ΠΡΟΛΕΓΟμΕΝΑ 11

ΠΡΟΛΕΓΟμΕΝΑ

Το ερώτημα «τι είναι βαλκάνια» εξακολουθεί να προκαλεί όποιον καταπιάνεται με τη μελέτη της μοίρας αυτού του ιστορικά δύσβατου τόπου. Όντας το αιώνιο σταυροδρόμι των πολιτισμών, εκεί όπου συ-μπλέκονται οι παρυφές της Ανατολής με τις προφυλακές της Δύσης, η βαλκανική χερσόνησος αποτελούσε έκπαλαι το επίκεντρο κοσμο-ϊστορικών μεταβολών. Τα βαλκάνια όμως δεν υπήρξαν μόνο σταυ-ροδρόμι πολιτισμών, αλλά και πεδίο αντιπαράθεσης επεκτατισμών. Η ξένη επικυριαρχία στη χερσόνησο του Αίμου, όπου η έννοια της αντίστασης προσλάμβανε ανέκαθεν εθνοϊδεολογικές διαστάσεις, συ-ντηρούσε διαρκώς και ένα κλίμα εγχώριας αντιπαλότητας, κρατώ-ντας έτσι τους βαλκανικούς λαούς σε συνθήκες υπανάπτυξης.

Η έξοδος των βαλκανικών λαών από τη μακραίωνα οθωμανοκρα-τία αποτέλεσε την εθνοϊστορική βάση σχηματισμού μιας ταυτότητας για τους ανθρώπους των νέων χωρών της χερσονήσου. Η απελευθέ-ρωσή τους συνταυτίστηκε εξ αυτού με τη συγκρότηση των βαλκανι-κών εθνικών κρατών, στα οποία όμως εμφυτεύθηκαν οργανωτικά πρότυπα της ευρωπαϊκής Δύσης. Τούτο συνέβαλε αρχικά στην εξάρ-θρωση παραδοσιακών δομών οργάνωσης των επιμέρους κοινωνιών, με αναπόφευκτη συνέπεια την εμφάνιση νόθων μορφών πολιτικής αντιπροσώπευσης και κρατικής διοίκησης. Η άμεση οικονομική εξάρτηση των βαλκανικών χωρών από τα χρηματοπιστωτικά κέντρα των βιομηχανικά ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών κρατών επέτεινε εξάλ-λου τον ανταγωνισμό τους για το στρατηγικό έλεγχο της περιοχής.

12 ΑΥΣΤΡΟβΑΛΚΑΝΙΑ

Τα βαλκάνια ως εκ τούτου έμελλαν να αποτελούν κύριο θέατρο επι-χειρήσεων στη διάρκεια όλων των ευρωπαϊκών αλλά και παγκόσμι-ων πολεμικών συγκρούσεων.

«Αν θέλετε να μάθετε τι είναι τα Βαλκάνια, πρέπει πρώτα να μάθετε μυ-θολογία κι ύστερα γεωγραφία ή ιστορία», τόνιζε εισαγωγικά ο βασίλης Ραφαηλίδης στο πλούσιο έργο του για τους Λαούς των Βαλκανίων. Το γεωγραφικό στοιχείο δεν συνιστά ασφαλώς το μείζον για τη μορφο-λογία του βαλκανικού χώρου, τα στοιχεία της οποίας διαμορφώνο-νταν αενάως στον απόηχο κοσμοϊστορικών αναμετρήσεων. Τούτο δε πολλώ μάλλον όταν και αυτά τούτα τα φυσικά όρια του βαλκανικού χώρου προσδιορίζονταν ανάλογα με τα στρατηγικά πλεονεκτήματα των δυνάμεων που κυριαρχούσαν εκεί. Η κυριαρχική «συγκατοίκη-ση» για δύο και πλέον αιώνες των αυτοκρατοριών της Αυστρο-Ουγγαρίας και των Οθωμανών στη βαλκανική επέβαλε και το βασι-κό συνοριακό –εθνοθρησκευτικό– διαχωρισμό των περιοχών της, γε-γονός που περιείχε το σπέρμα ιστορικά αξεπέραστων ενδοσλαβικών διεκδικήσεων.

Ο τελευταίος επί ευρωπαϊκού εδάφους πόλεμος δεν υπήρξε ασφα-λώς μόνο το αποτέλεσμα ερίδων και αλληλοϋποβλέψεων ανάμεσα σε Νοτιοσλάβους. Αυτές ουδέποτε έπαψαν να υπάρχουν, ακόμα δε και στη μακρά περίοδο της γιουγκοσλαβικής τους συνύπαρξης. Την κυ-ρίως ευθύνη γι’ αυτό όμως φέρει πρώτα η ευρωπαϊκή Δύση, οι ισχυ-ρές δυνάμεις της οποίας μεθόδευσαν τη βίαιη διάλυση της Γιουγκο-σλαβίας. Τούτο δεν καθιστά ασφαλώς άμοιρους ευθυνών εκείνους που δεν πέτυχαν να αποτρέψουν τη μακρόχρονη εμφύλια αιματοχυ-σία μεταξύ των λαών τους. Ο γιουγκοσλαβικός πόλεμος κατεδάφισε ό,τι θετικό είχαν οικοδομήσει από κοινού για πολλές δεκαετίες οι εθνότητες των Νοτιοσλάβων. Ένας τέτοιος πόλεμος δεν κατέστρεψε μόνο υλικές αλλά και ιστορικές υποδομές, κατακερματίζοντας έτσι τη βάση μιας επενδυμένης με κοινά πολιτιστικά και εθνογιουγκοσλα-βικά στοιχεία κρατικής συγκρότησης.

Η Ευρώπη των βρυξελλών και του ΝΑΤΟ βαρύνεται όμως εγκλη-

ΠΡΟΛΕΓΟμΕΝΑ 13

ματικά λόγω της συμμετοχής της στις από αέρος βάρβαρες αεροπο-ρικές επιδρομές του 1999 εναντίον του λαού της Σερβίας, τον οποίο οδήγησε στη φτώχεια και στα όρια της υλικής του επιβίωσης. Οι ανε-λέητοι αεροπορικοί βομβαρδισμοί εναντίον υποδομών, οικονομικών κέντρων και πόλεων της Σερβίας, καθώς και το τέλος αυτής της αμε-ρικανο-νατοϊκής επιχείρησης συνέθλιψαν την εθνογιουγκοσλαβική ψυχολογία των Σέρβων. Οι επιπτώσεις της όμως υπήρξαν άμεσες για τη συνολική περιοχή, καθώς θρυμμάτισε ό,τι είχε πλέον εναπομείνει από μια ιστορική πανβαλκανική συνείδηση, η οποία διαμορφωνό-ταν ήδη από τα χρόνια του βυζαντίου εκεί. με το τέλος των αμερι-κανο-νατοϊκών επιχειρήσεων στο Κοσσυφοπέδιο τα βαλκάνια πέρα-σαν σταδιακά σε μια φάση αναγκαστικής μετάλλαξής τους, η οποία αναφέρεται πλέον ως διαδικασία «αποβαλκανοποίησης» (των βαλ-κανίων!)…

Η απομυθοποίηση θρύλων αλλά και «πυριτιδαποθηκευτικών» στερεοτύπων εμφανίζει σήμερα την εικόνα των μεταγιουγκοσλαβι-κών βαλκανίων από μετέωρη έως και ασαφή. Η ένταξη όλων των βαλκανικών χωρών στις λεγόμενες «ευρω-ατλαντικές ολοκληρώσεις» προβάλλει σταθερά σαν η μοναδική διέξοδος από τη στασιμότητα. Την ώρα μάλιστα που η Ευρώπη δοκιμάζεται από τη μεγαλύτερη οι-κονομική κρίση στα μεταπολεμικά χρόνια. μια κρίση που πλήττει άμεσα χώρες της περιφέρειας και τα οικονομικά αδύναμα κοινωνι-κά στρώματά τους. Η Ευρώπη καταβάλλει τώρα το τίμημα της έλλει-ψης μιας δικής της παρουσίας στο διεθνές στερέωμα, εξαρτώντας την πολιτική και το ρόλο της από τα γεωστρατηγικά σχέδια των ΗΠΑ. μέσα δε σ’ αυτό το πλαίσιο διεθνοπολιτικών συσχετισμών και ανταγωνισμών τα βαλκάνια εξακολουθούν μολαταύτα να παραμέ-νουν γεωπολιτικά στην αμερικανική σφαίρα επιρροής.

Ι.Ε.Τ.

βαλκανια χωρισ συνορα 15

1

βαλκανια χωρισ συνορα

Tα σύνορα των βαλκανίων, ως αναφέρεται ήδη από τον καιρό της δυαδικής μοναρχίας στη Μεσευρώπη, μπορεί να εκτείνονται ακόμα και ως τις παρυφές του ιστορικού κέντρου της βιέννης!

Δεν πρόκειται ασφαλώς για κανένα όψιμο βαλκανικό ανέκδοτο, αλλά για εκφορά παλιού βιεννέζικου πολιτικού αποφθέγματος, η πα-τρότητα του οποίου μάλιστα αποδίδεται στον ίδιο τον Μέτερνιχ. Ταυ-τιζόμενη ανέκαθεν με γνωστά αρνητικά σύνδρομα, η μετερνιχική αυ-τή ρήση επιδρούσε έκτοτε στην καθιέρωση λογής αντιβαλκανικών στερεοτύπων, τα οποία έχουν εντυπωθεί προ πολλού στο (δυτικο-)ευ-ρωπαϊκό υποσυνείδητο. Ένα τέτοιας σημειολογίας απόφθεγμα απο-δίδει παραστατικά την καθοριζόμενη με πολιτικούς όρους συνάφεια ανάμεσα στην εκάστοτε βαλκανική πραγματικότητα και στην ευρω-παϊκή πρόσληψη των κατά περιόδους αντανακλόμενων βαλκανικών όψεων. κατά τούτο λοιπόν η παραδοσιακή πλέον αυτή βιεννέζικη ρήση, εκφραζόμενη συνήθως χωρίς καμία απόχρωση αστεϊσμού, πα-ραπέμπει αφενός σε μια ευρέως διαδεδομένη εκεί αντίληψη, μειω-τική για την περιοχή της βαλκανικής χερσονήσου και αντιστοίχως απαξιωτική για τους ανθρώπους της. Η ίδια αυτή αποστροφή όμως αντανακλούσε αφετέρου πιθανούς φόβους αλλά και υπαρκτούς λό-γους έναντι μιας υποβόσκουσας «βαλκανοποίησης» στους κόλπους της βιεννέζικης κοινωνίας, μιας υφέρπουσας διαδικασίας θεσμικής

16 αυσΤροβαλκανια

και κοινωνικής υπονόμευσης, η οποία συν τω χρόνω φαίνεται να έβρισκε εύφορο έδαφος και μέσα στις δομές του πολιτικού συστήμα-τος της χώρας.1

αποτελώντας γεωγραφικό τμήμα της Ευρώπης, χωρίς όμως να θεωρούνται ποτέ πολιτισμικός χώρος της Δύσης,* τα βαλκάνια πα-ρέμεναν επί αιώνες εγκλωβισμένα ανάμεσα στα υποκείμενα του δι-κού τους ιστορικοκοινωνικού πεδίου. Η ιστορία μαζί με την τραχειά μορφολογία του βαλκανικού τοπίου υπήρξαν οι κύριοι συνθετικοί παράγοντες εγχώριων εθνοπολιτισμικών όψεων, οι οποίες διαμόρ-φωναν ένα εκρηκτικό κοινωνικοψυχολογικό περιβάλλον στο συνολι-κό χώρο της χερσονήσου. Το έμφορτο συγκρουσιακών και μυθολο-γικών στοιχείων βαλκανικό παρελθόν, διαμορφούμενο μέσα από συ-νωμοσίες, εξεγέρσεις και ανατροπές επικυριαρχιών, οι οποίες μετου-σιώνονταν σε θρύλους στο υποσυνείδητο των ανθρώπων, αναβίωνε αίφνης, διεγείροντας το συλλογικό ένστικτο μιας έμφυτης αντίστα-σης. στη δίνη των συχνών περιόδων κρίσεων που εκδηλώνονταν στα βαλκάνια, όταν ήδη άρχιζαν να μετατοπίζονται προς ανατολάς τα οθωμανικά σύνορα, τούτο τείνει πλέον ετεροκαθοριζόμενο στον

* συμπτωματικό μιας αντίληψης που ισχύει για τη «βαλκανική κουλτούρα» και καθορίζεται βάσει ιστορικών στοιχείων αλλά και στερεοτυπικών συνδρόμων υπήρξε το γεγονός της κατάρτισης ενός χάρτη κύκλων των πολιτισμών, ο οποί-ος είχε εκπονηθεί στη στρατιωτική ακαδημία της βιέννης κατά τον ιανουάριο του έτους 2004, όπου λάμβαναν χώρα οι εργασίες του Δεύτερου Πολιτισμικο-επιστημονικού Διαλόγου («Zweiter kultur-wissenschaftlicher Dialog»). Εν προ-κειμένω υποστηρίχθηκε η εκδοχή ότι η ρωσική ορθοδοξία εκφράζει ένα δικό της κύκλο πολιτισμού που επηρεάζει και τα βαλκάνια. Με την εξαίρεση βεβαί-ως της αγίας Πετρούπολης, όλη η ρωσία, η ανατολική Ευρώπη και τα βαλκά-νια (πλην σλοβενίας, Ίστριας, Ζάγκρεμπ και Δαλματίας) κατατάσσονταν έτσι εκτός του δυτικού κύκλου πολιτισμού. ο χάρτης αυτός των «κύκλων των κουλ-τουρών» τελικά δεν θεωρήθηκε επίσημο έγραφο και αποσύρθηκε. βλ. επ’ αυ-τού: Rudolf Burger, Studienberichte zur Sicherheitspolitik, Institut für Militärsoziologie und Militärpödagogik (IMM), Landesverteidigubgsakademie, Retheologisierung der Politik und weltpolitische Konfliktkonstellationen, Wien, Jänner 2004.

βαλκανια χωρισ συνορα 17

αστερισμό μιας αυθεντικής βαλκανοποίησης, εκφραζόμενης απ’ αρ-χής με μια εθνικά επενδυμένη αναδιατύπωση της μιας ιστορικής εκ-δοχής. Το εγχώριο «μοντέλο» ιστορικής χειραγώγησης στα βαλκά-νια δεν υπήρξε όμως αποκλειστικά μια βαλκανική επινόηση, καθό-τι αυτό είχε τεθεί ήδη σε χρήση έξωθεν, πολύ δε πριν χαραχθούν τα πρώτα εθνικά όρια στο έδαφος της χερσονήσου.

Για τον παλαιό κόσμο της Γηραιάς Ηπείρου των ηγεμόνων και ευγενών τα βαλκάνια αποτελούσαν ανέκαθεν μια ενιαία και ακυβέρ-νητη χώρα, θεωρούμενα σαν ένας αυθαίρετα συνταγμένος τόπος, χω-ρίς έθνη και χωρίς σύνορα. στις περιγραφές των περιηγητών αναφε-ρόταν συνήθως σαν μια δύσβατη και επικίνδυνη περιοχή, κατοικού-μενη επί το πλείστον από υπανάπτυκτους και χωρίς «καμιά κουλτού-ρα»2 ανθρώπους, η τύχη των οποίων ήταν στα χέρια απολίτιστων ιθα-γενών, βαρβάρων και ληστών. Μέσα από τέτοιου είδους στερεοτυπι-κές σχηματοποιήσεις αντιμετωπίστηκαν κατ’ αρχήν σαν «ληστρικές» οι εθνικές εξεγέρσεις κατά των οθωμανών στα βαλκάνια, μια εξαρ-χής ιεροσυμμαχικής έμπνευσης αρνητική σύλληψη, την οποία αντέ-στρεψε το κύμα του φιλελληνισμού που ξέσπασε τότε, συσπειρώνο-ντας τις ριζοσπαστικές δυνάμεις όλης της Ευρώπης. Ήταν η πρώτη μετά τη Γαλλική Επανάσταση προοδευτική κίνηση ενάντια στα μο-ναρχικά κατεστημένα της Γηραιάς Ηπείρου, που έμελλε, ωριμάζο-ντας, να οδηγήσει στην ιδεολογική έκρηξη του 1848. Μία κατά δια-χρονική αναλογία σταθερά αναπαραγόμενη και τραγικά άτυχη αντί-ληψη για τα βαλκάνια ήταν προφανώς εκείνη που με τον ίδιο αυτό τρόπο επέφερε και την αδράνεια αυτού του κορεσμένου κόσμου, των οσημέραι παγκοσμιοποιούμενων Ευρωπαίων. Ενός κόσμου που –φευ– έζησε «λάιφ» τον τελευταίο επί ευρωπαϊκού εδάφους πόλεμο, τηλε-παρακολουθώντας απαθής την καταστροφική βαρβαρότητα ενός σύγχρονου τεχνολογικού ολοκληρωτισμού, ο οποίος επέδραμε λεηλατώντας άγρια τα δυτικά βαλκάνια κατά την τελευταία δεκαε-τία της δεύτερης χιλιετίας του καιρού μας.

Περιβρεχόμενη από πέντε θάλασσες, η χερσόνησος της βαλκα-

18 αυσΤροβαλκανια

νικής δεν είχε ποτέ προς βορράν σταθερά γεωγραφικά σύνορα, κα-θώς το εύρος των εκάστοτε καθιερούμενων γεωπολιτικών ορίων της περιοχής οριζόταν ανάλογα με την ξένη επικυριαρχία εκεί. οι ιστο-ρικά αδιάκοπες εναλλαγές πάνω στην εικόνα του χάρτη της βαλκα-νικής, απόρροια μακρών κοσμοϊστορικών ρήξεων μεταξύ ξένων δυ-νάμεων, πολιτισμών και θρησκειών, σημάδευαν έκπαλαι εκεί την έκ-βαση μιας μόνιμης αντιπαράθεσης ανάμεσα σε Δύση και ανατολή. ο άκρατος επεκτατισμός της ανατολής κι ένας αλόγιστος ιμπεριαλι-σμός της Δύσης διαπερνούσαν αυτό το κρίσιμο σταυροδρόμι, κρα-τώντας σε μια διαρκή αστάθεια το χώρο της βαλκανικής, τον οποίο και συχνά διαμοίραζαν σε ζώνες δικής τους επικυριαρχίας. Το κα-θεστώς τούτο υπήρξε για αιώνες στα βαλκάνια, μέχρι ακόμα και το τέλος του βʹ Παγκοσμίου Πολέμου, συνεπεία του οποίου παγιώθη-καν τότε για πρώτη φορά εκεί εθνικά, κρατικά ενδοβαλκανικά σύνο-ρα και επήλθε μια διεθνώς αποδεκτή σταθεροποίηση, που επρόκει-το ως εκ τούτου να διαρκέσει για σχεδόν μισό αιώνα. Μέσα σ’ αυτό το μεταπολεμικό στάτους κβο εδραιώθηκε συνάμα και η ψυχροπο-λεμική διαχωριστική γραμμή εκείνη η οποία διαιρούσε τα βαλκά-νια σχεδόν καθ’ όλο το δεύτερο ήμισυ του περασμένου αιώνα σε μπλοκ και ζώνες επιρροής, αποκόβοντάς τα έτσι και από την υπόλοι-πη, τη δυτική Ευρώπη.

από πλευράς τους πάντως τα υποταγμένα ως σήμερα ακόμα στη δύσκολη μοίρα τους βαλκάνια ουδέποτε διεκδίκησαν, ούτε καν συμ-βολικά, κάποιο από τα σημερινά 23 διαμερίσματα της πάλαι ποτέ αυτοκρατορικής μητρόπολης του Δουνάβεως. και δεν αξίωσαν μά-λιστα ούτε καν μέρος εξουσιών ή αρμοδιοτήτων σε κάποια από τα βιεννέζικα «μπετσίρκ», παρότι από δεκαετίες ήδη τμήματά τους κα-τοικούνται στην πλειοψηφία τους από βαλκάνιους και Τούρκους, κα-θώς και από διάφορους άλλους τριτοκοσμικούς μετανάστες. Όλοι δε αυτοί εμπίπτουν συνολικά, καθόλου τυχαία προφανώς, σε μια γενι-κή κατηγορία αλλοδαπών, εκείνη των συλλήβδην αποκαλούμενων στη βιεννέζικη αργκό σαν «τσιούσιεν», ένα χαρακτηρολογικής υφής

βαλκανια χωρισ συνορα 19

ιδίωμα, που εκφράζει παραστατικά μια απαξιωτική στάση απέναντι στα μη επαρκώς ενσωματωμένα κοινωνικά υποστρώματα, ξένης όμως προέλευσης.* Η ίδια αυτή στάση τείνει ως εκ τούτου να εξωτε-ρικεύει συνάμα και μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη απέναντι στις διά-φορες γειτνιάζουσες όψεις πολιτισμικής υπανάπτυξης του αυστρο-βαλκανικού υπογάστριου, παραδοσιακού χώρου μεταφύτευσης στοι-χείων και συμπεριφορών στα χαμηλά στρώματα της βιεννέζικης κοι-νωνίας.

Η ίδια η βιέννη όμως, ήγουν η λεγόμενη «υψηλή» κοινωνία της, «εκχωρούσε» εν προκειμένω σχηματικά στα βαλκάνια ένα μακρύ δρό-μο της, πoυ αρχίζει κοντά στο «ρινγκ», τον παγκόσμια γνωστό δακτύ-λιο του βιεννέζικου ιστορικού κέντρου, οδηγώντας μέσα σε δύο από τις φτωχότερες νότιες συνοικίες της πόλης: το σέμερινγκ και την ερ-γατική συνοικία σβέχατ, αμφότερες με υψηλό δείκτη κατοίκων άμε-σης βαλκανικής προέλευσης. Τούτο για το λόγο μάλλον ότι οι αριστο-κρατικές και βεβαίως οικονομικά ισχυρές βιεννέζικες ελίτ επιμένουν

* ο χαρακτηρισμός «Τschuschen» («τσιούσεν») ανήκει στη βιεννέζικη αργκό και γι’ αυτό δεν είναι γνωστός ευρύτερα στο γερμανόφωνο χώρο. Ετυμολογικά θεω-ρείται πως πρέπει να είναι μάλλον ρωσικής προέλευσης, καθότι σημαίνει ξένος, αλλά στην εγχώρια εκδοχή της βιέννης παραπέμπει σε καταγόμενους από μέ-ρη κείμενα νοτίως και ανατολικά της αυστρίας (Τούρκοι, σέρβοι, βόσνιοι ή γε-νικώς Γιουγκοσλάβοι, βούλγαροι, ρουμάνοι κ.ά., καθώς και ασιάτες γενικώς). σ’ αυτούς όλους αποδίδονται κατά κανόνα αρνητικές ιδότητες, όπως εκείνη του τεμπέλη, βρομιάρη, άτιμου, αγράμματου και ούτω καθεξής. Με την αύξηση του ποσοστού των αλλοδαπών κατοίκων της βιέννης υποχωρεί σταδιακά το αρνητι-κό για τους λεγόμενους «εξωτικούς» ξένους «πρόσημο», ενώ στο πλαίσιο της γνω-στής «μουλτικουλτούρ» πολιτικής αποφεύγεται παντελώς πλέον. από τον καιρό όμως που εμφανίζεται, με ιδιαίτερη επιτυχία μάλιστα, μια λαϊκή ορχήστρα με μουσικούς «τσιούσεν» προέλευσης και ρεπερτορίου, ελληνικού επίσης, η Wiener Tschuschenkapelle, ξεπεράστηκαν επαρκώς πολλά από τα αρχικά σχετικά στε-ρεότυπα. Η προσφυγή εν προκειμένω στο ρατσιστικό περιεχόμενο, αν και «τρα-βηγμένη», καθώς πρόκειται για κοινωνικό χαρακτηρισμό, κατέληξε σε μια νο-μική απαγόρευση, αναιτιολόγητη, που είθισται να έχει ως τέτοια τα αντίθετα ακριβώς αποτελέσματα.

20 αυσΤροβαλκανια

να δείχνουν πού αρχίζει γεωγραφικά η υπανάπτυξη, προς τα πού κα-τευθύνεται και κυρίως πού τελειώνει προς νότον η Ευρώπη. Άλλωστε και οι ίδιοι οι γηγενείς βαλκάνιοι, όταν έκαναν λόγο για Ευρώπη, θε-ωρούσαν συνήθως τη Γηραιά Ήπειρο σαν κείμενη εκτός και μακράν των ορίων του χώρου τους στα βαλκάνια. οι βαλκανικοί λαοί εξάλλου ένιωθαν ανέκαθεν σαν να βρίσκονταν σε μια δική τους ξεχωριστή, ευ-ρασιατική υπο-ήπειρο, στο έδαφος της οποίας εισέβαλλε ο εκάστοτε ξένος ισχυρός, αφού είχε ήδη εκτοπίσει τον άλλον, και παραμένοντας εκεί καθόριζε αυτός μόνος τη σκληρή μοίρα των ίδιων. οι ιστορικές περίοδοι της χερσονήσου του αίμου, ως είναι η «καθ’ ημάς» επίσημη και αρχαιότερη ονομασία της περιοχής των βαλκανίων,* άρχιζαν και έκλειναν, οιονεί νομοτελειακά, με την έλευση και την εκτόπιση του ενός από τον επόμενο ξένο εισβολέα και τούτα όλα συντελούνταν βε-βαίως εκεί ανά τους αιώνες ερήμην αυτών τούτων των αυτοχθόνων.

στα αριστοκρατικά σαλόνια της πάλαι ποτέ περίλαμπρης πρω-τεύουσας της μοναρχίας του Δουνάβεως το παραδοσιακό πολιτικό χιούμορ διακρινόταν ανέκαθεν από μια κατά βάσιν εθνολογική ση-μειολογία, καθώς στη βιέννη έδιναν ως τότε αναφορά όλες οι τοπι-κές πρωτεύουσες, οι κείμενες δηλαδή ανάμεσα στις δυτικές όχθες του βιστούλα και στις ανατολικές ακτές της αδριατικής μοναρχικές μεγαλουπόλεις – για την εποχή τους. οι απανωτές εκθέσεις για την κατάσταση λαών και εθνοτήτων στην ευρύτερη Μεσευρώπη ρύθμι-ζαν καθημερινά την ατμόσφαιρα μέσα στη χόφμπουργκ της βιέν-νης, στην καρδιά της θρυλικής «k.u.k»** μοναρχίας. στα γνωστά πα-

* ο αίμος, κατά την ελληνική μυθολογία, γιος του βορέως και της ωρειθυίας, ήταν σύζυγος και ταυτόχρονα αδερφός της νύμφης ροδόπης, με την οποία απέ-κτησαν τον Έβρο. λόγω δε ακριβώς αυτών των αιμομικτικών σχέσεων μεταξύ των δύο αδερφών ο Δίας, εξοργισμένος, τους μεταμόρφωσε στα ομώνυμα όρη: τον αίμο και τη ροδόπη.** Μοναρχικά αρχικά του ιστορικού τίτλου «Kaiserliche und königliche Monarchie» (= «καισαροβασιλική», ήτοι «αυτοκρατορική και βασιλική» Μο-ναρχία) της αυστρο-ουγγαρίας.