ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΣΕΣΒ ί ο ί π α ρ α λ λ η λ ο ί

151 • προλεγομενααντι προλογου

Αντί προλόγου

Η σΗμερινΗ επιταχυνόμενΗ αλλΗλεξαρτΗσΗ των διαφόρων

λαών και κρατών που επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση μας οδηγεί ανα-

πόφευκτα σε κοινωνίες με αρκετά κοινά χαρακτηριστικά και στη δια-

μόρφωση ενός παγκόσμιου πολίτη, καθώς η υφιστάμενη πολιτισμική

πολυμορφία της ανθρωπότητας συνεχώς μεταπλάθεται και τείνουν να

κυριαρχήσουν κοινά πρότυπα. αυτή η διαδικασία θα απαιτήσει χρόνο.

παράλληλα, πρέπει να επιλυθούν πολλά και διάφορα προβλήματα που

αναδεικνύονται από τις ανισότητες των κοινωνιών, τη φτώχεια και την

εκμετάλλευση μερικών χωρών από τον πλούσιο και αναπτυγμένο κό-

σμο, γεγονός που αποκαλύπτει την πλεονεξία και τις άλλες ανθρώπι-

νες αδυναμίες.

είναι σχεδόν βέβαιο ότι αρκετοί λαοί, λόγω των αντικειμενικών

δυσκολιών που παρουσιάζει η προσαρμογή τους στο νέο περιβάλλον,

ενδέχεται να αντιδράσουν αρνητικά, να φανατιστούν και να εμπλακούν

σε συγκρούσεις με τη μορφή οικονομικών, πολιτισμικών και θρησκευ-

τικών πολέμων. με το πυρηνικό οπλοστάσιο που διαθέτει σήμερα ο άν-

θρωπος, οι πόλεμοι αυτοί θα είναι χωρίς αμφιβολία καταστροφικοί. Θα

ερημώσουν πολλές χώρες της Γης και, στην ουσία, δεν θα έχουν νικητές.

τα γεωγραφικά σύνορα που χωρίζουν τους λαούς πρέπει, επομέ-

νως, να γεφυρωθούν στο πλαίσιο μιας ανοιχτής ολότητας. δεν χρειάζεται,

βέβαια, η κατάργηση και η υπέρβασή τους. πρέπει, ωστόσο, να χτιστούν

γέφυρες ανάμεσα σε διαφορετικές αντιλήψεις και θεωρητικές παραδό-

σεις που επί πολλά χρόνια αναπτύσσονται ξεχωριστά. ταυτοχρόνως, απαι-

τούνται εννοιολογικά εργαλεία, όπως η ιστορία, που θα καταστήσουν πιο

γόνιμη την επικοινωνία των λαών και θα μας επιτρέψουν να μεταφρά-

ζουμε τη γλώσσα μιας θεωρητικής παράδοσης στη γλώσσα μιας άλλης.

απ’ όλες τις χώρες του σημερινού κόσμου, μόνο δώδεκα έχουν

γραπτή ιστορία που υπερβαίνει τα 2.000 χρόνια. μεταξύ αυτών περιλαμ-

βάνονται η ελλάδα και το ιράν, δύο χώρες που μοιράζονται κοινά ιστο-

ρικά δεδομένα επί αιώνες.

εμείς οι Έλληνες και οι πέρσες/ιρανοί έχουμε κοινή καταγωγή:

έχουμε προέλθει από την ινδοευρωπαϊκή φυλή. στη μακραίωνη κοι-

νή μας πορεία, βρεθήκαμε αντιμέτωποι σε πολέμους, δημιουργήσαμε

κράτη και αυτοκρατορίες που κυριάρχησαν σε μεγάλες γεωγραφικές

01 Προλεγόμενα.indd 15 10/19/16 10:29

1 • προλεγομενααντι προλογου

ελλΗνεΣ ΚαΙ περΣεΣΒ ι ο ι π α ρ α λ λ η λ ο ι

16

περιοχές, συνυπήρξαμε, υποταχτήκαμε σε ξένους εισβολείς και τελι-

κώς ανεξαρτητοποιηθήκαμε, ακολουθώντας μια παράλληλη πορεία έως

τη σύγχρονη εποχή.

από πιστοί στο δωδεκάθεο και τον Ζωροαστρισμό, εμείς εκχριστια-

νιστήκαμε, ενώ οι πέρσες εξισλαμίστηκαν. σήμερα, εμείς είμαστε ένα ανε-

ξάρτητο χριστιανικό κράτος, μέλος της ενωμένης ευρώπης, και οι πέρσες/

ιρανοί μια ανεξάρτητη ισλαμική δημοκρατία, με ένα ιδιόμορφο θεοκρατικό

καθεστώς. Και οι δύο λαοί προσπαθούν να ισορροπήσουν, αντιμετωπίζο-

ντας δύσκολες καταστάσεις, που αποκαλύπτονται ή προκαλούνται από το

σαρωτικό φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης. όι δυσκολίες αυτές μεγεθύ-

νονται στο ιδιαίτερα ασταθές περιβάλλον των χωρών της μέσης ανατο-

λής, οι οποίες εμπλέκονται ακατάπαυστα σε διενέξεις και πολεμικές συ-

γκρούσεις που εύκολα αποκτούν θρησκευτικό προσωπείο, γεγονός που

οδηγεί στο φανατισμό και σε εξτρεμιστικές τρομοκρατικές ενέργειες στο

όνομα ενός θεού. Για τα φαινόμενα αυτά, που διαχέονται και στον υπό-

λοιπο κόσμο και κατά καιρούς –όπως τώρα– βρίσκονται σε έξαρση, εξω-

θώντας μεγάλες ομάδες ανθρώπων σε μαζικές προσφυγικές μετακινή-

σεις προς τις ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και για τα αίτιά τους και το ρόλο

της ελλάδας και του ιράν, θα γίνει αναφορά προς το τέλος του βιβλίου.

στη μακρόχρονη και πολύ περιπετειώδη κοινή ιστορία των δύο

λαών έγιναν αρκετές επιμειξίες και επιγαμίες όταν ένα μέρος της μα-

κεδονίας, της Θράκης, των ελληνικών πόλεων της μικράς ασίας και των

νησιών του αιγαίου είχαν ενταχθεί στην περσική αυτοκρατορία. επιπλέ-

ον, από τους μαζικούς επίσημους γάμους στους οποίους –κατά παρό-

τρυνση του μεγάλου αλεξάνδρου– στρατηγοί και στρατιώτες του πα-

ντρεύτηκαν περσίδες στα σούσα, αλλά και από τις επιμειξίες ελλήνων

μισθοφόρων που πολέμησαν στο πλευρό των περσών, μπορεί κανείς να

υποθέσει ότι μερικά γονίδια στο DNA των σύγχρονων ελλήνων και περ-

σών είναι κοινά – ιδιαίτερα γονίδια των ελλήνων που κατάγονται από τη

01 Προλεγόμενα.indd 16 10/19/16 10:29

171 • προλεγομενααντι προλογου

ελλΗνεΣ ΚαΙ περΣεΣΒ ι ο ι π α ρ α λ λ η λ ο ι

μακεδονία, όπως εγώ και οι δικοί μου πρόγονοι, και των περσών που

κατάγονται από την περιοχή φαρς, μία από τις 31 επαρχίες του ιράν.

αυτά τα κοινά γονίδια, που επηρεάζουν το σώμα και το νου, αλλά

και η σαγήνη που μου ασκούσε η αρχαία ελληνική ιστορία, μου γέννη-

σαν την επιθυμία να επισκεφτώ την περσία, το σύγχρονο ιράν. Η επι-

θυμία αυτή παρέμενε για μεγάλο χρονικό διάστημα σε χειμερία νάρκη

στο μυαλό μου, περιμένοντας την κατάλληλη ευκαιρία για να πραγματο-

ποιηθεί. Η ευκαιρία αυτή μού δόθηκε όταν έλαβα πρόσκληση από τον

εκλεκτό πέρση συνάδελφο καρδιοχειρουργό αχμάντ ρετζάι Κορασανί να

συμμετάσχω στο πρώτο διεθνές συνέδριο Καρδιοχειρουργικής που ορ-

γάνωνε το νοσοκομείο ραζαβί, στην ιερή πόλη μασάντ.

αυτό το συνέδριο ήταν η αρχή. ακολούθησαν άλλα τέσσερα ταξί-

δια στο ιράν, στη διάρκεια των οποίων μου δόθηκε η ευκαιρία να περι-

ηγηθώ ένα τμήμα αυτής της πολύ σπουδαίας, ενδιαφέρουσας και ιστο-

ρικής χώρας. μιας χώρας στην οποία λέγεται ότι έχει διαδραματιστεί η

μισή ιστορία του ανθρώπου.

το ιράν κατέχει μια θέση με σπουδαία σημασία στη σύγχρονη γε-

ωπολιτική σκακιέρα. Βρίσκεται σε ένα «μαλακό υπογάστριο» της Γης, με

πλούσια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, και έχει γύρω του

χώρες που ταλανίζονται από κάθε λογής συγκρούσεις, πολέμους και πο-

λιτική αστάθεια. το ίδιο το ιράν κυβερνάται από ένα ιδιότυπο θρησκευ-

τικό καθεστώς, που αντιμετωπίζει με επιφυλακτικότητα τον δυτικό κό-

σμο. το καθεστώς αυτό επηρεάζει τον υπόλοιπο ισλαμικό κόσμο, αλλά

πιέζεται από τη δύση λόγω του φόβου ότι θα την απειλήσει με το πυ-

ρηνικό του πρόγραμμα.

επιστρέφοντας από τα ταξίδια αυτά ένιωθα σαν να επισκέφτηκα

μακρινούς συγγενείς. το συναίσθημα αυτό μου το προκαλούσε η ζεστή

φιλοξενία και η φιλική διάθεση των ανθρώπων του ιράν όταν άκουγαν

ότι είμαι Έλληνας. Όσα, λοιπόν, είδα και άκουσα στις περιηγήσεις μου

01 Προλεγόμενα.indd 17 10/19/16 10:29

1 • προλεγομενααντι προλογου

ελλΗνεΣ ΚαΙ περΣεΣΒ ι ο ι π α ρ α λ λ η λ ο ι

18

στο ιράν στροβιλίστηκαν και ζυμώθηκαν με ιστορικά γεγονότα και σύγ-

χρονα δεδομένα, τα οποία θα διαβάσετε στις σελίδες που ακολουθούν,

και αποτελούν το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου.

Κύριος σκοπός της συγγραφικής προσπάθειάς μου είναι να ανα-

δειχτούν και να προβληθούν οι στενοί δεσμοί ελλήνων και περσών,

οι οποίοι σφυρηλατήθηκαν κυριολεκτικά στο πέρασμα αρκετών αιώνων

έως και τη σύγχρονη εποχή, και παράλληλα να παρουσιαστεί μια εικό-

να του σύγχρονου ιράν.

Για τους Έλληνες και τους πέρσες έχουν γραφτεί παρά πολλά,

τόσο από ιστορικούς της αρχαιότητας –κυρίως Έλληνες– όσο και από

σύγχρονους –Έλληνες και μη– ιστορικούς, οι οποίοι έχουν αναλύσει

ιστορικά κείμενα και έχουν ερμηνεύσει πολλά αρχαιολογικά ευρήματα.

Για να δώσω στον αναγνώστη ένα ιστορικό πλαίσιο, ως μη ειδικός

στο αντικείμενο, μπήκα στον δαιδαλώδη λαβύρινθο της ιστορίας, στον

αρχαίο κόσμο του ιράν και των ελλήνων. Άθελά μου παρασύρθηκα, σχε-

δόν χάθηκα. είδα άγριους καβαλάρηδες, πέρσες, Έλληνες, Άραβες, σα-

ρακηνούς, μογγόλους και τουρκογενείς. επίσης, είδα λαούς με ευφυείς

στρατηγούς, οραματιστές πολιτικούς άντρες, διπλωμάτες και σκληρούς

δυνάστες που ασκούσαν την εξουσία τους και ικανοποιούσαν τις επιθυ-

μίες και τα βίτσια τους επάνω σε ταπεινωμένους και φοβισμένους λαούς.

Κυριολεκτικά μια αντροκρατούμενη κοινωνία, με τις γυναίκες να πρωτα-

γωνιστούν σε ελάχιστες εξαιρέσεις. είδα, ακόμη, σε όλη αυτή τη διαδρο-

μή να ξεπηδούν επιστήμες και τέχνες, να γεννιούνται ιδέες και θρησκεί-

ες, εκφάνσεις της αρετής και της αδυναμίας του ανθρώπου.

Περσέπολη: Άποψη της Ταχάρα, ανακτόρου

του Δαρείου Α (6ος-5ος αι. π.Χ.).

01 Προλεγόμενα.indd 18 10/19/16 10:29

191 • προλεγομενααντι προλογου

ελλΗνεΣ ΚαΙ περΣεΣΒ ι ο ι π α ρ α λ λ η λ ο ι

μπήκα σε παλάτια με σκοτεινούς και φωτεινούς διαδρόμους, αμ-

φιταλαντεύτηκα στα σταυροδρόμια τους. Γνώρισα ανθρώπους και λαούς

να πηγαινοέρχονται στα παζάρια της ανατολής. λαούς που δημιούργησαν

ανθρωπόμορφους θεούς, ανέδειξαν το πνεύμα της ελευθερίας αλλά και

μεγάλους φιλοσόφους, και ανέπτυξαν τις τέχνες και τα γράμματα. αν-

θρώπους που φωτίστηκαν από το φως του ιερού πυρός του Ζωροάστρη,

που λάτρεψαν και διέδωσαν το λόγο του προφήτη μωάμεθ, που «ηγά-

πησαν αλλήλους», σύμφωνα με τη διδασκαλία του χριστού. ανθρώπους

που υπήρξαν αιρετικοί, εθνικιστές, παγκόσμιας εμβέλειας ποιητές, ακό-

μη και δολοφόνοι. ανθρώπους που κυριάρχησαν σε άλλους, υποτάχτη-

καν από κατακτητές και επιδρομείς, αλλά τελικά, ύστερα απ’ όλα αυτά,

βρήκαν την ταυτότητά τους.

τον μίτο για να διαβώ μέσα από το λαβύρινθο της ιστορίας, αλλά

και στοιχεία για το σύγχρονο ιράν, μου τα έδωσαν κυρίως δύο σύγχρο-

νοι Έλληνες συγγραφείς-ταξιδιώτες με τα βιβλία τους. το πρώτο, με τίτ-

λο πέρσες – πορεία στο φως και στη σκιά, είναι έργο της ιουλίας Γεωρ-

γίου (εκδόσεις πατάκη, αθήνα 2001) και το δεύτερο, με τίτλο όι πέρσες

και εμείς, είναι έργο του συγγραφέα-ιστορικού-ταξιδιώτη σαράντου Καρ-

γάκου (Eκδόσεις ι. σιδέρη, αθήνα 2008).

Βρισκόμουν σχεδόν στα μέσα της συγγραφής του πονήματός μου

όταν κάποιος φίλος μού σύνεστησε τα δύο βιβλία. εκφράζω, ως εκ τού-

του, την ευγνωμοσύνη μου στους δύο συγγραφείς για την πολύτιμη βο-

ήθεια που μου πρόσφεραν τα κείμενά τους και για τις αναφορές μου

σε αυτά.

Άποψη του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης των Αθηνών, με τον Παρθενώνα σε πρώτο πλάνο. Στο βάθος δεξιά ο Λυκαβηττός.

01 Προλεγόμενα.indd 19 10/19/16 10:29

1 • προλεγομεναπροσ την τεχερανη

ελλΗνεΣ ΚαΙ περΣεΣΒ ι ο ι π α ρ α λ λ η λ ο ι

20

Βγαίνοντας, λοιπόν, από το λαβύρινθο της ιστορίας και φορτωμέ-

νος με τα δώρα της, επισκέφτηκα την περσία. εκεί αντίκρισα μια χώρα

με μεγάλες οροσειρές, γυμνές βουνοκορφές, στιλπνά πετρώματα, ερή-

μους, οάσεις, φανταχτερά πολύχρωμα τεμένη. είδα να κυκλοφορούν σε

σύγχρονες πόλεις άντρες γενειοφόροι, ντυμένοι λιτά με σκούρα κου-

στούμια, χωρίς γραβάτες, γυναίκες με σκούρα τσαντόρ, αλλά και ανά-

μεσά τους όμορφες λυγερές κοπέλες ντυμένες με τζιν και πολύχρωμες

μαντίλες, οι οποίες στεφάνωναν τα ωραία τους πρόσωπα με τα μεγάλα

μαύρα μάτια και τη λευκή επιδερμίδα.

ευελπιστώ ότι ο αναγνώστης του βιβλίου, Έλληνας ή πέρσης, θα

εκτιμήσει και θα αξιολογήσει τις στενές σχέσεις και την παράλληλη πο-

ρεία των ελλήνων και των περσών έως τη σύγχρονη εποχή της παγκο-

σμιοποίησης. Για να συνυπάρξουμε οφείλουμε να επανεκτιμήσουμε τα

δεδομένα της ιστορίας και να σεβαστούμε τη διαφορετικότητα και τον

πολιτισμό των άλλων λαών.

Υποσημείωσείσ

1 Η ακριβής μεταγλώττιση ονομάτων και ονομασιών από την περσική γρα-

φή στην ελληνική, αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη μη αραβική γλώσσα, πα-

ρουσιάζει αρκετά προβλήματα. ό Ηρόδοτος στην αρχαιότητα αντιμετώπισε

τα προβλήματα με απλό τρόπο: πρόσθεσε στο τέλος των περσικών ονομάτων

–όπως αυτά προφέρονταν– το τελικό γράμμα «ς». στην έκδοση αυτή τα αρ-

χαία περσικά ονόματα αποδίδονται στα ελληνικά με τον τρόπο που τα απέ-

δωσαν και οι αρχαίοι ιστορικοί, και τα νεότερα με τον τρόπο που προφέρο-

νται στην αγγλική γλώσσα.

2 παράκλησή μας προς τον αναγνώστη είναι να αντιμετωπίσει με κατανό-

ηση και επιείκεια την ιστορική αναδρομή που επιχειρείται εδώ, καθώς οι

αναφορές μας περιορίζονται στα σημαντικότερα πρόσωπα και γεγονότα και

έχουν γίνει από κάποιον που αγαπά την ιστορία, αλλά δεν είναι ιστορικός.

01 Προλεγόμενα.indd 20 10/19/16 10:29