AΣYΛO ENA παναρχαιο δικαιωμα

A™Y§OEÓ· ·Ó¿Ú¯·ÈÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ·

A™Y§OEÓ· ·Ó¿Ú¯·ÈÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ·

ÂπταH M E P E Σ

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 16 IANOYAPIOY 2000

AΣYΛO

KYPIAKH 16 IANOYAPIOY 2000

AΣYΛO ENAΠANAPXAIOΔIKAIΩMA

� T� άσυλ� στην αρ�αία EλλάδαT�υ Ulrich Sinn

� T� δίκαι� τ�υ ασύλ�υστ� Bυ�άντι�T�υ Σπύρ�υ N. Tρωιάνν�υ

� Aσυλ� και �υ�αντινήΠελ�π�ννησ�ςTων Hλία Aναγνωστάκη

Aννας Λαμπρ�π�ύλ�υ

� Aσυλία Σέρ�ων ηγεμ�νωνστ� Bυ�άντι�T�υ Tίμπ�ρ Zί�κ��ιτς

� T� άσυλ� στη μεσαιωνική ΔύσηT�υ N.E. Kαραπιδάκη

� Tα νεκρ�τα"εία ως άσυλαT�υ Θ. Nικ�λαΐδη

� Διπλωματικ� άσυλ� – Πρ�στασία των πρ�σ"ύγωνT�υ A�ιλλέα X. Σκ�ρδα

� T� άσυλ� στην EυρώπηTης Mαρίας Σταυρ�π�ύλ�υ

� Oι πρ�σ"υγες στ�ν κ�σμ�Tης Kαίτης Kε�αγι�γλ�υ

� Oι πρ�σ"υγες στην EλλάδαT�υ Eλληνικ�ύ Συμ��υλί�υ για

τ�υς Πρ�σ�υγες

� Aπ� τ�ν Δ�ύνα�η ώςτ�ν Eυ"ράτηT�υ Hλία Aναγνωστάκη

E�ώ�υλλ�: Σέρ��ι πρσ�υγες εγκαταλεί-π�υν τ� Kσ��, τ�ν I�ύνι� τ�υ 1999, με τηναπ��ώρηση των γι�υγκ�σλα�ικών στρατευ-μάτων και την ά�ι�η των νατ�ϊκών δυνάμε-ων (�ωτ.: Γιάννης Kντ�ς).

Yπεύθυνη «Eπτά Hμερών»EΛEYΘEPIA TPAΪOY

T� άσυλ� στT υ Ulrich Sinn

Kαθηγητή Kλασικής Aρ�αι�λ�γίας στ� Πανεπιστήμι� τ�υ Würzburg

Oταν κάπ�ι�ς στην αρ�αίαEλλάδα διώκετ�, μπ�-ρ�ύσε να κατα�ύγει σ’ έ-να ιερ�. Eκεί ήταν ασ�α-λής απ� τ�υς διώκτεςτ�υ. Π�ι�ς μπ�ρ�ύσε νακάνει �ρήση αυτής τηςμεγαλ��υ�ύς ιδέας και

πώς λειτ�υργ�ύσε συγκεκριμένα αυτή ηπρακτική; T� 490 π. X. �ι κάτ�ικ�ι τηςμεσσηνιακής π�λης Iρα κατέ�υγαν στηγειτ�νική Aρκαδία. Eκεί �ρήκαν κατα-�ύγι� στ� ιερ� τ�υ Δι�ς Λυκαί�υ και �ιAρκάδες τ�ύς πρ�σ�εραν τρ��ή και $ε-στά ρ�ύ�α. Aργ�τερα σκ�ρπίστηκανστις π�λεις και τα �ωριά της Aρκαδίας�π�υ �ρήκαν μια νέα πατρίδα. Δεν πέ-

ρασαν είκ�σι �ρ�νια �ταν, Mεσσήνι�ιπ�λίτες και πάλι, ανα$ήτησαν κατά �ι-λιάδες κατα�ύγι� στ� ιερ� τ�υ Δι�ς στ��ρ�ς Iθώμη, για να γλιτώσ�υν απ� τ�υςμισητ�ύς Σπαρτιάτες. Π�λι�ρκημέν�ι α-π� τ�υς Σπαρτιάτες, έκαναν για π�λλά�ρ�νια �ρήση τ�υ ασύλ�υ π�υ τ�υς πα-ρεί�ε τ� ιερ�. Oι Aθηναί�ι παρ�υσιά-στηκαν ως μεσ�λα�ητές. Yστερα απ�σκληρές διπλωματικές διαπραγματεύ-σεις κατέλη&αν σε συμ�ωνία και �ι πρ�-σ�υγες κατά�εραν να εγκαταλείψ�υντ�ν τ�π� τ�υ ασύλ�υ τ�υς. H Nαύπα-κτ�ς, η �π�ία ήταν σύμμα��ς των Aθη-ναίων, παρέλα�ε τ�υς Mεσσήνι�υς στα�ρια της �ώρας τ�υς.

Tα γεγ�ν�τα αυτά είναι γνωστά απ�τις α�ηγήσεις τ�υ ιστ�ρικ�ύ Θ�υκυδίδη,�ι �π�ίες, �μως, δεν περιέ��υν στ�ι�είαγια τ� πώς ακρι�ώς λειτ�υργ�ύσε η ανα-$ήτηση ασύλ�υ στα ιερά. Π�λύ μεγαλύ-τερη α&ία έ��υν απ� αυτήν την άπ�ψη �ιαρ�αίες τραγωδίες, μέσω των �π�ίων γι-ν�μαστε μάρτυρες των δραματικών περι-στάσεων παρ��ής ασυλίας απ� ιερά, μα-θαίν�ντας ταυτ��ρ�να σημαντικές λε-πτ�μέρειες για τα �ργανωτικά $ητήματα.

Tην επ��ή, περίπ�υ, π�υ �ι Mεσσήνι�ιέκαναν �ρήση τ�υ θεσμ�ύ τ�υ ασύλ�υ, �Aισ�ύλ�ς έγραψε την τραγωδία «Iκέτι-δες». Στ� δράμα αυτ�, �ι πενήντα κ�ρεςτ�υ Δανα�ύ έπρεπε, παρά τη θέλησήτ�υς, να παντρευτ�ύν στην &ενιτιά τ�ύςγι�υς τ�υ Aιγύπτ�υ. Για να απ��ύγ�υναυτ�ν τ�ν ε&ευτελισμ�, πρ�έ�ησαν σε α-κραία μέσα κατ�πιν συμ��υλής τ�υ ίδι-�υ τ�υ πατέρα τ�υς: σκ�τωσαν τ�υςμνηστήρες τ�υς. Aπ� την ε&έλι&η της πε-ριπέτειάς τ�υς, έτσι �πως τη διηγείται �

Aισ�ύλ�ς, μπ�ρ�ύμε να απ�καταστή-σ�υμε τα θεωρητικά και πρακτικά $ητή-ματα τ�υ δικαιώματ�ς ��ρήγησης ασύ-λ�υ. Oι κ�ρες τ�υ Δανα�ύ κατέ�υγαν σεένα ιερ� τ�υ Aργ�υς, μα$ί με τις υπηρέ-τριές τ�υς. Kατά τη διαμ�νή τ�υς στα �-ρια τ�υ ιερ�ύ ήταν ασ�αλείς, �σ�ν α��-ρά τ� ενδε��μεν� της άμεσης σύλληψήςτ�υς απ� τ�υς διώκτες τ�υς. O κίνδυν�ς�μως δεν εί�ε κατ’ αυτ�ν τ�ν τρ�π� απ�-�ευ�θεί· �ι διώκτες τ�υς παρέμεναν σεαπ�σταση αναπν�ής. Eδώ �τάν�υμεστη �ασική ιδέα τ�υ δικαιώματ�ς της ��-ρήγησης ασύλ�υ: �π�ι�ς �ρεια$�ταν

πρ�στασία, εί�ε τ� δικαίωμα να τελέσειστ� ιερ� ένα τελετ�υργικ�, με τ� �π�ί�περν�ύσε και επισήμως στη δικαι�δ�σίατης θε�τητας. Για να δώσει στ�υς άλ-λ�υς να καταλά��υν �τι �ρεια$�ταν υ-π�στήρι&η, καθ�ταν δίπλα στ� �ωμ� ήάγγι$ε ένα άγαλμα θε�ύ.

Eπιπλέ�ν έπρεπε να δεί&ει ένα ακ�μα«σήμα κινδύν�υ». Aυτ� μπ�ρ�ύσε ναείναι είτε μια μάλλινη κλωστή, είτε ένα�ρεσκ�κ�μμέν� κλαδί δέντρ�υ, αντι-κείμενα π�υ εύκ�λα μπ�ρ�ύσε να �ρει,μια π�υ την κλωστή την έκ��ε απ� ταρ�ύ�α τ�υ και τ� κλαδί, α��ύ κάθε ιερ�

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

EΛEYΘEPIA TPAΪOY

KYPIAKH 16 IANOYAPIOY 2000 - H KAΘHMEPINH 3

ήταν συνήθως γεμάτ� απ� δέντρα.Oταν εκτελ�ύσε κάπ�ι�ς τ� παραπά-

νω τελετ�υργικ�, γιν�ταν ικέτης· τελ�ύσευπ� την κυρι�τητα της θε�τητας και ή-ταν επ�μένως, �πως κι ένα ανάθημα, μέ-ρ�ς τ�υ ιερ�ύ. Σύμ�ωνα με τ� ιερ� δί-και� εί�ε δικαίωμα �ρ�ντίδας απ� τ� ιε-ρ� και � ιερέας ήταν υπ��ρεωμέν�ς ναμεριμνήσει για τη δίκαιη αντιμετώπισήτ�υ. Παραστάσεις αγγείων απεικ�νί$�υντ�ν ιερέα να εισακ�ύει την παράκληση ι-κετών, παρ�υσία των διωκτών τ�υς. Oιερέας ��ειλε να ακ�ύσει τις δύ� πλευρέςκαι να �γάλει δίκαιη απ��αση. Oι ικέτες

δεν εί�αν καμιά εγγύηση �τι θα απαλάσ-σ�νταν απ� π�ινές. Eάν έ�ταιγαν, θα τι-μωρ�ύνταν. H πρ�σ�υγή, �μως, στ� ιερ�τ�υς πρ��ύλασσε απ� την αυθαιρεσίακαι αυτ�δικία των διωκτών τ�υς.

Σύμ�ωνα με αυτήν την αρ�ή ήταν δυ-νατ�ν να επιλυθ�ύν �λες �ι επείγ�υσεςπεριπτώσεις πρ�ς ��ελ�ς των θιγμένων.Oσ�ν α��ρά τ� �άσμα των περιπτώσε-ων, �ι αρ�αίες πηγές παρέ��υν αμέτρη-τες πληρ��ρίες. Mια νέα γυναίκα απέ-�υγε τ� γάμ� π�υ ήθελαν να της επι�άλ-λ�υν �ι γ�νείς της. Oρ�ανά απέκτησανκηδεμ�νες ύστερα απ� παρέμ�αση ιε-

ρών. Oταν τα μέλη μιας �ικ�γενείας �ι-λ�νικ�ύσαν και κάπ�ι� απ� αυτά $ητ�ύ-σε τη μεσ�λά�ηση εν�ς ιερ�ύ, τ� τελευ-ταί� επενέ�αινε για να επιτευ�θεί η συμ-�ιλίωση. Xαρακτηριστικ� τ�υ ελληνικ�ύδικαί�υ για τ� άσυλ� είναι τ� γεγ�ν�ς �-τι τα ιερά μεριμν�ύσαν, �ωρίς ε&αίρεση,για �λ�υς τ�υς αιτ�ύντες ��ήθεια.

Δικαίωμα για παρέμ�αση εν�ς ιερέαδεν εί�αν μ�ν� εκείν�ι π�υ διώκ�νταν ά-δικα, αλλά και �ι έν��ι κακ�π�ι�ί, �ι �-π�ί�ι τελ�ύσαν τ� τελετ�υργικ� της ικε-σίας, ελπί$�ντας σε μια ευν�ϊκή μετα��-λή της τύ�ης τ�υς.

Iδιαίτερα π�λύτιμ� απ�δεί�τηκε τ� δι-καίωμα για άσυλ� σε περι�δ�υς π�λέ-μ�υ. Oταν πλησία$ε ένας ισ�υρ�ς ε-�θρ�ς, � πληθυσμ�ς συγκεντρων�ταν σεένα ιερ� και εκτελ�ύσε για κάθε ενδε��-μεν� τ� τελετ�υργικ� π�υ περιγράψαμε.Σε περίπτωση ήττας, δεν ήταν απρ�στά-τευτ�ι απέναντι στ�ν ε�θρ�, αλλά εί�αντη δυνατ�τητα να διαπραγματευτ�ύνμα$ί τ�υ, με την ιδι�τητα τ�υ ικέτη. Mετ�ν ίδι� τρ�π� έκαναν �ρήση τ�υ ασύλ�υ�ι στρατιώτες: � τ�π�ς π�λλών συνθηκ�-λ�γήσεων ήταν ένα ιερ�.

Eιδική ρύθμιση πρ��λεπ�ταν για τ�υςσκλά��υς. Kαι αυτ�ί μπ�ρ�ύσαν να κά-ν�υν �ρήση τ�υ ασύλ�υ. Ως ικέτες μπ�-ρ�ύσαν να καταγγείλ�υν κακ�μετα�ειρί-σεις απ� τα α�εντικά τ�υς. Eάν �ι κα-ταγγελίες ευσταθ�ύσαν, τ� α�εντικ� έ-�ανε τ�υς σκλά��υς τ�υ, �ωρίς δικαίωμααπ�$ημίωσης. Για τ�υς σκλά��υς ήταν�έ�αια μια δικαίωση, �ταν �ι �ασανιστέςτ�υς έπρεπε να πληρώσ�υν για την α-νάρμ�στη συμπερι��ρά τ�υς.

Παραμ νή στ ιερ�

Π�ύ ακρι�ώς έμεναν �ι ικέτες κατά τηδιάρκεια παραμ�νής τ�υς στ� ιερ�; Kαι σ’αυτήν την ερώτηση �ι αρ�αί�ι συγγρα�είςδίν�υν &εκάθαρη απάντηση. Mια αυθε-ντική μαρτυρία παραδίδει � π�ιητήςAλκαί�ς. T� 600 π. X. έκανε � ίδι�ς �ρήσητ�υ ασύλ�υ. Στην ιδιαίτερη πατρίδα τ�υ,τη Λέσ��, δεν διακρίθηκε μ�ν� για ταπ�ιήματά τ�υ, αλλά αναμί�θηκε στην π�-λιτική. Π�λέμησε τ�ν τύρανν� Mυρσίλ�και αργ�τερα τ�ν Πιττακ�. O Aλκαί�ςκαταδικάστηκε π�λλές ��ρές. Mια ��ρά�ρήκε κατα�ύγι� σε ιερ� της πατρίδαςτ�υ. Σ’ έναν απ� τ�υς ύμν�υς τ�υ περι-γρά�ει τ�ν εαυτ� τ�υ ως ικέτη και μιλάειγια τις έγν�ιες τ�υ, σ�ετικά με την π�λιτι-κή απ�μ�νωση. T�ν παρηγ�ρ�ύσε �μωςτ� γεγ�ν�ς, �τι μπ�ρ�ύσε να �λέπει καθη-μερινά, πώς �ι κ�πέλες απ� την π�λη ��-ρευαν στ� ιερ�. Aν ερμηνεύσ�υμε τ�νAλκαί� κατά λέ&η, �ι ικέτες μπ�ρ�ύσαννα κυκλ��ρ�ύν ανάμεσα στ�υς καν�νι-κ�ύς επισκέπτες τ�υ ιερ�ύ.

Δεν έ��υμε κανένα λ�γ� να αμ�ισ�ητή-σ�υμε τη μαρτυρία τ�υ Aλκαί�υ. Aπ� τ�ιερ� της Δήμητρας, της μεσσηνιακής π�-λης Aνδανίας, σώ$εται � καν�νισμ�ς τ�υιερ�ύ π�υ �ρ�ν�λ�γείται τ� 92 π.X. Eκείπεριέ��νται τα μέτρα για την τέλεση τηςλατρευτικής γι�ρτής. Eπειδή επρ�κειτ�για μια μυστηριακή λατρεία, δεν επιτρε-π�ταν στ�υς επισκέπτες να αναμι�θ�ύνμε τ�υς μύστες. Στ�υς επισκέπτες, �ι �π�ί-�ι κατά τη διάρκεια των Mυστηρίων έπρε-πε να απ��εύγ�υν �ρισμένες περι��έςτ�υ ιερ�ύ, συγκαταλέγ�νταν και �ι ικέτες.

O αυτ�ν�ητ�ς συγ�ρωτισμ�ς των πρ�-σκυνητών με τ�υς ικέτες περιγρά�εταικαι απ� τ�ν Hρ�δ�τ� (3, 48). Aνα�έρει �-

Aττική ερυθρ -μ�ρ�η υδρία, π.480 π.X., π�υ απ�-δίδεται στ� Zω-γρά�� τ�υ Kλε�-�ράδη. Aπεικ�νί-��νται σκηνές απ την άλωση τηςTρ�ίας, μετα�ύτων �π�ίων η ει-κ�νι� μενη με τη γυμνή σ!εδ νKασσάνδρα να έ!ει αγκαλιάσει τ� άγαλμα της Aθηνάς μήπως και γλιτώ-σει απ τ�ν Aία-ντα τ�ν Λ�κρ ,τ�ν επίδ�� #ιαστή της(Nεάπ�λη, MuseoArcheologicoNazionale).

ην αρ�αία Eλλάδα


AΣYΛOτι � Περίανδρ�ς, � τύρανν�ς της K�ρίν-θ�υ, έστειλε για τιμωρία τριακ�σι�υς νέ-�υς απ� την Kέρκυρα στην αυλή τ�υ Λυ-δ�ύ �ασιλιά Aλυάττη στις Σάρδεις. Oταντ� πλ�ί� αγκυρ��λησε στη Σάμ�, �ι Σά-μι�ι κατά�εραν να απελευθερώσ�υν τ�υς�υλακισμέν�υς και τ�υς μετα�έρ�υν ως ι-κέτες στ� ιερ� της Aρτεμης στην άκρη τηςπ�λης. Oι κάτ�ικ�ι της Σάμ�υ δι�ργάνω-σαν μα$ί με τ�υς ικέτες μια γι�ρτή πρ�ςτιμήν της θεάς κι έ�αγαν γλυκά απ� μέλικαι σ�υσάμι. Oι νέ�ι έμειναν εκεί, μέ�ρις�τ�υ να γυρίσ�υν στην Kέρκυρα.

Mεγάλες �ώνες πρ στασίας

Aπ� τα ελληνικά ιερά υπάρ��υν μερι-κά, με εκτεταμένη �ικ�δ�μηση π�λύ κ�-ντά στ� να�, την �π�ία �ι αρ�αι�λ�γ�ιπρ��ληματί$�νταν καιρ� να ε&ηγήσ�υν.Σε αυτά ανήκει και τ� Hραί� της Περα-�ώρας, στη �ερσ�νησ� απέναντι απ� τηνK�ρινθ�. Oπ�ι�ς επισκέπτεται σήμερατ�ν �ώρ�, �ρίσκει στ� ακρωτήρι τ�υ μι-κρ�ύ ειδυλλιακ�ύ κ�λπ�υ εντυπωσιακάερείπια: δύ� να�ί τ�υ 8�υ και 6�υ αι. π.X., ένα �ωμ� και μια στ�ά. Λίγ� ψηλ�τε-ρα, σε μια στενή λ�υρίδα γης, υπήρ�ανκι άλλα κτίρια για τις συνήθεις λατρευτι-κές τελετές· ανάμεσα σ’ αυτά δύ� εστια-τ�ρια απ� τ�ν 7� και 4� αι. π. X.

O επισκέπτης πρ�τ�ύ να �τάσει σε αυ-τά τα �αρακτηριστικά, για τα ελληνικάιερά, ερείπια διασ�ί$ει ένα ύψωμα με αρ-�αία δείγματα κατ�ίκησης, τα �π�ία α-ντιλαμ�άνεται μ�ν� με πρ�σεκτική πα-ρατήρηση. Mερικές δε&αμενές είναι ακ�-μη �ρατές. Mια απ� αυτές έ�ει ένα υπ�-γει� πέρασμα: μια γαλαρία μήκ�υς 65 μέ-τρων π�υ �δηγεί με 160 σκαλ�πάτια σε�άθ�ς 30 μέτρων στ� πετρώδες υπέδα-��ς. Eδώ απ�θηκευ�ταν τ� νερ� σε τρίαμεγάλα �ρέατια. Aνασκα�ές Aγγλωναρ�αι�λ�γων απ�κάλυψαν υπ�λείμματασπιτιών, τα �π�ία ήταν κτισμένα π�λύ α-πλά και κατ�ικ�ύνταν πάντ�τε για μικρ��ρ�νικ� διάστημα. Aπ� μια παραστατι-κή περιγρα�ή τ�υ <εν��ώντα (EλληνικάIV, 5) μπ�ρ�ύμε να διαπιστώσ�υμε, �τιτα καταλύματα και �ι θέσεις με τ� νερ�έ��υν δημι�υργηθεί, για να μπ�ρεί �πληθυσμ�ς της �ερσ�νήσ�υ να απ�τρα-�ιέται εκεί, με την εμ�άνιση κιν-δύν�υ. O <εν��ώντας περιγρά-�ει την περίπτωση π�υ �λ�ι �ικάτ�ικ�ι της �ερσ�νήσ�υ στιςαρ�ές τ�υ 4�υ αι. π. X. κατέ�υ-γαν στ� Hραί� για να γλιτώ-σ�υν απ� τ�υς ε�θρικά πρ�-σκείμεν�υς Σπαρτιάτες.

Δεν έσωσαν μ�ν� τη $ωήτ�υς, αλλά πήραν κι �λη τ�υςτην περι�υσία στ� ιερ�. Σε αυ-τήν ανήκαν και τα π�λύτιμα κ�-πάδια $ώων τ�υς. Aνθρωπ�ικαι $ώα εί�αν απ�κτήσει τ� κα-θεστώς των ικετών. T� ιερ� ή-ταν αρκετά μεγάλ� κι έτσι ε&�-πλισμέν�, π�υ μπ�ρ�ύσε νατ�υς υπ�δε�τεί για αρκετά με-γάλ� �ρ�νικ� διάστημα.

T� �τι τ�σ� μεγάλες $ώνεςπρ�στασίας ανήκαν στην τυπι-κή εικ�να των ελληνικών ιερών,�πως � να�ς, � �ωμ�ς, �ι στ�έςκαι τα αναθήματα, τ� μαθαί-ν�υμε απ� μια �αρακτηριστικήπηγή.

O Pωμαί�ς ιστ�ρικ�ς Tίτ�ςΛί�ι�ς τ� μετα�έρει στ�υς ανα-γνώστες τ�υ, �ταν περιγρά�ει

μια επίσκεψη Pωμαίων στρατιωτών σε έ-να ιερ� τ�υ Aπ�λλωνα απέναντι απ� τηXαλκίδα.

Eπιστρέ��υμε στ� δράμα τ�υ Aισ�ύ-λ�υ. Z�ύμε π�λύ πειστικά τ� �� τωνκ�ρών τ�υ Δανα�ύ.Oι διώκτες τ�υς ε-κ�ιά$�υν τ�ν ιερέα.Aπειλ�ύν με π�λε-μ�, σε περίπτωσηπ�υ δεν παραδώσειτις κ�πέλες στ�ν Aί-γυπτ�. O Aισ�ύλ�ςα�ήνει τ�υς κατ�ί-κ�υς τ�υ Aργ�υς ναπάρ�υν τ� λ�γ�.Πιέ$�υν τ�ν ιερέα,ώστε να απ��ύγειτ�ν π�λεμ� με κάθεθυσία, ακ�μα και με παρα�ίαση τ�υ ασύ-λ�υ. H εκδίω&η των κ�ριτσιών, �μως, θαήταν κατά�ωρη παρα�ίαση τ�υ θεί�υν�μ�υ. O πειρασμ�ς για τ�ν ιερέα είναιμεγάλ�ς. M�ν� με π�λλή πρ�σπάθειαμπ�ρεί να επι�ληθεί. Oι κ�πέλες απ�-κτ�ύν π�λιτικά δικαιώματα στ� Aργ�ςκαι �ι διώκτες τ�υς �εύγ�υν άπρακτ�ι.

Σε π�λλά δράματα τ�υ 5�υ αι. π.X. η�ρήση τ�υ ασύλ�υ παί$ει σημαντικ� ρ�-λ�. Γίνεται συνε�ώς ανα��ρά, για τ� π�-

σ� δύσκ�λ� είναι για τ�υς ανθρώπ�υς ν’απ�δε�τ�ύν τη �ρήση τ�υ ασύλ�υ. Στηντραγωδία τ�υ Σ��κλή «Oιδίπ�υς επίK�λωνώ», ένας π�λίτης της Aθήνας πα-ρατηρεί, πώς ένας &έν�ς πλησιά$ει ένα

μικρ� ιερ� στην ά-κρη της π�λης. Eί-ναι θυμωμέν�ς,γιατί καταλα�αί-νει, πως πρ�κειταιγια μια νέα περί-πτωση ασύλ�υ. Γιαμια στιγμή αναρω-τιέται αν πρέπει νακαταδιώ&ει τ�ν &έ-ν�, α��ύ καθέναςπ�υ $ητεί άσυλ�πρ�καλεί ανησυ�ίαστην π�λη.

O Aισ�ύλ�ς, � Σ��κλής και � Eυριπί-δης, στ�υς �π�ί�υς ��είλ�υμε τέτ�ιες μα-τιές στις σκέψεις των π�λιτών της αρ�αι�-τητας, υπ�ν��ύν αν�ι�τά τ�ν λανθάν�ντακίνδυν� για τ� άσυλ�. Tαυτ��ρ�να �μωςπρ�παγανδί$�υν με κάθε ευκαιρία αν�ι-�τά υπέρ τ�υ τ�σ� π�λύτιμ�υ για τη συνύ-παρ&η των ανθρώπων θεσμ� τ�υ ασύλ�υ.Aλλωστε, σε �λες τις περιπτώσεις απρ�-θυμίας, �ι άνθρωπ�ι ενδια�έρ�νταν πα-ρ�λα αυτά για την δυνατ�τητα πρ�στα-

σίας στα ιερά. Σε �λ�κληρη την Eλλάδασυναντάμε μύθ�υς, �ι �π�ί�ι εί�αν σκ�π�να πρ�σδώσ�υν α&ία στ� δικαίωμα τ�υ α-σύλ�υ. Aπ� τ� πλήθ�ς των μαρτυριών θααρκεστ�ύμε σε ένα παράδειγμα:

Mια �ειμωνιάτικη νύ�τα τ�υ 373 π.X.� κ�λπ�ς της K�ρίνθ�υ συγκλ�νίστηκεαπ� σεισμ� και η π�λη Eλίκη καταστρά-�ηκε. Mεγάλα τμήματα της π�λης �υθί-στηκαν στη θάλασσα κι �λ�ι �ι κάτ�ικ�ιέ�ασαν τη $ωή τ�υς. Oι σύγ�ρ�ν�ί τ�υςεί�αν μείνει ά�ων�ι. Oι �υσικ�ί επιστή-μ�νες ερεύνησαν τις γεωλ�γικές αιτίες.Oι �ιλ�σ��ι έθεσαν τ� ερώτημα αν υ-πήρ�ε Θε�ς, τη στιγμή π�υ μπ�ρ�ύσε νασυμ�εί κάτι τ�σ� �ρικιαστικ�. Για τ�υςανθρώπ�υς της υπαίθρ�υ δεν υπήρ�ε ηπαραμικρή αμ�ι��λία, �τι �ι κάτ�ικ�ιτης Eλίκης εί�αν πρ�καλέσει �ι ίδι�ι τημ�ίρα τ�υς: � Π�σειδώνας τ�ύς εί�ε εκ-δικηθεί, γιατί �ι ιερείς τ�υ στην Eλίκηλίγ� πριν απ� την καταστρ��ή αρνήθη-καν πρ�στασία σε &έν�υς, �δηγώνταςτ�υς έτσι στ� θάνατ�.

Δεν τιμ�ύσαν �μως μ�ν� �ι Eλληνες τ�δικαίωμα ασύλ�υ. Kαι �ι γείτ�νές τ�υς έ-�λεπαν με θαυμασμ� αυτ�ν τ� μ�ναδικ�θεσμ� της ανθρωπιάς. Oταν �ι ελληνικέςπ�λεις και �ι συμπ�λιτείες ενσωματών�-νταν σιγά σιγά στη ρωμαϊκή αυτ�κρατ�-

ρία τ�ν 2� αι. π.X., πρ�έκυψε �κίνδυν�ς της κατάργησης τ�υελληνικ�ύ δικαιώματ�ς ασύ-λ�υ, γιατί δεν συμ�άδι$ε με τηρωμαϊκή ιδέα περί δικαί�υ. OιEλληνες δεν παρέδωσαν τα �-πλα. Tην επ��ή π�υ κυ�ερν�ύ-σε � αυτ�κράτ�ρας Tι�έρι�ς(14-37 μ.X.) κατά�εραν να δη-μι�υργηθεί στη ρωμαϊκή Σύ-γκλητ� μια επιτρ�πή π�υ θ’ α-π��άσι$ε για τη διατήρηση ή �-�ι τ�υ παλι�ύ ελληνικ�ύ δικαι-ώματ�ς ��ρήγησης ασύλ�υ. OPωμαί�ς ιστ�ρικ�ς Tάκιτ�ς πε-ριγρά�ει αναλυτικά, πως αντι-πρ�σωπείες απ� π�λλές ελληνι-κές π�λεις τα&ίδευαν για έναδιάστημα πάνω απ� δύ� �ρ�νιαστη Pώμη, πρ�κειμέν�υ να υπε-ρασπιστ�ύν τη συνέ�ιση τ�υ δι-καιώματ�ς ��ρήγησης ασύλ�υαπ� τα ελληνικά ιερά. Mια απ�-�αση της Συγκλήτ�υ (senatusconsultum) εγγυ�ταν πράγματιτη συνέ�ισή τ�υ, η �π�ία διαρ-κεί έως σήμερα ως θεμελιώδηςιδέα σε �λες τις π�λιτισμένες�ώρες τ�υ κ�σμ�υ.

Iκέτιδες και ιέρεια απειλ�ύνται απ ε!θρ�ύς. Σ!εδιαστική απεικ νιση παράστασης αγγεί�υ π�υ μας α�ηγείται την αντί-στ�ι!η σκηνή π�υ περιγρά�ει � Aισ!ύλ�ς στις «Iκέτιδές» τ�υ.

Iκέτης στ� #ωμ των Δώδεκα Θεών στην Aρ!αία Aγ�ρά της Aθήνας (σ!έδι� τ�υ M. H. Mc Allister).

H παρ�!ή ασύλ�υ

σε ιερ πρ��ύ-

λασσε τ�ν ικέτη

απ την αυτ�δικία

των διωκτών τ�υ


TT� δίκαι� τ�υ ασύλ�υ� δίκαι� τ�υ ασύλ�υ

στ� Bυ�άντι�στ� Bυ�άντι�Στ� να� της Aγίας Σ��ίας ητ�ύσαν �ι ��νείς κατά πρ�τίμηση άσυλ�. H απ�τελεσματικ�τητα της πρ�στασίας ήταν ανάλ�γη πρ�ς τη σημασία τ�υ�ώρ�υ (�ωτ.: εκδ. «Mίλητ�ς»).

T�υ Σπύρ�υ N. Tρωϊάν�υ

Kαθηγητή Πανεπιστημί�υ Aθηνών

AΣYΛO γενικώς είναι ηπαρ��ή πρ�στασίας κα-τά δίω�ης ή απειλής με�άση πρ�σωπικά, �ρ�νι-κά ή τ�πικά κριτήρια. Hανάγκη για την αναγνώ-ριση τ�υ ασύλ�υ ανάγε-ται σε μαγικ�–θρησκευ-

τικές αντιλήψεις. O απειλ�ύμεν�ς άν-θρωπ�ς τίθεται υπ# την πρ�στασία της

θε#τητας με την είσ�δ� σε λατρευτικ#�ώρ� ή με τ� άγγιγμα �ρισμένων αντι-κειμένων. Eτσι η παρα�ίαση τ�υ ασύ-λ�υ λ�γί�εται ιερ�συλία.

Διακρίν�νται περισσ#τερες ε�ελικτι-κές %άσεις μέ�ρι την τελική διαμ#ρ%ω-ση τ�υ θεσμ�ύ αυτ�ύ. H ρωμαϊκή επ�-�ή ανήκει στη %άση, κατά την �π�ία τ�άσυλ� ε�υπηρετ�ύσε την καθιέρωσημίας σύνν�μης διαδικασίας. Πρ�στα-σία παρεί�αν (εθιμικώς, #πως η πλει�-ν#τητα των ερευνητών δέ�εται) τα ιε-ρά και �ι κάθε μ�ρ%ής παραστάσεις

τ�υ αυτ�κράτ�ρα, αργ#τερα δε, μετάτην επικράτηση τ�υ Xριστιανισμ�ύ, �ιεκκλησίες.

Oι πρώτες ν�μ�θετικές ρυθμίσεις,των �π�ίων τ� κείμεν� έ�ει περισωθείστ� θε�δ�σιαν# Kώδικα, αρ�ικώς αρ-κέσθηκαν στην εισαγωγή περι�ρισμώνστ� ήδη υ%ιστάμεν� δικαίωμα, στη συ-νέ�εια #μως πρ��ώρησαν στ�ν καθ�-ρισμ# της έκτασής τ�υ. Π�ινικές κυρώ-σεις κατά των υπαιτίων παρα�ίασηςτων διατά�εων για τ� άσυλ� θεσπίσθη-καν για πρώτη %�ρά, #πως %αίνεται,

τ�ν 5� αιώνα. H π�ινική αυτή πρ#�λε-ψη συνίστατ�, είτε σε παραπ�μπή στιςδιατά�εις περί ιερ�συλίας είτε σε ρητήανα%�ρά της απειλ�ύμενης π�ινής,π�υ εν πρ�κειμένω ήταν η κε%αλική.

Oι παραπάνω διατά�εις περιλή%θη-καν κατά τ�ν 6� αιώνα στ�ν Kώδικατ�υ I�υστιανιαν�ύ και απ# τ� συνδυα-σμ# τ�υς με τις θεματικώς αντίστ�ι�εςνεαρές απαρτίσθηκε τ� ι�υστινιάνει�σύστημα ρύθμισης τ�υ θεσμ�ύ τ�υ α-σύλ�υ. T� σύστημα αυτ# παρ�υσία�ε�ρισμένα �αρακτηριστικά: Aπ# τη μία


AΣYΛOπλευρά την εισαγωγή π�λλών διακρί-σεων με σκ�π# τ�ν περι�ρισμ# τ#σ�αυτ�ύ τ�υ ίδι�υ τ�υ δικαιώματ�ς, ι-δίως #π�υ υπήρ�αν �ικ�ν�μικές επι-πτώσεις, #σ� και της σ�ετικής με τ� ά-συλ� δικαι�δ�σίας των εκκλησιαστι-κών �ργάνων, απ# την άλλη #μως καιτην πρ�σπάθεια, να ε�ασ%αλιστ�ύν α-π�τελεσματικά τα δικαιώματα των %υ-γάδων μέσα στα επιτρεπ#μενα #ρια μετην αυστηρή τιμωρία #σων τα παρα-�ία�αν. Σύμ%ωνα με τη �ασική διάτα-�η της νεαράς 17 (έτ. 535), %�νείς μ�ι-��ί, άρπαγες παρθένων, αλλά και �-%ειλέτες τ�υ Δημ�σί�υ ήταν δυνατ# νααπ�σπασθ�ύν �ιαίως απ# τ� ιερ#, για-τί η πρ�στασία τ�υ ασύλ�υ «�υ τ�ις α-δικ�ύσι, αλλά τ�ις αδικ�υμέν�ις δίδ�-ται παρά τ�υ ν#μ�υ».

Δύ� αιώνες μετά τ�ν I�υστιανιαν#στ� θρ#ν� τ�υ Bυ�αντί�υ εί�ε ανέλθει� Λέων Γ΄, πρώτ�ς απ# τη δυναστείατων Iσαύρων. O αυτ�κράτ�ρας αυτ#ςεπι�είρησε με την «Eκλ�γή» τ�υ (741)σημαντικές αλλαγές στ� π�ινικ# δίκαι�π�υ δεν ά%ησαν άθικτ� και τ� θεσμ#τ�υ ασύλ�υ. Kατά τις νέες διατά�εις #-%ειλαν �ι εκκλησιαστικές αρ�ές να πα-ραδώσ�υν τ�ν πρ#σ%υγα στις π�λιτει-ακές, ε%#σ�ν �ι τελευταίες παρεί�ανεγγυήσεις, #τι θα εκδικασθεί ν�μίμως ηεναντί�ν τ�υ κατηγ�ρία. H απ#σπασητ�υ %υγάδα απ# τ� να# με τη �ία επέ-συρε π�ινή, #�ι #μως πια θανατική, αλ-λά απλώς δώδεκα ρα�δισμ�ύς.

H σιωπή τ�υ ν#μ�υ επιτρέπει τ� συ-μπέρασμα, #τι ε�ακ�λ�υθ�ύσαν να ι-σ�ύ�υν �ι ι�υστινιάνει�ι περι�ρισμ�ίως πρ�ς τις απ�κλει#μενες απ# τ� άσυ-λ� εγκληματικές πρά�εις. Πάντως εί-ναι πρ�%ανές #τι με τις νέες ρυθμίσειςεπιδιώ�θηκε � περι�ρισμ#ς των επεμ-�άσεων της Eκκλησίας σε�ώρ�υς �ωτικ�ύς για τηνάσκηση της π�λιτειακής ε-��υσίας, #πως είναι η α-π�ν�μή της π�ινικής δι-και�σύνης, με απ�τέλε-σμα να γίνει η πρ�στασίατων πρ�σ%ύγων μάλλ�νυπ�τυπώδης.

Oι δύ� ν�μ�θετικέςσυλλ�γές των Mακεδ#-νων αυτ�κρατ#ρων, η«Eισαγωγή» και � «Πρ#-�ειρ�ς N#μ�ς», περι�ρί-σθηκαν να �ρίσ�υν #τι η�ίαιη απ#σπαση πρ#σ%υ-γα απ# να# τιμωρείται μεδαρμ#, κ�ύρεμα και διη-νεκή ε��ρία, �ωρίς καμιάάλλη πρ#�λεψη.

H ίδια διάτα�η επανα-λή%θηκε και στη μεγάληκωδικ�π�ίηση τ�υ τέλ�υςτ�υ 9�υ αιώνα, τα «Bασι-λικά», ενώ σε άλλ� �ωρί�της απαντά διάτα�η τ�υ ι-�υστινιάνει�υ Kώδικαπ�υ απειλ�ύσε για την ί-δια περίπτωση την π�ινήτης ιερ�συλίας, π�υ κατάτις περιστάσεις ήταν τύ-%λωση ή ε��ρία. Eτσι η ε-πιμέτρηση της π�ινής ε-�ηρτάτ� μάλλ�ν απ# τιςσυνθήκες τέλεσης τηςπρά�ης.

Παρα�ιάσεις

Παρά την κατά περι#-δ�υς μεγαλύτερη ή μικρ#-

τερη πρ�στασία #σων κατέ%ευγαν σετ#π�υς λατρείας απ# τ�υς διώκτεςτ�υς, %αίνεται #τι στην πρά�η δεν ή-σαν άγνωστες �ι παρα�ιάσεις, και μά-λιστα στ� πλαίσι� π�λιτικών διώ�εων –ακ#μη και #ταν τύ�αινε � %υγάς να%�ράει στέμμα. Oταν τ� 476 τ� στρά-τευμα ανακήρυ�ε αυτ�κράτ�ρα τ�νZήνωνα, κατέ%υγε � Bασιλίσκ�ς μετην �ικ�γένειά τ�υ στην Aγία Σ�%ία,#π�υ απ#θεσε τα �ασιλικά διάσημα ε-πάνω στην Aγία Tράπε�α. A%�ύ έλα-�ε την υπ#σ�εση απ# τ�ν νέ� αυτ�κρά-τ�ρα #τι «�ύτε απ�κε%αλί��νται �ύτεσ%αγιά��νται» εγκατέλειψε τ� να#. OZήνων τήρησε τ� λ#γ� τ�υ: O Bασιλί-σκ�ς και �ι �ικεί�ι τ�υ δεν απ�κε%αλί-σθηκαν. Eγκλείσθηκαν #μως σε έναπύργ� της Kαππαδ�κίας με κτισμένεςτις ε�#δ�υς, #π�υ σε λίγ� πέθαναν απ#λιμ#.

Oπως παραδίδει � ιστ�ρικ#ς της ι�υ-στινιάνειας επ��ής Πρ�κ#πι�ς, π�υστα «Aνέκδ�τά» τ�υ άσκησε δριμείακριτική κατά τ�υ αυτ�κρατ�ρικ�ύ �εύ-γ�υς, � �παδ#ς τ�υ «κ#μματ�ς» της α-ντιπ�λίτευσης, τ�υ δήμ�υ των πρασί-νων, Bασιαν#ς κατέ%υγε στ� να# τ�υAρ�αγγέλ�υ, μαθαίν�ντας #τι με τιςκρίσεις τ�υ εί�ε πρ�καλέσει την �ργήτης Θε�δώρας. H αυγ�ύστα, κατηγ�-ρώντας τ�ν #�ι για καθ�σίωση, αλλάως παιδεραστή, ε�απέλυσε εναντί�ντ�υ τ�ν έπαρ�� της π#λεως π�υ, έ��-ντας π�ινικές αρμ�δι#τητες, απέσπασετ�ν Bασιαν# απ# τ� να# και τ�ν υπέ-�αλε σε %ρικτά �ασανιστήρια. Xωρίςνα καμ%θεί απ# τις ικεσίες τ�υ πλή-θ�υς π�υ διαμαρτυρ#ταν για τη μηπρ�σήκ�υσα σε ελεύθερ� π�λίτη μετα-�είριση, η Θε�δώρα σκλήρυνε τη στά-ση της. O %υγάς θανατώθηκε, α%�ύ

Zωή η Π�ρ�υρ�γέννητη, θετή μητέρα τ�υ αυτ�κράτ�ρα Mι�αήλ E΄,� �π�ί�ς αντιμετώπισε ε"έγερση τ�υ λα�ύ της Kωνσταντιν�ύπ�λης�ταν πρ�σπάθησε να απαλλαγεί απ� αυτήν και κατέ�υγε στη μ�νήΣτ�υδί�υ �π�υ απέ#αλε τη #ασιλική αμ�ίεση και ��ρεσε ρ�ύ�α ι-κέτη (ψη�ιδωτ� απ� την Aγία Σ��ία, Kωνσταντιν�ύπ�λη).

O να�ς Σεργί�υ και Bάκ��υ. Στ� να� αυτ� της Kωνσταντιν�ύπ�λης κατέ�υγε � Πάπας Bιγίλι�ς ��#�ύμεν�ς την �ργή τ�υI�υστινιαν�ύ με τ�ν �π�ί� αρνήθηκε να ευθυγραμμιστεί για την αντιμετώπιση των μ�ν��υσιτών (�ωτ.: Nτ�ρα Mηναΐδη).


πρ�ηγ�υμένως ακρωτηριάσθηκαν ταγεννητικά τ�υ #ργανα.

Λίγ� πριν απ# τα μέσα τ�υ 6�υ αιώ-να ήλθε � πάπας Bιγίλι�ς στην πρω-τεύ�υσα, #π�υ αρ�ικώς τιμήθηκε π�λύαπ# τ�ν I�υστινιαν#, στη συνέ�εια ω-στ#σ� πρ�κάλεσε την μήνιν τ�υ, επει-δή δεν ευθυγραμμι�#ταν απ�λύτωςμα�ί τ�υ στην αντιμετώπιση των μ�ν�-%υσιτών. Φ��ύμεν�ς την �ργή τ�υαυτ�κράτ�ρα κατέ%υγε � πάπας στ�να# τ�υ αγί�υ Σεργί�υ, #π�υ αγκι-στρώθηκε απ# την Aγία Tράπε�α.«(...) καντεύθεν ελκ#μεν�ς κατέσ�ετ�υς �αστά��ντες τ� θυσιαστήρι�νκί�νας και τ�ύτ�υς κατέστρεψεν, �α-ρύς ων και μέγας τω σώματι» μας πλη-ρ�%�ρεί � Θε�%άνης στη �ρ�ν�γρα%ίατ�υ. Φαίνεται #μως #τι σύντ�μα αυτ�-κράτ�ρας και πάπας συμ�ι�άσθηκαν.

T� 602 � Φωκάς ε�εθρ#νισε τ�νMαυρίκι�, π�υ θανατώθηκε με τα πέ-ντε αρσενικά παιδιά τ�υ. H τέως αυτ�-κράτειρα Kωνσταντίνα κατέ%υγε στηνAγία Σ�%ία με τις τρεις θυγατέρες της,�ητώντας άσυλ�. Oταν � Φωκάς πρ�-σπάθησε να τις απ�σπάσει απ# εκεί,#ρθωσε τ� ανάστημά τ�υ � πατριάρ-�ης Kυριακ#ς, π�υ απαίτησε έν�ρκεςεγγυήσεις απ# τ�ν ηγεμ#να για τη �ωήτων τεσσάρων γυναικών. Eτσι αρκέ-σθηκε � Φωκάς να τις περι�ρίσει σεμ�ναστήρι.

Παραλείπ�ντας π�λλές παρεμ%ερείςα%ηγήσεις απ# τα έργα των ιστ�ρικώνκαι των �ρ�ν�γρά%ων, θα καταλή�ωσε ένα περιστατικ#, τ�υ �π�ί�υ � γνω-στ#ς λ#γι�ς και π�λιτικ#ς τ�υ 11�υ αι-ώνα Mι�αήλ Ψελλ#ς υπήρ�ε αυτ#πτηςμάρτυρας. T�ν Aπρίλι� τ�υ 1042 θέλη-σε � Mι�αήλ E΄ να απαλλαγεί απ# τηντελευταία απ#γ�ν� της μακεδ�νικήςδυναστείας και θετή τ�υ μητέρα Zωή,της �π�ίας διέτα�ε την αναγκαστικήκ�υρά σε μ�να�ή, ώστε να της απ�στε-ρήσει την ε��υσία. Oταν αντιμετώπισελαϊκή ε�έγερση, κατέ%υγε με τ�ν θεί�και σύμ��υλ# τ�υ Kωνσταντίν� στημ�νή τ�υ Στ�υδί�υ. Eκεί απέ�αλε τη�ασιλική αμ%ίεση κα %#ρεσε ρ�ύ�α ι-κέτη. Στ� μετα�ύ συνέρρευσε � #�λ�ςπ�υ απειλ�ύσε να κατασπαρά�ει τ�υςδύ� άνδρες. Aυτ�ί επέμειναν να κα-ρ�ύν μ�να��ί, ελπί��ντας #τι έτσι θααπ�%ύγ�υν τη λαϊκή �ργή. Mη θέλ�-ντας να ακ�λ�υθήσ�υν τ�ν σταλμέν�απ# την αδελ%ή της Zωής αυγ�ύσταΘε�δώρα έπαρ�� της π#λεως, παράτις υπ�σ�έσεις τ�υ για επιεική μετα�εί-ριση, αγκάλιασαν τ� θυσιαστήρι�, ρί-�ν�ντας απελπισμένα �λέμματα πρ�ςτ�υς μ�να��ύς της μ�νής, �ι �π�ί�ι πα-ρά τις �π�ιεσδήπ�τε αντιρρήσεις τ�υςδεν μπ�ρ�ύσαν να επέμ��υν. Tελικώς,� έπαρ��ς τ�υς απέσπασε με τη �ία. Hπεριγρα%ή της σκηνής της τυ%λώσεωςτων δύ� ανδρών στ� έργ� τ�υ Ψελλ�ύείναι πραγματικά συγκλ�νιστική.

Kατα�ρήσεις

Oι παραπάνω διηγήσεις, π�υ �ε�ω-ρί��υν μέσα στη �υ�αντινή ιστ�ρι�-γρα%ία επειδή συνδέ�νται με π�λιτικάγεγ�ν#τα, δεν πρέπει να δημι�υργή-σ�υν την εντύπωση, #τι �ι διατά�ειςπερί ασύλ�υ ήταν γράμμα κεν#. Aντι-θέτως, μάλιστα, σε �ρισμέν�υς τ�μείς�δήγησε η κακή ε%αρμ�γή τ�υς σε κα-τα�ρήσεις. Aυτ# παρατηρείται κυρίωςως πρ�ς τ�υς εκ�ύσι�υς %�νείς, τη με-τα�είριση των �π�ίων πρ�σπάθησε ναυπ��άλει σε συνεπή ρύθμιση με δύ�

νεαρές τ�υ, μετα�ύ 944-959 � Kωνστα-ντίν�ς Z΄ � Π�ρ%υρ�γέννητ�ς. Παράτ� #τι η ν�μ�θεσία τ�υς ε�αίρεσε ήδηαπ# την πρώιμη επ��ή απ# την πρ�-στασία τ�υ ασύλ�υ, η Eκκλησία #�ιμ#ν� εθεώρησε επικρατέστερ� τ� έθι-μ# της, κατά τ� �π�ί� παρέ�εται άσυ-λ� στ�ν άγνωστ� εκ�ύσι� %�νέα π�υ ε-κ�υσίως παραδίδεται,αλλά ερμήνευε τις σ�ετι-κές διατά�εις κατά τέ-τ�ι� τρ#π�, ώστε απέ-κλειε κάθε δυνατ#τητααναμί�εως των π�λιτει-ακών �ργάνων στα θέ-ματα των πρ�σ%ύγων.

H στάση αυτή δεν έ-μεινε �ωρίς αντίδρασηαπ# την πλευρά της π�-λιτείας, γιατί μερικ�ίαυτ�κράτ�ρες πρ�σπάθησαν να πρ�-�άλ�υν και να επι�άλ�υν την α�ίωσήτης να τιμωρεί με τα δικά της δικαι�δ�-τικά #ργανα τ�υς εγκληματίες π�υ εί-�αν �ητήσει άσυλ�. H σ��αρ#τερηπρ�σπάθεια έγινε απ# τ�ν Mαν�υήλA΄ K�μνην#. Σε μια νεαρά τ�υ 1166 ε-πισημαίνει #τι �ι %�νείς α%�ύ μείν�υνατιμώρητ�ι, ε�ασ%αλί��ντας απ# τηνEκκλησία ένα «γράμμα συμπαθείας»,επιστρέ%�υν στ�ν τ#π� τ�υς και δενδιστά��υν να εγκληματίσ�υν πάλι εκ

τ�υς ασ%αλ�ύς. Για τ� μέλλ�ν δε επι-τάσσει, α%�ύ επι�ληθ�ύν στ�υς πρ#-σ%υγες τα εκκλησιαστικά επιτίμια, ναε��ρί��νται αυτ�ί για #λη την υπ#λ�ι-πη �ωή τ�υς μακριά απ# τ�ν τ#π� τ�υεγκλήματ�ς.

Aπ# τη ν�μ�λ�γία ωστ#σ� των εκ-κλησιαστικών δικαστηρίων πρ�κύπτει

#τι �ι πρ�σπάθειες αυτές έμειναν �ω-ρίς �υσιαστικ# απ�τέλεσμα. Oι %�νείςε�ακ�λ�ύθησαν να κατα%εύγ�υνστ�υς να�ύς, κατά πρ�τίμηση στη Mε-γάλη Eκκλησία της πρωτεύ�υσας –για-τί %αίνεται #τι η απ�τελεσματικ#τητατης πρ�στασίας ήταν ευθέως ανάλ�γηπρ�ς τη σημασία τ�υ τ#π�υ– #π�υ ε-κ�υσίως υπ��άλλ�νταν στην εκκλη-σιαστική δικαι�δ�σία. Oδηγ�ύντανστ�ν αρμ#δι� λειτ�υργ#, ενώπι�ν τ�υ�π�ί�υ #%ειλαν δημ�σία να �μ�λ�γή-

σ�υν την πρά�η και τις συνθήκες τηςτέλεσής της, ώστε να τ�υς επι�ληθεί ηπρ�σήκ�υσα εκκλησιαστική π�ινή, δη-λαδή α%�ρισμ#ς �ρισμένης διάρκειαςσυν�δευ#μεν�ς απ# πρ#σθετες υπ�-�ρεώσεις (γ�νυκλισίες, νηστεία κ.λπ.).Eί�ε καταστεί κ�ιν#ς τ#π�ς η μα�ί μεά%θ�να δάκρυα μεταν�ίας απ#δ�ση

της ευθύνης για την πρά�η σεεπενέργεια τ�υ δια�#λ�υ, ι-σ�υρισμ#ς π�υ �έ�αια δεν θε-μελίωνε άρση τ�υ καταλ�γι-σμ�ύ, �ύτε καθιστ�ύσε τηνπρά�η συγγνωστή, πάντως #-μως δικαι�λ�γ�ύσε την επιει-κέστερη μετα�είριση τ�υ δρά-στη απ# την πλευρά των δι-καστών, π�υ έτσι �έ%ευγαναπ# την υπ��ρέωση ε%αρμ�-γής των αυστηρών καν#νων

τ�υ Mεγάλ�υ Bασιλεί�υ και τ�υ Γρη-γ�ρί�υ Nύσσης, καταλήγ�ντας στ�υςπ�λύ ηπι#τερ�υς π�υ η πρακτική τωνμέσων �ρ#νων εί�ε διαμ�ρ%ώσει. Πα-ρά τα μει�νεκτήματα αυτά κανέναςαυτ�κράτ�ρας δεν διαν�ήθηκε να πε-ρι�ρίσει �υσιαστικά αυτ# τ�ύτ� τ� ά-συλ�. Aντιθέτως μάλιστα μέ�ρι καιτ�υς τελευταί�υς αιώνες ανανεών�-νται τα σ�ετικά πρ�ν#μια, #πως δεί-�νει ένα πρ#σταγμα τ�υ Iωάννη E΄Παλαι�λ#γ�υ απ# τ� Mάρτι� 1343.

H σ�#αρ�τερη πρ�σπάθεια της Π�λιτείας να τιμωρεί με δικά της δικαι�-δ�τικά �ργανα τ�υς εγκληματίεςπ�υ εί�αν ητήσειάσυλ� έγινε απ�τ�ν Mαν�υήλ A΄ K�μνην�(1143–1180)–(O αυτ�κράτ�ραςMαν�υήλ A΄ με τη δεύτερη σύ- υγ� τ�υ MαρίαAντι��είας (X�.12�υ αι. Pώμη, Bι#λι�θήκη Bατικαν�ύ).

Oι ν�μ�θετικές ρυθμίσεις περί

τ�υ ασύλ�υ, �ι παρα#ιάσεις

σε θέματα π�λιτικών κυρίως διώ"εων

και � ρ�λ�ς της Eκκλησίας


AΣYΛO

Tων Hλία AναγνωστάκηAννας Λαμπρ�π�ύλ�υ

Eρευνητών KBE/EIE

OΘEΣMOΣ τ�υ ασύλ�υέ�ει μια ειδική σ�έση μετην Πελ�π�ννησ� καιμάλιστα με την π�λητων Πατρών, κατά τ�υςμεσ��υ�αντιν�ύς �ρ�-ν�υς. Aν για την Kων-σταντιν�ύπ�λη � να�ς

της Aγίας Σ�!ίας υπήρ"ε δια�ρ�νικάτ� κατ’ ε"��ήν επι�ητ�ύμεν� ιερ�νπρ�σ!υγής και ασυλίας μεμ�νωμένων,επι!ανών περιπτώσεων, � να�ς τ�υAγί�υ Aνδρέα στην Πάτρα υπήρ"ε �σωτήρι�ς π�λ�ς έλ"ης, κατα!υγής καισωτηρίας �λ�κληρων πληθυσμών.

H περι��ή της A�αΐας ανακτά τησπ�υδαι�τητά της κατά τις αρ�ές τ�υ9�υ αιώνα, �π�τε ενεργ�π�ιείται τ��υ�αντιν� ενδια!έρ�ν. Aς σημειωθεί�τι Πελ�π�ννησ�ς απ�τελεί κατά τ�ν9� καί 10� αι. μια επαρ�ία της �π�ίας η�λ�κληρωτική α!�μ�ίωση πάντα διεκ-δικείται και επι�ητείται, τ�σ� απ� τη�υ�αντινή πνευματική �σ� και απ� τηνπ�λιτική ε"�υσία. H πρ�σπάθεια, π�υκατα�άλλεται λ.�. για τ�ν εκ�ριστιανι-σμ� και την α!�μ�ίωση εν�ς τμήματ�ςτ�υ πληθυσμ�ύ της, απ�τελεί �ασικήπρ�τεραι�τητα και πρωτεύ�ντα στ��της κεντρικής ε"�υσίας, μέ�ρι περίπ�υτα μέσα τ�υ 10�υ αι., �πως πρ�κύπτειαπ� �ψιμες ιεραπ�στ�λικές δραστη-ρι�τητες και την επι��λή δια!�ρετι-κών μη�ανισμών ε"�υσίας. Oι δια!�-ρετικ�ί αυτ�ί μη�ανισμ�ί αν��ής, με-τα"ύ των �π�ίων και � θεσμ�ς τ�υ α-σύλ�υ, ε!αρμ��νται απ� δι�ικητι-κ�ύς και εκκλησιαστικ�ύς α"ιωματ�ύ-��υς, �ι �π�ί�ι εμπλέκ�νται, κατά τ�νένα ή άλλ� τρ�π� στα πελ�π�ννησια-κά πράγματα.

H ασυλία στ να�τυ Aγίυ Aνδρέα

Στις αρ�ές τ�υ 9�υ αιώνα �ι Σλά��ιτης A�αΐας κατά την καταστ�λή της α-π�στασίας τ�υς και έ��ντας διαπρά"εισειρά παραν�μων πρά"εων πρ�σ!εύ-γ�υν στ� να� τ�υ Aγί�υ Aνδρέα στηνΠάτρα σε μια ύστατη πρ�σπάθεια σω-τηρίας και θαυματ�υργ�ύ !ωτισμ�ύτ�υς: αισθέσθαι την τ�υ απ�στ�λ�υ ε-πισκ�πήν και συμμα�ίαν. H ε"ιστ�ρη-ση τ�υ συμ�άντ�ς γίνεται απ� τ�νKωνσταντίν� Π�ρ!υρ�γέννητ� και�αρακτηρί�εται απ� αγι�λ�γικά, θαυ-ματ�υργά στ�ι�εία και συμ!ρα��μενακαι τα �π�ία ως κ�ιν�ί τ�π�ι επανα-λαμ�άν�νται και σε άλλες περιπτώσειςεκ�ριστιανισμ�ύ και μεταν�ίας πληθυ-σμών της Πελ�π�ννήσ�υ. Eίναι ενδια-!έρ�ν να σημειωθεί �τι στ� Xρ�νικ�της M�νεμ�ασίας τα εκτυλισσ�μεναστην Πάτρα γεγ�ν�τα συσ�ετί��νται�ρ�νικά (και �ε�αίως εν μέρει συμπί-πτ�υν) και με την πατριαρ�ία τ�υ Tα-ρασί�υ. Γνωρί��υμε �μως �τι � θεσμ�ςτ�υ ασύλ�υ εί�ε ήδη μια ειδική αντιμε-τώπιση κατά τη διάρκεια της πατριαρ-�ίας τ�υ Tαρασί�υ (784-806), δηλαδήλίγ� πριν απ� την επανάσταση τωνΣλά�ων της Πελ�π�ννήσ�υ. Συνεπώς

Στις γνωμδτήσεις τυ περί τυ θεσμύ τυ ασύλυ εκ Πατρών Aρέθας ανα�έρεται στ Mωσαϊκ� ν�μ,πυ α��ρι�ε τρεις π�λεις ως άσυλα στυς ακύσιυς �νείς. Στη μικργρα�ία, Mωυσής νμθετεί και«τις �νευταίς α�ρί�ει τας π�λεις» (Kώδικας 602, Oκτάτευ!ς 13υ αι., Mνή Bατπεδίυ, Aγιν Oρς).

Aσυλ�

και �υ�αντινή

Πελ�π�ννησ�ς

η πρ�σ!υγή των πληθυσμών στ�ν να�και η ακ�λ�υθήσασα αν��ή ή μέριμνατης ε"�υσίας ενδέ�εται να ε!αρμ��εικαι μάλλ�ν μ�ιά�ει να μας �δηγεί στιςπρ�τειν�μενες ερμηνείες τ�υ �υ�αντι-ν�ύ θεσμ�ύ τ�υ ασύλ�υ, �πως αυτές ε-κτίθενται στ�ν Bί� τ�υ Tαρασί�υ.

Στην ερμηνεία αυτή διαπιστώνεταιλ�ιπ�ν η απ�λυτη πρ�σήλωση τ�υ πα-τριάρ�η, τ�σ� στην περι!ρ�ύρηση τ�υθεσμ�ύ �σ� και στην υπερίσ�υση, ενπρ�κειμένω, των εκκλησιαστικών κα-ν�νων έναντι των ν�μων. Tις ίδιες α-κρι�ώς απ�ψεις θα υπ�στηρί"ει έναναιώνα αργ�τερα για τ� θεσμ� � κατ’ ε-"��ήν θεωρητικ�ς τ�υ ασύλ�υ � εκΠατρών Aρέθας.

O θεσμ�ς τ�υ ασύλ�υ, �σ� τ�υλά�ι-στ�ν γνωρί��υμε, δεν έ�ει ε"ετασθεί σεσ�έση με τ�ν α!�ρισμ� των Σλά�ωνστη μητρ�π�λη Πατρών και απ�τελείαντικείμεν� εργασιών μας υπ� έκδ�ση.Πρ�κειται για την πρώτη μαρτυρημένη�μαδική ασυλία και ειδική πρ�στασίααγρ�τικών πληθυσμών στην μεσ��υ-�αντινή Πελ�π�ννησ� και της �π�ίαςη �ικ�ν�μική διάσταση ανα!�ρικά μετα εκκλησιαστικά και μ�ναστηριακάκτήματα απαιτεί ειδική ε"έταση. Mετά


O ναύαρ!ς Aδριαν�ς πληρ�ρείται απ� τυς δαίμνες τυ Eλυς,την άλωση των Συρακυσών τ 878 απ� τυς Σαρακηνύς, γεγν�ς πυπρκλήθηκε απ� την καθυστέρησή τυ στ λιμάνι τυ Iέρακα κντά στηMνεμ"ασία. H συνά�ειά τυ με τυς δαίμνες σ!ετί�εται με τη συνη-

θισμένη απ�δση απ� τν ικέτη της ευθύνης για την �πια πρά#η τυ,σε επενέργεια τυ δια"�λυ. Γνωρί�ντας τις κυρώσεις, �ταν επέστρε-ψε στην Kωνσταντινύπλη, κατέ�υγε ικέτης στ να� της Aγίας Σ�ίας(Xρνγρα�ία I. Σκυλίτ�η, Mαδρίτη, Eθνική Bι"λιθήκη).

Mετά τη νμθεσία για τις π�λεις–άσυλα απ� τν Mωυσή και τη διανμή της γης Iησύς τυ Nαυή ρί�ειτις π�λεις–�υγαδευτήρια. Στη μικργρα�ία άνδρας παρυσιά�εται στυς κριτές π�λεως–�υγαδευτηρίυ.Παριστάννται ι τρεις κριτές καθήμενι, �νευθείς πεσμένς στην γη και �νέας, πυ δηγείται στυςδικαστές απ� συγγενή τυ θύματς (Kώδικας 602, Oκτάτευ!ς 13υ αι., Mνή Bατπεδίυ, Aγιν Oρς).


O εκ Πατρών Aρέθας σε επιστλή τυ πρς τν αυτκράτρα Λέντα θα διαπραγματευθεί περί τα τέλη τυ 9υ αι. τ θέμα της ασυλίας και της δι-καιδσίας των εκκλησιαστικών ργάνων. Στη �ωτγρα�ία, ψη�ιδωτή παράσταση απ� τ να� της Aγίας Σ�ίας· εικνί�εται γνυπετής ως άλλς ι-κέτης πιθαν�τατα Λέων ΣT΄ Σ��ς, πυ λ�γω της τετραγαμίας τυ εί!ε συγκρυστεί με τν πατριάρ!η για τα �ρια δικαιδσίας της Eκκλησίας.

Aνδρέας Πρωτ�κλητς. O να�ς τυ Aγίυ Aνδρέα στην Πάτρα υ-πήρ#ε κέντρ ασυλίας και κατα�υγής ετεργενών, α"απτίστωνπληθυσμών της Πελπννήσυ (τι!γρα�ία απ� τ να� τυ Aγ.Δημητρίυ, 12υ–13υ αι., Πύρκ Kυθήρων).

λ�ιπ�ν απ� πρά"εις, �πως απ�στασιςπρ�ν�μή, αι�μαλωσία, α!ανισμ�ς λεη-λασία, αρπαγή, π�λι�ρκία κάστρ�υ α-π� κ�ιν�ύ με τ�υς A!ρικ�ύς Σαρακη-ν�ύς, δηλαδή πρά"εις π�υ επισύρ�υντις �αρύτερες των π�ινών, η πρ�σ!υγήτων Σλά�ων της A�αΐας στ�ν να� και �α!�ρισμ�ς τ�υς στη μητρ�π�λη επι-τρέπει και διευκ�λύνει μια μακρά πε-ρί�δ� ειδικής μετα�είρισης. Kαθώς μά-λιστα κατά τ�υς �ρ�ν�υς της εικ�ν�-μα�ίας για τ� θεσμ� τ�υ ασύλ�υ τα α-ντιτιθέμενα συμ!έρ�ντα της π�λιτείαςκαι της Eκκλησίας πρ�σπαθ�ύν να ε-"εύρ�υν συμ�ι�αστική λύση ανάμεσαστην π�ινική δικαι�δ�σία των �ργά-νων της μια και εγγυήσεις για τ�ν σε-�ασμ� εν�ς θεσμ�ύ της άλλης �ι πρ�-σ!υγ�ντες στην Eκκλησία Σλά��ι στα-σιαστές της A�αΐας έτυ�αν ακρι�ώςμιας ειδικής συμ�ι�αστικής μετα�είρι-σης, παρά τ�υ α"ι�π�ιν�υ των πρά"ε-ών τ�υς.

Στ� ε"ής, σύμ!ωνα με τη διαθέσιμηπληρ�!�ρηση, τα �π�ια μέτρα κατα-στ�λής μετατ�πί��νται γεωγρα!ικάπρ�ς τα ανυπ�τακτα και αυτ�δέσπ�τα�ρεινά και ν�τια της Πελ�π�ννήσ�υ.Aντίθετα, � α!�ρισμ�ς των Σλά�ωντης A�αΐας παρ�υσιά�εται ως ανεκτι-κή μετα�είριση μετά την απ�στασίακαι την πρ�σ!υγή τ�υς στ�ν να� τ�υAπ�στ�λ�υ μετά πάσης της !αμιλίαςκαι συγγενείας...και πάσης της υπάρ-"εως αυτών. Eτσι �ι �ικ�γένειες π�υ�ητ�ύν ασυλία-πρ�στασία, γίν�νταιδεκτές και ακ�λ�ύθως �ι περι�υσίεςτ�υς α!ιερών�νται στ�ν να�, γεγ�ν�ςπ�υ παραπέμπει στην γνωστή πρακτι-κή τ�υ τ�π�γρα!ικ�ύ πρ�σδι�ρισμ�ύτων �ρων ασυλίας και κατα!υγίων. Oι�ρ�ι αυτ�ί θεωρείται �τι συνέ�αλανστην �ικ�ν�μική και δημ�γρα!ική ενί-σ�υση αγρ�τικών περι��ών με σημα-

ντικές μ�νές, �πως στην Παλαιστίνηκαι τη Bιθυνία και περιγρά!�υν μιαμ�ρ!ή «αγρ�τικής ασυλίας». Στα επ�-μενα �ρ�νια �ι πληθυσμ�ί αυτ�ί τηςA�αΐας θα πρ�στατεύ�νται με σιγίλιααπ� κάθε καιν�τ�μία ή επίν�ιαν άδι-κ�ν τ�υ μητρ�π�λίτη π�υ θα ήθελε νατ�υς εκμεταλλεύεται �ικ�ν�μικά ή νατ�υς �ημιώνει.

H αρ�ική λ�ιπ�ν ασυλία και ειδικήμετα�είριση θεωρ�ύμε �τι επιτά�υνετ�ν εκ�ριστιανισμ� και την α!�μ�ίωσητων ετερ�γενών πληθυσμών της Πελ�-π�ννήσ�υ, ιδιαιτέρως της A�αΐας,στ�ν ίδι� μάλιστα αιώνα π�υ � !ωτι-σμ�ς των Σλά�ων απ� τ�ν Kύριλλ� καιτ�ν Mεθ�δι� γίνεται επίσης υπ� τηνκαθ�δήγηση και τις ευλ�γίες τ�υ πρ�-στάτη της Σκυθίας και Πατρών απ�-στ�λ�υ Aνδρέα.

H ασυλία τυ AδριανύΣτ�υς επ�μεν�υς �ρ�ν�υς σε αντί-

στ�ι�ες περιπτώσεις εγκλημάτων κα-θ�σιώσεως εμπλέκ�νται πλέ�ν μεμ�-νωμένα άτ�μα, επώνυμ�ι Πελ�π�ννή-σι�ι (Pεντάκι�ς, Aρέθας) ή σημαίν�υ-σες πρ�σωπικ�τητες π�υ σ�ετί��νταιμε την Πελ�π�ννησ� (ναύαρ��ςAδριαν�ς) �ι �π�ί�ι �ητ�ύν άσυλ�στ�ν να� της Aγίας Σ�!ίας στην Kων-σταντιν�ύπ�λη με δια!�ρετική έκ�ασηκαι �ιαία απ�σπασή τ�υς. Παρεκ�ατι-κά α"ί�ει να σημειωθεί �τι � εκ Πα-τρών Aρέθας, ως εάν να δηλώνει τηνάμεση γνώση και σ�έση τ�υ λ�γω Πα-τρών με τ� θεσμ� τ�υ ασύλ�υ, σε επι-στ�λή τ�υ στ�ν αυτ�κράτ�ρα Λέ�νταθα διαπραγματευθεί σε μια πρώτη !ά-ση περί τα τέλη τ�υ 9�υ αι. τ� θέμα τηςασυλίας και της δικαι�δ�σίας των εκ-κλησιαστικών �ργάνων. Eί�ε �ε�αίωςπρ�ηγηθεί τ� δραματικ� επεισ�δι� τ�υ


Aδριαν�ύ με την εμπλ�κή τ�υ πα-τριάρ�η Φωτί�υ.

O Aδριαν�ς εί�ε κατηγ�ρηθεί για�λιγωρία, ραθυμία κατά τη ναυτικήεκστρατεία τ�υ πρ�ς ��ήθεια των π�-λι�ρκ�ύμενων Συρακ�υσών απ� τ�υςAρα�ες. H καθυστέρηση τ�υ Aδρια-ν�ύ στην Πελ�π�ννησ�, στ� λιμάνιτ�υ Iέρακα κ�ντά στη M�νεμ�ασία, ε-πί πενήντα �λ�κληρες μέρες εί�ε ωςσυνέπεια την άλωση των Συρακ�υ-σών στις 21 Mαΐ�υ 878 απ� τ�υς Σα-ρακην�ύς. Yπ�τίθεται �τι την ίδια μέ-ρα της άλωσης � ναύαρ��ς πληρ�!�-ρήθηκε τα συμ�άντα απ� τ�υς δαίμ�-νες της περι��ής τ�υ Eλ�υς και έτσιαπ�!άσισε να επιστρέψει άπρακτ�ςστην Kωνσταντιν�ύπ�λη. Γνωρί��-ντας �μως την κατακραυγή και τις κυ-ρώσεις κατέ!υγε ως ικέτης στ� να�της Aγίας Σ�!ίας.

Για μια ακ�μη !�ρά τ� θέμα της ερμη-νείας τ�υ ασύλ�υ �δηγεί τ�ν πατριάρ�ηΦώτι� σε τρι�ές με τ�ν αυτ�κράτ�ρα,γεγ�ν�ς π�υ πιθαν�τατα εγγρά!εταικαι στις αντιπ�λιτευτικές τάσεις κατάτης ε"ωτερικής π�λιτικής τ�υ Bασιλεί�υA΄ . O Φώτι�ς π�υαπ� παλι�τερα εί�εδιακηρύ"ει με τηνευκαιρία μιας άλληςπερίπτωσης ασυ-λίας �τι � να�ς ιε-ρ�ς και πάσι τ�ιςευσε�έσιν άσυλ�ς,θα πρ�σπαθήσει ναπρ�στατεύσει τ�ν ι-κέτη Aδριαν�, τ�υ�π�ί�υ τη θανάτω-ση επι�ητ�ύσε �Bασίλει�ς επί εσ�ά-τη πρ�δ�σία. O Aδριαν�ς απ�σπάται α-π� τ�ν να� και τ� μ�ν� τελικά π�υ κα-τ�ρθώνει � Φώτι�ς είναι να τ�ν απαλλά-"ει απ� τη θανατική π�ινή , αλλά της με-τρίας και πρ�ς σω!ρ�νισμ�ν αθωώσαι�υκ ίσ�υσεν.

Λίγα �ρ�νια μετά � Aρέθας θα εκ-θέσει τις απ�ψεις τ�υ σε επιστ�λή τ�υστ�ν αυτ�κράτ�ρα Λέ�ντα για τ��ρ�νί��ν πρ��λημα τ�υ θεσμ�ύ τ�υασύλ�υ στις σ�έσεις Eκκλησίας καιπ�λιτείας.

Mια �αρακτηριστική περίπτωσηκαταστ�λής και συνακ�λ�υθης συ-ναινετικής συμπερι!�ράς πρ�ς τ�θςστασιαστές Σλά��υς της Πελ�π�ννή-σ�υ, αλλά και μη ε!αρμ�γής τ�υ ασύ-λ�υ είναι �σα διαδραματίσθηκαν κα-τά την περί�δ� 920-924, δηλαδή κατάτην επιδρ�μή των Σκλα�ησιάνων καιτην απ�πειρα τυραννίδας στην Πελ�-π�ννησ�. Aν και τα συμ�άντα παρ�υ-σιά��νται στις πηγές ως δια!�ρετικάγεγ�ν�τα θεωρ�ύμε εν τ�ύτ�ις �τισ�ετί��νται άμεσα.

H απ�πειρα τυραννίδας, π�υ πρ�ε-τ�ιμάστηκε στην Πάτρα καί ε"απλώ-θηκε σε �λ�κληρη την Πελ�π�ννησ�,πιθαν�τατα συμπίπτει και σ�ετί�εταιμε την απ�στασία και τη λεηλασία τ�υPεντακί�υ, �σ� και των �μ�!ρ�νωνστρατηγών τ�υ Πλατυπ�δη, στ�πλαίσι� μιας γενικ�τερης ατα"ίαςστην Πελ�π�ννησ�. H εμπλ�κή τ�υAρέθα στην απ�πειρα κατά την ίδιααυτή περί�δ�, �ι κατηγ�ρίες εναντί�ντ�υ για έγκλημα καθ�σιώσεως και ηέκ�αση της δίκης τ�υ απ�τελ�ύν θέ-μα π�υ απαιτεί περαιτέρω διερεύνη-ση. Πάντως είναι ενδια!έρ�ν να ση-μειωθεί �τι � θεωρητικ�ς τ�υ ασύλ�υAρέθας εμπλέκεται και πάλι σε γεγ�-

ν�τα π�υ �πως τ�υλά�ιστ�ν μας πα-ραδίδ�νται απ� τ�ν �ρ�ν�γρά!�σ!ραγί��νται απ� μια παραδειγματι-κή περίπτωση μη ε!αρμ�γής τ�υ θε-σμ�ύ στ� πρ�σωπ� τ�υ Pεντακί�υ.

Σημαντικ�τατ� στ�ι�εί� στα γεγ�-ν�τα της στάσεως των Mηλιγγών καίE�εριτών είναι � εκ!ρα��μεν�ς !�-��ς τ�υ αυτ�κράτ�ρα για κίνδυν� ε-"�λ�θρευσης τ�υ στρατιωτικ�ύ θέμα-τ�ς Πελ�π�ννήσ�υ. Eτσι, � αυτ�κρά-τ�ρας Pωμαν�ς ενώ συναινεί απ� !�-�� στ� αίτημα των Σλά�ων τ�υ Tαϋ-γέτ�υ για τη διατήρηση των παραδ�-σιακών !�ρων, με σκ�π� την απ�!υ-γή �ειρ�τερων καταστάσεων, ε"αιτίαςε�θρικής επίθεσης, αντίθετα μένει α-νυπ��ώρητ�ς αργ�τερα στ� θέμα τηςστέρησης της ασυλίας τ�υ Pεντάκι�υ,π�υ εί�ε στ� μετα"ύ κατα!ύγει στ�να� της Aγίας Σ�!ίας.

O Pεντάκι�ς Eλλαδικ�ς υπήρ"ε επι-!ανές μέλ�ς της γνωστής σλα��γεν�ύς�ικ�γενείας της Λακεδαιμ�νίας καισυγγενής τ�υ Nικήτα Mαγίστρ�υ μετ�ν �π�ί� εί�ε συμπεθεριάσει � αυτ�-κράτ�ρας Pωμαν�ς Λακαπην�ς. Στα

�ρ�νια της τυραν-νίδας στην Πελ�-π�ννησ� � Pεντά-κι�ς κατηγ�ρήθη-κε για ατα"ίες, λε-ηλασίες, αλλά καιως πατρ�κτ�ν�ςκαι σ!ετεριστήςπερι�υσιών. E��-ντας κατα!ύγειστ�ν να� τηςAγίας Σ�!ίας θακατηγ�ρηθεί για έ-να επιπλέ�ν έ-

γκλημα, καθώς απ�καλύ!θηκε �τιδιατηρ�ύσε επα!ές με τ�υς B�υλγά-ρ�υς στ�υς �π�ί�υς επεδίωκε να αυτ�-μ�λήσει. Aπ�σπάσθηκε, λ�ιπ�ν, απ�τ�ν να�, !υλακίσθηκε, τυ!λώθηκε καιδημεύθηκε η περι�υσία τ�υ. Aκρι�ώςστα ίδια αυτά ή τα αμέσως επ�μενα�ρ�νια �ρ�ν�λ�γείται και η σύντα"ητης δεύτερης γνωμ�δ�τικής περί ασύ-λ�υ επιστ�λής τ�υ Aρέθα πρ�ς τ�ν μά-γιστρ� K�σμά ανώτατ� �ειριστή τηςΔικαι�σύνης ήδη επί �ασιλείας Λέ�-ντ�ς τ�υ αυτ�κράτ�ρ�ς και μέ�ρι τ�υς�ρ�ν�υς Λακαπην�ύ και Π�ρ!υρ�-γεννήτ�υ.

Πιστεύεται �τι τις δύ� αυτές γνωμ�-δ�τήσεις έλα�ε τελικά υπ�ψη τ�υ στιςδύ� τ�υ Nεαρές για τ� άσυλ� � Kων-σταντίν�ς Π�ρ!υρ�γέννητ�ς, � ίδι�ςπ�υ μας παραδίδει και την ε"ιστ�ρησηγια πρ�!υγή και ασυλία των πληθυ-σμών της A�αΐας στ�ν να� τ�υ Aγί�υAνδρέα στην Πάτρα.

Συμπερασματικά, η Πελ�π�ννησ�ςως ενδιάμεση περι��ή ανάμεσα στη Δύ-ση και την Kωνσταντιν�ύπ�λη και ανα-γκαστικ� πέρασμα τ�υ στ�λ�υ κατάτην επιδιωκ�μενη ενίσ�υση ή υπερά-σπιση της �υ�αντινής ε"�υσίας στηνIταλία, εμπλέκεται σε σημαντικά γεγ�-ν�τα �π�υ �ρίσκ�υν ε!αρμ�γή μ�ρ!έςκαταστ�λής και αν��ής, αλλά και � θε-σμ�ς τ�υ ασύλ�υ. H εθν�λ�γική και πι-θαν�τατα δι�ικητική ιδιαιτερ�τητά της,λ�γω της παρ�υσίας αυτ�δεσπ�τών,αυτ�ν�μων και α�απτίστων �μάδων, ηιδι�μ�ρ!ία γενεών και εθνών και ησυνδυασμένη κατά καιρ�ύς σλα�ικήκαι αρα�ική επι��υλή, επέ�αλαν μια ε"�ικ�ν�μίας ειδική μετα�είριση των πλη-θυσμών, αλλά ��ι και των αρ��ντωντης �υ�αντινής αυτής επαρ�ίας.

OTAPAΣIOΣ, �πως ανα!έρεται στ� Bί� τ�υ, κατά τα �ρ�νια της πατριαρ-�ίας τ�υ (784-806), αντιμετώπισε τ� θέμα πρ�σ!υγής και εγκλεισμ�ύ στ�να� πιθαν�τατα κάπ�ι�υ σπαθάρι�υ, π�υ κατηγ�ρήθηκε για κλ�πή μεγά-λ�υ �ρηματικ�ύ π�σ�ύ και !υλακίσθηκε. O σπαθάρι�ς δια!εύγ�ντας τηνπρ�σ��ή των δεσμ�!υλάκων τ�υ κατ�ρθωσε να κατα!ύγει στ� να� της

Aγίας Σ�!ίας και να κρυ!τεί στ�ν �ώρ� τ�υ ιερ�ύ, �π�υ παρέμενε περίτρ�μ�ς,κρατώντας με τα �έρια τ�υ την Aγία Tράπε�α. Oι δεσμ�!ύλακες κατ�ρθωσαν νατ�ν �ρ�υν και μη μπ�ρώντας να τ�ν απ�σπάσ�υν απ� τ� να� με άλλ�ν τρ�π�, απέ-κλεισαν την είσ�δ�, στερώντας τ�ν πρ�σ!υγα απ� την ικαν�π�ίηση �ασικών ανα-γκών τ�υ, �πως της δυνατ�τητας διατρ�!ής τ�υ, ελπί��ντας, έτσι, �τι θα τ�ν ε"α-ντλήσ�υν και θα τ�ν αναγκάσ�υν να �γει απ� τ� να� «...κυκλ�ύσι τ�ν τ�υ αδύτ�υπερί��λ�ν, μη καιρώ τρ��ής υπαν�ιγνύντες τω καταδίκω την είσ�δ�ν, μη τ�ις λ�ι-π�ίς αναγκαί�ις �ώραν διδ�ντες, ως ενήν, απ��ρήσασθαι, αλλ’ εν ελπίσιν εί��ν τηνανάγκη πρ�δ�τιν γεγ�νέναι και τ�ύτ�ν ε�ωθήσαι και μη ��υλ�μεν�ν». Διαπιστώ-ν�ντας τ�τε � πατριάρ�ης �τι με αυτ�ν τ�ν τρ�π� παρα�ιά��νται �ι καν�νες σ�ετι-κά με τ�υς ιερ�ύς �ώρ�υς, απ�!άσισε να ενδυθεί την ιερά στ�λή και να εισέλθει στ�σημεί�, �π�υ �ρισκ�ταν � ικέτης, στ�ν �π�ί� παρέσ�ε συνε�ώς τα απαραίτητα γιατη συντήρηση και διατρ�!ή τ�υ. Παρά την παρέμ�αση τ�υ πατριάρ�η �ι στρατιώ-τες έστησαν ενέδρα, τ�ν συνέλα�αν και τ�ν έ!εραν στ� παλάτι των Eλευθερί�υ.Eκεί, � πατριάρ�ης με την απειλή επι��λής επιτιμίων σε �σ�υς επι�ειρ�ύσαν να�λάψ�υν τ�ν της εκκλησίας ικέτην, πέτυ�ε τελικά να αθωώσει και να ελευθερώσειτ� σπαθάρι�, καταδεικνύ�ντας σα!ώς, σύμ!ωνα με την αντίληψή τ�υ, την υπερί-σ�υση τ�υ εκκλησιαστικ�ύ ν�μ�υ (κανών) έναντι τ�υ π�λιτικ�ύ (ν�μ�υ): «και δεί-κνυσιν ένν�μ�ν την των καν�νων εν τ�ις καν�νικώς ιθυν�μέν�ις ακρί�ειαν, την δετων ν�μων ευθύτητα εν τ�ις ν�μίμως διε�αγ�μέν�ις καν�νικήν επισ�ράγησιν».

Bιλι�γρα�ία: I.A. Heikel, Vita Tarasii, «Acta Societatis Scientiarum Fennicae» 17 (1891),407–408. – St. Efthymiadis, «The Life of the Patriarch Tarasios by Ignatiow the Deacon»(BHG 1698), Birmingham 1998, 111–& 34–38).

Kανών και ν�μ�ς

T εσωτερικ� της Aγίας Σ�ίας και μάλιστα τ ιερ� περί την αγία τρά-πε�α, υπήρ#ε κατ’ ε#!ήν !ώρς ασυλίας στην Kωνσταντινύπλη. Oιπεριγρα�ές για τν τρ�π πυ ικέτης περισ�ίγγει την τράπε�α πριναπσπασθεί, �πως στην περίπτωση ασύλυ πυ α�ηγείται Bίς τυTαρασίυ, απτελύν κιν� τ�π στις διά�ρες ε#ιστρήσεις ασυλίαςστη Mεγάλη εκκλησία (αναπαράσταση απ� τν Prost).

Mρ�ές αν!ής,

καταστλής

και ασυλίας

σε μια "υ�αντινή

επαρ!ία


AΣYΛO

T�υ Tίμπ�ρ Zί�κ��ιτς

Oθεσμ�ς τυ ασύλυ πυυπήρ�ε στ Bυ�άντι έ-παι�ε σημαντικ� ρ�λγια την αρ�ική ανάπτυ-�η των σ�έσεων ανάμε-σα στν σερ�ικ� ηγετι-κ� ίκ και την αυτ-κρατρική αυλή στην

Kωνσταντινύπλη. Aπτελύσε ένασημαντικ� δίαυλ μέσω τυ πίυ δε-��ταν πλιτιστική επιρρή η μεσαιωνι-κή Σερ�ία. H Σερ�ία ήταν κατά τν 7-9 αιώνα μια αρκετά "τω�ή και καθυ-στερημένη �ώρα, �πυ κυ�ερνύσαντα μέλη τυ ίδιυ ηγετικύ ίκυ υπ�τν πί έ"θασαν ι Σέρ�ι στα Bαλ-κάνια (629-633). Aπ� τις αρ�ές τυ 9υαιώνα η �ώρα άρ�ισε να παί�ει σημα-ντικ� ρ�λ ως σύμμα�ς τυ Bυ�αντί-υ. Tν 9 και τν 10 αιώνα η Σερ�ίαγνώρισε κάπια πλιτιστική αναγέννη-ση, καθώς γύρω στα 845/6 ε�απλώθηκεραγδαία �ριστιανισμ�ς. Mε την ε�ά-πλωση τυ �ριστιανισμύ έγινε απα-ραίτητ να εδραιωθεί και να αναπτυ-�θεί η ιδελγία διακυ�έρνησης πυ υ-πήρ�ε στ Bυ�άντι. Eπμένως, ιΣέρ�ι ηγέτες ι πίι γεννήθηκαν ήέ�ησαν επί μακρ�ν στην Kωνσταντι-νύπλη, πήραν αυτύ τυ είδυς τηνεκπαίδευση και αυτ�ς ήταν ίσως κα-λύτερς καρπ�ς πυ έδωσε θεσμ�ςτυ ασύλυ.

Oι γραπτές πηγές για την πρώτη πε-ρίδ της μεσαιωνικής Σερ�ίας είναι ε-λά�ιστες και σ�εδ�ν �λα �σα γνωρί-�υμε για τη σερ�ική ιστρία απ� τν7 ώς τν 10 αιώνα στηρί�νται στΠρ�ς τ�ν ίδι�ν νι�ν Pωμαν�ν τυKωνσταντίνυ Πρ"υργέννητυ καιτα λιγ�τερ α�ι�πιστα Annales τυ Iε-ρέως της Δικλείας, πυ γρά"ηκαν γύ-ρω στ 1180. Eίναι εντυπωσιακ� �μως�τι σε αυτά τα έγγρα"α μπρύμε να�ρύμε πλλά ενδια"έρντα παρα-δείγματα πρσ"ύγων και ασύλυ. Aνε�ετάσυμε πρσεκτικά την πρώιμημεσαιωνική ιστρία των Σέρ�ων, θαδύμε �τι πλύ συ�νά ι Σέρ�ι ηγεμ�-νες ήταν ε��ριστι ή ανάκτησαν την ε-�υσία απ� την ε�ρία.

E�ει ανδια"έρν τ γεγν�ς �τι η ά-"ι�η των Σέρ�ων, σύμ"ωνα με τνΠρ"υργέννητ, ήταν κι αυτή απτέ-λεσμα μιας πρηγύμενης "υγής. Συ-γκεκριμένα, ένας Σέρ�ς ηγεμ�νας,τυ πίυ τ �νμα δεν ανα"έρεται,πήρε μα�ί τη μισή “"άρα” τυ και κα-τέ"υγε στν αυτκράτρα Hράκλει,�ητώντας πρστασία. Eπμένως, η α-πδ�ή των Σέρ�ων και των εγκατα-στάσεών τυς στα Bαλκάνια ήταν α-πτέλεσμα εν�ς ειδικύ τύπυ ασύλυπυ τυς παρα�ώρησε αυτκράτ-ρας Hράκλεις. Bε�αίως, ι Σέρ�ι"αίνεται �τι ήταν στην πραγματικ�τη-τα foederati ι πίι έπαι�αν σημαντι-κ� ρ�λ στην καταστλή των A�άρωνκαι υπερασπίστηκαν τ ��ρει τμήματων Bαλκανίων απ� τυς A�άρυς σεσυμμα�ία με τυς Bυ�αντινύς. Aν �-μως παρακλυθήσυμε τν Kωνστα-ντίν Πρ"υργέννητ θα δύμε �τιυήρ�ε ένα καθεστώς ασύλυ.

Oι Σέρ�ι ηγεμ�νες διατήρησαν π-λύ �αλαρή σ�έση με τ Bυ�άντι στη

διάρκεια τυ 8υ και τυ πρώτυ μι-σύ τυ 9υ αιώνα, αλλά απ� τ 845/6περίπυ ι σ�έσεις αυτές έγιναν στεν�-τερες και ι Σέρ�ι άρ�ντες έπαι�ανπλύ σημαντικ� ρ�λ στη διαμά�η α-νάμεσα στη Bυλγαρία και την Aυτ-κρατρία.

Γύρω στ 856/6 Σέρ�ς ηγεμ�ναςMυτιμίρ εκδίω�ε τυς αδελ"ύς τυΣτργιμίρ και Γκ�ινικ στη Bυλγαρία.Eκείνι �μως παντρεύτηκαν Bυλγά-ρες πριγκίπισσες, απέκτησαν ικγέ-νειες και γρήγρα έγιναν κίνδυνς γιατη Σερ�ία. Oι γιί τυς έπαι�αν σημα-

ντικ� ρ�λ στην πάλη για τ σερ�ικ�θρ�ν. O Mυτιμίρ δεν εκδίω�ε τνμνα�γι� τυ Γκ�ινικ, Πέταρ, πί-ς έ�ησε για ένα διάστημα στη Σερ�ίακαι πήγε κατ�πιν στην Kρατία. Mετάτ θάνατ τυ Mυτιμίρ, Πέταρ επέ-στρεψε στη Σερ�ία, εκθρ�νισε τυς

Λεπτ�μέρεια απ� τ�ι��γρα�ία της M�νής M�ράτσα (1644–1645), �π�υ εικ�νί�εται � Pάστκ�, � νε�τερ�ς γι�ςτ�υ Σέρ��υ άρ��ντα Στε�άν�υ Nεμάνια (1160–1196), να ανα�ωρεί για τ� Aγι�ν Oρ�ς (1191), �π�υ έγινε ασκη-τής με τ� �ν�μα Σά��ας. O Nεμάνια έστειλε στρατιώτες να τ�ν �έρ�υν πίσω, αλλά εκείν�ι απ��άσισαν �τι, κα-θώς � Σά��ας πρ�στατευ�ταν απ� τ� μ�ναστικ� άσυλ�, δεν υπαγ�ταν στη δικαι�δ�σία τ�υς.

Aσυλία Σέρ�ων

ηγεμ�νων

στ Bυ�άντι


Πριμπισλά�, Mπραν και Στέ"αν, γιυςτυ Mυτιμίρ, (τ 882 ή 892), ι πίιέ"υγαν στην Kρατία. Aργ�τερα, Mπραν και Στέ"αν κατέ"υγαν στBυ�άντι.

Tα εκθρνισμένα μέλη της άρ�υσαςικγένειας στη Σερ�ία έ�ησαν ως "υ-γάδες στη Bυλγαρία και στ Bυ�ά-ντι. Eνας απ� αυτύς, Kλνιμίρ,γις τυ Στργιμίρ, πρσπάθησε να�ανακερδίσει τ θρ�ν, γύρω στ 885,αλλά νικήθηκε απ� τν Πέταρ και σκ-τώθηκε. Mέ�ρι τ 917, Πέταρ �ασίλε-ψε στη Σερ�ία ως σύμμα�ς τυ Bυ�α-ντίυ. Oι Bύλγαρι τν εκθρ�νισανκαι ανέ�ασαν στν θρ�ν τν Παύλ,γι τυ Bραν.

Δεν είναι γνωστ� αν Bραν ήρθεστη Bυλγαρία απ� την Kρατία ή α-π� τ Bυ�άντι, αλλά "αίνεται �τι ι ε-��ριστι άρ�ντες ήταν συνε�ώς εν κι-νήσει, πρσπαθώντας να ε�ασ"αλί-συν �ήθεια για την ανάκτηση τυθρ�νυ. E"�σν Παύλς συμμά�ησεμε τυς Bυλγάρυς, αυτκράτωρPωμαν�ς A’ έστειλε εναντίν τυ τνZα�αρία, πίς �ρισκ�ταν στηνKωνσταντινύπλη, αλλά Παύλςτν νίκησε και τν έστειλε στη Bυλγα-ρία. Aργ�τερα, Παύλς μεταστρά-"ηκε και έγινε σύμμα�ς των Bυ�αντι-νών. Oι Bύλγαρι τ�τε �ρησιμπίη-σαν κι αυτί τν Zα�αρία, ως σύμμα��τυς, και Παύλς κατέ"υγε στηνKρατία.

O Zα�αρίας κυ�έρνησε τη Σερ�ία ώςτ 925/926, ��ι �μως ως σύμμα�ς τωνBυλγάρων, αλλά τυ Bυ�αντίυ. Tε-λικά, τ 926, Bύλγαρς ηγεμ�ναςΣυμεών κατέκτησε τη Σερ�ία. Ωστ�σ,τ 932/933 Tσάσλα�, εγγν�ς τυKλνιμίρ, πυ εί�ε γεννηθεί στη Bυλ-γαρία και η μητέρα τυ ήταν Bυλγά-ρα, δραπέτευσε απ� τη Bυλγαρία καιπήρε την ε�υσία. Συμμά�ησε με τυςBυ�αντινύς και Pωμαν�ς A’ τν�ήθησε να εδραιώσει την ε�υσία τυστη �ώρα.

E�ει ενδια"έρν να σημειώσυμε �τιτην επ�ή εκείνη παρατηρείται μια

πρώιμη μρ"ή «ανθρωπιστικής εκ-στρατείας». Συγκεκριμένα τ 926 Συ-μεών α"άνισε τη Σερ�ία και, σύμ"ωναμε τν Πρ"υργέννητ, Tσάσλα� δεν �ρήκε πάνω α-π� 50 ανθρώπυς �ταν διέ-"υγε απ� τη Bυλγαρία καιπήρε την ε�υσία στη Σερ-�ία. T�τε Pωμαν�ς A’ έκα-νε μεγάλη πρσπάθεια γιανα μα�έψει τυς σκρπισμέ-νυς Σέρ�υς απ� τ έδα"ςτης Bυ�αντινής Aυτκρατ-ρίας, να τυς ε�πλίσει καινα τυς στείλει πίσω στηΣερ�ία. Mε τη �ήθεια τυαυτκράτρα Σέρ�ς ηγεμ�νας ε-δραιώθηκε σταθερά στη Σερ�ία καιαυτ� τ κε"άλαι των συ�νών μετακι-νήσεων Σέρ�ων ηγεμ�νων ως πρσ"ύ-γων έκλεισε.

Eίναι πρ"ανές �τι ι ε��ριστι Σέρ-

�ι ηγεμ�νες έ�ρισκαν κατα"ύγι σε"ιλικές τυς αυλές Bυλγάρων ή Bυ-�αντινών ηγεν�νων. H επιλγή τυ κα-

τα"υγίυ τυς ε�αρτι�ταν απ� τν π-λιτικ� τυς πρσανατλισμ�. Mπρύ-με να υπθέσυμε �τι ι πληρ"ρίεςπυ συγκέντρωσε KωνσταντίνςΠρ"υργέννητς για τυς Σέρ�υς,τυ τις πρμήθευσε κάπις ε��ριστς

Σέρ�ς ηγέτης, πιθαν�ν Στέ"ανς ή Zα�αρίας, ι πίι έ�ησαν στηνKωνσταντινύπλη και εί�αν τη δυνα-

τ�τητα να δώσυν πλύτι-μες πληρ"ρίες για τη σερ-�ική δυναστεία.

O θεσμ�ς τυ ασύλυ ή-ταν επίσης πλύ σημαντικ�ςγια τις πλιτιστικές ανταλ-λαγές -τ�σ �σν α"ρά τν�ριστιανισμ� �σ και τη με-σαιωνική ιδελγία διακυ-�έρνησης. Πρσ"έρνταςπρστασία στυς �ένυς η-γεμ�νες τ Bυ�άντι επηρέ-ασε την εκπαίδευσή τυς και

τη μελλντική στάση τυς απέναντιστην αυτκραστρία.

Στην περίπτωση των Σέρ�ων ηγεμ�-νων, η πλιτική αυτή απδεί�θηκε ε-πω"ελής, καθώς αυτί συνήθως συμ-μα�ύσαν με τ Bυ�άντι.

T� 1040 � άρ�ωνΔι�κλείας Στέ�αν�ς

B�ϊσθλά��ς αι�μά-λωτ�ς στην Kωνστα-ντιν�ύπ�λη απέδρα-σε και επαναστάτη-

σε κατά τ�υ Bυ�α-ντί�υ. Στη μικρ�-

γρα�ία, Σέρ��ι κατάτ�ν Σκυλίτ�η επιτί-

θενται με πέτρες ε-ναντί�ν των Bυ�α-

ντινών και στ� άκρ�δε$ιά εικ�νί�εται έ-

�ιππ�ς � Bυ�αντι-ν�ς αυτ�κράτ�ρας

(Xρ�ν�γρα�ία I.Σκυλίτ�η, Mαδρίτη,

Eθνική Bι�λι�θήκη).

Mια απ� τις σημα-ντικ�τερες στιγμές των �υ�α-ντιν�σλα�ικώνσ�έσεων υπήρ$ετ� �άπτισμα τ�υ B�ύλγαρ�υ ηγεμ�να B�γ�ρι–Mι�αήλ τ� 864. Στ� ε$ής η B�υλγαρία, δεύτερη �ριστιανι-κή δύναμη μετά τ� Bυ�άντι�, θαπαί$ει καθ�ριστικ�ρ�λ� ως �ώρα ασύλ�υ και κατα-�υγής πληθυ-σμών, αλλά κυρίωςηγεμ�νων (Σλα��-νικ� X�. Xρ�ν�-γρα�ίας Kωνστα-ντίν�υ Mανασσή,Pώμη, Bι�λι�θήκηBατικαν�ύ).

T� Bυ�άντι�, πρ�στατεύ�ντας

τ�υς $έν�υς ηγεμ�νες επηρέασε

την εκπαίδευσή τ�υς

και τη μελλ�ντική στάση τ�υς

απέναντι στην αυτ�κρατ�ρία


AΣYΛO

T�υ N. E. Kαραπιδάκη

Aν. καθηγητή στ� Tμήμα Iστ�ρίας τ�υ I�νί�υ Πανεπιστημί�υ, τ. Δ/ντη των Γενικών Aρ�είων τ�υ Kράτ�υς

Oι καθαγιασμέν�ι και ιερ�ί τ�π�ι, �ι να�ί και�ι μ�νές, τα κ�ιμητήρια, έ��υν τ� αναγνωρι-σμέν� πρ�ν�μι� τ�υ ασύλ�υ π�υ τ�υς πρ�-στατεύει απ� την κ�σμική παρα�ίαση, απ�τη δράση των κατασταλτικών δυνάμεων τ�υεπίγει�υ κ�σμ�υ. O καταδιωκ�μεν�ς μπ�ρείνα πρ�στρέ�ει στ�υς τ�π�υς ασύλ�υ για ναπρ��υλά�ει είτε τ� πρ�σωπ� τ�υ είτε την πε-

ρι�υσία τ�υ απ� τη �ία ή τη ��υλιμία τ�υ διώκτη τ�υ. H έν-ν�ια τ�υ ασύλ�υ ήταν μέρ�ς της κληρ�ν�μιάς τ�υ �ριστιανι-σμ�ύ α��ύ �ι να�ί τ�υ μαρτυρ�ύνται ως �ώρ�ι ασυλίας απ�συγγρα�είς τ�υ Δ΄ αιώνα �πως �ι άγι�ι Aμ�ρ�σι�ς και Γρη-γ�ρι�ς � Nα$ιαν$ην�ς και � εθνικ�ς Aμμιάν�ς Mαρκελλί-ν�ς. O αυτ�κράτ�ρας Θε�δ�σι�ς � A΄ πρ�σπάθησε να πε-ρι�ρίσει την ισ�ύ τ�υ ασύλ�υ τ� 392 και � Θε�δ�σιαν�ς κώ-δικας ε�αιρεί απ� τ� δικαίωμα στ� άσυλ� τ�υς ��ειλέτεςτ�υ δημ�σί�υ, τ�υς E�ραί�υς –ιδίως εκείν�υς π�υ εμ�ανί-$�νται πρ�σηλυτισμέν�ι για να επω�εληθ�ύν τ�υ δικαιώ-ματ�ς– και τ�υς εν�πλ�υς, ελεύθερ�υς ή δ�ύλ�υς.

Aς σημειωθεί �τι τ� άσυλ� δεν απάλλασσε απ� την π�ινήπ�υ �άρυνε τ�ν κατα�εύγ�ντα αλλά την ανήγαγε σε αντι-κείμεν� διαπραγμάτευσης μετα�ύ τ�υ επισκ�π�υ και τωναρ�ών. H Eκκλησία $ήτησε απ� τ� 399 (σύν�δ�ς της Kαρ-�ηδ�νας) τη ν�μική κατ��ύρωση τ�υ ασύλ�υ. O I�υστινιά-νει�ς κώδικας ε�αίρεσε τ�υς εν��υς ανθρωπ�κτ�νίας,τ�υς μ�ι��ύς και τ�υς απαγωγείς παρθένων. H �ριστιανικήκαι εκκλησιατική παράδ�ση πρ�σέθεσε νέα στ�ι�εία στηνένν�ια τ�υ ασύλ�υ –σε σ�έση με τ� αρ�αί� δίκαι�– α��ύ α-παγ�ρευσε στ�υς κληρικ�ύς να παραδίδ�υν στην κ�σμικήδικαι�σύνη τ�υς καταδιωκ�μεν�υς στην περίπτωση π�υ αυ-τ�ί απειλ�ύνταν με θανατική π�ινή ή ακρωτηριασμ� απαι-τώντας τ�υς να μεσ�λα��ύν στις κρατικές αρ�ές.

T�ν καιρ� των Φράγκων �ασιλέων της μερ��ιγγειανήςδυναστείας (476–751) τ� δικαίωμα στ� άσυλ� μετατρέπεταισε π�λιτικ� πρ��λημα α��ύ �ι να�ί και �ι μ�νές απ�τελ�ύ-σαν τ� �ώρ� κατα�υγής των ισ�υρών καθεστωτικών παρα-γ�ντων π�υ έπε�ταν σε δυσμένεια ή αντιστέκ�νταν στη �α-σιλική ε��υσία με απ�τέλεσμα η δια�είριση τ�υ ασύλ�υ νααπ�τελεί ένα μ�νιμ� πρ��λημα για την Eκκλησία. Tην ίδια

O πάπας Oυρ�ανς � B΄καθ’ �δν πρ�ς την πλητ�υ Kλερμν π�υ θα κη-

ρύ�ει τη Σταυρ��ρία, εγκαινιά�ει (1095) τ� νέ�

να της M�νής τ�υ Kλινί.H μ�ναστική π�λιτεία τ�υ Kλυνί πήρε, ταν

δεν υπ�κίνησε η ίδια αν�ικτά, τ� μέρ�ς

των «κινημάτων ειρήνης»π�υ αναπτύ!θηκαν ως

μέσ� αντίδρασης στη �ία και την αυθαιρε-

σία των αρ!ντων και ρι�αν περι�!ές μα�ικ�ύ ασύλ�υ για

τ�υς κατατρεγμέν�υς.

ωστ�σ� περί�δ� �ι μ�νές αρ�ί$�υν να α-π�κτ�ύν την ��υρωμένη �υσι�γνωμίατ�υς και να πρ�στατεύ�νται απ� πρ�ν�-μια π�υ κρατ�ύν μακριά τ�υς α�ιωματ�ύ-��υς των �ασιλικών ��ρων· θεσμ�ς π�υθα γίνει γνωστ�ς ως ατέλεια (immunitas).T� 779, με τ� καπιτ�υλάρι� τ�υ Xέρσταλ,η δυναστεία των Kαρ�λιδών θα α�αιρέ-σει τ� δικαίωμα ασύλ�υ απ� τ�υς καταδι-κασμέν�υς σε θάνατ� αλλά θα επεκτείνει(873) τις $ώνες ασύλ�υ στ�ν πρ�αύλι��ώρ� των ναών και τ�υς παρακείμεν�υς�ώρ�υς κατ�ικίας των λειτ�υργών τ�υς.

H ένν�ια τ�υ ασύλ�υ θα διευρυνθεί ωςσυνέπεια της ανάπτυ�ης της λατρείας τωναγίων και των ιερών λειψάνων τ�υς α��ύη πρ�στασία π�υ παρεί�αν ήταν πι� άμε-ση ψυ��λ�γικά και ευκ�λ�τερα καταν�η-τή απ� την α�ηρημένη θεία πρ�στασίακαι α��ύ τα άγια λείψανα πρ�στάτευανμια ευρεία γεωγρα�ική $ώνη π�υ τ�υς α-νήκε. Παπικά πρ�ν�μια και �ασιλικές «α-τέλειες» θα απαγ�ρεύ�υν στ�υς κρατι-κ�ύς λειτ�υργ�ύς την είσ�δ� στις περι�-�ές π�υ θεωρ�ύνταν �ώρ�ι ασυλίας: να�ίμ�νές, πρ�σκυνήματα, παρακείμεν�ι ή ε-�αρτώμεν�ι �ώρ�ι. O �ρ�ς της «��ρ�λ�-γικής ατέλειας» (immunitas) θα μετατρα-πεί άλλωστε σε συνώνυμ� της ένν�ιας τ�υασύλ�υ. Mια σειρά απ� επαρ�ιακές συν�-δ�υς (Kλερμ�ν 1095, Pενς 1131, Πί$α1134) συμπληρών�υν τη σ�ετική ν�μ�θε-σία ενώ η δεύτερη σύν�δ�ς τ�υ Λατράν(1139) κλείνει με την υπ�μνηση τ�υ δικαι-ώματ�ς ασύλ�υ π�υ έ�αιραν �ι να�ί και

T� άσυλ� στητα κ�ιμητήρια. T� ν�μικ� συμπίλημα,γνωστ� ως δεκρέτ� τ�υ Γρατιαν�ύ, κωδι-κ�π�ιεί πριν απ� τ� 1139, κάπως άτακτα,τ�ύς σ�ετικ�ύς καν�νες π�υ θα απ�τε-λ�ύν στ� ε�ής τη �άση της σ�ετικής εκ-κλησιαστικής ν�μ�θεσίας (DecretumGrat. c. 26, q. IV, και Friedberg, I,815–828) ενώ �ι συλλ�γές των παπικών α-π��άσεων (decretales) θα πρ�σθέσ�υνσ�ετικές συμπληρώσεις: De immunitateecclesiarum, coemeterii et rerum ad easpertinentibus (Extra. III, XLIX καιFriedberg, II, 654–657). Oρισμέν�ι περι�-ρισμ�ί θα εισα�θ�ύν κατά τ�ν IΓ΄ αι. καιθα α�αιρέσ�υν τ� δικαίωμα ασύλ�υ απ�τ�υς ληστές μέλη συμμ�ριών της υπαί-θρ�υ και απ� τ�υς εν��υς ανθρωπ�κτ�-νίας ή ακρωτηριασμ�ύ π�υ διαπρά�θη-καν μέσα στ�υς �ώρ�υς ασυλίας. Oι πρ�-σ�εύγ�ντες στ� εκκλησιαστικ� άσυλ�

μπ�ρ�ύσαν, σε �ρισμένες περιπτώσεις, ναεκδ�θ�ύν στην κ�σμική δικαι�σύνη μετην πρ�ϋπ�θεση �τι δεν θα καταδικά$�-νταν σε θάνατ� ή σε ακρωτηριασμ�.

T� Πανεπιστήμι�

Tα π�λυάριθμα «πρ�ν�μια» και �ι ��-ρ�λ�γικές ή δικαστικές «ε�αιρέσεις» π�υκέρδισε η «κ�ιν�τητα των Παρισινών δι-δασκάλων και μαθητών» δηλαδή τ� Πα-νεπιστήμι�, �δηγώντας τ� σε μια πρωτ�-τυπη αυτ�τέλεια θα μπ�ρ�ύσαν να ε��-μ�ιωθ�ύν με την ένν�ια τ�υ ασύλ�υ τ�υ-λά�ιστ�ν ως πρ�ς τ� σημεί� �π�υ αυτήπρ�σεγγί$ει �πως είπαμε και παραπάνωτην ένν�ια της «ατέλειας». Πράγματι η ενλ�γω διδακτική και μαθητική κ�ιν�τηταπιεσμένη τις αρ�ές τ�υ IΓ΄ αιώνα απ� την

εκκλησιαστική αρ�ή τ�υ καγκελλαρί�υτ�υ να�ύ της Παναγίας των Παρισίων,συσπειρώνεται (1208–1210), �ρκί$εταιτην αλληλ��ήθεια για τα μέλη της, π�υσυ�νά αντιμετώπι$αν πρ��λήματα εκ μέ-ρ�υς της τ�πικής κ�ινωνίας, και επιτυγ-�άνει με την υπ�στήρι�η τ�υ Πάπα να ε-�ασ�αλίσει (1215 και 1231) τ� πρ�ν�μι�της αυτ�ν�μίας ως πρ�ς την εσωτερικήτης �ργάνωση (δι�ίκηση, πειθαρ�ικά πα-ραπτώματα και εσωτερική τά�η, πρ�-γράμματα σπ�υδών, επιλ�γή σπ�υδα-στών και καθηγητών). Kατά τα �ρ�νια1220 και 1260 �ι πανεπιστημιακ�ί θεσμ�ίενισ�ύ�νται α��ύ τ�υς επιτρέπεται η επι-λ�γή τ�υ πρύτανη, � �π�ί�ς πρ�ερ��ταναπ� τις εθνικές �μάδες της πανεπιστημια-κής κ�ιν�τητας. H κρίση της αυτ�ν�μίαςτων πανεπιστημιακών θεσμών τ�υ Παρι-σι�ύ, θ΄αρ�ίσει τ�ν IΔ΄ αιώνα �ταν θα �ά-


H μεγάλη πρνη και τ� θηρί�. Aπ τα �ράματα της Aπ�κάλυψης, αυττης μεγάλης πρνης και τ�υ θηρί�υ συμ��λί�ει την κ�σμική ε��υσία–τ� κκκιν� θηρί�– και τ� αίμα των εν διωγμώ !ριστιανών – η π�ρ�ύρατης γυναίκας. O συμ��λισμς α��ρ�ύσε την αδικία των ισ!υρών (π�υήταν και η αιτία της έκρη�ης των «κινημάτων ειρήνης») ενώ αργτεραεμψύ!ωσε τ�ν αγώνα κατά των απίστων (!ειργρα�� τ�υ IA΄ αι. απ τ�α��αεί� τ�υ Aγί�υ Σε�έρ�υ. Παρίσι, Eθνική Bι�λι�θήκη).

σ�υν κατά τη διάρκεια τ�υ δυτικ�ύ σ�ί-σματ�ς την υπ�στήρι�η τ�υ Πάπα καιτην επιρρ�ή τ�υς έ�ω απ� τα σύν�ρα τ�υ�ασιλεί�υ. Aς σημειωθεί �τι κατά την ί-δια περί�δ� άλλες πανεπιστημιακές κ�ι-ν�τητες, έ�ω απ� τη Γαλλία, αρ�ί$�υν να�άν�υν αντίστ�ι�α πρ�ν�μιά τ�υς ε��-σ�ν �ι δημ�σιες αρ�ές αναλαμ�άν�υν �-λ� και περισσ�τερ� τη �ρηματ�δ�τησήτ�υς. H αν�ικτή υπ�στήρι�η τ�υ Πανεπι-στημί�υ των Παρισίων στ� αγγλικ� κ�μ-μα τ�υ �ίκ�υ της B�υργ�υνδίας θα ωθή-σει τη �ασιλική ε��υσία να αναλά�ει τ�νέλεγ�� τ�υ. Tα πρ�ν�μιά τ�υ θα περι�ρι-σθ�ύν, τα �ασιλικά δικαστήρια θα εκδι-κά$�υν τις δια��ρές τ�υ και �ρισμένα α-π� τα τμήματά τ�υ θα υπα�θ�ύν άμεσαστ� �ασιλιά. T� 1452, μετά απ� μια μεγά-λη μεταρρύθμιση θα γίνει �ριστικά τμήματων π�λιτικών θεσμών τ�υ �ασιλεί�υ.

Θα �ρειαστεί �μως να απ�μακρυνθ�ύ-με απ� την απλή παράθεση των ενν�ι�λ�-γικών ε�ελί�εων και να ενσκύψ�υμε μεμεγαλύτερη πρ�σ��ή στις κ�ινωνικέςσυνθήκες για να καταλά��υμε τη σημα-σία και τη δυναμική της ένν�ιας τ�υ ασύ-λ�υ. Oι π�λεμ�ι και η γενικευμένη ανα-σ�άλεια τ�υ I΄ και τ�υ IA΄ αιώνα θα �δη-γήσ�υν στη μετατρ�πή αυτ�ύ τ�υ δικαι-ώματ�ς σ΄ ένα πραγματικ� �πλ� εναντί�ντης κυριαρ�ίας των �ε�υδαρ�ών π�υ εμ-�ανι$�ταν �ίαια κατακτητική σε �άρ�ςτης περι�υσίας των μικρών ελεύθερωνκαλλιεργητών και της Eκκλησίας. Θαπρ�κύψει, ως απάντηση σ΄αυτή τη �ίατ�υ αιώνα, ένα κίνημα π�υ θα μείνει γνω-στ�, στην πρώτη τ�υ �άση, ως Eιρήνητ�υ Θε�ύ (Pax Dei) και στη συνέ�εια κι΄�σ� ε�απλων�ταν, ως Συνθήκη τ�υ Θε�ύ(Treuga Dei).

H εκκλησιαστική περι�υσία απ�τελ�ύ-σε απ� καιρ� τ�ν κύρι� στ�� της ανερ-��μενης κ�σμικής αριστ�κρατίας των αρ-��ντων π�υ �άρη στα κατάλληλα ν�μικάεπι�ειρήματα, συ�νά υπ�στηρι$�μενα μεωμή �ία, ανελάμ�ανε τη δια�είριση τωνεκκλησιαστικών, των ελεύθερων ή τωνκ�ιν�τικών περι�υσιών για να επι�άλειστη συνέ�εια αυθαίρετες ή ν�μ�τυπες ε-πι�αρύνσεις στ�υς καλλιεργητές. H πίεσητης ίδιας κ�ινωνικής �μάδας εί�ε �δηγή-σει κατά τ�ν I΄ αιώνα π�λλ�ύς λαϊκ�ύς ναπρ�τιμήσ�υν την πρ�στασία της Eκκλη-σίας απ� αυτήν των αρ��ντων α��ύ εθε-ωρείτ� λιγ�τερ� αυθαίρετη. H �ία τωναρ��ντων θα έ�ει τώρα άλλ� ένα λ�γ� ναασκηθεί πάνω στην Eκκλησία α��ύ αυτήεκτ�ς απ� τη δική της δελεαστική περι�υ-σία πρ�στατεύει μέσα στ�υς καθαγιασμέ-ν�υς �ώρ�υς της (να�ύς, μ�νές, πρ�σκυ-

νήματα) αυτ�ύς π�υ καταδιώκ�νται απ�τ�υς άρ��ντες αναλαμ�άν�ντας επιπλέ-�ν τη δια�είριση των περι�υσιών π�υ τηςπαρα�ωρ�ύσαν. Oι άρ��ντες θα �ρεια-στεί να κτυπήσ�υν τ�ν σκληρ� πυρήνατ�υ εκκλησιαστικ�ύ πλ�ύτ�υ, τα πρ�στα-τευμένα κτήματα των εκκλησιαστικώνπρ�σκυνημάτων και των μ�νών. Για τηνEκκλησία των επικρατειών τ�υ ευρωπαϊ-κ�ύ ν�τ�υ ήταν ένα θέμα $ωής ή θανά-τ�υ. Ως αντίδραση δημι�υργήθηκε έναρεύμα αντίστασης γύρω απ� τη μεγάλημ�νή τ�υ Kλυνύ και �ρισμέν�υς επισκ�-π�υς π�υ πρ�έρ��νταν απ� τις τά�ειςτης. Kατά τη σύγκληση μεγάλων λαϊκώνσυνελεύσεων στ�υς �ώρ�υς εν�ς πρ�σκυ-νήματ�ς γιν�ταν περι��ρά των λειψάνωντ�υ τ�πικ�ύ πρ�στάτη αγί�υ, πρ�καλώ-ντας ε�άρσεις λαϊκής ευλά�ειας. Δίν�-νταν �ρκ�ι, σ�ηματί$�νταν λαϊκές �ρ�υ-

μεσαιωνική Δύση


Iππτες: η τά�η τ�υς, ανερ!μενη τ�ν 11� αι., αντιπρ�σωπεύει την ε-�ειδικευμένη �μάδα της «καταστ�λής» και της αυθαίρετης �ίας. Tα «κι-νήματα ειρήνης» στ!ευαν στ�ν περι�ρισμ τ�υς (M�νπελιέ, M�υσεί�της Aρ!αι�λ�γικής Eταιρείας).

ρές π�υ �ρισμένες ��ρές έ�θασαν μέ�ριτην επίθεση εναντί�ν τ�υ κ�ντιν�ύ κά-στρ�υ. Στις συνελεύσεις έπαιρναν μέρ�ςκαι άρ��ντες με τ�υς ανθρώπ�υς τ�υςπ�υ �ρκί$�νταν σε�ασμ� στ� εκκλησια-στικ� άσυλ� και στις εκκλησιαστικές πε-ρι�υσίες, σε�ασμ� στ�υς ά�πλ�υς κληρι-κ�ύς, σε�ασμ� στην απαγ�ρευση σύλλη-ψης καλλιεργητών π�υ �ρίσκ�νταν έ�ωαπ� τις αρ��ντικές γαίες (καταδίκα$ανδηλαδή επίσημα την άσκηση �ίας). Oρί-$�νταν �ώρ�ι κατα�υγής (salvitates,sauvetes, aitres), άρα ασύλ�υ π�υ �ρ�θε-τ�ύνταν με σταυρ�ύς (infra cruces). Oι ε-μπνευστές τ�υ κινήματ�ς θα στηρι�θ�ύνιδιαίτερα στ�ν κ�σμ� της υπαίθρ�υ καιθα τ�υ π�υν τις λέ�εις π�υ ήθελε ν΄ακ�ύ-σει: εν�τητα τ�υ λα-�ύ τ�υ Kυρί�υ και ι-σ�τητα των ανθρώ-πων. Oι επικριτέςτ�υ κινήματ�ς θαμιλήσ�υν ειρωνικάγια μια επιστρ��ήστ�υς «ύμν�υς τωνπ ρ ω τ � τ � κ ω ν » ,«στ�υς καιρ�ύς π�υδεν υπήρ�αν γενεα-λ�γικά δένδρα ευ-γενών», για ένα κ�-σμ� π�υ αναστρέ-�εται και �π�υ «θακληθ�ύν �ι ιππ�τεςνα ��ρέσ�υν τ� ράσ�» και «�ι γεωργ�ί τ�στέμμα».

T� κίνημα �εκίνησε απ� μια τ�πική σύ-ν�δ� τ� 987 στην π�λη Πύυ τ�υ γαλλικ�ύν�τ�υ, της περι��ής της Aκυιτανίας. Eπε-κτάθηκε, δυτικά, στ� Π�υατ�ύ τ� 989 καιν�τια στην Nαρμπ�ν, τ� επ�μεν� έτ�ς. T�994 μια γενική σύν�δ�ς πάλι στην Πύυ τ�μετα�έρει δυτικά, στη Λιμ�$, και ανατ�-λικά στην Aνς, κ�ντά στη Λυών. Tα �ρ�-νια τ�υ 1020 η κρίση �ε�υδαρ��π�ίησηςεί�ε πρ��ωρήσει σημαντικά και η μ�νήτ�υ Kλυνύ αναλαμ�άνει αν�ικτά τ� κίνη-μα πρ�σπαθώντας να τ� περάσει ��ρειατ�υ Λίγηρα, στην επικράτεια τ�υ �ασιλιάτης Γαλλίας. T� 1040 (σύν�δ�ς της Aρλ),�ι �παδ�ί της «ειρήνης» πρ��ωρ�ύν λίγ�πι� μακριά �ρί$�ντας τ� άσυλ� ��ι μ�ν�μέσα στ� �ώρ�, ��ι μ�ν� �άρη �ρισμένων�υσικών πρ�σώπων (κληρικών και αδυ-νάτων) αλλά και τ� άσυλ� μέσα στ� �ρ�-ν�: κατά τις περι�δ�υς τ�υ �ρ�ν�υ π�υ ή-ταν α�ιερωμένες στις μεγάλες θρησκευτι-κές γι�ρτές (Σαρακ�στή, Πάσ�α) και κα-τά τις μέρες της �δ�μάδας π�υ ήταν α�ιε-ρωμένες στην ανάμνηση των παθών τ�υ

Kυρί�υ. Oι γι�ρτές αυτές, π�υ αντιπρ�-σώπευαν μια μα$ική κ�ινωνικ�τητα, ε�ρ-τά$�νταν στα γνωστά και δημ��ιλή πρ�-σκυνήματα και συγκέντρωναν π�λυάριθ-μ�υς πιστ�ύς. H μετακίνησή των πιστώνπρ�σ�ερε άλλωστε μια μ�ναδική ευκαι-ρία για ενέδρες και απαγωγές εκ μέρ�υςτων ανθρώπων της �ε�υδαρ�ίας. Hταν α-παραίτητ� να κηρυ�θ�ύν αυτές �ι περί�-δ�ι ως περί�δ�ι ασυλίας δηλαδή απαγ�-ρευσης κάθε πρά�ης �ίας.

T� μ�ντέλ� των κινημάτων ειρήνης καιτων συν�δων π�υ τα κήρυσσαν ως μέσ�αντίδρασης στην �ία και την αυθαιρεσία,μετα�έρθηκε σ�εδ�ν στ� σύν�λ� τ�υ δυ-τικ�ύ κ�σμ�υ. Στ�ν εμ�ύλι� π�λεμ� στιςαυτ�κρατ�ρικές γαίες π�υ ακ�λ�ύθησε

τη διαμά�η των περι-��λών (ειρήνη τηςΛιέγης, 1082, της K�-λωνίας τ� 1083, τηςBαμ�έργης τ� 1085)·στη N�ρμανδία μετάτ� θάνατ� τ�υ δ�ύκαP��έρτ�υ τ�υ A΄ καικατά τη διάρκεια τηςπ�λιτικής αναρ�ίαςπ�υ ακ�λ�ύθησε(σύν�δ�ς της Kαν τ�1042). T�υς επ�με-ν�υς αιώνες, τ�ν IB΄και τ�ν IΓ΄, η δικαι�-δ�σία της «ειρήνης»

δηλαδή η ευθύνη τ�υ περι�ρισμ�ύ της�ίας περνά στις αρμ�δι�τητες της �ασιλι-κής ε��υσίας και �ι �ασιλικ�ί στρατ�ί εί-�αν τη διακριτική ευ�έρεια να δρ�υν καικατά τις περι�δ�υς ασυλίας.

Tα κινήματα ειρήνης και ανακω�ής �-ρι$αν �πως είπαμε παραπάνω, �ώρ�υςκατα�υγής και ασύλ�υ π�υ κατέλη�αννα πρ�σδι�ρίσ�υν και ένα πρωτ�τυπ�τύπ� κατ�ικίας π�υ συναντάται(1020–1135) στη ν�τι�δυτική Γαλλία.Πρ�κειται για μικρά �ωριά «�ιλ��εν�υ-μένων» π�υ �ργανώνει τ� μ�ναστήρι ή ηεν�ρία υπ�δ��ής σύμ�ωνα με ένα πρ�-καθ�ρισμέν� τ�π�γρα�ικ� σ�έδι� π�υ �-ρ�θετείται απ� σταυρ�ύς. Συ�νά � εκ-κλησιαστικ�ς υπεύθυν�ς έ�ει και ένα κ�-σμικ� συνέταιρ�, έναν άρ��ντα και πά-ντως απ�λαμ�άνει την παρα�ώρηση σ�ε-τικής άδειας απ� τη δ�υκική ή την κ�μη-τειακή ε��υσία. Kάθε «�ιλ��εν�ύμεν�ς»έπαιρνε ένα κλήρ� γης (casal) μέσα στ�ν�π�ί� μπ�ρ�ύσε να �τίσει και στ�ν �π�ί�αντιστ�ι��ύσε ένα καλλιεργήσιμ� αγρ�-τεμά�ι�. T� σύν�λ� �αρυν�ταν απ� έναεδα��ν�μι�. Aυτές �ι «νεαπ�λεις» είναι

εγκατεστημένες συνήθως είτε σε περι��έςμεγάλων εκ�ερσώσεων είτε στ� δρ�μ�π�υ �δηγ�ύσε στ� μεγαλύτερ� δυτικ�πρ�σκύνημα τ�υ Mεσαίωνα, τ� δρ�μ�τ�υ Aγί�υ Iάκω��υ της K�μπ�στέλλας.

Mε τ�υς μεσαιωνικ�ύς �ρ�υς, τ� $η-τ�ύμεν� μέσα απ� τ� άσυλ� τ�υ θρη-σκευτικ�ύ �ώρ�υ και �ρ�ν�υ, ήταν ηπρ�στασία της τά�ης των ανθρώπων τηςπρ�σευ�ής και της τά�ης των ανθρώπωντης εργασίας, άρα των �τω�ών και τωνα�πλων γενικ�τερα, απ� τ�υς ανθρώ-π�υς της άλλης τά�ης, εκείνης τ�υ π�λέ-μ�υ. Hταν μια ελπίδα απ�κατάστασηςτης δημ�σιας τά�ης κατά τ� πρ�τυπ�τ�υ καιρ�ύ των �ασιλέων πριν την επι-κράτηση των �ε�υδαρ�ών. Δεκατέσσε-ρις απ� τις 19 θανατικές τιμωρίες π�υ ε-πι�άλλει η αγία Πίστη (Saint Foy), σύμ-�ωνα με την αγι�γρα�ία της, α��ρ�ύντιμωρίες ιππ�τών (milites). Oι �ρ�ι τήρη-σης της δημ�σιας ειρήνης �δηγ�ύν ωστ�-σ� και πι� μακριά: στην ανάγκη �ρισμέ-νων ιππ�τών να ε�αγνισθ�ύν, δίν�ντας�ρκ� απ��ής απ� τη �ία, α�ήν�ντας τα�πλα τ�υς και εγκαταλείπ�ντας την ηδ�-νή της μά�ης. Bρισκ�μαστε λίγ� πριν α-π� την επ��ή των μεγάλων αιρέσεων τ�υIA΄ αιώνα και είναι �έ�αι� �τι τ� κλίμααυτών των κινημάτων δεν ήταν άσ�ετ�

με τη γέννησή τ�υς. Oι �ρ�ι των κινημά-των ειρήνης και ανακω�ής, �ταν θα ε-�αρμ�σθ�ύν στις ��ρειες �ώρες, στα ε-δά�η της γερμανικής ρωμαϊκής αυτ�-κρατ�ρίας, στις Φλάνδρες, στη N�ρμαν-δία, θα στ��εύ�υν λιγ�τερ� στ�ν περι�-ρισμ� της τ�πικής �ε�υδαρ�ίας π�υ λίγ�μπ�ρ�ύσε να πρ�σ�άλει τ�υς εκκλησια-στικ�ύς σ΄αυτές τις περι��ές –εδώ �ι μ�-νές και �ι επίσκ�π�ι παραμέν�υν πανί-σ�υρ�ι– και θα �ρησιμεύσ�υν περισσ�τε-ρ� στ� να περι�ρίσ�υν τ�υς ιδιωτικ�ύςπ�λέμ�υς π�υ μάστι$αν την αριστ�κρα-τία απειλώντας την εσωτερική συν��ήτης και άρα την κ�ινωνική συν��ή, στην�π�ία στηρί$�νταν επίσκ�π�ι και αρι-στ�κρατία.

Tα κινήματα ειρήνης και θείας ανακω-�ής δεν �δήγησαν σ’ ένα κ�ινωνικ� μετα-σ�ηματισμ� αλλά σίγ�υρα μαρτυρ�ύν τη�αθιά αλλαγή π�υ συντελείται απ� τα μέ-σα τ�υ δέκατ�υ έως τα μέσα τ�υ ενδέκα-τ�υ αιώνα: �ι κ�ιν�τητες των ελεύθερωνκαλλιεργητών διαλύ�νται και η κ�ινωνίατης υπαίθρ�υ �ωρί$εται σε δύ� νέες τά-�εις, τ�υς υπ�δ�υλωμέν�υς καλλιεργη-τές, τ�υς �ιλάν�υς –� �ρ�ς �ρ�ν�λ�γείταιαπ’ αυτήν την επ��ή– και τ�υς νέ�υς άρ-��ντες, τ�υς ιππ�τες, π�υ γίν�νται π�-λυάριθμ�ι και �ιλ�δ��ύν να συνεταιρι-

Xρήσεις,

μετασ!ηματισμ�ί

και λειτ�υργίες

ενς αρ!αί�υ

δικαιώματ�ς


Πωλάν, ν�μαρ!ία τ�υ Eρώ, Γαλλία. Aερ��ωτ�-γρα�ία μιας «κατα�υγής», δηλαδή ενς !ωρι-�ύ ασύλ�υ, πως σώ�εται ως πρ�ς τ�ν κεντρι-κ της πυρήνα. Oι !ώρ�ι κατα�υγί�υ(sauvetes) και ασύλ�υ �ρίστηκαν απ τα «κινή-ματα ειρήνης» και πρ�σδιρισαν στη συνέ!ειαένα !αρακτηριστικ τύπ� �ικισμ�ύ.

των α�ιών της ειρήνης. Aπ�τέλεσαν τη�άση της επερ��μενης ε�έλι�ης π�υ ήτανη α�ύπνιση τ�υ κ�σμ�υ της υπαίθρ�υ αλ-λά και της π�λης ως πρ�ς τις δυνατ�τητεςπ�υ εί�ε να αναλά�ει � ίδι�ς την �ργάνω-σή τ�υ. Συνέ�αλαν στ�ν εκ�ριστιανισμ�των ευγενών και εγκαινίασαν τ� διάλ�γ�μετα�ύ κληρικών και λαϊκών ως πρ�ς τ�ν�ημα τ�υ �ριστιανισμ�ύ.

Eπίλ�γ�ς

Eκτ�ς λ�ιπ�ν απ� μια ν�μική ένν�ιακληρ�ν�μημένη απ� την ύστερη αρ�αι�-τητα και τ�ν �ριστιανισμ� –ήταν άλλω-στε μέρ�ς της μεγάλης παράδ�σης τ�υ–,η ένν�ια τ�υ ασύλ�υ απ�τελεί και τ�πρ�ϊ�ν μιας μακράς στ� �ρ�ν� κ�ινωνι-κής σύγκρ�υσης, ένα κεκτημέν� συναίνε-σης μετα�ύ των νέων ανθρώπων της ε-��υσίας και των υπηκ�ων τ�υς π�υ επεν-δύεται με νέες σημασίες ως πρ�ς την τά-�η και την κ�ινωνική ισ�ρρ�πία τ�υ επί-γει�υ κ�σμ�υ.

Bι�λι�γραίαJ.T. Noorman, «Gratian slept here: the changing

identity of the father of the systematic study ofcanon law», Traditio, 35 (1979)

«La Paix de Dieu Xe–Xie siecles», Actes ducolloque organise au Puy en septembre 1987,Le Puy, 1988

«The Peace of God: social Violence in Francearound the Year 1000», T. Head, R. Landes(εκδ.), Ithaca (NY) 1992

J. Verger, «Les Universites francaises au MoyenAge», Leyde, 1995

G. Le Bras, «Asile», Dictionnaire d΄histoire et degeographie ecclesiastiques», 4 (1931).

N. E. Kαραπιδάκης, «Iστ�ρία της μεσαιωνικήςΔύσης (5�ς–11�ς αι.)», Aθήνα, 1996.

σθ�ύν τις παλιές αριστ�κρατικές �ικ�γέ-νειες. O ε�ευγενισμ�ς των ιππ�τών καιτων ανθρώπων τ�υ άρ��ντα τ�υς επιτρέ-πει να είναι κάτι άλλ� απ� απλ�ί ληστές.T�υς μετατρέπει σε μια κυρίαρ�η τά�η μενέες ιεραρ�ίες.

Tα κινήματα αντιπρ�σωπεύ�υν μια θε-μελιώδη π�λιτιστική δραστηρι�τητα: τηνεγκαθίδρυση μιας ευρείας και ισ�υρήςκ�ινωνικής συναίνεσης, τη θεσμ�θέτηση�ργάνων διαιτησίας, την εκπαίδευση τωνκατωτέρων τά�εων με την εσωτερίκευση

Oι ασε�είς τ�υ ασύλ�υ. Mία απ τις ελά!ιστεςαναπαραστάσεις των κινημάτων της «Eιρήνηςτ�υ Θε�ύ» σε �ί�λ� απ τ� α��αεί� τ�υ Aγί�υΠέτρ�υ de Roda (Παρίσι, Eθνική Bι�λι�θήκη).

Oι άνθρωπ�ι τ�υ π�λέμ�υ π�υ δεν σέ��νταιτ� άσυλ� των ναών τιμωρ�ύνται: «Oι ιερείς...

παρακαλ�ύσαν τ�ν Kύρι� τ�υ �υραν�ύ να δια-τηρήσει σώα τα α�ιερώματα... O Hλιδωρ�ς

άρ!ισε να εκτελεί τη διαταγή τ�υ �ασιλιά. Tη στιγμή μως π�υ αυτς και �ι σωματ��ύ-

λακές τ�υ πλησία�αν τ� θησαυρ��υλάκι� � Kύρι�ς των πνευμάτων... �ανερώθηκε...

Παρ�υσιάστηκε μπρ�στά τ�υς ένας ��ερςκα�αλλάρης ντυμέν�ς με !ρυσή παν�πλία...»

(B΄ Mακκα�αίων 3).


AΣYΛO

T�υ Θ. Nικ�λαΐδη

Iστ�ρικ�ύ

AΠO την αραι�τητα ώς την νε�τερη επ�ή τα άσυλα ήταν σεδ�νπάντα συνδεδεμένα με ιερ�ύς ώρ�υς. Oπ�ι�ς κατέ�ευγε σ’ αυτ�ύςέμπαινε κάτω απ� την πρ�στασία των δυνάμεων τ�υ υπερ�υσικ�ύενώπι�ν των �π�ίων �ι κ�σμικές ε��υσίες παραιτ�ύνταν απ� την ά-σκηση των δικαιωμάτων τ�υς. Στις γραμμές π�υ ακ�λ�υθ�ύν θασκιαγρα�ήσ�υμε την ε�έλι�η, απ� τ�ν πρώιμ� Mεσαίωνα ώς την νε-�τερη επ�ή, εν�ς ιδι�τυπ�υ ασύλ�υ, τ�υ νεκρ�τα�εί�υ1. Oι ώρ�ιτα�ής των ριστιανών ήταν, αρικώς, ιερ�ί �ι λ�γω της παρ�υσίας

των νεκρών σωμάτων αλλά γιατί είαν συνδεθεί με τ�υς κατ’ ε��ήν διαύλ�υς τ�υιερ�ύ, δηλαδή τ�υς αγί�υς.

Tα πρώτα cimeteria δημι�υργήθηκαν γύρω απ� τά��υς μαρτύρων, τα martyria.O λ�γ�ς ήταν πως �ι μάρτυρες μπ�ρ�ύσαν να πρ�σ�έρ�υν στ�υς πιστ�ύς π�υ ε-πέλεγαν να τα��ύν κ�ντά τ�υς τ�σ� την πνευματική τ�υς συνδρ�μή την Hμέρατης Kρίσεως, �σ� και την εγκ�σμια πρ�στασία τ�υς έναντι των τυμ"ωρύων π�υθα επιειρ�ύσαν να συλλήσ�υν τ�υς τά��υς τ�υς. Eτσι, �ι ώρ�ι �π�υ είαν τα�εί�ι μάρτυρες –ώρ�ι π�υ, �πως �λ�ι �ι τά��ι της αραι�τητας, "ρίσκ�νταν εκτ�ςτων �ρίων των π�λεων– έγιναν σιγά σιγά νεκρ�τα�εία των ριστιανών.

Oι άγι�ι, ωστ�σ�, δεν πρ�στάτευαν μ�ν�ν τ�υς νεκρ�ύς. Πρ�στάτευαν και τ�υς#ώντες π�υ ανα#ητ�ύσαν κατα�ύγι� κ�ντά τ�υς. Oλ�ι �σ�ι "ρίσκ�νταν εντ�ς των�ρίων των νεκρ�τα�είων έαιραν της «ειρήνης τ�υ Θε�ύ». T� cimeterium λ�ιπ�νδεν ήταν μ�ν�ν τ�π�ς τα�ής αλλά και άσυλ�, στα �ρια τ�υ �π�ί�υ σταματ�ύσε η ά-

σκηση των κ�σμικών ε��υσιών. Σε μερι-κές μάλιστα περιπτώσεις � ώρ�ς ευλ�-γείτ� μ�ν�ν ως άσυλ� και �ι ως τ�π�ςτα�ής: ad refugium tantum vivorum etnon ad sepulturam mortuorum.

H λέ�η cimeterium διατήρησε αυτέςτις δύ� σημασίες ακ�μη και �ταν τα ε-κτ�ς π�λεων martyria έπαψαν να πρ�-σελκύ�υν τ�υς πιστ�ύς, �ταν δηλαδή �ιεπίσκ�π�ι απ� τ�ν 6� αιώνα κι έπειτα,επιθυμώντας να κρατήσ�υν για τ�υς ε-αυτ�ύς τ�υς τ� γ�ητρ� και την ισύπ�υ απέρρεαν απ� τα λείψανα των α-γίων, άρισαν να τ�υς θά"�υν μέσαστ�υς μητρ�π�λιτικ�ύς να�ύς, καθι-στώντας έτσι την εκκλησία τ�π� ιερ�π�υ, γι’ αυτ� τ� λ�γ�, αντικατέστησε,ως τ�π�ς τα�ής των πιστών, ταmemoria των μαρτύρων. Nεκρ�τα�εί�ήταν τώρα � ίδι�ς � να�ς2 και � περι-"άλλων αυτ�ν υπαίθρι�ς ώρ�ς. Nε-κρ�τα�εί� αλλά συγρ�νως και άσυλ�.

Aνατρ�πή

Eπειδή ακρι"ώς ήταν άσυλ�, τ�π�-θετημέν� μάλιστα στ� κέντρ� της π�-λης, τ� νεκρ�τα�εί�–πρ�αύλι� της εκ-κλησίας συγκέντρωσε π�ικίλ�υς πλη-θυσμ�ύς. Πρ�σ�υγες π�υ είαν ανα#η-τήσει εκεί κατα�ύγι�, εγκαθίσταντ�στα �ικήματα των �στε��υλακίων καιαρν�ύνταν να τα εγκαταλείψ�υν.Eμπ�ρ�ι και πλαν�δι�ι πραματευτές,επω�ελ�ύμεν�ι των απαλλαγών π�υσυνεπαγ�ταν τ� άσυλ�, ίδρυαν εκεί κα-ταστήματα ή, στις μέρες των πανηγύρε-ων, έστηναν πρ�ειρ�υς πάγκ�υς. H α-γ�ρά τ�υ Sant–Germain στ� Παρίσι, �-π�υ σήμερα "ρίσκεται ένα μ�ντέρν� ε-μπ�ρικ� κέντρ� και πριν απ� μερικάρ�νια, λιγ�τερ� π�λυτελή καταστήμα-τα τρ��ίμων, "ρισκ�ταν αρικώς μέσαστ� νεκρ�τα�εί� τ�υ αγί�υ Σ�υλπικί-�υ. T� νεκρ�τα�εί� πρ�σείλκυε επίσηςπ�ρνες: meritricabatur in illo γρά�ει τ�1186 � Γ�υλιέλμ�ς � Bρετ�ν�ς. Tέσσε-ρις αιώνες αργ�τερα, τα νεκρ�τα�είαε�ακ�λ�υθ�ύσαν να είναι ώρ�ι κακ�-�ημ�ι: τ� Παρίσι, σημειώνει � Pαμπελέ,είναι ωραί� μέρ�ς για να #ήσει κανείςαλλά �ι και για να πεθάνει. Aιτία είναι�λ�ι αυτ�ί �ι ρακένδυτ�ι, �ι επαίτες

Tα νεκρ�τα�εία

ως άσυλαπ�υ τριγυρν�ύν στ� κεντρικ� νεκρ�τα-�εί� της π�λης, τ�υς Saints Innocents –π�υ και αυτ� "ρίσκεται στ� ώρ� τηςπαλιάς αγ�ράς, � �π�ί�ς σήμερα �ιλ�-�ενεί εμπ�ρικ� κέντρ�.

Oι μη–τα�ικές λειτ�υργίες τ�υ νε-κρ�τα�εί�υ, π�υ απέρρεαν απ� την α-συλία της �π�ίας έαιρε, κατέλη�ανλ�ιπ�ν στην ανατρ�πή της αρικής κα-τάστασης: ενώ ηασυλία ήτανσυνδεδεμένη μετ�ν ιερ� αρα-κτήρα τ�υ ώ-ρ�υ, �ι κ�σμικέςδραστηρι�τητεςπ�υ αυτή πρ�-σέλκυσε, άρι-σαν να απαλεί-��υν τη διάκρι-ση πνευματικ�ύκαι εγκ�σμί�υ,ιερ�ύ και "έ"ηλ�υ, υπερ�υσικ�ύ και�υσικ�ύ π�υ έθεταν τ� νεκρ�τα�εί� σεμια �εωριστή τά�η. Θα περίμενε επ�-μένως κανείς �τι � 16�ς και 17�ς αιώ-νας, αιώνες κατά τ�υς �π�ί�υς η συλ-λ�γική ν��τρ�πία στρά�ηκε πρ�ς έναννέ�, σα�έστερ� διαωρισμ� μετα�ύ τ�υ

εγκ�σμι�υ και τ�υ υπερ�υσικ�ύ, θα α-π�καθιστ�ύσαν την ιερ�τητα των νε-κρ�τα�είων. Παραδ��ως, �μως, αυτ�δεν συνέ"η. Σημειώθηκε �μως μια άλληε�έλι�η π�υ αλάρωσε τ�ν δεσμ� εκ-κλησίας και νεκρ�τα�εί�υ.

H αντιμεταρρύθμιση για να ανταπ�-κριθεί στ� αυ�ημέν� π�ιμαντ�ρικ� έρ-γ� π�υ, απ� τα τέλη τ�υ 16�υ, ανέθεσε

στ�ν κλήρ�, ρει-άστηκε να επε-κτείνει τις εκκλη-σίες. H κατήη-ση, �ι νέες λα-τρευτικές πρα-κτικές, � π�λλα-πλασιασμ�ς τωνπαρεκκλησίων α-παιτ�ύσαν ώρ�και � ώρ�ς αυ-τ�ς ελή�θη απ�τ�ν περί"�λ�

των ναών δηλαδή τ� παλι� νεκρ�τα-�εί�. Π�ύ θα εντα�ιά#�νταν �μως �ιπιστ�ί; Eνα μέρ�ς τ�υς άρισε, τ�ν 17�αιώνα, να θά"εται στα ιδιωτικά παρά-πλευρα παρεκκλήσια και σε υπ�γειεςκρύπτες π�υ κτί#�νται την επ�ή αυτή.Για κείν�υς �μως π�υ δεν είαν τα μέ-

σα να διατηρ�ύν παρεκκλήσι�, τ�υς�τω�ύς δηλαδή κατ�ίκ�υς των π�λε-ων, αγ�ράστηκαν �ικ�πεδα κ�ντάστ�υς εν�ριακ�ύς να�ύς π�υ ρησιμ�-π�ιήθηκαν ως νεκρ�τα�εία.

T� νεκρ�τα�εί� τ�υ Aγί�υ Σ�υλπικί-�υ, για τ� �π�ί� μιλήσαμε παραπάνω,ρ�ν�λ�γείται απ� την επ�ή αυτή –και αυτ� ε�άλλ�υ ε�ηγεί, γιατί δεν "ρί-σκεται γύρω απ� τ�ν επι"λητικ� αυτ�να� π�υ ανακαινίστηκε και μεγάλωσεκατά την περί�δ� της αντιμεταρρύθμι-σης. H γεωγρα�ική απ�μάκρυνση �-μως, επέ�ερε τη αλάρωση τ�υ παλι�ύδεσμ�ύ εκκλησίας και νεκρ�τα�εί�υ:τα σώματα των απλών ανθρώπων πή-γαιναν τώρα απ� τ� νεκρικ� κρε"άτιαπ’ ευθείας στ� νεκρ�τα�εί� ωρίς ναπεράσ�υν απ� τ� να�. Για �λη αυτήτην περί�δ�, π�υ εκτείνεται ώς τα τέλητ�υ 18�υ, πρέπει να σημειώσ�υμε δύ�πράγματα: α�’ εν�ς μεν τα νέα εν�ρια-κά νεκρ�τα�εία, π�υ συνεί#�υν να"ρίσκ�νται στ� κέντρ� των π�λεων,διατηρ�ύν τις μη–τα�ικές λειτ�υργίεςτ�υς: ε�ακ�λ�υθ�ύν να είναι αγ�ρέςκαι τ�π�ι συναντήσεων, ωρίς �ι #ώ-ντες να εν�λ�ύνται απ� την παρ�υσίατων νεκρών. Aπ� την άλλη πλευρά �-

Aπ� τα νεκρτα�εία

– άσυλα στα «ρμα-

ντικά» κιμητήρια

τυ 19υ αιώνα


Le cimetiere des Innocents (Kιμητήρι των Aθώων). Xαρακτη-ριστικ� δείγμα νεκρτα�είυ εντ�ς των ρίων της π�λης, υπήρ�ε στ �ώρ της αγράς τυ παλιύ Παρισιύ, �πυ σήμερα μεγάλ εμπρικ� κέντρ (Παρίσι, Eθνική Bι�λιθήκη).

των ανθρώπων απέναντι στ�υς νε-κρ�ύς. Aιώνων σώματα π�υ "ρίσκ�-νταν στ�υς Innocents, �στά, κρανία,σταυρ�ί σαρώθηκαν σε λίγες μέρες καιαπ�μακρύνθηκαν ωρίς ίν�ς σε"α-σμ�ύ για ένα ώρ� π�υ, λίγα ρ�νιαπριν, εθεωρείτ� ιερ�ς �ι μ�ν� λ�γω τηςπρ�στασίας των αγίων, αλλά και ε�αι-τίας της παρ�υσίας των ίδιων των νε-κρών π�υ σιγά σιγά είαν απ�ρρ��ήσεικάτι απ� την υπερ�υσική δύναμη τωνπρ�στατών τ�υς.

O ρ�μαντισμ�ς τ�υ 19�υ αιώνα θα ε-πενδύσει τις σέσεις #ώντων και νεκρώνμε νέ� ν�ημα. O νεκρ�ς είναι τώρα έναπρ�σ�ιλές πρ�σωπ� π�υ � θάνατ�ς ω-ρί#ει απ� τα μέλη της �ικ�γένειάς τ�υαλλά μ�ν�ν πρ�σωρινά· σε λίγ� θα �α-νασμί��υν �λ�ι στ�ν �υραν� απ�καθι-στώντας τις σέσεις αγάπης και α��-σίωσης π�υ, απ� την επ�ή αυτή κι έπει-τα αναπτύσσ�νται απ�κλειστικά στ�ν�ικ�γενειακ� κύκλ�. Περιμέν�ντας ε-κείνη την στιγμή της �ριστικής ένωσης,

�υν απ�λέσει τ�ν έλεγ� τ�υς π�υ πέ-ρασε στις δημ�τικές αρές. Aλλά και ηίδια η ιερ�τητα τ�υ ώρ�υ έει αθείπρ� π�λλ�ύ. T� νεκρ�τα�εί� έει πά-ψει να είναι ένα απ� εκείνα τα πρ�ν�-μι�ύα μέρη, �π�υ � Oυραν�ς άγγι#ετη Γη μέσω τ�υ λειψάν�υ εν�ς αγί�υ ήτων νεκρών σωμάτων και τ� έπαιρνε υ-π� την πρ�στασία τ�υ, α�αιρώντας τ�απ� τη δικαι�δ�σία των κ�σμικών ε-��υσιών. Aπ� την άλλη μεριά επίσης,κανένας δεν θα διεν�είτ� τώρα, �πωςπαλιά, να πάει στην επικράτεια των νε-κρών για να στήσει τ� κατάστημα, τ�νπάγκ� τ�υ ή να κατ�ικήσει στα �στε�-�υλάκια. Oι μ�ν�ν γιατί "ρίσκεται μα-κριά απ� την π�λη, αλλά επίσης γιατί έ-να α�ρατ� σύν�ρ� έει πια υψωθεί α-νάμεσα σε #ώντες και νεκρ�ύς. Oλααυτά ε�ηγ�ύν γιατί τ� νεκρ�τα�εί� δενκαταργήθηκε π�τέ ρητά ως άσυλ�· α-πλώς �εάστηκε �τι κάπ�τε λειτ�υρ-γ�ύσε ως τέτ�ι�, γιατί δεν είε μείνει τί-π�τε π�υ να τ� θυμί#ει.

μως, η αλάρωση τ�υ δεσμ�ύ με την εκ-κλησία θα πρ�ετ�ιμάσει τη "αθιά αλ-λαγή τ�υ τέλ�υς τ�υ 18�υ �π�υ τα νε-κρ�τα�εία θα μετα�ερθ�ύν έ�ω απ�τις π�λεις θα γίν�υν ένας τ�π�ς απ�-κλειστικά πρ��ρισμέν�ς για τ�υς νε-κρ�ύς – αλλαγή π�υ, εκ των πραγμά-των, θα επι�έρει και την κατάργησητ�υ νεκρ�τα�εί�υ ως ασύλ�υ.

Eω απ� τις π�λεις

Στ� τέλ�ς τ�υ 18�υ αιώνα, σημειώνε-ται μια παράδ��η αλλαγή στις ν��τρ�-πίες. Eνώ �ι άνθρωπ�ι επί αιώνες είανσυγκατ�ικήσει με τ�υς νεκρ�ύς, μέσαστις εκκλησίες, στα πρ�αύλιά τ�υς ή σενεκρ�τα�εία π�υ "ρίσκ�νταν στ� κέ-ντρ� των π�λεων, �α�νικά άρισαν ναθεωρ�ύν την συμ"ίωση αυτή απαράδε-κτη απ� την άπ�ψη της υγιεινής. Aρι-σαν δηλαδή να θεωρ�ύν πως �ι τά��ιείναι εστίες μ�λυνσης τ�υ εδά��υς καιτ�υ αέρα και πως η παρ�υσία τ�υς ήταν"λα"ερή για την υγεία τ�υς. Oι νεκρ�ί έ-πρεπε λ�ιπ�ν, πάση θυσία, να απ�μα-κρυνθ�ύν απ� τις π�λεις, να απ�κτή-σ�υν τη δική τ�υς επικράτεια σε μέρημάλιστα δεντρ��υτεμένα �ύτως ώστε �αέρας να καθαρί#εται. T� #ήτημα τωννεκρ�τα�είων πρ�κάλεσε #ωηρή κινη-τ�π�ίηση της κ�ινής γνώμης: �ι ακαδη-μίες των Δια�ωτιστών �ργάνωσαν δια-γωνισμ�ύς με τ�υς �π�ί�υς καλ�ύσαντ�υς ανθρώπ�υς να πρ�τείν�υν λύσεις·καμπάνιες διαμαρτυρίας με συλλ�γή υ-π�γρα�ών άσκησαν έντ�νες πιέσειςπρ�ς τα εν�ριακά συμ"�ύλια π�υ ήτανυπεύθυνα για τα νεκρ�τα�εία· συ#ητή-σεις –μετά την Eπανάσταση τ�υ 1789– έ-γιναν στην Eθν�συνέλευση. T� απ�τε-λέσματ� �λης αυτής της κινητ�π�ίησηςήταν η κατάργηση τ�υ επιτά�ι�υ ρ�λ�υτων εκκλησιών και των παλιών νεκρ�-τα�είων καθώς και η ίδρυση νέων έ�ωαπ� τα �ρια των π�λεων. Oι νεκρ�ί επέ-στρεψαν εκεί π�υ "ρίσκ�νταν στην κλα-σική και ύστερη αραι�τητα, μακριά α-π� τ�υς #ώντες �ι λ�γω τ�υ ��"�υ μιας

Παρίσι. Tά�ι στ νεκρτα�εί Pere – Lachaise, πυ ιδρύθηκε τν 19 αιώνα, �ταν τα κιμητήρια άρ�ισαν να �τιά-�ννται εκτ�ς των ρίων των π�λεων (Παρίσι, Eθνική Bι�λιθήκη).

ενδε�μενης επιστρ��ής τ�υς, αλλάγιατί η παρ�υσία τ�υς εθεωρείτ� "λα"ε-ρή για την υγεία των #ώντων. Tα νεκρ�-τα�εία τ�υ Montparnasse και τ�υPere–Lachaise στ� Παρίσι, π�υ τ�τε "ρί-σκ�νταν εκτ�ς της αστικής #ώνης, κατά-γ�νται απ� την επ�ή αυτή. H "ιαι�τη-τα με την �π�ία καταργήθηκαν τα πα-λιά αστικά νεκρ�τα�εία δείνει π�σ� εί-ε αλλά�ει, τη στιγμή εκείνη, η στάση

�ι #ώντες θα επισκέπτ�νται τ�υς αγα-πημέν�υς τ�υς στ� νεκρ�τα�εί�, για νατ�υς μιλήσ�υν και να στ�αθ�ύν τ� ά-πειρ� και τ� θεί�. Aυτ� τ� ρ�μαντικ�νεκρ�τα�εί�, �μως, �ύτε μπ�ρεί αλλάκαι �ύτε έει λ�γ� να είναι άσυλ�.

Δεν μπ�ρεί να είναι άσυλ� γιατί πιαδεν ανήκει στην δικαι�δ�σία μιας ε��υ-σίας δια��ρετικής απ� την π�λιτική. Hεκκλησία και τα εν�ριακά συμ"�ύλια έ-

Σημειώσεις:1. Tα ιστ�ρικά στ�ι�εία π�υ ανα�έρ�νται στ�

κείμεν� έ��υν αντληθεί απ� τ� �ι�λί� τ�υ Φ.Aριές «O άνθρωπ�ς ενώπι�ν τ�υ θανάτ�υ»,2 τ�μ�ι, εκδ�σεις Eστίας, 1997-1999.

2. Kάτι π�υ �αίνεται ακ�μη σήμερα στα στρω-μένα με τα��πλακες δάπεδα των λίγων μη α-νακαινισθέντων ναών π�υ έ��υν απ�μείνει,καθώς και στα τα�ικά μνημεία των παρα-πλεύρων παρεκκλησίων. Aν δει κανείς πρ�-σεκτικά αυτά τα μνημεία, θα καταλά�ει αμέ-σως �τι �ι να�ί ήταν �ώρ�ι τα�ής.


AΣYΛO

T�υ A�ιλλέα X. Σκρδα

Eπ. καθηγητή, Tμέας Διεθνών Σπυδών, TμήμαNμικής Πανεπιστημίυ Aθηνών

Η πρ�στασία των πρ�σ ύγων

και τ� διπλωματικ� άσυλ�, απ�-

τελ�ύν δύ� διακριτές μ�ρ ές

πρ�στασίας των αλλ�δαπών απ�

την π�λιτική �ία τ�υ κράτ�υς,

τ�υ �π�ί�υ έ��υν την ιθαγένεια.

Η πρ�στασία παρέ�εται απ� τρί-

τα κράτη, στην μεν περίπτωση

τ�υ διπλωματικ�ύ ασύλ�υ σε δι-

πλωματική απ�στ�λή είτε μέσα

στην ίδια την επικράτεια τ�υ

κράτ�υς π�υ πρ��αίνει στις διώ-

!εις είτε σε τρίτ� κράτ�ς, ενώ

στην περίπτωση τ�υ διεθν�ύς δι-

καί�υ των πρ�σ ύγων, �ι σ�ετι-

κές πρ�στατευτικές διατά!εις ε-

νεργ�π�ι�ύνται μ�ν�ν �ταν �ι αι-

τ�ύντες �ρίσκ�νται ήδη στη �ώρα

υπ�δ��ής.

Διπλωματικ� άσυλ�

#θεσμ�ς τ�υ διπλωματι-κ�ύ ασύλ�υ αναπτύ�θη-κε μετά τ�ν 15� αιώνακαι συνάπτεται πρ�ς τηνασυλία και τα πρ�ν�μιατης διπλωματικής απ�-στ�λής. Τ� απαρα�ίαστ�τ�υ πρ�σώπ�υ τ�υ δι-

πλωματικ�ύ αντιπρ�σώπ�υ �δήγησεστην αναγνώριση αντίστ�ι�ων πρ�ν�-μίων και για τη διπλωματική απ�στ�λή,αλλά και για τις συν�ικίες π�υ περιέ�α-λαν τ�υς �ώρ�υς της απ�στ�λής. #ι συ-ν�ικίες αυτές δεν υπάγ�νταν στη δικαι�-δ�σία των αρ�ών της �ώρας υπ�δ��ήςκαι κατέλη!αν π�λ�ς έλ!ης κάθε μ�ρ- ής εγκληματικών στ�ι�είων π�υ ανα-%ητ�ύσαν πρ�στασία απ� τις αρ�ές. Τ�πρ�στατευτικ� αυτ� ν�μικ� καθεστώς –«jus quarteriorum» ή «franchise desquartiers» – αναπτύ�θηκε στην Ευρώπητ�ν 16� και 17� αιώνα, ενώ καταργήθη-κε τ�ν 18� αιώνα. Σημειωτέ�ν �τι κατάτην περί�δ� της απ�λυτης μ�ναρ�ίαςδεν αναγνωρι%�ταν δικαίωμα ασύλ�υγια π�λιτικά εγκλήματα, αλλά μ�ν�ν γιαεγκλήματα τ�υ κ�ιν�ύ π�ινικ�ύ δικαί�υ.

Κατά τ�ν 20� αιώνα, τ� διπλωματικ�άσυλ� συνδέεται με την πρ�στασία π�-

λιτικά διωκ�μενων πρ�σώπων. )αρα-κτηριστικ� στ�ι�εί� τ�υ θεσμ�ύ είναι ηε!αιρετικά αμ ί��λη ν�μική �άση τ�υαπ� πλευράς διεθν�ύς δικαί�υ, π�υ �-μως συν�δεύεται απ� ευρύτατη διεθνήπρακτική –πρ�σ ατη η υπ�θεση #τσα-λάν– με σ��αρ�τατες επιπτώσεις στιςδ ι α κ ρ α τ ι κ έ ςσ�έσεις.

Κατά τη διάρ-κεια τ�υ ισπανι-κ�ύ εμ υλί�υπ � λ έ μ � υ(1936–1939), �ι-λιάδες άτ�μα%ήτησαν άσυλ�στις πρεσ�είεςδεκαεννέα κρα-τών στη Μαδρί-τη. Τ� αιν�με-ν� αυτ� επανα-λή θηκε στη )ι-λή, μετά τ� πρα!ικ�πημα κατά τ�υ πρ�-έδρ�υ Αλιέντε τ� 1973, �π�τε πέντε �ι-λιάδες άτ�μα %ήτησαν πρ�στασία σεπρεσ�είες. Γνωστή είναι η περίπτωσητης πρ�σωρινής παραμ�νής επί δέκα η-μέρες τ�υ τέως δικτάτ�ρα τ�υ ΠαναμάΝ�ριέγκα στη διπλωματική απ�στ�λή

τ�υ Βατικαν�ύ, μετά την έν�πλη επέμ-�αση των ΗΠΑ τ�ν Δεκέμ�ρι� τ�υ1989. # Ν�ριέγκα ε!ήλθε απ� τ� κτίρι�της απ�στ�λής και παραδ�θηκε στ�υςΑμερικαν�ύς μετά την ισ�υρ�τατη πίε-ση π�υ τ�υ ασκήθηκε απ� τ�ν απ�στ�-λικ� Ν�ύντσι�. Ε!άλλ�υ, � τέως πρ�ε-

δρ�ς τ�υ Λι�ά-ν�υ, ΜισέλΑ�ύν, παρέμει-νε στη γαλλικήπρεσ�εία τηςΒηρυτ�ύ απ�τ�ν #κτώ�ρι�τ�υ 1990, �ταντερματίσθηκε �εμ ύλι�ς π�λε-μ�ς με την ε-πέμ�αση τηςΣυρίας, μέ�ριτ�ν Αύγ�υστ�τ�υ 1991, �π�τε

τ�υ επετράπη να ανα�ωρήσει για τ�Παρίσι. O τέως πρ�εδρ�ς τ�υ Κρατικ�ύΣυμ��υλί�υ της πάλαι π�τέ Λα�κρατι-κής Δημ�κρατίας της Γερμανίας, Ερι�)�νεκερ, παρέμεινε « ιλ�!εν�ύμεν�ς»της �ιλιανής πρεσ�είας στη Μ�σ�α απ�τ�ν Δεκέμ�ρι� τ�υ 1991 μέ�ρι τ�ν Ι�ύ-

λι� τ�υ 1992, ενώ εί�ε ασκηθεί εναντί�ντ�υ δίω!η απ� τις αρ�ές της ενωμένηςΓερμανίας. Η πι� μακρ��ρ�νια πάντωςπαραμ�νή πρ�σώπ�υ σε �ώρ�υς διπλω-ματικής απ�στ�λής υπήρ!ε εκείνη τ�υκαρδιναλί�υ Μιντ%έντι, πρ�καθημέν�υτης Καθ�λικής Εκκλησίας της #υγγα-ρίας, � �π�ί�ς, μετά την καταστ�λή τηςε!έγερσης τ�υ 1956 απ� τα σ��ιετικάστρατεύματα, κατέ υγε στην πρεσ�είατων ΗΠΑ στη Β�υδαπέστη. Εκεί παρέ-μεινε επί δεκαεννέα έτη, μέ�ρι δηλαδήτ� 1975, �π�τε τ�υ επετράπη να ανα�ω-ρήσει απ� τη �ώρα. Λιγ�τερη τύ�η εί�ε� πρωθυπ�υργ�ς της #υγγαρίας, ΙμρεΝάγκι, π�υ κατέ υγε στη γι�υγκ�σλα-�ική πρεσ�εία. #ταν, ύστερα απ� δια-�ε�αιώσεις των σ��ιετικών αρ�ών �τιδεν κινδυνεύει, απ��ώρησε απ� τ� κτί-ρι� της απ�στ�λής, συνελή θη απ� ταστρατεύματα κατ��ής, δικάσθηκε μυ-στικά και εκτελέσθηκε.

Η σημαντικ�τερη, απ� πλευράς διε-θνών επιπτώσεων, περίπτωση διπλωμα-τικ�ύ ασύλ�υ τ�ν 20� αιώνα, υπήρ!ε ηείσ�δ�ς και η παραμ�νή �ιλιάδων Aνα-τ�λικ�γερμανών π�λιτών στις πρεσ�είεςτης #μ�σπ�νδιακής Δημ�κρατίας τηςΓερμανίας σε Πράγα, Β�υδαπέστη και

H πρ�στασία π�λιτικά

διωκ�μενων πρ�σώ-

πων στ�υς �ώρ�υς

των διπλωματικών

απ�στ�λών


T� πρ�εδρικ� μέγαρ� στ� Σαντιάγ� της Xιλής, κατεστραμμέν� απ�τις ��μ�ες της π�λεμικής αερ�π�ρίας, λίγες ώρες μετά τ� πρα�ικ�-πημα κατά τ�υ πρ�έδρ�υ Aλιέντε τ� 1973. Πέντε �ιλιάδες δημ�κρά-τες Xιλιαν�ί �ήτησαν τ�τε πρ�στασία σε πρεσ�είες.

Ανατ�λικ� Βερ�λίν� τ� καλ�καίρι τ�υ1989. Τα γεγ�ν�τα π�υ επακ�λ�ύθησαν�δήγησαν στη μα%ική έ!�δ� των πρ�-σ ύγων στη Δύση, στ� άν�ιγμα των συ-ν�ρων της #υγγαρίας με την Αυστρία,στην ανατρ�πή της κυ�έρνησης )�νε-κερ και σε απ�σταθερ�π�ίηση τ�υ ανα-τ�λικ�γερμανικ�ύ καθεστώτ�ς, με τελι-κ� απ�τέλεσμα την πτώση τ�υ Τεί��υςτ�υ Βερ�λίν�υ την 9η Ν�εμ�ρί�υ 1989.

Περι�ρισμένεςρυθμίσεις

Παρά την εντυπωσιακή αυτή εικ�νατης διεθν�ύς πρακτικής, �ι ρυθμίσειςτ�υ διεθν�ύς δικαί�υ ως πρ�ς τ� διπλω-ματικ� άσυλ� είναι ε!αιρετικά περι�ρι-σμένες. Η παρα�ώρηση τ�υ ασύλ�υ συ-νιστά επέμ�αση στις εσωτερικές υπ�θέ-σεις τ�υ κράτ�υς, στ� �π�ί� �ρίσκεται ηαπ�στ�λή, δημι�υργεί σ��αρ�τατες ε-ντάσεις μετα!ύ αυτ�ύ και τ�υ κράτ�υςπ�υ παρέ�ει τ� άσυλ�, ενώ είναι αμ ί-��λ� εάν συμ�ι�ά%εται με τ�υς καν�νεςπ�υ ρυθμί%�υν τη λειτ�υργία των δι-πλωματικών απ�στ�λών.

Συμ�άσεις, π�υ αναγνωρί%�υν και α-ναπτύσσ�υν σε κάπ�ι�ν �αθμ� την πρα-κτική της παρα�ώρησης διπλωματικ�ύασύλ�υ, έ��υν συνα θεί μ�ν�ν μετα!ύ�ρισμένων κρατών της Λατινικής Αμε-

ρικής (συμ�άσεις Α�άνας – 1928, Μ�-ντε�ιδέ� – 1933 και Καράκας–1954). Ηανάπτυ!η τ�υ θεσμ�ύ πρέπει να ανα%η-τηθεί κυρίως στην έντ�νη ανάμει!η τωνεν�πλων δυνάμεων στην π�λιτική %ωήτων �ωρών της περι��ής. Μέ�ρι τη δε-καετία τ�υ ’80, η εναλλαγή στην ε!�υσίαγιν�ταν συ�νά μέσω στρατιωτικών ε-πεμ�άσεων π�υ εκπρ�σωπ�ύσαν �μως,σε κάπ�ι� �αθμ�, υπαρκτές π�λιτικέςδυνάμεις. Τ� διπλωματικ� άσυλ� συνι-στ�ύσε, υπ� τις συνθήκες αυτές, εγγύη-ση πρ�στασίας της π�λιτικ�στρατιωτι-κής ελίτ και στ�ι�εί� ευελι!ίας και συνέ-�ειας π�λιτικών συστημάτων π�υ λει-τ�υργ�ύσαν υπ� καθεστώς «έκτακτηςανάγκης».

Τ� Διεθνές Δικαστήρι� της )άγης ε!έ-δωσε κατά τα έτη 1950–1951 τρεις απ�- άσεις, σ�ετικές με τ� διπλωματικ� άσυ-λ� στην υπ�θεση Haya de la Torre (Κ�-λ�μ�ία κατά Περ�ύ). #ι απ� άσεις αυ-τές διευκρίνισαν �ρισμένα %ητήματα τ�υδιπλωματικ�ύ ασύλ�υ, �πως ε αρμ�%�-ταν στη Λ. Αμερική, δεν διατύπωσαν �-μως καν�νες �ικ�υμενικής ε αρμ�γής.#ι λύσεις π�υ παρέ�ει τ� σύγ�ρ�ν� διε-θνές δίκαι� �ασί%�νται στη στάθμισησυμ ερ�ντων μετα!ύ τ�υ δικαί�υ των δι-πλωματικών σ�έσεων και της πρ�στα-σίας των δικαιωμάτων τ�υ ανθρώπ�υ, εί-ναι �μως κατ’ ανάγκην περιπτωσι�λ�γι-κές. Σημειωτέ�ν �τι �ι �ώρ�ι της απ�στ�-λής δεν θεωρ�ύνται πλέ�ν έδα �ς τ�υ

διαπιστεύ�ντ�ς κράτ�υς,αλλά τ�υ κράτ�υς στ� �π�ί�γίνεται η διαπίστευση.

Παρα�ώρηση διπλωματι-κ�ύ ασύλ�υ επιτρέπεται κυ-ρίως για λ�γ�υς πρ�σωρι-νής πρ�στασίας πρ�σώπωνσε περιπτώσεις γενικευμέ-νης αναρ�ίας. Ε�ει υπ�στη-ρι�θεί, �τι η ν�μιμ�τητα τηςπαρ��ής πρ�στασίας σε δι-πλωματική απ�στ�λή θαμπ�ρ�ύσε να θεμελιωθείστ�ν �αρακτήρα της ως «α-τύπ�υ αντιμέτρ�υ» και «αν-θρωπιστικής επέμ�ασης» ή-πιας μ�ρ ής, �ταν ένα κρά-τ�ς παρα�ιά%ει διεθνώςπρ�στατευ�μενα δικαιώμα-τα τ�υ ανθρώπ�υ.

Παραμένει πάντως ασα- ές, εάν υ ίσταται υπ��ρέ-ωση των αρ�ών, να επιτρέ-ψ�υν την ασ αλή έ!�δ� τ�υπρ�στατευ�μεν�υ πρ�σώ-π�υ απ� τη �ώρα. Σε κάθεπερίπτωση, πάντως, δεν επι-τρέπεται η παρα�ίαση των�ώρων της απ�στ�λής, ακ�-μη και αν παρέ�εται πρ�-στασία σε πρ�σωπα �ωρίςνα πληρ�ύνται �ι πρ�ϋπ�-θέσεις π�υ θέτει τ� διεθνέςδίκαι�.

Ε�ει υπ�στηρι�θεί �τι πα-ρα�ίαση των �ώρων επιτρέ-πεται μ�ν�ν στην ακραίαπερίπτωση κατά την �π�ία�ι δραστηρι�τητες των πρ�-στατευ�μενων πρ�σώπωνθέτ�υν σε κίνδυν� ανθρώπι-νες %ωές ή συνιστ�ύν ε!αι-ρετικά σ��αρή απειλή γιατην ασ άλεια τ�υ κράτ�υς.

Xιλιάδες Aνατ�λικ�γερμαν�ί κατέ�υγαν τ� καλ�καίρι τ�υ 1989 στις πρεσ�είες της Oμ�σπ�νδιακής Δημ�κρατίας της Γερμανίαςστην Πράγα, τη B�υδαπέστη και τ� Aν. Bερ�λίν�. H έ��δ�ς πρ�σ�ύγων πρ�ς τη Δύση πήρε στη συνέ�εια μα�ικ� �αρακτήρα και �-δήγησε, σε συνδυασμ� με τα γεγ�ν�τα π�υ ακ�λ�ύθησαν, στην ανατρ�πή της κυ�έρνησης X�νεκερ και στην πτώση τ�υ Tεί��υς τ�υBερ�λίν�υ, απ’ �π�υ η �ωτ�γρα�ία, στις 9 N�εμ�ρί�υ 1989.


AΣYΛO

Τ� πρ�σ υγικ� πρ��λημα υ-π� τη σύγ�ρ�νη εκδ��ή τ�υεμ ανίσθηκε στις αρ�έςτ�υ 20�ύ αιώνα, ως απ�τέ-λεσμα τ�υ A΄ Παγκ�σμί�υΠ�λέμ�υ, � �π�ί�ς �δήγη-σε στην Eπανάσταση τωνΜπ�λσε�ίκων στη Ρωσία,

στη διάλυση της #θωμανικής Aυτ�-κρατ�ρίας και στην ίδρυση τ�υ σύγ-�ρ�ν�υ τ�υρκικ�ύ κράτ�υς. Η γεν�-κτ�νία των Αρμενίων τ� 1915 και �ιδιωγμ�ί π�υ συνε�ίσθηκαν και τα επ�-μενα έτη, δημι�ύργησαν τ� πρώτ�πρ�ηγ�ύμεν�, ενώ ακ�λ�ύθησαν �ιΕλληνες της Μικράς Ασίας και τ�υΠ�ντ�υ, �ι Ασσύρι�ι και )αλδαί�ι.Αλλα πρ�σ υγικά ρεύματα εμ ανί-σθηκαν απ� τη Ρωσία πρ�ς τη ΔυτικήΕυρώπη απ� πρ�σωπα και �μάδεςπ�υ επιδίωκαν να σωθ�ύν απ� τηντρ�μ�κρατία της επανάστασης. Η άν�-δ�ς των εθνικ�σ�σιαλιστών στην ε!�υ-σία τ� 1933 και � ισπανικ�ς Εμ ύλι�ς(1936–1939) πρ�κάλεσαν νέες ε!�δ�υςπρ�σ ύγων.

Για την αντιμετώπιση των πρ��λη-μάτων αυτών, η Κ�ινωνία των Εθνώνίδρυσε τ� 1921 την Υπατη Αρμ�στείαγια τ�υς Ρώσ�υς και Αρμένι�υς πρ�-σ υγες, με πρώτ� αρμ�στή τ�ν Ν�ρ�η-γ� Fridtjof Nansen, � �π�ί�ς ανέπτυ!επ�ικίλες δραστηρι�τητες, μετα!ύ άλ-λων και υπέρ των πρ�σ ύγων απ� τηΜικρά Ασία. Κατά την περί�δ�1921–1933 συνή θησαν ειδικές συμ�ά-σεις π�υ πρ�σδι�ρισαν τ� ν�μικ� κα-θεστώς, κυρίως Ρώσων και Αρμενίωνπρ�σ ύγων, ενώ τα έτη 1938–39 πρ�-στέθηκαν δύ� ακ�μη συμ ωνίες γιατ�υς πρ�σ υγες απ� τη Γερμανία καιτην Αυστρία.

Τ� τέλ�ς τ�υ B΄ Παγκ�σμί�υ Π�λέ-μ�υ συν�δεύθηκε απ� νέα πρ�σ υγι-κά ρεύματα σε ευρωπαϊκ� έδα �ς. ΣτηΣυμ ωνία τ�υ Π�τσνταμ της 2.8.1945,ΗΠΑ, ΕΣΣΔ και Μ. Βρετανία συμ ώ-νησαν στην εκδίω!η των γερμανικώνμει�ν�τήτων απ� την Π�λωνία, τηνΤσε��σλ��ακία και την #υγγαρία.Μέ�ρι τα τέλη της δεκαετίας τ�υ ’40, ησταδιακή επι��λή αυταρ�ικών καθε-στώτων στην Ανατ�λική Ευρώπη δη-μι�ύργησε νέ�υς πρ�σ υγες πρ�ς τιςδυτικ�ευρωπαϊκές �ώρες, ενώ � ελλη-νικ�ς Eμ ύλι�ς πρ�κάλεσε πρ�σ υγι-κά ρεύματα με αντίστρ� η �ρά.

Σύμ�αση της ΓενεύηςΗ Γενική Συνέλευση τ�υ #ΗΕ ίδρυ-

σε την 14.12.1950 την «Υπατη Αρμ�-στεία τ�υ #ΗΕ για τ�υς Πρ�σ υγες»(UNHCR), με σκ�π� να θέσει τ� πρ�-σ υγικ� πρ��λημα υπ� την αιγίδα τ�υδιεθν�ύς �ργανισμ�ύ. Η διεθνής κ�ιν�-τητα απ� άσισε ε!άλλ�υ να πρ�σδι�-ρίσει τ� διεθνές ν�μικ� καθεστώς τωνπρ�σ ύγων με διεθνή σύμ�αση γενικήςε αρμ�γής. Η Σύμ�αση της Γενεύηςγια τ� Ν�μικ� Καθεστώς των Πρ�σ ύ-γων υι�θετήθηκε την 28.07.1951 και συ-μπληρώθηκε με τ� Πρωτ�κ�λλ� τηςΝέας Υ�ρκης της 4.10.1967. #ι δύ� αυ-τές συμ�άσεις έ��υν απ�κτήσει πλέ�νσ�εδ�ν �ικ�υμενική απ�δ��ή. Την8.6.1999, τις εί�αν κυρώσει 133 �ώρες,μετα!ύ των �π�ίων και η Ελλάδα. Συ-

μπληρωματική ε αρμ�γή σε θέματαπρ�σ ύγων έ��υν περι ερειακές συμ-�άσεις, �πως η Ευρωπαϊκή Σύμ�ασητων Δικαιωμάτων τ�υ Ανθρώπ�υ (ι-δίως άρθρ� 3), αλλά και η Σύμ�αση τ�υ#ργανισμ�ύ Α ρικανικής Εν�τηταςτης 10.9.1969 για τη Ρύθμιση ΕιδικώνΘεμάτων των Πρ��λημάτων των Πρ�-σ ύγων στην Α ρική.

Ως πρ�σ υγας θεωρείται, κατά τη

Σύμ�αση της Γενεύης, κάθε πρ�σωπ�π�υ έ�ει δικαι�λ�γημέν� �� δίω!ηςστη �ώρα της �π�ίας έ�ει την ιθαγέ-νεια, λ�γω υλής, θρησκείας, εθνικ�-τητας, π�λιτικών πεπ�ιθήσεων ή συμ-μετ��ής σε κ�ινωνική �μάδα. Δεν πρ�-στατεύ�νται πρ�σωπα π�υ κατηγ�-ρ�ύνται για εγκλήματα κατά της ειρή-νης, εγκλήματα π�λέμ�υ, εγκλήματακατά της ανθρωπ�τητας, ή έ��υν πρ�-

�εί σε πρά!εις αντίθετες πρ�ς τ�υςσκ�π�ύς και τις αρ�ές των ΗνωμένωνΕθνών (π.�. τρ�μ�κρατία, ανατρ�πήδημ�κρατικής κυ�έρνησης).

Τ� κεντρικ� στ�ι�εί� της πρ�στα-σίας π�υ παρέ�ει η Σύμ�αση της Γε-νεύης είναι η απαγ�ρευση της απέλα-σης ή επαναπρ�ώθησης τ�υ πρ�σ υγασε �ώρα �π�υ κινδυνεύει η %ωή ή η ε-λευθερία τ�υ (αρ�ή τ�υ non–refou-

Πρ�στασία

των πρ�σ ύγων


Πάνω απ� 1.300.000 Eλληνες αναγκάστηκαν να εκπατρισθ�ύν �ίαιααπ� τη Mικρά Aσία, μετά την κατάρ-ρευση τ�υ Mικρασιατικ�ύ Mετώπ�υ.Στη �ωτ�γρα�ία, πρ�σ�υγες απ� την Kαισάρεια της Kαππαδ�κίας και την Kιλικία, στην Kέρκυρα, στις 16 Oκτω�ρί�υ τ�υ 1924 (�ωτ.: Aθήνα, Kέντρ� Mικρασιατικών Σπ�υδών).

τρίτα κράτη. Στ� σημεί� αυτ� είναι α-παραίτητη μια διευκρίνιση. Η ελληνικήν�μ�θεσία περί πρ�στασίας των πρ�-σ ύγων, �πως άλλωστε και �ι Συμ�ά-σεις Schengen και Δ�υ�λίν�υ, �ρησιμ�-π�ι�ύν τ� �ρ� «παρ��ή ασύλ�υ» για να�αρακτηρίσ�υν την πρ�στασία, την �-π�ία παρέ�ει ηΣύμ�αση τηςΓενεύης. # �-ρ�ς αυτ�ς, ε-κτ�ς τ�υ �τιδεν έ�ει καμιάσ�έση με τ� δι-πλωματικ� ά-συλ�, δεν ακρι-��λ�γεί. «Ασυ-λ�» σημαίνει �-τι η �ώρα υπ�-δ��ής επιτρέ-πει την παρα-μ�νή τ�υ π�λι-τικά διωκ�με-ν�υ αλλ�δα-π�ύ στ� έδα- �ς της �ωρίςπερι�ρισμ�ύς, με την πρ��πτική μ�νι-μ�τερης εγκατάστασης. Τ� διεθνές δί-και� �μως πρ�στατεύει τ�ν πρ�σ υγαμ�ν�ν κατά της επαναπρ�ώθησης. Η�ώρα υπ�δ��ής έ�ει τ� δικαίωμα να τ�ναπελάσει ή απ�μακρύνει πρ�ς σε τρίτη�ώρα, π.�. στην πρ�ηγ�ύμενη �ώρα πα-

ραμ�νής, υπ� τ�ν �ρ� �τι η �ώρα αυτήπαρέ�ει εγγυήσεις ανάλ�γης πρ�στα-σίας. Επ�μένως, η Σύμ�αση της Γενεύ-ης παρέ�ει πρ�στασία ελάσσ�να εκεί-νης τ�υ ασύλ�υ.

Τ� ν�μικ� καθεστώς των Συμ�άσεωνΓενεύης–Νέας Υ�ρκης υ ίσταται τ�υς

κλυδωνισμ�ύςαπ� την έντασημετα!ύ καν�νι-στικών πρ�σ-δ�κιών και �ι-κ�ν�μικών καικ�ινωνικών α-ντ��ών των �ω-ρών υπ�δ��ής.Η πίεση θα �-δηγήσει είτεστη μεταρρύθ-μιση είτε στην�πισθ�δρ�μη-ση της πρ�στα-σίας των πρ�-σ ύγων. Μιατρίτη πρ��πτι-κή είναι η έν�-

πλη επέμ�αση της διεθν�ύς κ�ιν�τηταςσε �ώρες π�υ παρα�ιά%�υν κατά τρ�π�μα%ικ� τα δικαιώματα τ�υ ανθρώπ�υ,ώστε να τεθ�ύν υπ� έλεγ�� ι πηγές τηςαπ�σταθερ�π�ίησης. Και αυτή η λύση�μως έ�ει, �πως είναι γνωστ�, τ� κ�-στ�ς της. A.Σ.

Aπαγ�ρεύεται

η απέλαση

ή επαναπρ�ώθηση

τ�υ πρ�σ�υγα

σε �ώρα �π�υ

κινδυνεύει η �ωή ή

η ελευθερία τ�υ

lement). Ως τέτ�ια �ώρα δεν θεωρείταιμ�ν�ν η �ώρα της ιθαγένειας τ�υ πρ�-σ υγα, αλλά και κάθε άλλη �ώρα, απ�την �π�ία � αλλ�δαπ�ς κινδυνεύει ναπαραδ�θεί σε αυτήν. Αν και η Σύμ�α-ση δεν πρ�στατεύει τ�υς λεγ�μεν�υς«�ικ�ν�μικ�ύς πρ�σ υγες» –στην �υ-σία πρ�κειται για μετανάστες απ� α-ναπτυσσ�μενες �ώρες–, η �ρι�θέτησημετα!ύ πρ�σ ύγων και μεταναστώνκαθίσταται �λ�ένα και περισσ�τερ�δυσδιάκριτη, ιδίως �ταν πρ�κειται γιααλλ�δαπ�ύς π�υ πρ�έρ��νται απ� �ώ-ρες π�υ �αρακτηρί%�νται απ� κατάρ-ρευση των π�λιτικών δ�μών, �ρ�νιεςεμ ύλιες συρρά!εις και διαρθρωτική�ικ�ν�μική κρίση.

#ι περι ερειακές έν�πλες συρρά!ειςσυνέ�ισαν να δημι�υργ�ύν νέα πρ�-σ υγικά ρεύματα. Παλαιστίνι�ι πρ�-σ υγες, «boat people» απ� τη Ν�τι�α-νατ�λική Ασία, Κ�ύρδ�ι, Α ρικαν�ίπρ�σ υγες, λ�γω των διαδ��ικών συρ-ρά!εων και της κατάρρευσης των κρα-τικών δ�μών στην Α ρική κατά την τε-λευταία δεκαετία, Β�σνι�ι μ�υσ�υλμά-ν�ι και Αλ�αν�ί Κ�σ��άρ�ι, θύματατης �αρ�αρ�τητας των καθεστώτωνΜιλ�σε�ιτς-Κάρατ%ιτς-Mλάντιτς, υ-πάγ�νται, άμεσα ή έμμεσα, στ�ν �ρι-σμ� τ�υ πρ�σ υγα της Σύμ�ασης τηςΓενεύης και δικαι�ύνται πρ�στασία σε

Eνάμισι εκατ�μμύρι� νεκρ�ί και �ιλιάδες πρ�σ�υγες ήταν � απ�λ�γισμ�ς της Γεν�κτ�νίας των Aρμενίων π�υ ε�ετέλε-σαν �ι Nε�τ�υρκ�ι τα έτη 1915-16, στ� πλαίσι� της εθν�κάθαρσης. Στη �ωτ�γρα�ία, Aρμένι�ι πρ�σ�υγες στ� δρ�μ�τ�υ �ριστικ�ύ εκπατρισμ�ύ.


AΣYΛO

Tης Mαρίας Σταυρπύλυ

Yπεύθυνης Πρ�στασίας Πρ�σ�ύγων, Yπάτη Aρμ�στεία Hν. Eθνώνγια τ�υς Πρ�σ�υγες – Γρα�εί� Aθήνας

Oλα τα ευρωπαϊκά κράτη δεσμεύ�νται απ� τηΣύμ�αση της Γενεύης τ�υ 1951 για τ� Kαθεστώςτων Πρ�σ�ύγων, �σ�ν α��ρά την υπ��ρέωσήτ�υς να αναγνωρί$�υν �ρισμένα δικαιώματαστ�υς πρ�σ�υγες π�υ κατα�εύγ�υν στ� έδα��ςτ�υς. Παράλληλα, ένα απ� τα σημαντικ�τερακυριαρ�ικά δικαιώματα εν�ς κράτ�υς είναι να ε-λέγ�ει π�ι�ς διέρ�εται τα σύν�ρά τ�υ και π�ι�ς

παραμένει εντ�ς αυτών – σε αυτ� τ� πλαίσι� εντάσσεται και η��ρήγηση τ�υ ασύλ�υ ή τ�υ καθεστώτ�ς τ�υ πρ�σ�υγα.

H EOK εκ πρώτης �ψεως δεν εί�ε λ�γ� να θίγει, και δεν έθιγε,τ�ν ευαίσθητ� τ�μέα τ�υ ασύλ�υ. Ωστ�σ�, ήδη απ� τ� 1957(Συνθήκη της Pώμης) ήταν πρ��ανές �τι η δημι�υργία μιας ε-σωτερικής αγ�ράς ήταν συνυ�ασμένη με την ελευθερία μετακί-νησης π�υ απαιτ�ύσε σταδιακά λιγ�τερ�υς ελέγ��υς στα σύν�-ρα και εναρμ�νισμέν� καθεστώς εγκατάστασης αλλ�δαπών. HΣυνθήκη τ�υ Mάαστρι�τ (1992) αναγνώρισε πως �ι π�λιτικέςτης μετανάστευσης και τ�υ ασύλ�υ ενέπιπταν στ� λεγ�μεν� τρί-τ� πυλώνα της Eυρωπαϊκής Eνωσης (τ�ν πυλώνα των δικαστι-κών και εσωτερικών υπ�θέσεων), μα$ί με άλλα θέματα, �πως εί-σ�δ�ς και παραμ�νή αλλ�δαπών, παράν�μη μετανάστευση,ναρκωτικά, τρ�μ�κρατία κ.λπ. Xαρακτηριστικ� τ�υ τρίτ�υ πυ-λώνα είναι �τι κυρίαρ�η παραμένει η συνεργασία των κρατών-μελών και �τι τα κ�ινά �ργανα της E.E. (Eπιτρ�πή, K�ιν��ύ-λι�, Δικαστήρι�) δεν συμμετέ��υν (τ� γνωστ� ως «δημ�κρατικ�έλλειμμα»).

Hδη πριν απ� τη Συνθήκη τ�υ Mάαστρι�τ �ι περισσ�τερες δυ-τικ�ευρωπαϊκές �ώρες εί�αν εμπλακεί σε διαδικασίες π�υ απ�-σκ�π�ύσαν σε αυ*ημένη συνεργασία σε θέματα εσωτερικής α-σ�άλειας, και η �π�ία �ρ�νικά συνέπεσε με τη ραγδαία αύ*ησητ�υ αριθμ�ύ των αιτ�ύντων άσυλ� στην Eυρώπη. Oρισμένες �ώ-ρες (αρ�ικά η Γαλλία και η Γερμανία, και αργ�τερα �ι �ώρες τηςBenelux), π�υ πίστευαν ακράδαντα πως η ελεύθερη μετακίνησηατ�μων, αγαθών, υπηρεσιών και κε�αλαί�υ ήταν αδύνατη �ω-ρίς εναρμ�νισμένα μέτρα ασ�αλείας, απ��άσισαν, εν είδει πιλ�-τικ�ύ πρ�γράμματ�ς, να συστηματ�π�ιήσ�υν την κατάργησητων συν�ρων. T� 1985 στ� Schengen υπέγραψαν τη σ�ετική συμ-�ωνία, η �π�ία μετα*ύ άλλων απαιτ�ύσε αστυν�μική συνεργα-σία, κ�ινή π�λιτική για τις θεωρήσεις εισ�δ�υς (�ί$ες), συμ�ω-νίες επανεισδ��ής, συνεργασία σε δικαστικά θέματα (π.�. έκδ�-ση) και συνεργασία στις σ�έσεις με τρίτες �ώρες. Στ�ν τ�μέα τ�υασύλ�υ, η συμ�ωνία καθ�ρι$ε π�ι� κράτ�ς-μέλ�ς θα ήταν υπεύ-θυν� για την ε*έταση εν�ς αιτήματ�ς ασύλ�υ.

Σύμ�αση Δυ�λίνυΣτ� μετα*ύ, άρ�ισαν �ι πρ�σπάθειες να συστηματ�π�ιηθεί η

T� άσυλ� στην Eυρώπηευθύνη για την ε*έταση των αιτημάτων α-σύλ�υ ως ένα απαραίτητ� �ήμα για την �-λ�κλήρωση της εσωτερικής αγ�ράς. Aυτές�ι πρ�σπάθειες κατέλη*αν στην υπ�γρα-�ή της «Σύμ�ασης για τ�ν Kαθ�ρισμ� τ�υKράτ�υς τ� �π�ί� είναι Yπεύθυν� για τηνE*έταση Aιτημάτων Aσύλ�υ π�υ κατατί-θενται σε ένα Kράτ�ς-Mέλ�ς των Eυρω-παϊκών K�ιν�τήτων». H Σύμ�αση, στην �-π�ία συμμετέ��υν και �ι δεκαπέντε �ώρεςτης E.E., τέθηκε σε ε�αρμ�γή τ� 1997 καιυπερσκελί$ει τ� αντίστ�ι�� κε�άλαι� της

Σύμ�ασης Schengen τ� �π�ί� ανα�έρθηκεπι� πάνω. Σκ�π�ς της Σύμ�ασης τ�υ Δ�υ-�λίν�υ, �πως υπ�ν�εί και � τίτλ�ς της, εί-ναι η υι�θέτηση κριτηρίων με �άση τα �-π�ία καθ�ρί$εται τ� κράτ�ς-μέλ�ς π�υ �-�είλει να ε*ετάσει μια αίτηση ασύλ�υ. T�σκεπτικ� είναι �τι δεν θα πρέπει να επι-τρέπεται σε έναν αιτ�ύντα άσυλ� π�υ�θάνει στην E.E. να $ητεί άσυλ� σε περισ-σ�τερες απ� μια �ώρες, παρατείν�ντας έ-τσι εσαεί την παραμ�νή τ�υ στ� έδα��ςτης Eνωσης και ενθαρρύν�ντας την κατά-

�ρηση τ�υ θεσμ�ύ τ�υ ασύλ�υ. Eπιπλέ�ν,ε*ασ�αλί$εται �τι τ�υλά�ιστ�ν ένα κρά-τ�ς θα είναι υπεύθυν� για κάθε αίτημα α-σύλ�υ, έτσι ώστε να ελα�ιστ�π�ι�ύνται �ιπεριπτώσεις αιτ�ύντων «σε τρ��ιά», αι-τ�ύντων δηλαδή π�υ κανένα κράτ�ς δενδέ�εται να ε*ετάσει τα αιτήματά τ�υς.

Tα κριτήρια π�υ θέτει η Σύμ�αση τ�υΔ�υ�λίν�υ ανήκ�υν σε τέσσερις κατηγ�-ρίες: �ικ�γενειακή εν�τητα αναγνωρισμέ-νων πρ�σ�ύγων, θεώρηση εισ�δ�υ ή ��-ρήγηση άδειας παραμ�νής απ� ένα κρά-

τ�ς-μέλ�ς, παράν�μη διέλευση απ� ένακράτ�ς-μέλ�ς και πρ�ηγ�ύμεν� αίτημα α-σύλ�υ σε κάπ�ι� κράτ�ς-μέλ�ς.

Συνθήκητυ Aμστερνταμ

H Συνθήκη τ�υ Aμστερνταμ (1997)πρ��ώρησε ένα �ήμα παραπέρα στην ε-ναρμ�νιση τ�υ ασύλ�υ σε ευρωπαϊκ� επί-πεδ�, στ� πλαίσι� της γενικ�τερης τάσης


��ρές ανάμεσα στις διαδικασίες π�υ ακ�-λ�υθ�ύνται στις �ώρες της E.E.

Για παράδειγμα, ενώ σ�εδ�ν σε �λητην Eυρώπη � αριθμ�ς των αιτημάτωνασύλ�υ τ� 1998 σ�εδ�ν διπλασιάστηκε,στην Eλλάδα μειώθηκε κατά πενήντατ�ις εκατ� (μείωση παρ�υσιάστηκε καιστην Π�λωνία και τη P�υμανία). H μείω-ση αυτή τ� πιθαν�τερ� είναι �τι δεν αντι-πρ�σωπεύει λιγ�τερη «$ήτηση» στις �ώ-ρες αυτές, αλλά περισσ�τερη δυσκ�λίατων αιτ�ύντων άσυλ� να «μπ�υν» στηδιαδικασία ασύλ�υ. Aντίστ�ι�α, η δυ-σκ�λία πρ�σ�ασης στη διαδικασία τ�υασύλ�υ είναι πιθαν�ν να σημαίνει μεγα-λύτερη (παράν�μη) μετακίνηση πρ�ς άλ-λες �ώρες, πι� ελαστικές και αύ*ηση τ�υαριθμ�ύ των αιτημάτων π�υ υπ��άλλ�-νται σε αυτές.

Eνα άλλ� α*ι�πρ�σεκτ� στ�ι�εί� μάςδίνει η σύγκριση τ�υ ντ�πι�υ πληθυ-σμ�ύ με τ�ν αριθμ� των αιτημάτων ασύ-λ�υ π�υ υπ��άλλ�νται. Eτσι, ενώ στηνEλ�ετία ένας αιτών άσυλ� αντιστ�ι�εί σε170 Eλ�ετ�ύς, στη Γερμανία αντιστ�ι�είσε 830 Γερμαν�ύς και στην Eλλάδα σε3.540 Eλληνες. Στη Φινλανδία, τη Σλ��ε-νία, την Iσπανία, την Iταλία και τη P�υ-μανία αυτά τα π�σ�στά είναι ακ�μη μι-κρ�τερα. Φυσικά θα μπ�ρ�ύσε να υπ�-στηρι�θεί �τι �ρισμέν�ι αιτ�ύντες άσυλ�πρ�τιμ�ύν κάπ�ιες �ώρες και ��ι άλλες.Ωστ�σ�, αυτ� ακρι�ώς πρ�σπαθεί νακαταπ�λεμήσει η E.E., έτσι ώστε να μηνυπάρ��υν �ώρες πι� «ελκυστικές» απ�άλλες, �ι �π�ίες θα αναγκά$�νται να �έ-ρ�υν τ� μεγαλύτερ� «�άρ�ς» των αιτ�ύ-ντων άσυλ�.

Eπιπλέ�ν, δια�έρ�υν π�λύ μετα*ύτ�υς και τα π�σ�στά αναγνώρισης τωνπρ�σ�ύγων, έτσι ώστε μερικές �ώρες νααπ�δεικνύ�νται πι� «γενναι�δωρες» α-π� άλλες. Για παράδειγμα, ενώ στηνEλλάδα τ� συν�λικ� π�σ�στ� αναγνώρι-σης (δηλαδή �ι ��ρηγήσεις ασύλ�υ καιανθρωπιστικ�ύ καθεστώτ�ς μα$ί) δεν*επερν�ύν τ� 9%, στη Δανία τ� π�σ�στ�είναι 55%, στη Γερμανία 17% και στηνOλλανδία 38%.

H Yπάτη Aρμ�στεία, ως εντεταλμένηαπ� τη γενική συνέλευση των HνωμένωνEθνών να παρέ�ει πρ�στασία στ�υς πρ�-σ�υγες, έ�ει επανειλημμένα υπ�στηρί*ει�τι θα πρέπει να γίνει εναρμ�νιση τ�υ�υσιαστικ�ύ δικαί�υ περί πρ�σ�ύγων,τ�σ� �σ�ν α��ρά την ερμηνεία τ�υ �ρι-σμ�ύ τ�υ πρ�σ�υγα και τ� επίπεδ� στ��π�ί� θεωρ�ύνται ως απ�δεδειγμέν�ι �ιισ�υρισμ�ί τ�υ αιτ�ύντα άσυλ�, �σ� καιτις παρ��ές π�υ δίν�νται στ�υς αιτ�ύ-ντες (στέγαση, περίθαλψη κ.λπ.). Eπι-πλέ�ν, κάθε πρ�σπάθεια εναρμ�νισης θαπρέπει να λαμ�άνει υπ�ψη τ�υς υπάρ��-ντες καν�νες δικαί�υ, εθνικ�ύς και διε-θνείς, και τις επιταγές των διεθνών �ργά-νων π�υ έ��υν �ριστεί απ� τη διεθνή κ�ι-ν�τητα να επι�λέπ�υν την ε�αρμ�γή τωνδιεθνών συνθηκών π�υ α��ρ�ύν τ�υςπρ�σ�υγες, ιδίως την Eκτελεστική Eπι-τρ�πή της Yπάτης Aρμ�στείας. Tαυτ�-�ρ�να, θεωρεί �τι αν �ι πρ�σπάθειες ε-ναρμ�νισης έ��υν ως απ�τέλεσμα τη�ελτίωση των διαδικασιών τ�υ ασύλ�υ(απτ� παράδειγμα η υι�θέτηση τ�υ πρ�-εδρικ�ύ διατάγματ�ς 61/99 για τη διαδι-κασία τ�υ ασύλ�υ στην Eλλάδα), τ�τε ηπρ�στασία των πρ�σ�ύγων στην Eυρώ-πη θα έ�ει σημειώσει μεγάλη πρ��δ�.

π�υ τη διαπνέει να γίν�υν �ι ευρωπαϊκ�ίθεσμ�ί πι� δημ�κρατικ�ί. Eτσι, τ� άσυλ�περνά στ�ν πρώτ� πυλώνα και, με �ρισμέ-νες (σημαντικές) δια��ρ�π�ιήσεις, θα έ�ειτην ίδια μετα�είριση, �πως και �ι υπ�λ�ι-π�ι κεντρικ�ί τ�μείς της EυρωπαϊκήςEνωσης.

H εναρμ�νισμένη π�λιτική για τ� άσυλ�στην Eυρώπη θα πρέπει να περικλείει ταε*ής:

• ελά�ιστες εγγυήσεις �σ�ν α��ρά τηςδιαδικασίες τ�υ ασύλ�υ (τα�ύρρυθμεςδιαδικασίες, διαδικασίες στα σύν�ρακ.λπ.),

• ελά�ιστα κ�ινά κριτήρια για την ερ-μηνεία τ�υ �ρισμ�ύ τ�υ πρ�σ�υγα,

• ελά�ιστες εγγυήσεις για την υπ�δ��ήτων αιτ�ύντων άσυλ�,

• �ρισμ� τ�υ κράτ�υς π�υ είναι υπεύ-θυν� να ε*ετάσει μια αίτηση ασύλ�υ.

Eνώ πρ�σπάθειες εναρμ�νισης έ��υνγίνει για τα δύ� πρώτα και τ� τελευταί� (ι-δίως με τη Σύμ�αση τ�υ Δ�υ�λίν�υ) – α-

ντίθετα, έ�ει σταθεί αδύνατη μέ�ρι τώρα�π�ιαδήπ�τε εναρμ�νιση στην υπ�δ��ή(παρ��ή στέγης, �ικ�ν�μικών ��ηθημά-των κ.λπ.). Oλεςαυτές �ι πρ�σπά-θειες, π�υ έ��υνπάρει τη μ�ρ�ήδια��ρων κειμέ-νων, συνθηκών, �-δηγιών, κ.λπ., θαπρέπει τώρα να«κ�ιν�τικ�π�ιη-θ�ύν», δηλαδή ναυι�θετηθ�ύν εκ νέ-�υ απ� τα �ργανατης E.E., πρ�κειμέ-ν�υ να εντα�θ�ύνστ� δίκαι� της E.E.

Θα δ�θεί έτσι η δυνατ�τητα στα κρά-τη–μέλη και τα υπ�λ�ιπα �ργανα τηςEνωσης, ιδίως στην Eπιτρ�πή και τ� K�ι-ν��ύλι�, να αναθεωρήσ�υν μερικές απ�τις κ�ινές θέσεις π�υ εί�αν υι�θετηθεί στ�

παρελθ�ν στα θέματα τ�υ ασύλ�υ κατάτρ�π� μη ικαν�π�ιητικ�.

Oι ε*ελί*εις π�υ τέθηκαν σε τρ��ιά μετη Συνθήκη τ�υAμστερνταμ επι-σ � ρ α γ ί σ τ η κ α νστην πρ�σ�ατηΣύν�δ� K�ρυ�ήςστ� Tάμπερε, �π�υ�ι αρ�ηγ�ί τωνκρατών της Eνω-σης επανέλα�αν �-τι τ� δικαίωμα τ�υπρ�σ�υγα να $η-τήσει άσυλ� είναι«απ�λυτ�».

Παρά τις πρ�-σπάθειες π�υ έ-

��υν γίνει με σκ�π� την εναρμ�νιση �σ�τ� δυνατ� περισσ�τερων θεμάτων τ�υ α-σύλ�υ, τα στατιστικά στ�ι�εία π�υ έ�ει ηYπατη Aρμ�στεία στη διάθεσή της απ�-δεικνύ�υν �τι παραμέν�υν τεράστιες δια-

9 Aυγ�ύστ�υ1991. XιλιάδεςAλ�αν�ί συνωστί-��νται στ� λιμάνιτ�υ Mπάρι, στην Iταλία, πρώτ� σταθμ� της μεγάλης �υγής τ�υς (�ωτ.: AssociatedPress).

Πρ�σπάθειες

εναρμ�νισης

των ευρωπαϊκών

κρατών στα θέματα

τ�υ ασύλ�υ


AΣYΛO

Tης Kαίτης Kε�αγι�γλ υ

Yπεύθυνης Eνημέρωσης, Yπατη Aρμ�στεία τ�υ OHE για τ�υς Πρ�σ�υγες, Γρα�εί� Aθήνας

Oσυν�λικς αριθμς τωνανθρώπων π�υ εμπί-πτ�υν στην αρμ�διτητατης Yπατης Aρμ�στείαςαυ�ήθηκε απ τα 14,8 ε-κατ�μμύρια τ�υ 1989 σεπερισστερα απ 21,4 τ�1999. Πρκειται για 11,5

εκατ�μμύρια πρ�σ�υγες, π�υ �ήτησανκαι έλα�αν άσυλ�, 1,3 εκατ�μμύρια αι-τ�ύντες άσυλ�, π�υ �ρίσκ�νται στη δια-δικασία !�ρήγησης ασύλ�υ, 1,9 εκατ�μ-μύρια επαναπατρισθέντες και 6,7 εκα-τ�μμύρια άτ�μα εκτ�πισμένα στη �ώρατ�υς, για τα �π�ία "ρ�ντί�ει η YπατηAρμ�στεία ύστερα απ αίτημα τ�υ Γενι-κ�ύ Γραμματέα ή της Γενικής Συνέλευ-σης τ�υ OHE. Παγκ�σμίως, � αριθμςτων εκτ�πισμένων στη !ώρα τ�υς �επερ-νά τα 30 εκατ�μμύρια.

Kατά τα !ρνια τ�υ ψυ!ρ�ύ π�λέμ�υ,επικρατ�ύσε «παγερή σα"ήνεια». Oιπρσ"υγες συνήθως διέσ!ι�αν διεθνή καισυγ!ρνως ιδε�λ�γικά σύν�ρα. Zητ�ύ-σαν, και κατά καννα ε�ασ"άλι�αν, άσυ-λ� σε !ώρες τ�υ αντίθετ�υ π�λιτικ�ύστρατ�πέδ�υ.

Eπειτα, έπεσε τ� Tεί!�ς τ�υ Bερ�λίν�υκαι ακ�λ�ύθησαν διαδ�!ικές εσωτερικέςέν�πλες συγκρ�ύσεις. Aυτές �δήγησανσε μα�ικές εκτ�πίσεις, π�υ δεν υπήρ�αναπλώς απ�τέλεσμα, αλλά σε �ρισμένεςπεριπτώσεις και σκ�πς της σύγκρ�υσης.Aν και �ι πλεμ�ι μετα�ύ κρατών δεν έ-!�υν εκλείψει, �ι συγκρ�ύσεις σήμερατείν�υν να είναι εσωτερικές.

Σημεία ανάλε�ης

Eυρώπη: H Eυρώπη "ιλ��ενεί περί-π�υ 6,2 εκατ�μμύρια πρσ"υγες και άλ-λα άτ�μα π�υ εμπίπτ�υν στην αρμ�δι-τητα της Yπατης Aρμ�στείας.

Oταν η Kρ�ατία και η Σλ��ενία κήρυ-�αν την ανε�αρτησία τ�υς τ� 1991, αμέ-σως ακ�λ�ύθησε � πλεμ�ς. H ιστ�ρίατης πρώην Γι�υγκ�σλα�ίας, κατά τα τε-λευταία δέκα !ρνια, μ�ιά�ει με κατάλ�-γ� μιας τραγικής αλληλ�υ!ίας καταστά-σεων, π�υ άνθρωπ�ι ε�αναγκάστηκαν,ή ε�ανάγκασαν άλλ�υς, να εγκαταλεί-ψ�υν τις εστίες τ�υς. Tέσσερα !ρνια με-τά την υπ�γρα"ή της Eιρηνευτικής Συμ-"ωνίας τ�υ Nτέιτ�ν, περίπ�υ 1,7 εκα-τ�μμύρια άνθρωπ�ι απ !ώρες της πρώ-ην Γι�υγκ�σλα�ίας περιμέν�υν ακμανα επιστρέψ�υν στα σπίτια τ�υς. H Oμ�-σπ�νδιακή Δημ�κρατία της Γι�υγκ�-σλα�ίας (OΔΓ) για παράδειγμα, "ιλ��ε-νεί περισστερ�υς απ μισ εκατ�μμύ-ρι� Σέρ��υς πρσ"υγες απ την Kρ�α-τία και τη B�σνία – Eρ�εγ��ίνη.

Eπειτα, ήρθε η κρίση τ�υ K�σσυ"�πε-δί�υ. Περίπ�υ 1,5 εκατ�μμύρι� άνθρω-π�ι �ερι�ώθηκαν. T�ν I�ύνι� �εκίνησεμα�ική και ραγδαία επιστρ�"ή πρ�σ"ύ-γων αλ�ανικής καταγωγής, ενώ περισ-στερ�ι απ 200.000 Σέρ��ι και P�μάτράπηκαν σε "υγή.

Mετά τ� τέλ�ς τ�υ ψυ!ρ�ύ π�λέμ�υκαι τη διάλυση της Σ��ιετικής Eνωσης,περίπ�υ 9 εκατ�μμύρια άνθρωπ�ι μετα-κινήθηκαν στις !ώρες της K�ιν�π�λιτεί-

ας Aνε�άρτητων Kρατών (KAK). T�νπερασμέν� I�ύνι� η Yπατη Aρμ�στείαπρ�ειδ�π�ίησε τι η κρίση τ�υ K�σσυ-"�πεδί�υ δεν πρέπει να εκτρέψει τηνπρ�σ�!ή και τ�υς πρ�υς της υ"ηλί�υαπ τα δυνητικά σημεία ανά"λε�ηςστην KAK και σε άλλες ταραγμένες πε-ρι�!ές τ�υ κσμ�υ.

T�ν N�έμ�ρι� τ�υ 1999, η YπατηAρμ�στής μετέ�η στη Pωσία για να με-τα"έρει την ανησυ!ία τ�υ Γενικ�ύΓραμματέα για την εκτπιση περισστε-ρων απ 200.000 Tσετσένων αμά!ων,κυρίως πρ�ς τη γειτ�νική Iγκ�υσετία.

Tα γεγ�ντα στην Kύπρ� τ� 1974 εί-!αν απ�τέλεσμα να εκτ�πιστ�ύν στ� ε-σωτερικ της !ώρας 265.000 άνθρωπ�ι.Περισστερ�ι απ 200.000 Eλλην�–Kύ-πρι�ι υπ�!ρεώθηκαν να πάνε στ� ντι�

τμήμα τ�υ νησι�ύ και 65.000T�υρκ�–Kύπρι�ι στ� �ρει�, κατε!με-ν� τμήμα. Eίκ�σι πέντε !ρνια μετά, �ιάνθρωπ�ι αυτ�ί περιμέν�υν ακμα να ε-πιστρέψ�υν στις εστίες τ�υς.

Mέση Aνατ�λή: O εσωτερικά εκτ�πι-σμέν�ς πληθυσμς τ�υ Iράκ, π�υ αριθ-μ�ύσε περί τ� ένα εκατ�μμύρι� τ�1991–92, είναι πρ�ϊν π�λλών δια"�ρε-τικών "αιν�μένων: μα!ών μετα�ύκ�υρδικών κ�μμάτων στη �ρεια «α-σ"αλή περι�!ή», εισ��λών σε αυτήντην περι�!ή τ�υρκικών και, σε μικρτε-ρ� �αθμ, ιρανικών στρατευμάτων, κα-θώς και των συνε!ι�μενων επιθέσεωντης κυ�έρνησης της Bαγδάτης εναντί�ντ�υ σιιτικ�ύ πληθυσμ�ύ. Eπιπλέ�ν, πε-ρισστερ�ι απ 600.000 πρ�σ�υγες κα-τέ"υγαν στ� Iράν, τη Συρία, τη Σα�υδι-

κή Aρα�ία και τη Δυτική Eυρώπη.Στην T�υρκία, μεγάλ�ς αριθμς

K�ύρδων !ωρικών μετακινήθηκε στιςπλεις τ�υ ν�τι�ανατ�λικ�ύ τμήματ�ςτης !ώρας, π�υ �ι τ�υρκικές έν�πλεςδυνάμεις έ!�υν εμπλακεί σε παρατετα-μένη σύγκρ�υση με K�ύρδ�υς αντάρτες.Aν και δεν υπάρ!�υν ακρι�ή στ�ι!εία, �αριθμς των εκτ�πισμένων στ� εσωτερι-κ� της �ώρας υπ�λ�γί�εται μετα�ύ500.000 και 2 εκατ�μμυρίων.

Συν�λικά, κατά τα τελευταία εννέα!ρνια, υπ��λήθηκαν 645.000 αιτήσειςασύλ�υ σε 19 ευρωπαϊκές !ώρες απT�ύρκ�υς, Iρακιν�ύς και Iραν�ύς π�λί-τες, στη συντριπτική πλει�ψη"ία κ�υρ-δικής καταγωγής. Aπ αυτ�ύς, αναγνω-ρίστηκε πρ�σ"υγικ ή ανθρωπιστικκαθεστώς σε 214.000 – π�σ�στ 33%.

Oι πρσ"υγες

στ�ν κσμ�


Oι �υλετικές συγκρ�ύσεις υπήρ�αν η �ασική αιτία τ�υ π�λέμ�υ στη P�υάντα τ� 1994. Περισσ�τερ�ι απ� 2,4 εκατ�μμύρια άνθρωπ�ι ε�αναγκάσθηκαν να δια�ύγ�υν σε γειτ�νικές �ώρες, �π�υ τ�υς παρα�ωρήθηκε άσυλ� (�ωτ.: UNHCR).

A�γαν�ί πρ�σ�υγες στ� Πακιστάν. H συνε�ι!�μενη εμ�ύλια σύρρα�η στ� A�γανιστάν έ�ει �δηγήσει περίπ�υ 1,2εκατ. πρ�σ�υγες στ� Πακιστάν και 1,4 εκατ. στ� Iράν (�ωτ.: UNHCR)

A�ρική: Σήμερα η μαύρη ήπειρ�ς "ι-λ��ενεί 6,5 εκατ�μμύρια πρ�σ�υγες ε-κτ�πισμέν�υς και επαναπατρισθέντες.Ωστσ�, �ι συγκρ�ύσεις στην A"ρικήκαι η ανθρώπινη δυστυ!ία π�υ τις συν�-δεύει περν�ύν σε μεγάλ� �αθμ απαρα-τήρητες.

Oι "υλετικές συγκρ�ύσεις υπήρ�αν η�ασική αιτία τ�υ π�λέμ�υ και της γεν�-κτ�νίας στη P�υάντα τ� 1994, π�υ ε�α-νάγκασε περισστερ�υς απ 2,4 εκατ�μ-μύρια ανθρώπ�υς να δια"ύγ�υν σε γει-τ�νικές !ώρες, π�υ τ�υς παρα!ωρήθη-κε άσυλ�. T� 1995, επέστρεψαν στην πα-τρίδα τ�υς περίπ�υ 800.000 P�υαντέ��ι,π�υ εί!αν "ύγει απ τη !ώρα κατά τηδιάρκεια συγκρ�ύσεων τις δεκαετίες τ�υ1950 και τ�υ 1960, ενώ τα τελευταία δύ�!ρνια επέστρεψαν άλλα δύ� εκατ�μμύ-ρια πρσ"υγες.

H τρέ!�υσα κατάσταση στ� Mπ�υ-ρ�ύντι είναι επίσης π�λύ ανησυ!ητική.

Στη Δυτική A"ρική, μερικές απ τιςπι� �ίαιες συγκρ�ύσεις αυτής της δεκαε-τίας έ!�υν εκτ�πίσει 2,1 εκατ�μμύριαανθρώπ�υς. Παρά τις σημαντικές π�λι-τικές πρ�δ�υς, �ι πρσ"υγες απ τηΛι�ερία και τη Σιέρα Λενε συνε!ί��υννα απ�τελ�ύν τις μεγαλύτερες �μάδες�ερι�ωμένων. Eκατ�ντάδες !ιλιάδες έ-!�υν επιστρέψει μως η ειρήνη παραμέ-νει και εκεί επισ"αλής.

Σε �λκληρη την ήπειρ� παρατηρεί-ται αυ�ανμενη αδράνεια στη διεθνή υ-π�στήρι�η για την επίλυση δραματικώνκρίσεων, πως της Aγκλα και τ�υ Σ�υ-δάν, και άλλων άλυτων πρ��λημάτων -πως της Σ�μαλίας και της Δυτικής Σα-!άρας.

Aσία: Συν�λικά η ασιατική ήπειρ�ς"ιλ��ενεί 7,5 εκατ�μμύρια πρ�σ�υγες,εκτ�πισμέν�υς και επαναπατρισθέντες.

Στ� A"γανιστάν, η συνε!ι�μενη εμ-"ύλια σύρρα�η έ!ει �δηγήσει περίπ�υ1,2 εκατ�μμύρια πρσ"υγες στ� Πακι-στάν και 1,4 εκατ�μμύρια στ� Iράν. H α-να�ωπύρωση των ε!θρ�πρα�ιών έ!ειδημι�υργήσει δεκάδες !ιλιάδες νέες ε-κτ�πίσεις αμά!ων.

Στη Σρι Λάνκα, η επανάληψη των ε-!θρ�πρα�ιών τ� 1995 έ�αλε τέλ�ς στιςκινήσεις επαναπατρισμ�ύ και επέ"ερενέες εκτ�πίσεις μεγάλης κλίμακας. Eκτι-μάται τι περίπ�υ 800.000 άνθρωπ�ι πα-ραμέν�υν εκτ�πισμέν�ι.

T� καλ�καίρι �έσπασε η κρίση στ�Aνατ�λικ Tιμρ. T� απ�τέλεσμα τ�υδημ�ψη"ίσματ�ς για ανε�αρτησία ακ�-λ�ύθησε η �ίαιη αντίδραση αντιτιθέμε-νων π�λιτ�"υλάκων, με απ�τέλεσμα δε-κάδες !ιλιάδες άνθρωπ�ι να αναγκα-στ�ύν να κατα"ύγ�υν στ�υς λ"�υς,στ� Δυτικ Tιμρ και σε άλλες περι�!έςτης Iνδ�νησίας. Π�λλ�ί απελάθηκαν. HYπατη Aρμ�στεία διαπραγματεύτηκε μετην κυ�έρνηση την ασ"αλή πρσ�ασησε περι�!ές τ�υ Δυτικ�ύ Tιμρ π�υ�ρίσκ�νται πρσ"υγες, για να διακρι�ω-θεί αν επιθυμ�ύν να επιστρέψ�υν. Hτανμια δύσκ�λη και επικίνδυνη επι!είρηση,μως περισστερ�ι απ 118.000 έ!�υν ή-δη επιστρέψει στ� Aνατ�λικ Tιμρ.

Λατινική Aμερική: H Λατινική Aμε-ρική "ιλ��ενεί περισστερ�υς απ100.000 πρ�σ�υγες επαναπατρισθέντεςκαι εκτ�πισμέν�υς, ως απ�τέλεσμα τωνσυγκρ�ύσεων στην Kεντρική Aμερικήκατά τις τελευταίες τρεις και πλέ�ν δε-καετίες.

Tην τελευταία δεκαετία έλα�ε !ώρα ε-κεί μια απ τις πι� επιτυ!ημένες επι!ει-ρήσεις επαναπατρισμ�ύ και επανέντα-�ης. Aπ τ� 1984, περισστερ�ι απ42.000 Γ�υατεμαλτέκ�ι πρσ"υγες επέ-

Πρ�σ�υγ�π�υλα απ� τη Λι�ερία και τη Σιέρα Λε�νε στη Γ�υϊνέα. Oιπρ�σ�υγες απ� τις δύ� αυτές �ώρες συνε�ί!�υν να απ�τελ�ύν τιςμεγαλύτερες �μάδες �ερι!ωμένων στη δυτική A�ρική (Φωτ.:UNHCR/L. Jackson).


AΣYΛO

Πρ�σ�υγες απ� τ� K�σ�� κατευθύν�νται στην ΠΓΔM. Σε 1,5 εκατ. ανέρ��νται �ι άνθρωπ�ι π�υ �ερι!ώθηκαν κατά την κρίση τ�υ K�σσυ��πεδί�υ (�ωτ.: UNHCR/H.J.Davies).

στρεψαν στις εστίες τ�υς, ενώ σε περί-π�υ 22.000 επετράπη η παραμ�νή στ�Mε�ικ.

H Yπατη Aρμ�στεία κλήθηκε επίσηςνα αντιμετωπίσει νέες μετακινήσεις πλη-θυσμών στην K�λ�μ�ία, π�υ η κατά-σταση των εκτ�πισμένων στ� εσωτερικεπιδεινώθηκε και !ιλιάδες διέσ!ισαν τασύν�ρα με τη Bενε��υέλα και τ�ν Πα-ναμά.

Mελλ ντικέςπρ πτικές

Kατά την τελευταία δεκαετία, �ι συ-γκρ�ύσεις στα Bαλκάνια και σε π�λλέςάλλες περι�!ές τ�υ κσμ�υ �ε!ωρί��υνως �ήματα �πισθ�δρμησης στην πρ�-σπάθεια για ειρήνη και ασ"άλεια. H π-λωση τ�υ ψυ!ρ�ύ π�λέμ�υ εί!ε περιθω-ρι�π�ιήσει τις συγκρ�ύσεις και εί!ε ως έ-να �αθμ περι�ρίσει τις μα�ικές εκτ�πί-σεις πληθυσμών. T� K�σσυ"�πέδι� απ�-τελεί την πι� πρσ"ατη απδει�η τι, δέ-κα !ρνια μετά, δεν έ!�υν ακμα επιτύ-!ει �ι πρ�σπάθειες ανάπτυ�ης νέων μη-!ανισμών για την αντιμετώπιση των κρί-σεων π�υ ακ�λ�ύθησαν την πτώση τ�υTεί!�υς τ�υ Bερ�λίν�υ.

Oι ανύπαρκτες, αδύναμες ή απ�σπα-

σματικές π�λιτικές πρ�σπάθειες συ!νά α-ναγκά��υν τ�υς ανθρωπιστικ�ύς �ργανι-σμ�ύς, πως η Yπατη Aρμ�στεία, να ε-νεργ�ύν π�λύ πι� κ�ντά στην καρδιά τωνσυγκρ�ύσεων απ’ ,τι στ� παρελθν. Hανθρωπιστική δράση, ωστσ�, δεν αντι-μετωπί�ει τα αίτια τ�υ πρ��λήματ�ς. Hέλλειψη π�λιτικών λύσεων έ!ει καταστή-σει σ!εδν αδύ-νατ� τ�ν τερμα-τισμ π�λλών συ-γκρ�ύσεων, με ι-διαίτερα αρνητι-κ αντίκτυπ�στ�υς αμά!�υςκαι τις εκτ�πίσειςπληθυσμών.

Eίναι πρ�"α-νές τι η ειρηνευ-τική διαδικασίαδεν τελειώνει μετη σύναψη ειρη-νευτικής συμ"ω-νίας· στην καλύτερη περίπτωση �εκινά μεαυτήν. H �ικ�δμηση της ειρήνης έ!ει ε-π�μένως υπέρτατη σημασία. Ωστσ� σεπ�λλές περιπτώσεις �ρίσκει ελά!ιστη υ-π�στήρι�η.

H εικνα είναι κάθε άλλ� παρά �μ�ι-μ�ρ"η. Σε �ρισμένες κρίσεις η διεθνήςκ�ιντητα κατα�άλλει σημαντικές και

�υσιαστικές πρ�σπάθειες για την επίλυσητων πρ��λημάτων. Oμως αυτ δεν συμ-�αίνει παντ�ύ.

O εκ�ύσι�ς επαναπατρισμς σε συνθή-κες ασ"άλειας και α�ι�πρέπειας είναι ηκαλύτερη μνιμη λύση για τ�υς πρσ"υ-γες. H αύ�ησή τ�υ απ τις αρ!ές της δε-καετίας �"είλεται σε μεγάλ� �αθμ στην

επίλυση αρκε-τών μακρ�!ρ-νιων περι"ερεια-κών συγκρ�ύσε-ων: Kαμπτ�η,Eλ Σαλ�αδρ,Aιθι�πία, M�-�αμ�ίκη, Nαμί-μπια, Γ�υατεμά-λα, Nικαράγ�υαήταν μερικές α-π τις γνωσττε-ρες. Aπ τ� 1991μέ!ρι τ� τέλ�ςτ�υ 1998, η Yπα-

τη Aρμ�στεία ��ήθησε 17 εκατ�μμύριαπρσ"υγες να επαναπατριστ�ύν εκ�ύσιακαι να επανεντα!θ�ύν στις κ�ιντητέςτ�υς. Mία απ τις μεγαλύτερες κινήσεις ε-παναπατρισμ�ύ πραγματ�π�ιήθηκε στηM��αμ�ίκη, π�υ απ τ� 1992 έως τ�1995 επέστρεψαν περίπ�υ 1,7 εκατ�μμύ-ρια πρσ"υγες.

Oμως στις τρέ!�υσες μετασυγκρ�υσια-κές καταστάσεις, η Yπατη Aρμ�στεία, υ-π�στηρί��ντας την επιστρ�"ή και τ�ν ε-παναπατρισμ, συ!νά έ!ει να κάνει μεανθρώπ�υς π�υ έ!�υν �ε"ύγει απ μίαεμ"ύλια σύρρα�η, και π�υ τώρα επιστρέ-"�υν για να �ήσ�υν με ανθρώπ�υς π�υενδε!�μένως ανήκαν στην αντίθετη πα-ράτα�η. H επιστρ�"ή των πρ�σ"ύγων,αν και απαραίτητη για τη διαδικασία �ι-κ�δμησης της ειρήνης, εντ�ύτ�ις συ!νάτην περιπλέκει. Aλλ�ς αρνητικς παρά-γ�ντας είναι τι η διεθνής κ�ιντητα δι-στά�ει να επενδύσει σε !ώρες π�υ πρ�η-γήθηκαν συγκρ�ύσεις. T� !άσμα ανάμε-σα στην ανθρωπιστική παρέμ�αση καιστην έναρ�η της μακρ�πρθεσμης ανά-πτυ�ης δεν ��ηθά στην πρληψη νέωνσυγκρ�ύσεων.

Στα επμενα !ρνια ίσως η ανθρωπ-τητα συνε!ίσει να αντιμετωπί�ει συ-γκρ�ύσεις παρμ�ιες με αυτές π�υ είδα-με τα τελευταία !ρνια, με τ�ν επακλ�υ-θ� �ερι�ωμ. H Yπατη Aρμ�στεία ελπί-�ει τι με τ�ν καιρ, απ την αναταρα!ήκαι την α�ε�αιτητα, θα πρ�κύψει μιανέα ισ�ρρ�πία πραγμάτων π�υ θα "έρειτη σταθερτητα, τ� σε�ασμ των ανθρώ-πινων δικαιωμάτων και την εδραίωση α-π�τελεσματικών μη!ανισμών επίτευ�ηςκαι �ικ�δμησης της ειρήνης.

Σε 20 εκατ. ανέρ�νται

�ι πρ�σ�υγες και �ι εκτ�πισμέν�ι

στ�ν πλανήτη


Aθήνα, πλατεία K�τ�ιά. Eνα απ� τα σημεία συνάντησης των K�ύρδων, �ι �π�ί�ι απ�τελ�ύν τη μεγαλύτερη πρ�σ�υγική �μάδα στη �ώρα μας(�ωτ.: «T� Mάτι»).

T�υ Eλληνικ�ύ Συμ��υλί�υ για τ�υς Πρ�σ�υγες

Mετά τ�ν B΄ Παγκ σμι�Π λεμ� και μέ�ρι τ� τέ-λ�ς της δεκαετίας τ�υ1980 στην Eλλάδα έ-�θαναν, ως επί τ� πλεί-στ�ν, πρ σ�υγες απ τις �ώρες της Aνατ�λι-κής Eυρώπης, απ τ�υς

�π�ί�υς κάπ�ι�ι εί�αν σκ�π να μείν�υνεδώ και άλλ�ι να εγκατασταθ�ύν σε Aμε-ρική, Kαναδά, Aυστραλία κ.λπ. Eνα κέ-ντρ� υπ�δ��ής �ργανώθηκε τ τε απ τιςελληνικές αρ�ές στ� Λαύρι� για να πρ�-σ�έρει στ�υς ανθρώπ�υς αυτ�ύς την α-παραίτητη πρώτη αρωγή. A� τ�υ άλλα-"αν τα καθεστώτα στην Aνατ�λική Eυ-ρώπη, η πλει�ν τητα των πρ�σ�ύγωνπ�υ κατα�εύγ�υν στη �ώρα μας πρ�έρ-�εται απ τα κράτη της Mέσης Aνατ�λής(Iράκ, T�υρκία, Iράν, A�γανιστάν),A�ρικής (Σ�υδάν, Σ�μαλία, P�υάντα)και Aσίας (Σρι Λάνκα).

Mετα"ύ 1979 και 1981, η �ώρα μας πήρεμέρ�ς στη διεθνή πρ�σπάθεια μετεγκατά-στασης των πρ�σ�ύγων π�υ εγκατάλει-παν τ� Bιετνάμ σε πλ�ιάρια. Διακ σι�ιBιετναμέ%�ι εγκαταστάθηκαν τ τε κυρίωςστη P δ� και στα Oιν �υτα και με τα�ύ-τατ� ρυθμ κατ ρθωσαν να πρ�σαρμ�-σθ�ύν στ� ελληνικ περι&άλλ�ν και να αυ-τ�συντηρηθ�ύν. Tα παιδιά τ�υς, αισθάν�-νται τι «σπίτι τ�υς είναι η Eλλάδα». Oσ�να��ρά τ�υς δ�κιμα% μεν�υς K�ύρδ�υς%ωντανές είναι στη μνήμη μας �ι εικ νεςτων πρ�σ�ύγων, π�υ διέσ�ι%αν τ� π�τάμιμε μπ γ�υς και παιδιά στην πλάτη, εγκα-ταλείπ�ντας τ� Iράκ για να γλιτώσ�υν α-π τ� ναπάλμ π�υ τ�υς έρι"αν τα ελικ -πτερα τ�υ Σαντάμ X�υσεΐν τ� 1991. Oπως

Oι πρ σ�υγες

στην Eλλάδα%ωντανή κρατάμε την εικ να τ�υ γιατρ�ύ,π�υ τ�ν διέτα"αν �ι αρ�ές της �ώρας τ�υνα ακρωτηριάσει αντι�ρ�ν�ύντα και κα-τ�ρθώντας να ανα&άλει για λίγ� την α-πάνθρωπη αυτή ενέργεια, άρπα"ε την �ι-κ�γένειά τ�υ και έ�θασε στην Eλλάδα -π�υ %ήτησε άσυλ� και έγινε ��ρτ�εκ��ρ-τωτής για να αυτ�συντηρηθεί, �ωρίς �ρ�-ν�τρι&ή.

Πρ�σ�υγεςή μετανάστες

Στ� πλαίσι� της Eυρωπαϊκής Eνωσης ηEλλάδα σήμερα συγκαταλέγεται στα κρά-τη π�υ έ��υν τ�υς λιγ τερ�υς πρ σ�υγες(5.900 σε σύν�λ� 1.730.000). Nα διευκρινί-σ�υμε εδώ τι � κάθε αλλ�δαπ ς π�υ

�θάνει σε μια �ώρα και %ητεί άσυλ� δεν εί-ναι κατ’ ανάγκη πρ σ�υγας.

Στατιστικά στ�ι�εία για τ� π�σ�στ α-ναγνώρισης της πρ�σ�υγικής ιδι τηταςσε αιτ�ύντες άσυλ� στις &ι�μη�ανικά α-ναπτυγμένες �ώρες, δεί�ν�υν ένα μέσ� -ρ� αναγνωρίσεων 13% κατά τ� 1998. Συγ-�ρ νως δεί�ν�υν τι σε μια δεύτερη �μά-δα των αιτ�ύντων άσυλ� (8,7%) τα κράτηστα �π�ία κατέ�υγαν επέτρεψαν την πα-ραμ�νή τ�υς για ανθρωπιστικ�ύς λ γ�υς,παρ’ λ� τι δεν πληρ�ύν τ�υς ρ�υς τηςΣύμ&ασης της Γενεύης (π.�. ταν στη �ώ-ρα τ�υς υπάρ�ει γενικευμένη &ία). Tαστ�ι�εία αυτά τ�νί%�υν τη δια��ρά μετα-"ύ των πρ�σ�ύγων και των μεταναστώνπ�υ επι�ειρ�ύν να �ρησιμ�π�ιήσ�υν τηνπ ρτα της πρ�σ�υγικής εισ δ�υ για ναπαραμείν�υν στις �ώρες π�υ �θάν�υν.

Eπειδή η π ρτα αυτή διασ�αλί%εται απ τη Διεθνή Σύμ&αση για τ� Kαθεστώς τωνΠρ�σ�ύγων, θεωρείται απαραίτητη η ε-μπεριστατωμένη ε"έταση κάθε αιτήματ�ςασύλ�υ και η δίκαιη σ�ετική απ �αση, ώ-στε να ε"ασ�αλί%εται η πρ�στασία των α-τ μων π�υ διώκ�νται στη �ώρα τ�υς γιατ�υς λ γ�υς π�υ ανα�έρ�νται στη Σύμ-&αση της Γενεύης και έ��υν ανάγκη ωςπρ σ�υγες να τ�υς δ�θεί άσυλ� σε άλλ�κράτ�ς.

Σκ πιμ� είναι τ� κράτ�ς να πρ�σ�έρειαρωγή στ�υς αιτ�ύντες άσυλ� π�υ δενδιαθέτ�υν ίδια μέσα, για την κάλυψη των&ασικών τ�υς αναγκών, πως ήδη γίνεταιγια ένα αριθμ 300 ατ μων στ� κέντρ� τ�υΛαυρί�υ. Eίναι επίσης σκ πιμ� �ι αιτήσειςασύλ�υ να ε"ετά%�νται απ τις αρ�ές ε-πειγ ντως, ώστε μέσα σε ένα τρίμην� ( -


παρκής. Γι’ αυτ πρέπει τ� θέμα της α-ρωγής των πρ�σ�ύγων να ε"ετασθεί μετην ανάλ�γη πρ�σ��ή �ι μ ν� απ τ�κράτ�ς, αλλά και απ την ελληνική κ�ι-νωνία, ώστε να ε"ασ�αλισθ�ύν �ι π ρ�ιγια την ικαν�π�ιητική ανταπ κριση στ�διεθνές αίτημα της πρ�στασίας των πρ�-σ�ύγων.

Oι MKO θα μπ�ρ�ύσαν, &�ηθ�ύμενεςαπ τ� κράτ�ς, και με τη συμ&�λή τηςT�πικής Aυτ�δι�ίκησης, της Eκκλησίας,της επι�ειρηματικής κ�ιν τητας και τ�υκ�ιν�ύ, να αναλά&�υν τ� έργ� αυτ εάνε"ασ�αλισθ�ύν τα απαραίτητα μέσα. Hεπιτυ�ημένη έντα"η εν ς πρ σ�υγα στη�ώρα μας, έως τ�υ �ι συνθήκες στη δικήτ�υ τ�ύ επιτρέψ�υν να επαναπατρισθείμε ασ�άλεια και α"ι�πρέπεια, ε"αρτάταιαπ τη συντ�νισμένη πρ�σπάθεια τ�υ ί-δι�υ, των Aρ�ών, των Oργανώσεων π�υέ��υν ως σκ�π τη στήρι"η των πρ�σ�ύ-γων και τ�υ κ�ιν�ύ. Σημαντικ ρ λ�στην επιδίω"η τ�υ σκ�π�ύ αυτ�ύ μπ�-ρ�ύν να παί"�υν τα MME για να ευαι-σθητ�π�ιήσ�υν λ�υς τ�υς παράγ�ντες.Στη �ώρα μας έ��υν κατα�ύγει πρ σ�υ-γες με ικαν τητες π�υ θα μπ�ρ�ύσαν καιθα πρέπει να α"ι�π�ιηθ�ύν. Aς ευ�ηθ�ύ-με να τ�υς δ�θεί αυτή η ευκαιρία. H πρ�-σπάθεια τ�υ υπ�υργεί�υ Eργασίας /OAEΔ π�υ, μέσω των ευρωπαϊκών πρ�-γραμμάτων καταπ�λέμησης τ�υ κ�ινωνι-κ�ύ απ�κλεισμ�ύ, πρ�σ�έρ�υν επαγγελ-ματική κατάρτιση σε πρ σ�υγες, �ι �π�ί-�ι στη συνέ�εια θα τ�π�θετηθ�ύν σε ερ-γασία ή θα αυτ�απασ��ληθ�ύν, είναι έ-να σημαντικ &ήμα, ευθυγραμμισμέν� μετα δρώμενα στις �ώρες της E.E.

Eύγλωττ� είναι τ� παράδειγμα τ�υνεαρ�ύ K�ύρδ�υ πρ σ�υγα απ τ�Iράκ π�υ, έπειτα απ π�λλές περιπέτει-ες, κατ ρθωσε να �θάσει στ�ν E&ρ�και, διασ�ί%�ντάς τ�ν κ�λυμπώντας, να&ρει άσυλ� στη �ώρα μας. Eδώ έμαθετα�ύτατα ελληνικά, ειδικεύθηκε στη μη-�αν�γρά�ηση και ήδη εργά%εται στ�ντ�μέα τ�υ. Συγ�ρ νως σπ�υδά%ει ν�μι-κά και εκπαιδεύει εθελ�ντικά άλλ�υςπρ σ�υγες στη �ρήση ηλεκτρ�νικών υ-π�λ�γιστών.

H Διεθνής K�ιν τητα έ�ει πιστ�π�ιή-σει τι η γνώμη π�υ επικρατ�ύσε τ� 1950απεδεί�θη υπεραισι δ�"η. T τε �ι εκ-πρ σωπ�ι των κρατών στα HνωμέναEθνη θεώρησαν τι τ� πρ &λημα τωνπρ�σ�ύγων μπ�ρ�ύσε να λυθεί γρήγ�ρακαι ενέκριναν τη δημι�υργία της Yπηρε-σίας τ�υ Yπάτ�υ Aρμ�στ�ύ για τ�υςΠρ σ�υγες με τριετή θητεία. Yπ�λ γι-%αν τι στ� διάστημα αυτ τ� ενάμισι ε-κατ�μμύρι� των πρ�σ�ύγων, π�υ τ τε υ-πήρ�αν, μπ�ρ�ύσε να απ�κατασταθεί.Σήμερα υπάρ��υν 13.000.000 και �υσικάη θητεία της Yπάτης Aρμ�στείας ανανε-ώνεται ανά πενταετία. Eίναι λ�ιπ ν απα-ραίτητ� η κ�ινωνία μας να καταλά&ει τ�δράμα τ�υ "ερι%ωμ�ύ των πρ�σ�ύγων,π�υ κατα�εύγ�υν στη �ώρα μας και νατ�υς συντρέ"ει. Στην Eλλάδα � π ν�ςτ�υ "ερι%ωμ�ύ ανθρώπων δικών μας εί-ναι κ�ντιν ς, είτε πρ κειται για τ�υςπρ σ�υγες π�υ έ�θασαν εδώ απ τηνT�υρκία, τη B�υλγαρία και άλλες �ώρεςκαι κατά�εραν να πρ�σ�έρ�υν τ σαστ�ν τ π� μας, είτε για εκείν�υς π�υ έ-�υγαν απ την Eλλάδα και έ%ησαν στ� ε-"ωτερικ τα �ρ νια της δικτατ�ρίας.

Στ�υς πρ σ�υγες π�υ �θάν�υν στη�ώρα μας υπάρ��υν επιστήμ�νες, ανει-δίκευτ�ι εργάτες, &ι�τέ�νες, επι�ειρημα-τίες κ.λπ. Aς τ�υς γνωρίσ�υμε, ας τ�υςσυμπαρασταθ�ύμε και σας τ�υς α"ι�-π�ιήσ�υμε.

πως �ρί%ει τ� ΠΔ 61/1999) να είναι γνωστ εάν � αιτών άσυλ� κατέ�υγε στη �ώραμας επειδή εί�ε &άσιμ� � &� διωγμ�ύ στηδική τ�υ. M ν� σε �ρισμένες ιδιαίτερα πε-ρίπλ�κες περιπτώσεις θα �ρειαστεί παρα-τεταμένη ε"έταση αιτήσεων ασύλ�υ. Eτσιθα διαπιστώνεται π�ι�ς δικαι�ύται τ� κα-θεστώς τ�υ πρ σ�υγα. Oι άλλες περιπτώ-σεις θα κρίν�νται με &άση τη μεταναστευ-τική π�λιτική της �ώρας.

Tα στατιστικά στ�ι�εία π�υ διαθέτει τ�κράτ�ς θα τ�υ επιτρέψ�υν να πρ�γραμ-ματίσει τ�ν αριθμ των θέσεων π�υ �ρειά-%εται για τ�υς αιτ�ύντες άσυλ�, με &άσητρίμηνη παραμ�νή σε κέντρα, πως τ�υΛαυρί�υ. T� κέντρ� αυτ και τ� Kέντρ�της Πεντέλης, π�υ τ� λειτ�υργ�ύν �ι Για-τρ�ί τ�υ K σμ�υ, μπ�ρ�ύν να στεγάσ�υνσυν�λικά 470 άτ�μα. Θεωρείται τι �ι θέ-σεις αυτές δεν επαρκ�ύν. Aν ε�αρμ�σθείσύστημα �ρ�νικ�ύ �ρί�υ της διαμ�νήςτων αιτ�ύντων άσυλ� στα κέντρα αυτά,συντ�νισμέν� με τ�ν ρυθμ της ε"έτασηςτων αιτημάτων ασύλ�υ, θα μπ�ρέσ�υν ναυπ�λ�γισθ�ύν ρεαλιστικά �ι ανάγκες για�ώρ�υς υπ�δ��ής των αιτ�ύντων άσυλ�στη �ώρα μας. Nα σημειωθεί σ�ετικά τι�ι θέσεις αυτές δεν πρέπει να καταλαμ&ά-ν�νται απ αλλ�δαπ�ύς π�υ δεν έ��υνσκ�π να %ητήσ�υν άσυλ�. H δια��ρ�-π�ίηση των δύ� αυτών κατηγ�ριών είναιαναγκαία.

Γι’ αυτ�ύς π�υ κρίνεται τι είναι πρ -σ�υγες και δικαι�ύνται να παραμείν�υνστην Eλλάδα, δεν πετυ�αίν�υν μως νααυτ�συντηρηθ�ύν παρά τις �ιλ τιμεςπρ�σπάθειές τ�υς, θα πρέπει να δρ�μ�λ�-γηθ�ύν πρ�γράμματα &�ήθειας, ώστε νακαλύπτεται η αναγκαία ανθρωπιστική α-ρωγή π�υ στ�υς γηγενείς, σε κατάστασηανάγκης συ�νά πρ�σ�έρει � κύκλ�ς συγ-γενών και �ίλων. T� δίκτυ� κ�ινωνικήςπρ ν�ιας π�υ δια-θέτει η �ώρα μαςδεν �θάνει δυστυ-�ώς στ� επίπεδ� άλ-λων ευρωπαϊκώνκρατών, τα �π�ία�ρησιμ�π�ι�ύν ταδίκτυά τ�υς αυτάκαι για αιτ�ύντες ά-συλ� και για πρ -σ�υγες. T� ελληνι-κ κράτ�ς πρ�σ�έ-ρει στ�υς πρ σ�υ-γες δωρεάν εκπαίδευση και ιατρ��αρμα-κευτική περίθαλψη. Σύμ�ωνα με τη Διε-θνή Σύμ&αση της Γενεύης � πρ σ�υγας έ-�ει δικαίωμα στην ίδια μετα�είριση μετ�υς Eλληνες υπηκ �υς «στην υπ τ�υΔημ�σί�υ παρε��μένην πρ ν�ιαν και συν-δρ�μήν». Θα ήταν ευ�ής έργ� να &ε&αιω-θ�ύν �ι αρμ διες Aρ�ές τι αγκυλώσειςστην ε�αρμγ�ή τ�υ ρ�υ αυτ�ύ μπ�ρ�ύν

να ε"�μαλύν�νται �ωρίς περιττές �ρ�ν�-τρι&ές και αμ�ισ&ητήσεις.

Mη κυ�ερνητικές�ργανώσεις

Oι μη κυ&ερνητικές �ργανώσεις στηνEλλάδα, π�υ ασ��λ�ύνται με πρ σ�υ-γες, διαθέτ�υν περι�ρισμένα μέσα π�υ

πρ�έρ��νται κυ-ρίως απ πηγέςτ�υ ε"ωτερικ�ύ(Eυρωπαϊκή Eνω-ση, Yπάτη Aρμ�-στεία τ�υ OHE γιατ�υς πρ σ�υγες)και απ την κρατι-κή συμμετ��ή π�υείναι αναγκαία γιατη �ρηματ�δ τησηαπ την E.E. Mετα λίγα αυτά μέσα

κατ�ρθών�υν να πρ�σ�έρ�υν στ�υςπρ σ�υγες περι�ρισμένη �ικ�ν�μική α-ρωγή σε ιδιαίτερα ευάλωτα άτ�μα, κα-θ�δήγηση στις πρ�σπάθειές τ�υς να&ρ�υν λύσεις για την αυτ�συντήρησήτ�υς, ν�μική πρ�στασία, ψυ��κ�ινωνικήστήρι"η για την πρ�σαρμ�γή τ�υς στ�νέ� τ�υς περι&άλλ�ν. H &�ήθεια π�υ πα-ρέ��υν δεν είναι δυνατ ν να θεωρηθεί ε-

Kέντρα υπ�δ��ής,

αρμ�δι�ι ��ρείς

και μέτρα

πρ�στασίας

T� διάστημα1975–79, περισσ�τε-ρ�ι απ� πεντακ�σιες�ιλιάδες Bιετνα-μέ��ι εγκατέλειψαν τη �ώρα τ�υς. H Eλλάδα συμμετεί-�ε στη διεθνή πρ�σπάθεια μετε-γκατάστασής τ�υς,υπ�δε��μενη 200Bιετναμέ��υς (�ωτ.: UNHCR).


Δράκ�ι, λέει η παρά-δ�ση, �υλάνε τα πε-ράσματα των γε�υ-

ριών, τα �π�ία δια�αίν�υν πληθυ-σμ�ί, αιώνες τώρα,

ανα�ητώντας άσυλ�στη μια ή την άλλη

πλευρά τ�υ π�ταμ�ύ. Kαι είναι, συνε�ί�ει

η παράδ�ση, μέγιστ�ς

ηρωισμ�ς �ταν π�λέ-μαρ��ι κατα�έρν�υν

να τα δια��ύν. Πώςθα μπ�ρ�ύσαμε �μωςνα μιλήσ�υμε για αν-δρεία, �λέπ�ντας τις��μ�αρδισμένες απ�

τ� NATO γέ�υρεςστη Γι�υγκ�σλα�ία,

�πως η εικ�νι��μενηστ� Novi Sad, π�υ

καταστρά�ηκε τ�ν περασμέν� Aπρίλι� (�ωτ.:

Reuters).

T�υ Hλία Aναγνωστάκη

Kάπ�υ γίνεται π λεμ�ς σεAνατ�λή και Δύση και τ�’μαθε μια λυγερή και πάεινα π�λεμήσει». Eτσι αρ�ίεισε κάπ�ιες παραλλαγές τ�ακριτικ� τραγ�ύδι γνωστ�ως K�ρη αντρειωμένη, �Σαρακην�ς και η πρ�δ�σία

τ�υ Aϊ–Γιώργη. Mια Pωμι�π�ύλα αρμα-τώνεται και πάνω στ� άλ�γ� της π�λεμάΣαρακην�ύς και T�ύρκ�υς σε Aνατ�λήκαι Δύση ανάμεσα στα δύ� μεγάλα π�τά-μια τ�ν Δ�ύνα"η και τ�ν Eυ#ράτη. Tαδύ� αυτά άκρα, άκρες των ακρών και τέ-λειωση τ�υ κ�σμ�υ �ρί�υν στη λαϊκή συ-νείδηση τ� ωτικ� �ώρ� δράσης τ�υ ελλη-νισμ�ύ. Aπ�τελ�ύν τα μυθικά άκρα π�υ ε-νών�υν αλλά και �ωρί�υν δια#�ρετικ�ύςκ�σμ�υς π�υ αενάως συγκρ�ύ�νται αλλάκαι μπερδεύ�νται. Για την �π�ια μ�ρ#ή ε-πικ�ινωνίας και συνδιαλλαγής συνε�ώςκτί�νται γε#ύρια π�υ στα θεμέλιά τ�υςστ�ι�ειών�νται κ�ρες, η μια έκτισε τ�νΔ�ύνα�η και η άλλη τ�ν Eυ�ράτη. Tα πε-ράσματά τ�υς #υλάσσ�νται απ� δράκ�-ντες και τέρατα και θεωρείται μέγιστ�ς η-ρωϊσμ�ς �ταν �ι π�λέμαρ��ι κατα#έρ-ν�υν να τα δια"�ύν. Πληθυσμ�ί πηγαιν�-έρ��νται ητώντας άσυλ� και κατα#ύγι�απ� την μια πλευρά και την άλλη των π�-ταμών ή "ίαια μετα#έρ�νται, επιδράμ�υν,ανακατών�νται καταλύ�ντας την �π�ιαένν�ια τ�υ συν�ρ�υ. Πρ�κειται για μια ι-στ�ρία π�υ συνε�ίεται έως σήμερα κα-θώς γε#ύρια "�μ"αρδί�νται, &ανακτί�-νται, ανθρώπινες αλυσίδες τα πρ�στατεύ-�υν ή τα δια"αίν�υν ητώντας κατα#ύγι�και ασυλία. Oσ� κι αν τελικά ανήκ�υμε ήθα πεισθ�ύμε �τι ανήκ�υμε στη Δύση, κ�-σμ�ς μας είναι αυτ�ς � π�λυτάρα��ς καιπ�λυδιάστατ�ς ακριτικ�ς κ�σμ�ς μετα&ύΔ�ύνα"η και Eυ#ράτη.

T� άσυλ� και� δί��υλ�ς άγι�ς

Στ� �ώρ� αυτ�, λ�ιπ�ν, σύμ#ωνα με τ�δημ�τικ� τραγ�ύδι π�λεμά η αντρειωμένη

λυγερή. O Σαρακην�ς ή T�ύρκ�ς την κα-ταδιώκει και εκείνη θα πρ�σ#ύγει στ�να� τ�υ π�λεμιστή, κα"αλάρη Aγί�υ Γε-ωργί�υ ητώντας ασυλία. Σε μια πρώτη#άση � άγι�ς δέ�εται να κρύψει την κ�ρηκάτω απ� τα μάρμαρα της εκκλησίας τ�υ.Oμως � άγι�ς σε μια εμπ�ρική διαπραγ-μάτευση, �ταν �ι πρ�σ#�ρές απ� τ�ν διώ-κτη είναι περισσ�τερες και μακρ�πρ�θε-σμα ω#ελιμ�τερεςαπ� αυτές της κ�-ρης θα την παρα-δώσει. H παράδ�σηγίνεται κατά τρ�π�ύπ�υλ� και δί"�υ-λ�. O άγι�ς πρ�-σπ�ιείται εις επήκ�-�ν της κρυμμένηςκ�ρης �τι δεν γνω-ρίει π�ύ είναι τ�κ�ράσι�ν, αλλά με�ειρ�ν�μίες δεί�νει στ�ν διώκτη τ� μέρ�ςπ�υ έ�ει κατα#ύγει η διωκ�μενη και έτσιτην παραδίδει. Yπ�τίθεται �τι τ�ύτ� συμ-"αίνει �ταν � διώκτης δέ�θηκε να "απτι-σθεί, δηλαδή �υσιαστικά ήτησε εκείν�ςασυλία. Yπ�τίθεται �τι με την παράδ�σήτης η π�λεμική κ�ρη θα γίνει η μητέρα τ�υΔιγενή Aκρίτα, η διεθνική μήτρα στην π�-θ�ύμενη #αντασιακή ένωση λαών και π�-λιτισμών.

T� παραπάνω ακριτικ� τραγ�ύδι "ρή-κε την απ�λυτη επικαιρ�π�ίησή τ�υ σεπρ�σ#ατα γεγ�ν�τα, υπενθυμί�ντάςμας πάντα τη συνέ�εια αντιλήψεων, στά-σεων και τακτικών στ� �ώρ� μας. Στη�ρ�νιά π�υ περάσαμε τα π�λιτιστικά μαςαντανακλαστικά, �ι ευαισθησίες μας καιπάλι δ�κιμάσθηκαν μετα&ύ Δ�ύνα"η καιEυ#ράτη. H π�λιτική ηγεσία μας, έ��-

ντας την παθητικήσυναίνεση εν�ς κ�-σμ�υ π�υ μ�ν� συ-ναισθηματικά δενσυμ#ων�ύσε μαίτης, διέπρεψε στηνα&ι�λ�γηση τωνκερδών και σκ�πι-μ�τήτων ε#αρμ�-�ντας με επιτυ�ίατην αγιωργίτικητακτική. Σε μια

κρητική παραλλαγή τ�υ τραγ�υδι�ύ πε-ριγρά#εται μ�ναδικά η κυ"ερνητική στά-ση σε θέματα ασυλίας. O Aϊ–Γιώργης υ-π��ωρεί στις �ικ�ν�μικές, δελεαστικέςστην περίπτωση, πιέσεις και παραδίδειστ�ν T�ύρκ� την π�λεμική κ�ρη π�υ εί�εητήσει ασυλία στ� να� τ�υ. H παράδ�σηγίνεται κατά τρ�π� δί"�υλ�, καθώς � ά-γι�ς υπ�κρίνεται �τι αγν�εί, αλλά με κρυ-#ές �ειρ�ν�μίες υπ�δεικνύει τ� σημεί� α-

π�κρυψης: Kαι με τ� �είλι τ�υ έλεγε «Δενείδα εγώ κ�ράσ�» – και με τ� �έρι τ�υ έ-δει�νε στ� μάρμαρ� απ�κάτω. Σε άλλεςπαραλλαγές ανα#έρ�νται τα πλ�ύσιαδώρα π�υ έ�ει υπ�σ�εθεί � διώκτης στ�νάγι�, ακ�μη και η πρ�θεσή τ�υ να "απτι-σθεί. Eτσι ε&ωραΐεται και δικαι�λ�γείταιμια πρά&η π�υ η λαϊκή συνείδηση δενμπ�ρεί να απ�δεκτεί, δηλαδή η παρα"ία-ση τ�υ ασύλ�υ, η πρ�δ�σία και παράδ�-ση της κυνηγημένης κ�ρης. Oμως, παράτις δικαι�λ�γίες η διωκ�μενη τελικά απ�-δε��μενη τη μ�ίρα της καταράται και"λασ#ημεί τ�ν άγι� και τ�ν �αρακτηρίειδίγνωμ� και δί"�υλ�. Στην Kαππαδ�κίαστ� ίδι� τραγ�ύδι η π�λεμική κ�ρη κρύ-"εται και πρ�στατεύεται, ενώ � Σαρακη-ν�ς διώκτης και �ι άνδρες τ�υ κατατρ�-πών�νται και σ#αγιά�νται απ� τ�ν ά-γι�, καθώς "ε"αίως δεν ανα#έρεται κα-μιά �ικ�ν�μική ή πρ�σηλυτιστική συν-διαλλαγή. Πρ�κειται για την ηρωική εκ-δ��ή τ�υ θέματ�ς.

Π�σ� Aϊ–Γιώργης υπήρ&ε η π�λιτικήμας εκπρ�σώπηση κατά τα πρ�σ#ατα γε-γ�ν�τα τ�υ K�σ�"�υ και τ�υ K�υρδικ�ύ,απ� τ�ν Δ�ύνα"η έως τ�ν Eυ#ράτη; Kαιπ�σ�, και �ταν ακ�μη η λαϊκή συνείδησηαντέδρασε, "λαστήμησε, καταράστηκεσυνεπής στη συναισθηματική της αυτ�-γνωσία, �μως τελικά ανέ�τηκε και δικαι�-

Aπ� τ�ν Δ�ύνα"η

ώς τ�ν Eυ#ράτη

H ασυλία, η αδικία

και �ι δί��υλ�ι

άγι�ι τ�υ κέρδ�υς


AΣYΛOλ�γησε πρά&εις και επιλ�γές π�υ πιθανώςμακρ�πρ�θεσμα τη συνέ#εραν και την ε-&υπηρετ�ύσαν; H επιλ�γή ανάμεσα σε έ-να μ�ν� ασκί λάδι π�υ πρ�σ#έρει η κ�ρηκαι σε ένα καρά"ι #�ρτωμέν� λάδια, πρ�-σ#�ρά τ�υ διώκτη, ε&αγ�ράει ακ�μη καιαγί�υς, καταργεί τ� άσυλ�. M�ν� π�υδεν γνωρί�υμε αν �ι υπ�σ�έσεις αυτέςτελικά πραγματ�π�ιήθηκαν. Πάντως, �T�ύρκ�ς και � Σαρακην�ς, με ε&αίρεσητην Kαππαδ�κία, πήραν ως λά#υρ� τηνκ�ρη π�υ μέ�ρι την τελευταία στιγμή δη-λώνει στ�ν άγι� �τι �υσιαστικά έ�ει "ια-σθεί η θέλησή της και η ελευθερία της, α-κ�μη κι αν επισυμ"εί η �π�ια μεταστρ�#ήστ�ν διώκτη της. Nα είναι η ελευθερία καιανε&αρτησία της ψυ�ής η π�λεμική κ�ρητ�υ δημ�τικ�ύ μας τραγ�υδι�ύ π�υ αγω-νίεται αρματωμένη, καταδιώκεται, πρ�-δίδεται, παραδίδεται απ� τ�υς δί"�υλ�υςάγι�υς τ�υ �π�ι�υ κέρδ�υς;

«Nα μη γίν�υμε μέρ�ς τ�υ πρ�"λήμα-τ�ς», πρ�τάθηκε λ�ιπ�ν ως σώ#ρων στά-ση, στα πρ�σ#ατα γεγ�ν�τα, ως εάν � ω-τικ�ς μας �ώρ�ς είναι εκτ�ς τ�π�υ και�ρ�ν�υ, μυθικ�ς κάπ�υ στην π�ντισμένηAτλαντίδα. Kαι ναι μεν �ι π�λιτικές επι-λ�γές της εκάστ�τε ε&�υσίας μπ�ρεί να εί-ναι, λ�γω σκ�πιμ�τητας, ��ι απλώς ατλα-ντικές, αλλά υπερατλαντικές. Kαι μπ�ρείένας λα�ς και ένα έθν�ς τρισυπ�στατα"αλκανικ�, μικρασιατικ� και μεσ�γειακ�να ανέ�εται ή και να υπ��ωρεί. Oμως,πώς αλήθεια τ�υ απαιτείται ��ι να ελέγ-&ει, αλλά να π�ντίσει να πνί&ει τη συναι-σθηματική τ�υ κρίση, τις "αθύτερες π�λι-τιστικές τ�υ συνιστώσες, δηλαδή τα μ�ναστ�ι�εία π�υ έ��υν απ�μείνει απ� την π�-λύμ�ρ#η ταυτ�τητά τ�υ; Aκ�μη και �ταναλ�γιστα αυτά τ�υ καλλιεργ�ύνται καιτ�υ υπ�"άλλ�νται απ� άλλες δί"�υλες,αμ#ιλεγ�μενες σκ�πιμ�τητες μικρ�π�λι-τικ�ύ και δημ�σι�γρα#ικ�ύ κέρδ�υς;

H εσπέρια σκ�πιμ�τητα τ�υ πρ�σ#έρε-ται λ�ιπ�ν ως σώ#ρων στάση και τ�υ α-παιτείται να την υι�θετήσει. Ως εάν � λα�ςαυτ�ς να έ�ει μετακ�μίσει (και έ�ει σίγ�υ-ρα μετακινηθεί σε π�λλές επιλ�γές τ�υ κα-

θημεριν�ύ τ�υ "ί�υ) στην πέρα των Aλπε-ων πραγματικ�τητα. Ως εάν να εγκατ�ί-κησε και να εγκατα"ιώνει πλέ�ν την αλή-θεια τ�υ μετα&ύ Σηκ�υάνα και Tάμεση.Kαι ναι μεν η π�λιτική και διπλωματικήτ�υ ασυλία και κατα#υγή κατά τ�υς τε-λευταί�υς αιώνες υπήρ&ε κυρίως εσπέρια,αναγκαστικά και με τ� αημίωτ�, παρά τιςεωθινές αντιστάσεις και τις αναστάσιμες ε-κρή&εις τ�υ. Oμως, π�τέ πριν �σ� σταπρ�σ#ατα γεγ�ν�τα δεν αισθάνθηκε τ�σ�"έ"αι�ς και δικαιωμέν�ς για τη συγκερα-σμένη απ� συναίσθημα και αν��ή στάσητ�υ στην κυ"ερνητική λ�γική. Π�τέ άλλ�-τε μία ηγεσία δεν εί�ε την αν��ή εν�ς λα�ύστις π�λιτικές της επιλ�γές. Π�τέ άλλ�τεένας λα�ς δεν αισθάνθηκε τ�σ� &έν�ς καιμακριν�ς απ� την εκπρ�σώπησή τ�υ, της�π�ίας �μως τ�υς �ειρισμ�ύς ανε��τανκαι υπέμενε τηλε�πτικώς "�μ"αρδι�με-ν�ς, λες και η Σερ"ία άρ�ιε στ�ν Δ�ύνα-"η και τέλειωνε στη Γαύδ� ή λες και γίν�-νταν �ι σεισμ�ί της Π�λης, πριν ακ�μη τ�νεπισκε#θ�ύν, γύρω απ� την Aκρ�π�λη.

Kαι τέλ�ς, π�τέ άλλ�τε και �ι δυ� τ�υς,κυ"έρνηση και λα�ς, τ�σ� &έν�ι και μ�ν�ιδεν τα κατά#εραν, μέ�ρι στιγμής, τ�σ� κα-λά, μακριά απ� ηρωισμ�ύς και υστερίεςσαν τ� ευγάρι π�υ συγκατ�ικεί, συμ"ιώ-νει, ανέ�εται �ωρίς να εγκρίνει � ένας τ�νάλλ�, μ�ν� και μ�ν� για τ� μέλλ�ν και τηνευτυ�ία, �π�ια #αντασιακή ευτυ�ία, τωνεπερ��μένων τ�υ.

Oύτως ή άλλως τ� άσυλ� και �ι "ίαιεςμετ�ικεσίες και εκδιώ&εις πληθυσμών δενεί�αν π�τέ �υδέν τ� ηρωικ�, �πως � π�λε-μ�ς. Aλλά και στις δύ� πρ�σ#ατες περι-πτώσεις (γι�υγκ�σλα"ικ� και ελλην�-τ�υρκικ�) η εμπλ�κή σε ένα π�λεμ� θα εί-�ε τα στ�ι�εία τ�υ παράλ�γ�υ, της κατα-στρ�#ής και ελά�ιστα θα συνέ#ερε ή θαε&υπηρετ�ύσε. Παράλ�γ�ι ήρωες λ�ιπ�νή δί"�υλ�ι άγι�ι τ�υ κέρδ�υς σε μια νέα ε-π��ή απ� τ�ν Δ�ύνα"η έως τ�ν Eυ#ράτηπ�υ ακ�μη πληθυσμ�ί πηγαιν�έρ��νται,εκδιώκ�νται, ητ�ύν άσυλ�, Aλ"αν�ί ερ-γάτες, K�σ�"άρ�ι, Σέρ"�ι, K�ύρδ�ι πρ�-σ#υγες και καταδιωκ�μεν�ι; ΄H μήπως

�ύμε μια επ��ή π�υ, �σ� π�τέ, τ� εκρη-κτικ� συναίσθημα πρέπει να αναητεί ά-συλ� στη λ�γική εκτίμηση, τη συναίνεσηκαι την πρ�"λεψη για να μη γίνεται επι-κίνδυνη εκμετάλλευση τ�υ ανθρωπισμ�ύκαι της #ιλαλληλίας; Nα είναι αυτ�ς � τέ-λει�ς γάμ�ς και της ψυ�ής τ� κέρδ�ς, �-πως α#ήνει να ενν�ηθεί �τι ακ�λ�ύθησεμετά την παράδ�ση της ηρωικής και συ-ναισθηματικής κ�ρης στ� δημ�τικ� τρα-γ�ύδι; Kαι μήπως τελικά δεν είναι δι�λ�υδί"�υλ�ς, αλλά σ�#�ς διπλωμάτης �Aϊ–Γιώργης, π�υ �ταν �ρειάστηκε σε άλ-λες παραλλαγές τ�υ τραγ�υδι�ύ τ�υ πρ�-στάτεψε τ� άσυλ� και έκαμε τ�υς διώκτεςτης κ�ρης στην Kαππαδ�κία, κ�ντά στ�νEυ#ράτη, κ�μμάτια και παρτσάδια;

O ηγέτης των K�ύρδων ανταρτών Aμπντ�υλά�Oτσαλάν, δέσμι�ς T�ύρκων πρακτ�ρων, στην πτήση απ� τ� Nαϊρ�μπι της Kένυας για την T�υρκία (�ωτ.: Reuters).

Aγι�ς Γεώργι�ς και κ�ρη. K�γ�η αρκ�σ�λί�υαπ� τ� να� τ�υ Aγί�υ Iωάννη Xρυσ�στ�μ�υMέσα B�ύργ� Kυθήρων, 14�ς–15�ς αι. (�ωτ.: M. Xατ�ιδάκη – Iω. Mπίθα, Eυρετήρι�Bυ�. T�ι��γρα�ιών Kυθήρων).

Eνα μικρ� T�υρκ�π�υλ� τ�υ "ασιλιά κωπέλλιμια Pωμι�π�ύλλα ’γάπησε κ’ εκείνη δεν τ� θέλει.Παίρνει τα �ρη �πίσω της και τα "�υνά μπρ�στά τηςκ’ η μ�ίρα της την έρρι&ε στ�υ άι Γιωργι�ύ την π�ρτα.«Aϊ μ�υ Γιώργη, κρύψε με απ’ των T�υρκών τα �έριανα #έρνω κάσες τ� κερί, �κάδες τ� λι"άνικαι με τ� "�υ"αλ�πεσ� να κ�υ"αλώ τ� λάδι».Σκί�υν τα άγια μάρμαρα και μπαίνει η κ�ρη μέσα,πάει και τ� T�υρκ�π�υλ� στ�υ άι Γιωργι�ύ την π�ρτα.— «Aϊ μ�υ Γιώργη, &έκρυψε την κ�ρη π�υ ’�εις μέσανα #έρνω κάσες τ� κερί κι �κάδες τ� λι"άνικαι με την καρα"�"αρκα να κ�υ"αλώ τ� λάδι·να "α#τιστώ στην �άρη σ�υ να "γω και τ� �ν�μά σ�υ».Σκί�υνε τα άγια μάρμαρα και "γαίνει η κ�ρη πάνωτρέ�ει και τ� T�υρκ�π�υλ� κι απ’ τα μαλλιά την πιάνει.«’A#ησ’ με, σκύλλε, απ’ τα μαλλιά, πιάσ’ με απ� τ� �έρι,π�υ ’�ω δυ� λ�για για να πω και �τι μ�υ μέλλει, ας γένη».Δεν είδα Aγι� δί"�υλ� ωσάν τ�ν άι Γιώργη,να παραδίδη και Pωμιά εις των T�ύρκων τα �έρια.

Σημείωση: Δημ�τικ τραγ�ύδι απ Mύκ�ν�.

Σημείωση «Eπτά Hμερών»: Στ� α�ιέρωμααυτ καθ�ριστική ήταν η συμ��λή τ�υ κ.Hλία Aναγνωστάκη. T�ν ευ�αριστ�ύμε.

AΣYΛO ENA παναρχαιο δικαιωμα

Documents

Transcript of AΣYΛO ENA παναρχαιο δικαιωμα