«Ο θείος Πέτρος και τα ροδάκινα»

(μέθοδος VaKE)

Τσίντζας Δημήτρης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Σχολείο Ευρωπού

Κιλκίς, στην Ε1’ τάξη, κατά το σχολικό έτος 2011-12. Η τάξη αποτελούνταν από

13 παιδιά (2 παιδιά από διπλανό χωριό, 2 παιδιά αλλοδαπών και 1 με νοητική

υστέρηση). Παρά το γεγονός ότι το σχολείο βρίσκεται σε αγροτική περιοχή,

κανένας από τους γονείς των παιδιών δεν ήταν αγρότης. Σχεδόν όλοι όμως (είτε

οι γονείς είτε οι παππούδες) διατηρούσαν στο σπίτι τους λαχανόκηπο ενώ ο

πατέρας ενός παιδιού είναι γεωπόνος. Η πρακτική εντάχθηκε στα πλαίσια

προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με θέμα την καλλιέργεια της γης

(http://dimevrop.wordpress.com) αλλά και στο μάθημα της Γεωγραφίας (κεφ.

36ο). Στόχοι της εργασίας ήταν η απόκτηση γνώσεων σχετικά με τα

φυτοφάρμακα αλλά και να κατευθύνουμε το αξιακό σύστημα των παιδιών προς

ένα υψηλότερο επίπεδο.

Γιατί όμως να διδάξουμε αξίες και ποιες αξίες να διδάξουμε στα παιδιά;

Δεν οδηγούμαστε σε σύγκρουση όταν συνδέουμε τις γνώσεις με αξίες; Ποιες

ηθικές αξίες επιβραβεύουμε στα παιδιά μας και για ποιες ηθικές παραβάσεις τα

επιπλήττουμε; Γιατί ενώ κάποιος σκέφτεται «ηθικά» εντούτοις επιδεικνύει

«ανήθικη» συμπεριφορά; Ποιος είναι ο χαρακτήρας και η ηθική μας; Μήπως εν

τέλει είναι αυτό που κάνουμε όταν κανείς δεν μας βλέπει;

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Όταν λοιπόν μιλάμε για ηθική εννοούμε ένα σύνολο αρχών που ορίζουν

το τι είναι σωστό, αποδεκτό ή «καλό» και τι όχι (λανθασμένο, κακό, μη

αποδεκτό) καθώς και το γιατί πρέπει να κάνουμε (ή να επιθυμούμε) το σωστό.

Έτσι, η επίδειξη συμπεριφοράς που είναι σύμφωνη με τις παραπάνω αρχές

θεωρείται «ηθική» και το αντίθετο όταν τις αντιβαίνει. Είναι προφανές ότι οι

αρχές αυτές διαφέρουν από εποχή σε εποχή και από κοινωνία σε κοινωνία. Όταν

υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ δύο τουλάχιστον ηθικών αξιών ή κανόνων,

εμφανίζονται τα λεγόμενα ηθικά διλήμματα.

Συχνά τα παιδιά δεν έχουν διακρίνει την ηθική διάσταση μιας απόφασης

που καλούνται να πάρουν και κρίνουν είτε βάσει ωφελιμιστικών κριτηρίων είτε

βάσει των συνεπειών που μπορεί να αποφέρει μια πράξη τους. Η ηθικότητα

όμως μιας συμπεριφοράς δεν καθορίζεται από την συμπεριφορά αυτή καθαυτή

αλλά από τη λογική που κρύβεται πίσω από την επιλογή της. Γι΄ αυτό και ο όρος

ηθική ανάπτυξη σχετίζεται άμεσα με την γνωστική δομή του ατόμου και είναι

απαραίτητο σ’ αυτό το πλαίσιο κάθε στάση ή συμπεριφορά να εκφράζεται και

να αιτιολογείται με λογικά επιχειρήματα.

Ο Lawrence Kohlberg αξιολόγησε την ηθική σκέψη παιδιών και ενηλίκων,

παρουσιάζοντάς τους ηθικά διλήμματα ή υποθετικές καταστάσεις στις οποίες

έπρεπε να πάρουν θέση και να τη δικαιολογήσουν. Ανάλογα με τις απαντήσεις,

διέκρινε έξι στάδια ηθικής ανάπτυξης (παράρτημα).

Η σειρά εμφάνισης των σταδίων είναι η ίδια για όλα τα άτομα και δεν

μπορείς να περάσεις σε ένα στάδιο αν δεν ολοκληρώσεις το προηγούμενο.

Εύκολα όμως μπορείς να παλινδρομήσεις σε οποιοδήποτε από τα προηγούμενα

στάδια.

Η θεωρία του Kohlberg έχει δεχτεί κριτική. Παρ’ όλ’ αυτά τα διλήμματα -

ιστορίες που εισάγει αποτελούν μια χρήσιμη βάση για τη διαμόρφωση

διδακτικής ύλης στην ηθική εκπαίδευση και μια καλή αφετηρία κινητοποίησης

των παιδιών. Πιθανό μειονέκτημα είναι ότι πραγματεύονται κυρίως αρνητικές

όψεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς (κλοπή, ανυπακοή κλπ.) κι έτσι μπορεί να

μην καταγράφουν το επίπεδο ηθικής ανάπτυξης των παιδιών προς τη σωστή

συμπεριφορά αλλά και το διαφορετικό κάθε φορά κοινωνικό – οικονομικό -

πολιτισμικό περιβάλλον από το οποίο προέρχονται.

ΜΕΘΟΔΟΣ VaKE (Values and Knowledge Education)

Η μέθοδος VaKE είναι μία μέθοδος που

χρησιμοποιεί διλημματικές καταστάσεις για να

διδάξουμε γνώσεις αλλά και για να οδηγήσουμε την

ηθική κρίση των παιδιών σε υψηλότερα στάδια.

Ξεκινάει με την εισαγωγή ενός διλήμματος και

την παραδοχή ότι πίσω από κάθε μας απόφαση

κρύβεται μία αξία. Το δίλημμα πρέπει να είναι

προσωποποιημένο, προσαρμοσμένο στο κοινό που

απευθύνεται (ηλικία, ενδιαφέροντα) και να προκαλεί το

στάδιο ηθικής κρίσης των αποδεκτών του. Μ’ αυτόν τον

τρόπο θα μπορούσαμε να οδηγήσουμε τις ηθικές κρίσεις

των παιδιών σε ανώτερα στάδια.

Τα παιδιά παίρνουν θέση στο δίλημμα και συζητούν τις απόψεις τους, οι

οποίες πρέπει να είναι μοιρασμένες ώστε να προκύπτουν αντιπαραθέσεις. Δεν

αξιολογούμε τις ηθικές κρίσεις των παιδιών αλλά τις καταγράφουμε και ζητάμε

να τις αιτιολογήσουν. Από τη συζήτηση θα προκύψει η ανάγκη για αναζήτηση

πληροφοριών ώστε να πάρουμε τη σωστή απόφαση. Ο εκπαιδευτικός δεν

παρεμβαίνει στη διαδικασία παρά μόνο για να θέσει κάποιες κατευθυντήριες

γραμμές ώστε να εξυπηρετείται το Αναλυτικό Πρόγραμμα.

Τα παιδιά (σε ομάδες) αναλαμβάνουν να συγκεντρώσουν τις

πληροφορίες, να τις φέρουν στην τάξη και να ενημερώσουν την ολομέλεια ώστε

να αποφασίσουν εκ νέου. Ενδεχομένως να χρειαστεί η επανάληψη της

διαδικασίας εφ’ όσον προκύψει ανάγκη για περαιτέρω πληροφορίες.

Τελικά καταλήγουμε στην απόφαση μας (δεν είναι απαραίτητο να

συμφωνήσουμε) με την αιτιολόγησή της: κεφαλαιοποιούμε έτσι την όλη

Οικοδόμηση

γνώσεων

Διλημματικές

καταστάσεις

Οικοδόμηση

αξιών

διαδικασία συνθέτοντας τις απόψεις και ενδεχομένως επεκτείνουμε,

προτείνοντας εφαρμογές της σε άλλα πεδία.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Παρά τον αρχικό προβληματισμό για φόβους που μπορεί να αναπτύξουν

τα παιδιά απέναντι σε παραγωγούς και αγροτικά προϊόντα καθώς και για τυχόν

εμπλοκή με γονείς (κίνδυνος να βρεθούμε αντιμέτωποι με τις αξίες των άλλων)

θέσαμε στα παιδιά το δίλημμα «Ο θείος Πέτρος και τα ροδάκινα» σύμφωνα με

το οποίο ο ήρωας της ιστορίας Βασίλης (11 ετών), θα πρέπει είτε να

αποσιωπήσει έναν σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία (ο θείος του πουλάει

ραντισμένα με φυτοφάρμακο ροδάκινα) προκειμένου να διατηρήσει την καλή

(και επωφελή για τον ίδιο) σχέση με τον θείο του είτε να προστατέψει την υγεία

του καλύτερού του φίλου προειδοποιώντας τον για την επικινδυνότητα των

προϊόντων που αγόρασε η μητέρα του από τον θείο Πέτρο1.

Τα παιδιά πήραν θέση στο δίλημμα και αρχικά τα περισσότερα

αποφάσισαν να μην πουν στο φίλο τους αυτό που συνέβαινε (4 υπέρ του να το

πει, 9 κατά). Οι λόγοι που τα οδήγησαν στο όχι, ήταν:

1. Ο θείος του ξέρει καλά τη δουλειά του και τον εμπιστεύεται.

2. Με το πλύσιμο ή το ξεφλούδισμα φεύγει το φυτοφάρμακο (δεν περνάει

στο εσωτερικό του φρούτου).

3. Το φυτοφάρμακο είναι μπλε και βρωμάει.

4. Θα θυμώσει ο θείος του και δε θα τον προσέχει.

5. Οι μέρες που μεσολάβησαν από το ράντισμα φτάνουν για να

εξαφανιστεί το φυτοφάρμακο.

Τα παιδιά που είπαν ναι ανέφεραν τους εξής λόγους:

1. Γιατί μπορεί να πεθάνει ο φίλος του

2. Άμα δεν το πούμε, μπορεί ο φίλος του να μείνει ορφανός

3. Θα έκανε πόλεμο με το φίλο του αν δε το έλεγε κι αυτός το μάθαινε από

άλλον

Οι αξίες που αναδείχθηκαν και συνδέθηκαν με τις αποφάσεις των

παιδιών, ήταν το προσωπικό ευ ζειν («να περνάμε καλά»), η φιλία, η

εμπιστοσύνη, η τιμιότητα και η προστασία της δημόσιας υγείας (και ιδιαίτερα

του καλύτερού του φίλου).

Καταλήξαμε όμως σε ένα αδιέξοδο: Ήμασταν σίγουροι ότι το

φυτοφάρμακο είναι μπλε και βρωμάει; Πως δεν περνάει στο εσωτερικό του

φρούτου; Πως φτάνουν δύο μέρες για να εξαφανιστεί; Τα ερωτήματα αυτά

συζητήθηκαν και αποφασίσαμε, αφού τα παιδιά ψάξουν και ρωτήσουν, να

επανέλθουμε στο θέμα άλλη μέρα. Χωριστήκαμε σε ομάδες και καθεμιά ανέλαβε

να βρει πληροφορίες σε συγκεκριμένο ερώτημα.

1 Ολόκληρο το δίλημμα όπως δόθηκε στα παιδιά παρατίθεται στο παράρτημα.

Την επόμενη μέρα μάλιστα επισκεφθήκαμε τη λαϊκή αγορά που γίνεται

στο χωριό. Εκεί είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε επιτόπου με παραγωγούς,

να τους θέσουμε το θέμα των φυτοφαρμάκων και να πάρουμε απαντήσεις.

Με την επιστροφή μας στην τάξη η συζήτηση ήταν αποκαλυπτική: Τα

παιδιά αφού παρουσίασαν τις πληροφορίες που συνέλεξαν και αφού

συζητήσαμε για τις πληροφορίες που πήραμε από τους παραγωγούς, όλα

συμφώνησαν (εκτός από ένα) πως ο Βασίλης έπρεπε να πει στο φίλο του και σε

όσους αγόρασαν από τα ροδάκινα του θείου του, πως ήταν ραντισμένα. Οι νέες

γνώσεις καθόρισαν την επιλογή των παιδιών ενώ αναζητήθηκε και λύση ώστε

να μη θιγεί η επαγγελματική υπόσταση του θείου Πέτρου.

Ένα θέμα ακόμα έμενε να απαντηθεί: Αφού είναι τόσο επικίνδυνα τα

φυτοφάρμακα, γιατί τα χρησιμοποιούμε και μάλιστα σε τόσο μεγάλη κλίμακα;

Μήπως υπάρχει άλλος τρόπος για να προστατεύσει ο αγρότης την παραγωγή

του, πιο υγιεινός και ασφαλής για τον καταναλωτή αλλά και για τον ίδιο;

Αφήσαμε τα ερωτήματα να απαντηθούν τη επόμενη φορά και αφού τα

παιδιά αναζητήσουν περισσότερες πληροφορίες. Η διαδικασία έτσι συνεχίστηκε

και τα παιδιά για αρκετές μέρες έφερναν πληροφορίες στην τάξη που

αφορούσαν το θέμα και μάλιστα χωρίς να τους ζητηθούν!

ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ

Η μέθοδος κέντρισε το ενδιαφέρον των παιδιών. Το θέμα τούς ήταν οικείο

αφού είχαν πολλές σχετικές παραστάσεις. Ταυτίστηκαν με τον ήρωα και βίωσαν

έντονα συναισθήματα. Δύο παιδιά μάλιστα δήλωσαν πως τον γνωρίζουν! Επιπλέον, ο θείος που κάνει όλα τα χατίρια και δίνει στα παιδιά χαρτζιλίκι είναι

μια εικόνα που αν δεν έχουν όλα τα παιδιά θα εύχονται να είχαν. Έτσι

κατανόησαν τη στάση του Βασίλη να καλύψει το θείο του και ταυτίστηκαν μαζί

του. Η τάξη συμμετείχε ενεργά και σχεδόν όλα τα παιδιά έφεραν πληροφορίες

από το σπίτι ενώ άκουγαν με ενδιαφέρον όλες τις απόψεις. Πολλά παιδιά

ζητούσαν επίμονα να τους πω εγώ τη σωστή απάντηση!

Υπάρχει κίνδυνος βέβαια πολλά παιδιά να μην αντιληφθούν το πρόβλημα

που υπάρχει με τα φυτοφάρμακα, γι’ αυτό πρέπει να γίνει πιο ξεκάθαρο (ίσως

με φωτογραφία συσκευασίας φυτοφαρμάκου με τα σύμβολα επικινδυνότητας

που έχει επάνω της). Μπορεί τέλος να απλοποιηθεί και να περιοριστεί η έκταση

του διλήμματος.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η μέθοδος VaKE αποδείχθηκε ότι στην εφαρμογή της διεγείρει το

ενδιαφέρον και τα κίνητρα των παιδιών για μάθηση ώστε να αναλάβουν αυτά

εξ’ ολοκλήρου τον έλεγχο της μαθησιακής διαδικασίας. Τα οφέλη που

προέκυψαν από την εφαρμογή της την καθιστούν εξαιρετικό και αναπόσπαστο

εργαλείο της σχολικής καθημερινότητας επειδή:

Προκαλεί το στάδιο ηθικής ανάπτυξης των παιδιών μέσω της

αντιπαράθεσης με επιχειρήματα από υψηλότερα στάδια, εμπλέκει ολόκληρη τη

σχολική κοινότητα, αναπτύσσει τον διάλογο και την επιχειρηματολογία ενώ

δημιουργεί αυθεντικές καταστάσεις και οδηγεί την έρευνα κατευθείαν στην

πηγή.

Η διαδικασία είναι ανοιχτή αλλά μπορούμε πάντα να κατευθύνουμε την

πορεία της ώστε να είμαστε εντός του Αναλυτικού Προγράμματος, η προσέγγιση

είναι διαθεματική και η διδασκαλία διαφοροποιημένη αφού δίνεται η ευκαιρία

σε κάθε παιδί να ακολουθήσει τον δικό του ρυθμό και τρόπο μάθησης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Πνευματικός Δ., Υλικό και σημειώσεις από το σεμινάριο «Οικοδόμηση

αξιών και γνώσεων μέσα από διλημματικές καταστάσεις» (Μάιος 2012),

• Hayes Nicky, Εισαγωγή στην Ψυχολογία (Β’ τόμος), Αθήνα 1998, εκδόσεις

Ελληνικά Γράμματα,

• Woolfolk Anita, Εκπαιδευτική Ψυχολογία, Αθήνα 2007, εκδόσεις Έλλην

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ: «Ο θείος Πέτρος και τα ροδάκινα»

Ο Βασίλης είναι 11 χρονών και ζει στη Νάουσα. Ο αγαπημένος θείος του, ο

Πέτρος είναι αγρότης. Περνάνε πολλές ώρες μαζί, ο θείος του τον πηγαίνει βόλτες

με το τρακτέρ, του δίνει χαρτζιλίκι και του αγοράζει ότι του ζητήσει.

Συχνά ο Βασίλης πηγαίνει στα χωράφια με το θείο του και τον βοηθάει. Τον

βλέπει να ραντίζει τις καλλιέργειές του με διάφορα φυτοφάρμακα που έχουν

κάποια περίεργα σύμβολα απ’ έξω που δεν τα καταλαβαίνει.

Σήμερα είναι Σάββατο και μια και δεν έχει σχολείο ο Βασίλης αποφάσισε να

βοηθήσει τον θείο του στη συγκομιδή. Μαζεύουν ροδάκινα και στο τέλος ο θείος

του του υποσχέθηκε να του δώσει 50€ και ένα τελάρο ροδάκινα. Όταν τελείωσαν

λοιπόν, ο Βασίλης πήγε να πάρει ένα τελάρο από την στοίβα με τα ροδάκινα που

μάζεψαν, αλλά ο θείος του δεν τον άφησε. Τον οδήγησε σε ένα άλλο σημείο στο

βάθος της αποθήκης όπου είχε σκεπασμένα με ύφασμα κάποια άλλα τελάρα και

του έδωσε ένα από εκείνα. Ο Βασίλης παραξενεύτηκε και ρώτησε το θείο του που

του απάντησε πως αυτά που μάζεψαν είναι ραντισμένα και πως δεν πρέπει να τα

καταναλώσουμε πριν περάσουν 5 μέρες.

Τη Δευτέρα το πρωί ο Βασίλης στο δρόμο για το σχολείο είδε το θείο του στο

παζάρι να πουλάει από τα ροδάκινα που μάζευαν το Σάββατο. Το κατάλαβε

αμέσως πως είναι αυτά γιατί τα τελάρα στα οποία τα τοποθέτησαν είχαν

διαφορετικό χρώμα από τα άλλα. Μάλιστα η μητέρα του καλύτερού του φίλου

εκείνη την ώρα βρισκόταν στον πάγκο και αγόραζε ροδάκινα από το θείο του.

Ο Βασίλης πλησίασε το θείο του ενώ κρύος ιδρώτας τον έλουζε. Μόλις έφυγε η

μητέρα του φίλου του τον ρώτησε γιατί πουλάει από αυτά τα ροδάκινα αφού του

είπε πως πρέπει να περάσουν 5 μέρες για να τα φάμε κι εκείνος αμήχανα του

απάντησε πως τα άλλα τα πούλησε όλα χτες και πως δεν υπάρχει πρόβλημα μ’

αυτά. Άλλωστε αν τα κρατήσει άλλες 3 μέρες στην αποθήκη θα χαλάσουν.

Τι να κάνει ο Βασίλης;

ΣΤΑΔΙΑ ΗΘΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΤΑ KOHLBERG

Προσυμβατικό επίπεδο:

- Στάδιο 1: ετερόνομη ηθική (τιμωρία και υπακοή)

- Στάδιο 2: συντελεστική ηθική (ωφελιμιστική, προσανατολισμένη στην

απλή ευχαρίστηση)

Συμβατικό επίπεδο:

- Στάδιο 3: ηθική των κοινωνικών σχέσεων – του καλού παιδιού (Όπως

θέλετε να σας συμπεριφέρονται οι άλλοι, έτσι να συμπεριφέρεστε και εσείς

προς αυτούς)

- Στάδιο 4: η ηθική του νόμου και της τάξης (ο νόμος υπεράνω κάθε

συμφέροντος – το καθήκον)

Μετασυμβατικό επίπεδο:

- Στάδιο 5: ηθική του κοινωνικού συμβολαίου (Οι νόμοι είναι

συμβατικότητες που μπορούν να αλλάξουν. Ενδιαφέρον για ανθρώπινα

δικαιώματα)

- Στάδιο 6: η ηθική των πανανθρώπινων ηθικών αξιών (ατομική

συνείδηση, θεωρητικό)

ΠΙΝΑΚΕΣ

Έλεγχος καταλληλότητας του

διλήμματος (σχεδιασμός)

1. Τι είδους επιχειρήματα μπορούν να αναπτυχθούν ως υπέρ και εναντίον;

2. Ποιες είναι οι ανταγωνιστικές αξίες που πιθανότατα διαπραγματεύεται το

δίλημμα;

3. Ποιες είναι οι προβλεπόμενες ηθικές κρίσεις με βάση τα στάδια του

Kohlberg;

4. Που θα μπορούσαμε να οδηγήσουμε τις ηθικές κρίσεις των μαθητών μας;

5. Ποιες είναι οι πιθανές γνώσεις που θα αναζητήσουν οι μαθητές;

6. Σε ποιο μάθημα ταιριάζει να συζητηθεί και σε ποια ενότητα;

7. Είναι το δίλημμα προσωποποιημένο; (Ονόματα, ηλικίες, κλπ)

8. Προάγει τη διαθεματικότητα; Ποια είναι τα στοιχεία της διαθεματικότητας;

9. Αναμενόμενες εντάσεις μεταξύ των μαθητών και πώς θα τις ξεπεράσουμε;

10. Πότε θα θεωρήσω επιτυχή την εφαρμογή της μεθόδου; Αναμενόμενα

μαθησιακά αποτελέσματα σε επίπεδο γνώσης και σε επίπεδο αξιών.

2

4

6

8

10

Ναι Αξία Στάδιο

Γιατί μπορεί να πεθάνει ο φίλος του. Ζωή 3

Άμα δεν το πούμε, μπορεί ο φίλος του να μείνει

ορφανός.

Ευ ζειν

φίλου

3

Θα έκανε πόλεμο με το φίλο του αν δε το έλεγε κι

αυτός το μάθαινε από άλλον.

Φιλία 2

Μπορεί ο θείος του να είχε λαδώσει το συνάδελφό

του για να μην πει τη βρωμοδουλειά του θείου του. (!)

Τιμιότητα

(;)

3

Όχι Αξία Στάδιο

Ο θείος ξέρει τη δουλειά του και τον εμπιστεύεται. Εμπιστοσύνη 3

Θα τα πλύνει και θα φύγει το φυτοφάρμακο. 2

Θα τα ξεφλουδίσει . Τρώμε το από μέσα και το φυτοφάρμακο δεν περνάει από μέσα.

2

Δε θα τον προσέχει ο θείος του, θα θυμώσει. Ευ ζειν 2

Σε δύο μέρες το φάρμακο θα έχει εξαφανιστεί. 2

Τα ραντισμένα είναι μπλε και φαίνεται το φυτοφάρμακο.

2

Τα ραντισμένα βρωμάνε. 2

Χρειαζόμαστε επιπρόσθετες πληροφορίες; Ποιες;

Φεύγει το φυτοφάρμακο αν πλύνουμε τα φρούτα;

Περνάει το φυτοφάρμακο στο εσωτερικό του φρούτου;

Το φάρμακο εξαφανίζεται σε δύο μέρες;

Τα ραντισμένα τα καταλαβαίνουμε από το χρώμα τους (μπλε);

Τα ραντισμένα βρωμάνε;

Πόσο κακό κάνουν στην υγεία μας τα φυτοφάρμακα;

Υπάρχουν άλλοι τρόποι προστασίας της παραγωγής πέρα από τα φυτοφάρμακα;

Ανταγωνιστικές Αξίες που αναδείχθηκαν

0

5

10

15

Υπέρ

Αγάπη θείου

Περνάμε καλά

Χρειαζόμαστε επιπρόσθετες πληροφορίες; Ποιες;

Φεύγει το φυτοφάρμακο αν πλύνουμε τα φρούτα;

Περνάει το φυτοφάρμακο στο εσωτερικό του φρούτου;

Το φάρμακο εξαφανίζεται σε δύο μέρες;

Τα ραντισμένα τα καταλαβαίνουμε από το χρώμα τους (μπλε);

Τα ραντισμένα βρωμάνε;

Πόσο κακό κάνουν στην υγεία μας τα φυτοφάρμακα;

Υπάρχουν άλλοι τρόποι προστασίας της παραγωγής πέρα από τα

Ανταγωνιστικές Αξίες που αναδείχθηκαν

Υπέρ Κατά

Αρχικές

Απαντήσεις

Τελικές

απαντήσεις

Υγεία κόσμου

Αγάπη θείου

Περνάμε καλά

Ποιος;

Ομάδα 1

Ομάδα 1

Ομάδα 2

Ομάδα 2

Ομάδα 2

Ομάδα 3

Τάξη

Αρχικές

Απαντήσεις

Τελικές

απαντήσεις

Λύση Αξία

Να πει στο φίλο του να μη φάνε τα φρούτα Υγεία φίλου

Να προτείνει στο θείο του εναλλακτικούς τρόπους προστασίας των καλλιεργειών του

Υγεία κοινωνικού συνόλου

Να μην πει τίποτα Ευ ζειν

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

από την επίσκεψή μας στη λαϊκή αγορά