ΜΑΘΗΤΕΣ

ΦΙΛΙΠΠΟΣ

ΑΓΓΕΛΟΥ

ΔΙΟΝΥΣΗΣ

ΑΚΑΛΕΣΤΟΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΡΙΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ

ΡΑΦΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Α. ΑΠΟ

ΤΗΝ

ΓΡΑΜΜΙΚΗ

Β

ΣΤΗΝ

ΓΛΩΣΣΑ

ΤΟΥ

ΟΜΗΡΟΥ

ΑΡΧΙΚΑ

Η Αρχαία

Ελληνική

Γλώσσα

έχει

ως

χρονική

αφετηρία

κατά

μία

εκδοχή

τον

14ο

/13ο

αιώνα

π.Χ

Εννοούμε

μια

μορφή

της

ελληνικής

γλώσσας, που

ομιλούνταν

κατά

τους

αρχαϊκούς

χρόνους

και

την

κλασσική

αρχαιότητα

Εκείνη

την

εποχή

ο

ΜΥΚΗΝΑΙΚΟΣ

πολιτισμός

ήταν

στο

απόγειο

της.

ΠΩΣ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ;

Ανάπτυξης

του

εμπορίου.

Επέκτασης

των

μυκηναίων

ακόμα

και

εκτός

Ελλάδας.

Έτσι, σταδιακά

η

δομή

της

κοινωνίας

τους

γινόταν

όλο

και

πιο

σύνθετη

και

αυτό

ευνόησε

την

δημιουργία

ενός

συστήματος

γραφής

για

την

καταγραφή

της

πληροφορίας.

Δημιούργησε

ανάγκες

σε

Κοινωνική

οργάνωσηΟικονομική

οργάνωσηΠολιτική

οργάνωση

ΓΡΑΜΜΙΚΗ

Β’

Είναι

συλλαβική

γραφή.

Αποτελείται

από

90 συλλαβικά

σημεία

και

εικονογράμματα

και

αριθμητικά

σημεία.

Αλλά, δεν

μπορούσε

να

αποδώσει

με

ακρίβεια

τους

ελληνικούς

φθόγγους, δεν

προσαρμόστηκε

ανάλογα

διότι

ικανοποιούσε

προφανώς

τις

βασικές

ανάγκες

για

τις

οποίες

δημιουργήθηκε.

Το

περιεχόμενο

κειμένων

γραμμένων

σ’

αυτήν

ήταν

κυρίως

λογιστικό

(κατάλογοι

αντικειμένων, περιουσιακών

στοιχείων, πρόσωπων, τόπων

κλπ.)

ΚΥΡΙΕΣ

ΙΔΙΟΜΟΡΦΙΕΣ

Η αδυναμία

της

να

αποδώσει

τα

συμφωνικά

συμπλέγματα

τα

οποία

διασπώνται

σε

επιμέρους συλλαβές π.χ. τρίποδες

→ ti-ri-po-de.

Η παράλειψη

των

τελευταίων

συμφώνων

των

λέξεων

π.χ. θυγατήρ

→ tu-ka-te.

Η χρήση

του

ίδιου

συμβόλου

για

διαφορετικά

σύμφωνα

με

αποτέλεσμα

να

υπάρχει

μεγάλη

ασάφεια

π.χ. τάμα

ή

θάμα(θαύμα) → ta-ma

Η παράλειψη

του

‘σ’

μέσα

στις

λέξεις

π.χ. φάσγανα(=σπαθιά)→pa-ka-na

Για

αυτούς

τους

λόγους

ιδιομορφιών

και

άλλων

δυσκολιών

που

θα

δημιουργούνταν

στην

εκμάθησή

της

από

απλούς

πολίτες

δεν

επεκτάθηκε

σε

ένα

πιο

ευρύ

κοινό

αλλά

περιορίστηκε

στους

ειδικούς

των

μυκηναϊκών

ανακτόρων.

ΦΟΙΝΙΚΙΚΟ

ΑΛΦΑΒΗΤΟ

Στους

ίδιους

δεν

προκαλούσε

προβλήματα

γιατί

στη

γλώσσα

τους

τα

σύμφωνα

«κουβαλούσαν»

τη

σημασία

της

λέξης, ενώ

τα

φωνήεντα

δήλωναν

περισσότερο

το

είδος

της

λέξης(ουσιαστικό, επίθετο).

Το

δανείστηκαν

οι

Έλληνες

όπως

δανείστηκαν

τη

γραμμική

Α’

Αυτή

την

φορά

το

προσάρμοσαν

στις

ιδιαιτερότητες

της

ελληνικής

γλώσσας

προσθέτοντας

τα

φωνήεντα.

Συνέβαλε

στον

εκδημοκρατισμό

των

πόλεων.

Δεν

περιοριζόταν

μόνο

στους

εξειδικευμένους

γραφείς

των

ανακτόρων

αλλά

απευθυνόταν

σε

ένα

πολύ

ευρύτερο

κοινό

που

μπορούσε

εύκολα

να

την

μάθει.

Β. Οι

Αρχαίες

ελληνικές

διάλεκτοι

κατά

την αρχαϊκή εποχή και την κλασική εποχή

Στην

πορεία

της

αρχαίας

ελληνικής

γλώσσας

έχουμε

4 φάσεις.

Ιωνική

Αρκαδική

ή

Αρκαδοκυπριακή

Αιολική

Δωρική

ΠΗΓΕΣ

Επιγραφές

Τα

αρχαία

λογοτεχνικά

κείμενα

Οι

γραμματικοί

της

αλεξανδρινής

και

ρωμαϊκής

εποχής

ΙΩΝΙΚΗ

Διάλεκτο

των

Ιώνων, το

οποίο

κατά

τη

2η π.Χ. χιλιετία

που

εντοπιζόταν

στο

κέντρο

των

παραλίων

της

Μικράς

Ασίας.

ΒΑΣΙΚΑ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Τροπή

του

παλαιού

μακρού

α

σε

η

(= μακρό

ε).

Εξάλειψη

του

φθόγγου

που

συμβολιζόταν

με

το

γράμμα

F

Τροπή

της

συλλαβής

-τι

σε

–σι

Κλίση

του

πληθυντικού

των

προσωπικών

αντωνυμιών

ως

εξής: ἡμέες, ἡμέων,

ἡμέας.

Απαρέμφατα

σε

-ναι

Αρκαδική

ή

Αρκαδοκυπριακή

Διάλεκτος

των

Αρκάδων

. Κατά

μυκηναϊκή

εποχή

φαίνεται

ότι

μιλιόταν

σε

μεγαλύτερη

έκταση, με

τη

λεγόμενη

«κάθοδο

των

Δωριέων»

περιορίστηκε

στο

εσωτερικό

της

Πελοποννήσου.

Αρκαδόφωνοι

πληθυσμοί

εγκαταστάθηκαν

κατά

τον

11ο π.Χ. αι. στην

Κύπρο, η

διάλεκτος

της

οποίας, παρά

τη

γεωγραφική

αποκοπή

της

από

την

Αρκαδία,

εμφανίζει

σαφή

συγγένεια

με

τη

διάλεκτο

της

τελευταίας.

Η κυπριακή

διάλεκτος

είναι

μόνη

αρχαία

ελληνική

διάλεκτος

των

ιστορικών

χρόνων, η οποία αποδόθηκε

γραπτώς

όχι

όπως

οι

υπόλοιπες

,με

μια

συλλαβογραφική

γραφή, ατελή

για

την

απόδοση

της

ελληνικής

γλώσσας,

γνωστή

ως

κυπριακό

συλλαβάριο.

ΒΑΣΙΚΑ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Διατήρηση

του

φθόγγου

που

συμβολίζεται

με

το

F

Οι

παλαιοί

φθόγγοι

*r

και

*m τράπηκαν

σε

ορ/ρο

Τροπή

της

συλλαβής

τι

σε

σι

Τροπή

του

ληκτικού

ο

σε

υ

Καταλήξεις

της

μέσης

φωνής

-τοι

και

-ντοι

ΔΩΡΙΚΗ

Διάλεκτος

των

Δωριέων.

Στην

κάθοδο

του

οποίου

προς

νότο

αποδίδεται

παραδοσιακά

η

κατάρρευση

του

μυκηναϊκού

πολιτισμού

κατά

το

12ο π.Χ.

Δωριείς

εγκαταστάθηκαν

στο

μεγαλύτερο

μέρος

της

Πελοποννήσου

και

στην

περιοχή

των

Μεγάρων

απωθώντας, υποτάσσοντας

ή

αφομοιώνοντας

παλαιότερους

ελληνόφωνους

πληθυσμούς

.

ΒΑΣΙΚΑ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Κύριο

χαρακτηριστικό

της

Δωρικής

είναι

οι

αρχαϊσμοί, η

διατήρηση

δηλαδή

τύπων, οι

οποίοι

στην

Αττική

διάλεκτο

είχαν

ήδη

μετεξελιχθεί

Διατήρηση

της

συλλαβής

τι

Πληθυντικός

του

οριστικού

άρθρου

τοί, ταί

Κατάληξη

-μες

του

α΄

προσώπου

πληθυντικού

των

ρημάτων

Αόριστος

σε

-ξα

των

ρημάτων

σε

-ζω

ΑΙΟΛΙΚΗ

Η Αιολική

ήταν

μια

διάλεκτος

την

οποία

μιλούσαν

στις

περιοχές

της

Θεσσαλίας, στη

Βοιωτία, στη

Λέσβο

και

στη

μικρασιατική

ακτή

κατά

την

περίοδο.

Βασικά

Χαρακτηριστικά

Οι

παλαιοί

χειλοϋπερωικοί

φθόγγοι

εξελίχθηκαν

πριν

από

πρόσθια

φωνήεντα

σε

χειλικούς

και

όχι

σε

οδοντικούς

όπως

στην

ιωνική

και

τη

δυτική

ελληνικ

Διατήρηση

του

παλαιού

μακρού

α

Γ. ΚΟΙΝΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΤΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Η Ελληνιστική

περίοδος

(323 -

30 π.Χ.) αφορά την ελληνική ιστορία και την

ιστορία

των

άλλων

εθνοτήτων

της

Ανατολής

αλλά

και

τη

ρωμαϊκή

ιστορία

μετά

το

Β

Καρχηδονιακό

πόλεμο.

Ασυμφωνία

υπάρχει

τόσο

ως

προς

την

έναρξη

όσο

και

προς

τη

λήξη

της

περιόδου.

Τα

απλοποιημένα

ελληνικά

κυριαρχούν

σε

όλη

την

ανατολική

Μεσόγειο

και

αναδεικνύονται

στη

διεθνή

γλώσσα

της

εποχής

αυτής.

ΑΤΤΙΚΗ

ΔΙΑΛΕΚΤΟ

ΙΩΝΙΚΟ

ΑΛΦΑΒΗΤΟ

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ

Για

την

προέλευση

της

Κοινής

Ελληνικής

οι

μελετητές

διαφωνούν.

Οι

μεν

πιστεύουν

ότι

πράγματι

προερχόταν

από

τον

συγκερασμό

των

τεσσάρων

βασικών

διαλέκτων

της

αρχαίας

ελληνικής

γλώσσας.

Υποστηρίζουν

ότι

στην

Ελληνιστική

ήταν

πολύ

έντονα

τα

ιωνικά

στοιχεία,

όπως

το

σσ

αντί

του

ττ

και

το

σύμπεγλμα

ρσ

αντί

του

ρρ

(θάλασσα

αντί

θάλαττα

και

ἀρσενικός

αντί

ἀρρενικός).

Οι

δε

ότι

αποτελεί

ουσιαστικά

μια

μετεξέλιξη

της

Ιωνικής

ή

της

Αττικής

διαλέκτου.

θεωρούν

ότι

παρά

τα

πολλά

στοιχεία

από

την

ιωνική

και

άλλες

διαλέκτους,

ο

βασικός

πυρήνας

της

Ελληνιστικής

ήταν

η

Αττική

διάλεκτος.

ΠΗΓΕΣ

Οι

πρώτοι

που

μελέτησαν

την

Ελληνιστική

Κοινή

ήταν

οι

κλασικιστές

.

Άλλες

πηγές

αποτελούν

οι

ίδιοι

οι

Αττικιστές

με

τα

γλωσσικά

τους

«σφάλματα».

Επίσης

πηγή

αποτελούν

τα

τυχαία

ευρήματα

σε

επιγραφές

αγγείων.

που

τις

έγραφαν

λαϊκοί

καλλιτέχνες

ή

οι

έμποροι

μόνοι

τους.

καθώς

και

μερικά

μεταφραστικά

λεξικά

ή

γλωσσάρια

ελληνο-

λατινικών

της

ρωμαϊκής

περιόδου.

ΤΥΠΟΙ

Η Ελληνιστική

Κοινή

παρουσίαζε

ποικιλία

κατά

τόπους, αλλά

και

ανάλογα

με

τη

χρήση

της.

Η μετάφραση

της

Παλαιάς

Διαθήκης

έχει

πολλά

στοιχεία

της

Ελληνιστικής

της

περιοχής

και

είναι

επηρεασμένη

από

τα

Αραμαϊκά

και

τα

Εβραϊκά.

Τα

κείμενα

της

Καινής

Διαθήκης

ήταν

εξαρχής

γραμμένα

στα

ελληνικά.

Τα

ελληνικά

των

Πατέρων

τις

Εκκλησίας

αποτελούν

ένα

τρίτο

τύπο

της

Ελληνιστικής

Κοινής

που

είναι

και

πιο

κοντά

στην

καθομιλουμένη

της

εποχής

τους.

ΠΗΓΕΣ

Κ’

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλιοθήκη

του

Πανεπιστημίου

Augsburg:

http://www.hs-

augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost03/Dositheus/dos_col3.html

Βούρτσης

Ι. κ.ά, 1999, Εισαγωγή

στον

ελληνικό

πολιτισμό, ΕΑΠ, Πάτρα.

Μπαμπινιώτης

Γ, 2002, Συνοπτική

ιστορία

της

ελληνικής

γλώσσας, Αθήνα.

Προμπονάς

Ι., 1995, “Η εξελικτική

πορεία

της

ελληνικής

γλώσσας”, στο

Μια

πολυεπιστημονική

θεώρηση

της

γλώσσας,Πανεπιστημιακές

Εκδόσεις

Κρήτης,

Ηράκλειο.

Τhomson G., 1989, Η

Ελληνική

γλώσσα, Αρχαία

και

Νέα, Κέδρος, Αθήνα

Buck, C.D. 1955. The Greek Dialects. Chicago: The University of Chicago Press.

http://www.greek-

language.gr/Resources/ancient_greek/history/ag_history/contents.html

Κεφάλαια

4-5

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B

1_%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%C

E%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1

Αντώνης

Ν. Μαστραπάς

,2015, Ιστορία

του

Αρχαίου

Κόσμου, ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ

σελ.66-

67, 82-83