνίσματα. Μέλη του συλλόγου με επαφές στην Ευρώπη φρόντισαν να «εισάγουν» στη χώρα μας τις απαιτούμενες γνώ-σεις και τεχνικές για το ξεκίνημα νέων αγωνισμάτων, όπως το μπάσκετ και το βόλεϊ.

5

Τα τρία αυτά βασικά χαρακτηριστικά του συλλόγου, που μετονομάστηκε σε Πανα-θηναϊκός Αθλητικός Όμιλος το 1922, παρέμειναν σταθερά σε όλη την υπόλοιπη ιστορία του ελληνικού αθλητισμού που γνώρισε διαδοχικά μεγάλες αλλαγές. Πρώ-τα ήρθε ο ανταγωνισμός συλλόγων, με την καθιέρωση Πανελληνίου Πρωταθλήμα-τος και διοργάνωσης Κυπέλλου Ελλάδας. Το 1959-60 η ίδρυση της Α’ Εθνικής κατη-γορίας σήμανε την εποχή του ημι-επαγγελματισμού που οδήγησε στην επαγγελματι-κή εποχή που ξεκίνησε το 1979-80. Το ποδόσφαιρο κι ο αθλητισμός γενικότερα άλ-λαξαν ριζικά με θετικά αλλά και αρνητικά αποτελέσματα.

Ο Παναθηναϊκός προσαρμόστηκε στις επιταγές του πρωταθλητισμού και του επαγ-γελματισμού σημειώνοντας μεγάλες διακρίσεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη, αλλά κατάφερε συγχρόνως να μείνει πιστός στις βασικές αρχές του. Συγκράτησε την αρχή του «ευ αγωνίζεσθαι», τις στιγμές που δοκιμάστηκε σκληρά στην πιο πρόσφατη επο-χή του επαγγελματισμού και τη νοοτροπία ότι ο σκοπός του πρωταθλήματος αγιά-ζει τα μέσα. Συνέχισε την καλλιέργεια όλων των αθλημάτων και της ανάδειξης νέων αθλητών. Είναι χαρακτηριστικό πως ο «πατριάρχης» του συλλόγου, αθλητής και πα-ράγοντας Απόστολος Νικολαΐδης, αφού εργάστηκε για την ίδρυση της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας, διετέλεσε επί σειρά ετών επικεφαλής της ομοσπον-δίας του στίβου, του ΣΕΓΑΣ. Τέλος, μέσα από μια σειρά από εντυπωσιακές πορείες στις διοργανώσεις ευρωπαϊκών Κυπέλλων στο ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, πιστο-ποίησε τον χαρακτήρα του ως τον πλέον «ευρωπαϊκό» ελληνικό αθλητικό σύλλογο.

*Ο Αλέξανδρος Κιτροέφ είναι καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Haverford College στις ΗΠΑ, όπου διδάσκει μάθημα για την ιστορία του αθλητισμού. Μόλις κυκλοφόρησε το νεό-τερό του βιβλίο: «Ελλάς, Ευρώπη, Παναθηναϊκός! 100 Χρόνια Ελληνικής Ιστορίας».

6

«Τριφύλλι» στο τσιμέντο «Εμείς τι ομάδα είμαστε;», ρώτησα τον πατέρα μου με μεγάλη αγωνία καθώς, την ίδια μέρα το πρωί, ένα παιδί στον παιδικό σταθμό είχε αρχίσει από νωρίς να εκδηλώνει τα οπαδικά του αισθήματα, δημιουργώντας μου για πρώτη φορά την ανάγκη να είμαι μια ομάδα. «Παναθηναϊκός», μου είπε με αποφασιστικότητα ο πατέρας μου όπως με κράταγε απ’ το χέρι και κατεβαίναμε τη μεγάλη κατηφόρα δίπλα στο πατρικό μου σπί-τι, «Παναθηναϊκός», επανέλαβε, «η ομάδα της Αθήνας». Πολύ λογικό. Αλλά και να μην ήταν, το ότι το έλεγε ο πατέρας μου ήταν αρκετό.

Για όλουs εμάς που δεν διαλέξαμε την ομάδα μας, που δεν είμαστε Παναθηναϊκός επειδή μεγαλώσαμε στην Κυψέλη, στους Αμπελόκηπους ή στου Γκύζη αλλά επειδή μας το είπε ο πατέρας μας, έπρεπε μέσα στα χρόνια να ψάξουμε να βρούμε το γιατί. Να πειστούμε ότι ναι, είμαι Παναθηναϊκός επειδή μου αρέσει.

Αναζητώντας με τα χρόνια την ουσία του να είσαι Παναθηναϊκός, βρήκα ότι το αί-σθημα της πόλη όντως υπάρχει στο DNA αυτή της ομάδας: το όνομα, η φιγούρα του γηπέδου στην Αλεξάνδρας, οι παραδοσιακές γειτονιές-έδρες. Πέρα απ’ τα αυτονόη-τα όμως, ο Παναθηναϊκός συμπεριφέρεται ιστορικά σε αναλογία με την Αθήνα. Είναι ένα πρωτευουσιάνικα σνομπ σωματείο, γοητευτικά απόμακρο, υπέρμαχο της μητρο-πολιτικής αστικότητας, μαζικό και ισχυρό.

Ένας Αθηναίος -ένας πραγματικός Αθηναίος- οφείλει να είναι Παναθηναϊκός όχι επειδή ο Δομάζος και επειδή το Γουέμπλεϊ κι επειδή ο Σαραβάκος… Όχι επειδή ο Βα-ζέχα και επειδή ο Άγιαξ και ο επειδή ο Σισέ… Επειδή αυτό το «τριφύλλι» μέσα στο κέντρο της τσιμεντένιας πόλης, φυτρώνει ως ένα ντανταϊστικό αντιυπαρξιακό μανι-φέστο και εσύ, ο φίλαθλος, είσαι μέλος αυτής της συνωμοσίας. Περήφανος, χωρίς ακραίες συμπεριφορές, με περιφρόνηση στα συναισθήματα που παράγει η ήττα και συγκρατημένη χαρά στις γιορτές της νίκης. Ένας φίλαθλος τζέντλεμαν.

Άθως Δημουλάς

ΚΑΤΣΟΥΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

80 χ 110 cm

8ΜΕΝΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 80 χ 80 cm

9

ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ

80 χ 100 cm

11

ΒΑΡΒΑΡΙΤΗ ΘΕΟΦΑΝΩ116 χ 73 cm

12

ΜΟΥΡΑΒΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ100 χ 100 cm

13ΜΑΪΦΟΣΙΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ 100 χ 100 cm

14

ΠΡΟΒΑΤΙΔΟΥ ΜΑΡΙΝΑ 130 χ 64 cm

ΣΤΑΜΠΕΛΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ70 χ 100 cm

16

ΠΑΠΠΑ ΜΑΙΡΗ100 χ 70 cm

17

18

ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΚΡΙΝΗ 120 χ 100 cm

19

ΜΑΡΑΓΚΟΥ ΝΙΚΗ80 χ 100 cm

20

ΠΑΡΤΣΑΛΗΣ ΚΥΡΙΛΛΟΣ 140 χ 140 cm

ΜΙΧΑΛΑΚΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ 150 χ 150 cm

21

23

ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ120 χ 140 cm

ΣΑΜΨΩΝΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ80 χ 120 cm

26

ΔΑΛΕΖΙΟΣ ΦΑΝΗΣ200 χ 100 cm

ΓΚΑΜΑΡΙΑΝ ΑΝΝΑ120 χ 200 cm

27

ΤΣΙΤΟΥΝΑΣ ΣΤΕΛΙΟΣ120 χ 85 cm

28

ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ105 χ 80 cm

29

ΠΑΠΠΑ ΑΛΙΚΗ70 χ 100 cm

ΣΙΛΙΑΛΗ ΔΗΜΗΤΡΑ70 χ 105 cm

31

ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ ΣΟΦΙΑ70 χ 100 cm

32

ΠΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 140 χ 150 cm

ΣΤΑΘΕΛΛΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ70 χ 100 cm

34

ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ-ΛΑΙΜΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ120 χ 100 cm

ΜΟΥΣΤΑΚΑΣ ΜΑΚΗΣΚΑΛΛΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ

70 χ 100 cm

36

ΣΑΡΖΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ200 χ 125 cm

37

38

ΚΟΝΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ130 χ 115 cm

39ΤΣΑΚΩΝΑΣ ΠΑΥΛΟΣ 80 x 80cm

40

ΧΟΥΡΔΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ117 x 164 cm

41

ΑΝΤΟΥΖΗΝΑΚΗ ΣΩΤΗΡΙΑ70 x 100 cm

42

ΜΠΑΤΣΑΟΥΡΑΣ ΤΙΜΟΛΕΩΝ70 x 100 cm

43

ΓΛΥΚΑΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ

85 x 100 cm

44

ΧΑΚΙΜΝΤΟΡΙΣ

70 x 90 cm

45

ΚΟΥΤΕΛΙΕΡΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

70 x 70 cm (2)

ΚΑΠΛΑΝΗ ΑΝΤΩΝΙΑ90 x 120 cm

47

ΛΕΓΑΚΗΣ ΠΑΡΗΣ130 x 110 cm

48

ΣΙΨΑΣ ΗΛΙΑΣ100 x 80 cm

49

ΣΙΝΙΟΡΟΓΛΟΥΙΩΑΝΝΗΣ80 x 110 cm

51

ΠΑΓΩΝΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛ70 x 100 cm

ΜΟΥΡΑΒΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ100 x 100 cm

52

ΚΟΥΣΜΙΝΑ ΕΥΓΕΝΕΙΑ60 x 35 cm

53

ΑΥΔΗΣ ΜΑΝΟΣ53 x 74 cm

55

ΜΟΝΟΓΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ100 x 100 cm

ΜΕΛΗ ΑΝΝΑ60 x 73 cm

56ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ 100 x 100 cm

57

ΨΑΡΡΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ

80 x 120 cm

58

ΜΑΛΑΦΟΥΡΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ113 x 77 cm

ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΛΗΡΟΗ

100 x 100 cm

60

ΑΓΟΡΙΑΝΗΤΗ ΑΘΗΝΑ

100 x 72 cm

61

FLORIAN GOLDANN 150 x 160 cm

62ΑΒΟΥΡΔΙΑΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 100 x 100 cm

COMANI ANOLI

70 x 100 cm

64

ΚΑΠΝΙΣΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ100 x 80 cm

65

ΓΕΩΡΓΑΚΑΚΗ ANΑΣΤΑΣΙΑ70 x 100 cm

66

ΜΑΣΤΕΡΟΠΟΥΛΟΣ ΙΒΑΝ70 x 100 cm

67

ΑΒΡΑΑΜ ΧΡΙΣΤΟΣ - ΜΠΛΗΓΙΑΝΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

68ΜΠΑΘΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ 100 x 100 cm

69

ΣΥΔΩΡΙΑΔΗΣ ΕΡΙΚ70 x 100 cm

70

ΗΛΙΑΔΗ ΜΕΡΟΠΗ 122 x 84 cm

71

72

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΣ 150 x 100cm

73

ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ100 x 150 cm

ΠΑΠΑΔΗΜΑΑΡΤΕΜΙΣ100 x 150 cm

75

ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΠΑΥΛΟΣ50 x 70 cm

76

ΟΪΜΠΑΚ ΓΕΩΡΓΙΟΣ120 x 90 cm

77

ΜΙΚΕΛΛΙΔΟΥ ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ70 x 100 cm

78

ΧΟΥΡΣΟΓΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ160 x 200 cm

ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ100 x 100 cm

80

ΚΙΟΥΡΤΣΟΓΛΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗΣ

70 x 100 cm

81

ΚΟΥΣΟΥΛΙΔΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ150 x 110 cm

82

ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

150 x 100 cm

83

84

ΑΘΑΝΑΣΙΟΥΑΝΤΩΝΗΣ

70 x 100 cm

ΓΙΓΟΥΡΤΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

70 x 100 cm

86

ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΧΡΙΣΤΟΣ130 x 120 cm

87

ΠΕΧΛΙΒΑΝΗ ΕΛΕΝΗ

70 x 100 cm

88

ΡΑΛΛΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ150 x 100 cm

89

90

ΝΑΝΟΥΡΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ100 x 70 cm

ΚΑΤΣΟΡΙΔΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ70 x 100 cm

92

ΚΑΦΕΤΖΗ ΣΜΑΡΑΓΔΑ90 x 120 cm

93

ΛΙΟΥΔΑΚΗΣΕΥΑΓΓΕΛΟΣ78 x 108 cm

94

ΚΑΡΑΜΕΤΟΥΜΑΡΙΑ

160 x 106 cm

95

96