ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΜΟΥ…ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΣΟΥ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ (BYSTANDERS)

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

ΤΟ ΔΙΚΑΙ

Οι παρατηρητές

Εκτός από το θύτη και το θύμα η έρευνα εξετάζει και έναν τρίτο παράγοντα στο θέμα της ενδοσχολικής βίας, τους μη άμεσα

εμπλεκόμενους στο θέμα της βίας, καθώς η επίδρασή τους είναι σημαντική: τους μάρτυρες ή παρατηρητές περιστατικών βίας, τους καθηγητές και τους γονείς. Θα ασχοληθούμε με την αντίδραση των

προσώπων αυτών στα περιστατικά βίας καθώς και με τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις των περιστατικών βίας στους μαθητές –

παρατηρητές.

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στους μαθητές-παρατηρητές

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας είναι πολλές και σοβαρές. Εκτός από το θύτη και το θύμα, και οι ίδιοι

οι μάρτυρες επηρεάζονται σημαντικά από περιπτώσεις εκφοβισμού. Οι παρατηρητές κατακλύζονται από ποικίλα συναισθήματα κατά τη

διάρκεια περιστατικών bullying.Όσον αφορά τα παιδιά, οι συνέπειες πέρα από σοβαρές είναι και

καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη. Το συνηθέστερο συναίσθημά τους είναι ο φόβος μήπως αποτελέσουν οι ίδιοι

τον επόμενο στόχο, μήπως πληγωθούν ή έστω μια αντίδρασή τους οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις. Αυτό έχει σαφώς ως αντίκτυπο να

παραμένουν απλοί, αδρανείς παρατηρητές, εφόσον αρνούνται να αναμειχθούν στο θέμα για να βοηθήσουν τα θύματα.  

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

Οι μαθητές που μένουν αμέτοχοι είναι γιατί αδυνατούν να πάρουν θέση στο θέμα. Όταν δεν συμμετέχουν, νιώθουν ενοχές, επειδή δεν

κατάφεραν να βοηθήσουν τα θύματα, ενώ υπερισχύει η ανασφάλεια σε σχέση με το σχολικό τους περιβάλλον. Αυτό, φυσικά, τους δημιουργεί την άμεση ανάγκη να αντιληφθούν ότι το σχολείο

νοιάζεται για την ασφάλειά τους και κάνει το καλύτερα δυνατό για να εξαλείψει περιστατικά βίας. Συμπεραίνουμε ότι το σχολικό

περιβάλλον επηρεάζει τη συμπεριφορά των ατόμων ως προς την κοινωνικοποίησή τους. Επιπλέον, συμβάλλει και στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησής τους.Τέλος, σε περίπτωση που το σχολείο δεν

παρέχει την πρέπουσα ασφάλεια, υπάρχουν και μεγάλες πιθανότητες οι μάρτυρες να αναπτύξουν βίαιες συμπεριφορές που έχουν ως συνέπεια τη δημιουργία παθητικής στάσης απέναντι στα θύματα και την εξοικείωση με πράξεις που προκαλούν πόνο. Έτσι,

με αυτό τον τρόπο μετατρέπονται και αυτοί σταδιακά σε θύτες. 

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

• Η στάση των γονέων και του σχολείου στα περιστατικά βίαςΩστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι οι γονείς συνήθως δηλώνουν άγνοια για το πρόβλημα και το συζητούν ελάχιστα με τα παιδιά τους.Οι μαθητές συχνά νιώθουν ότι η παρέμβαση κάποιου ενήλικα είναι σπάνια και αναποτελεσματική, ενώ πιστεύουν ότι μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για να εισπράξουν περισσότερη βία από τους συμμαθητές τους. Ένα ποσοστό δασκάλων, όταν αντιλαμβάνονται περιστατικά εκφοβισμού και βίας μεταξύ μαθητών, δυσκολεύονται να τα αντιμετωπίσουν, ενώ φαίνεται ότι δίνουν περισσότερη σημασία κυρίως στα περιστατικά που περιλαμβάνουν σωματική βία.

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

Μέθοδοι αντιμετώπισης

Στην Ευρώπη το πρόβλημα της ενδοσχολικής βίας προσεγγίζεται πιο σφαιρικά και συνδέεται όχι αποκλειστικά

με την ποινική και την τιμωρητική διάσταση. Διευρύνεται και συνδέεται με θέματα που αφορούν την εκπαιδευτική

ψυχολογία, την ποιότητα της εκπαίδευσης, τον κοινωνικοποιητικό ρόλο του σχολείου και τη λειτουργική σύνδεση του σχολείου με την τοπική κοινωνία, "Βία στο

σχολείο": έρευνες και πολιτικές στην Ευρώπη.Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της βίας, θα

ήταν καλύτερο να παρέχεται στους μαθητές μία υψηλότερη ποιότητα εκπαίδευσης.

•

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

• Οι καθηγητές, όπως και οι γονείς, πρέπει να εκπαιδεύονται σε στρατηγικές κατά της βίας για να βοηθούν εξίσου θύτες και θύματα. Δεν πρέπει να μείνουν αμέτοχοι, ιδιαίτερα οι καθηγητές που όταν γνωρίζουν ότι στο σχολείο διαδραματίζονται τέτοιου είδους συμβάντα, οφείλουν να ενημερώνουν τους γονείς, θυμάτων και θυτών, μέσω επιστολών ή προσωπικών συναντήσεων. Η τιμωρία δε πρέπει να αντιμετωπίζεται ως η μοναδική μέθοδος λύσης του προβλήματος. Επιπλέον, οι μαθητές θα ήταν καλό να απομόνωναν τους θύτες και να συνέβαλαν στην αντιμετώπιση της παραβατικής συμπεριφοράς.

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

Ειδικότερα, για την αντιμετώπιση του προβλήματος προτείνονται τα ακόλουθα:

α) Διάλογος: Αποτελεί τη βασικότερη και σωστότερη μέθοδο επίλυσης του

προβλήματος της ενδοσχολικής βίας. Πρέπει να γίνεται ακρόαση των απόψεων

από τη σκοπιά του καθενός από τους εμπλεκόμενους. Επίσης, είναι αναγκαίο

να εντοπιστούν τα κίνητρα, οι ανάγκες και τα συμφέροντα που οδηγούν στη

σύγκρουση, αλλά και να γίνει αναζήτηση εναλλακτικών επιλογών που αποτελούν

λύσεις και να ικανοποιούν τα συμφέροντα όλων.

β) στάση καθηγητών: Η επιλογή του κατάλληλου

τρόπου αντιμετώπισης είναι σημαντικός παιδαγωγικός

παράγοντας που παραδειγματίζει τους μαθητές

και οδηγεί έτσι στην αποτελεσματική θετική

επίλυση και στο καλό σχολικό κλίμα.

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

δ) στάση μαθητών: Οι μαθητές, ως συνομήλικοι, μπορούν αμέσως να καταλάβουν αν

υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Γενικά, όταν οι

παρατηρητές δρουν αισθητά , τότε υπάρχουν υψηλές

πιθανότητες να πάψει πλέον να υπάρχει το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και να

μειωθούν σε σημαντικό ποσοστό τα περιστατικά εκφοβισμού.

γ) στάση γονέων:Καλό θα ήταν οι γονείς, όταν παρατηρούν αλλαγή συμπεριφοράς στο παιδί τους να

αντιδρούν με ψυχραιμία και να την εξετάζουν σε σχέση με άλλους

παράγοντες. Σε περίπτωση που ανακαλύψουν ότι το παιδί τους βρίσκεται

σε πραγματικό κίνδυνο, να μην αντιδρούν με επιθετικότητα και να μη γίνονται καταπιεστικοί. Αν οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να βοηθήσουν το παιδί

τους, τότε θα ήταν καλύτερο να κατατρέχουν στη βοήθεια σχολικού

ψυχολόγου,ειδικού δασκάλου ή άλλου ειδικού. Φυσικά, οι αυταρχικές αντιδράσεις είναι ανεπίτρεπτες.

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΒΙΑΣ

• ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΒΙΑΣ

Από τους 84 μαθητές που ερωτήθηκαν,το 80% δήλωσε πως δεν έχει βρεθεί μπροστά σε σκηνές βίας,ενώ το 20% δεν έχει αντικρίσει τέτοιο περιστατικό.

ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΩΝ

Το 55% των μαθητών δήλωσε πως προσπάθησε να βοηθήσει το θύμα. Το 20% δήλωσε ότι το ανέφερε σε κάποιον μεγαλύτερο,ενώ το 15% αδιαφόρησε. Εκτός από τους μαθητές που προσπάθησαν να βοηθήσουν το θύμα,υπήρχε και το 10% αυτών,που θέλησαν να συμμετάσχουν στο περιστατικό παίρνοντας το μέρος του θύτη.

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΩΝ

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας,προέκυψε πως το 50% των μαθητών νιώθει λύπη. Το 13% δήλωσε ότι αισθάνεται αδιαφορία και αποτροπιασμό,ενώ το 12% ικανοποίηση,αλλά και φόβο.

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

• ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ

Το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών (36 απαντήσεις) δήλωσε πως οι καθηγητές επεμβαίνουν συχνά. Ένα λίγο μικρότερο ποσοστό (32 απαντήσεις) πιστεύει ότι παρεμβαίνουν κάπου-κάπου. To αρκετά μικρότερο ποσοστό (13 απαντήσεις) θεωρεί πως επεμβαίνουν πολύ συχνά,ενώ το ίδιο ποσοστό συμπίπτει με την επιλογή πως οι καθηγητές δεν παρεμβαίνουν ποτέ.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ ΒΙΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Το μεγαλύτερο ποσοστό (43 απαντήσεις) πιστεύει ότι το σχολείο αντιμετωπίζει το φαινόμενο της βίας με αποβολή μαθητών (θύμα-θύτη). Ένα μικρότερο ποσοστό (29 απαντήσεις) δήλωσε πως ενεργεί με τιμωρία,ενώ ένα ακόμα μικρότερο ποσοστό (16 μαθητές) θεωρεί πως το σχολείο δρα με αναφορές στους γονείς και διάλογο με τους μαθητές.

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας αποτελεί σοβαρό πρόβλημα που παρατηρείται

παγκοσμίως και απασχολεί κυρίως

το θύτη και το θύμα,αλλά έχει

σοβαρό αντίκτυπο και στους μάρτυρες-

παρατηρητές της σκηνής.

Πιο συγκεκριμένα,αποδείξαμε ότι οι περισσότεροι μαθητές έχουν παραστεί σε σκηνικά βίας στο σχολικό τους περιβάλλον,πράγμα που σημαίνει ότι το πρόβλημα παραμένει άλυτο εδώ και πολλά χρόνια. Μία πηγή ελπίδας,δίνει το γεγονός ότι οι περισσότεροι μαθητές-παρατηρητές συμβάλλουν στα περιστατικά βίας βοηθώντας το θύμα,καθώς αποδεικνύουν την ανάγκη μιας ήρεμης σχολικής ζωής. Τα συναισθήματα αυτών των παιδιών καταβάλλονται από φόβο,λύπη και αποτροπιασμό. Υπάρχει όμως και ένα μέρος μαθητών που γίνονται συνεργοί στις προθέσεις των θυτών. Τα παιδιά αυτά νιώθουν ικανοποίηση,ενώ άλλοι μαθητές είναι εντελώς αδιάφοροι και αυτό είναι αρκετά δυσάρεστο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

Χαρακτηριστικά παρατηρητή

Συνένοχος

Αµέτοχος

∆ειλός

Φοβισµένος

Περίεργος

Αδιάφορος

Ουδέτερος

Άτολµος

Ανίδεος

Απαθής

Συμμέτοχος

Εν δυνάμει θύτης

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14

• Στέλλα Ταρασίδου

• Τάνια Σμύρη

Υπεύθυνη καθηγήτρια : Σύλια Ζέττα

Σχολικό έτος : 2013-2014

Τμήμα : Α’3

Ευχαριστούμε θερμά που παρακολουθήσατε

το Δικαίωμα ..υποχρέωσή σου- Πρόγραμμα Αγωγής υγείας 2013-14