Η ΣΧΕΣΗ ΤΗς ΦΙΛΟΣΟΦIΑς ΜΕ ΤΗ

ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚA ΑΠO

ΤΗΝ ΑΡΧΑΙOΤΗΤΑ Ως ΣHΜΕΡΑ.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

΄Εως τον 6ο αιώνα π.Χ.

Τα έπη του Ομήρου, του Ησιόδου κλπ. όπως π.χ. η Κοσμογονία και η

Τιτανομαχία δείχνουν τις αντιλήψεις των ανθρώπων:

1)΄Oλος ο κόσμος έχει φτιαχτεί από το Χάος που υπήρχε ανέκαθεν.

2) Η μάχη Τιτάνων και Θεών καταλήγει σε νίκη των θεών οι οποίοι με ηγέτη

τον Δία θεωρούνται αυτοί που ρυθμίζουν τις τύχες των ανθρώπων.

3)Η φωτιά γίνεται εργαλείο των ανθρώπων μέσω του Προμηθέα που την

κλέβει από τους θεούς.

Συμπερασματικά, η προέλευση του κόσμου αποδίδεται σε μυθικά αίτια και

δεν γίνεται καμία προσπάθεια να ερμηνευτεί ο κόσμος με βάση την λογική

του ανθρώπου και τις παρατηρήσεις του.

ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟς

( 6Ο ΑΙΩΝΑς Π.Χ.)

Πρώτη προσπάθεια ερμηνείας φυσικών φαινομένων χωρίς αναφορά σε υπερφυσικές δυνάμεις και θεότητες.

Παράλληλη αφετηρία ελληνικής φιλοσοφίας με φυσική και μαθηματικά.

Κυριότεροι εκφραστές: Θαλής ο Μιλήσιος (630-543 π.Χ.)

Παρμενίδης (540-480π.Χ.) , Ηράκλειτος (540-475π.Χ), Πυθαγόρας (580-490π.Χ.)

Βασικά φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα τίθενται:

α) Ποια τα πρωταρχικά στοιχεία του σύμπαντος;

β) Πώς φτιάχτηκε ο κόσμος;

γ) Γιατί συμβαίνουν διάφορα φαινόμενα π.χ: σεισμοί;

δ) Τι κρύβει η συμμετρία των αριθμών;

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ- ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ

ΣΩΚΡΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟς

(5Ος ΑΙΩΝΑς Π.Χ.)

Η ελληνική φιλοσοφία στο απόγειό της: Σωκράτης (469-399π.Χ.)[ μαιευτική και επαγωγική μέθοδος] Πλάτων (427-347π.Χ.) [ δυιστική άποψη του κόσμου] Υλικός κόσμος-φαινόμενα Κόσμος ιδεών (διαρκώς μεταβαλλόμενος/απατηλός) (αιώνιος/αναλλοίωτος) Μαθηματικά: παράθυρο προς τον κόσμο των ιδεών Αριστοτέλης (384-322π.Χ.)[θεωρίες περί κίνησης των σωμάτων-

περί ύλης-περί του αιθέρα που περιβάλλει τα ουράνια σώματα- περί γεωκεντρισμού και αμετάβλητου ουράνιου θόλου κ.α.]

Η παρατήρηση και μελέτη του φυσικού κόσμου αποκτούν πρωτεύουσα σημασία.

Λεύκιππος-Δημόκριτος (τέλη 5ου αιώνα π.Χ.) [πρώτη αναφορά σε

όριο διαίρεσης της ύλης: τα άτομα.] Εξαιτίας της αυθεντίας του ονόματος του Αριστοτέλη, η ατομική

θεωρία που δεν τυγχάνει της έγκρισής του μένει στην αφάνεια.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟς

(4Ος-1Ος ΑΙΩΝΑς Π.Χ.)

Αυτονόμηση των Μαθηματικών από Φυσική και Φιλοσοφία.

Κορυφαίοι Μαθηματικοί της αρχαιότητας:

Ευκλείδης (325-265π.Χ.) {τα «Στοιχεία» του θεμελίωση επίπεδης γεωμετρίας, πρώτη προσπάθεια τυποποίησης των μαθηματικών γνώσεων}

Απολλώνιος (260-170π.Χ.) {τα «Κωνικά» του βάση της αναλυτικής γεωμετρίας}

Αρχιμήδης (287-212π.Χ.) {θεμελίωση Ολοκληρωτικού Λογισμού, εύρεση της αρχής της άνωσης στην Υδροστατική, γένεση της μηχανικής με τη λειτουργία των μοχλών}

Ερατοσθένης (276-194 π.Χ.) {υπολογισμός της περιφέρειας της γης με μεγάλη ακρίβεια και με …μηδαμινά μέσα}

Αρίσταρχος (3ος αιώνας π.Χ.) {πρώτη αναφορά στον ηλιοκεντρισμό που δεν γίνεται αποδεκτή από τους συγχρόνους του}

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΥ ΓΗΣ

(ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ)

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗς ΠΕΡΙΟΔΟΥ

Κυνικοί (Διογένης)

Στωικοί (Ζήνων)

Επικούρειοι (Επίκουρος)

Σκεπτικοί (Πύρρων)

Κύρια ενασχόληση Φιλοσοφίας την περίοδο αυτή: ο ανθρώπινος βίος.

Αντικειμενικός στόχος της και τελική επιδίωξή της: η ανακάλυψη της οδού

που οδηγεί ασφαλέστερα τον άνθρωπο στην ευτυχία.

ΠΡΩΙΜΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟς

(1Ος-3Ος ΑΙΩΝΑς Μ.Χ.)

Φθίνουσα πορεία ελληνικής επιστήμης

Σημαντικότεροι μαθηματικοί της περιόδου

Διόφαντος (200-284μ.Χ.) [θέτει τις βάσεις της ΄Αλγεβρας εισάγοντας το σύμβολο του αγνώστου στις εξισώσεις]

Πάππος (γύρω στο 300 μ.Χ.) [συνοψίζει και βελτιώνει το έργο των παλαιοτέρων μαθηματικών με την «Μαθηματική Συναγωγή» του]

Υπατία (364-415 μ.Χ.) [κορυφαία γυναίκα φιλόσοφος και μαθηματικός της αρχαιότητας. Σχολιάζει το έργο του Διόφαντου και έρχεται σε σύγκρουση με τους φανατικούς χριστιανούς στην Αλεξάνδρεια, που την κατηγορούν για μαύρη μαγεία. ΄Ετσι βρίσκει φρικτό θάνατο μία γυναίκα-σύμβολο της γνώσης και ελευθερίας]

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (138-180 μ.Χ.) επεξεργάζεται ένα ολοκληρωμένο αστρονομικό μοντέλο, με τη γη στο κέντρο του, που εξηγεί κινήσεις ήλιου και πλανητών. Για 1400 περίπου χρόνια θα είναι το κυρίαρχο μοντέλο του κόσμου.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΡΩΜΑΪΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ

ΠΡΩΤΗς ΡΩΜΑΪΚΗς ΠΕΡΙΟΔΟΥ Κύριο ρεύμα: νεοπλατωνισμός

Αναπτύσσεται στην Αλεξάνδρεια (Αίγυπτος), με γνωστότερο εκπρόσωπο τον

Πλωτίνο.

Ανασυνθέτει τις πυθαγορικές και πλατωνικές φιλοσοφικές απόψεις.

Αναζητά την βαθύτερη έννοια του θεού με τη βοήθεια του οποίου φτάνει ο

άνθρωπος στην αυτογνωσία.

Αποτελεί αντίβαρο στον ταχέως αναπτυσσόμενο χριστιανισμό.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα πρώτα ρωμαϊκά χρόνια αποτελούν το τελευταίο στάδιο ανάπτυξης της αρχαίας επιστήμης και φιλοσοφίας, αφού στη συνέχεια ακολουθεί ο σκοταδισμός του μεσαίωνα.

Τα Μαθηματικά αποκόπτονται οριστικά από την Φιλοσοφία και ακολουθούν ξεχωριστό δρόμο.

Η Φυσική, αν και δεν είναι ενοποιημένη με την Φιλοσοφία, εξακολουθεί να έχει στενούς δεσμούς μαζί της.

Βασικά επιστημονικά-φιλοσοφικά ερωτήματα έχουν τεθεί από την αρχαιότητα και περιμένουν την απάντησή τους στα σύγχρονα χρόνια:

α) Ποιο είναι το κέντρο του κόσμου;

β) Πώς εξηγούνται οι κινήσεις των σωμάτων;

γ) Από τι αποτελούνται τα υλικά σώματα;

δ) Μπορούμε να γνωρίζουμε τα αποτελέσματα ενός φαινομένου εάν γνωρίζουμε τα αίτια που το προκαλούν;

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ

ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ…

Η Αριστοτελική και Πτολεμαϊκή άποψη: Η γη στο κέντρο του σύμπαντος και όλοι οι πλανήτες + ο ήλιος περιστρέφονται γύρω της. Πέρα από τη σελήνη, οι αστέρες βρίσκονται σε συγκεκριμένες, αμετάβλητες θέσεις πάνω στον ουράνιο θόλο.

Ο Κοπέρνικος (1473-1543μ.Χ.) τολμά να ισχυριστεί επισήμως ότι η γη κινείται περί τον ήλιο και όχι το αντίθετο. Άρα είναι ένας πλανήτης όπως και οι άλλοι που επίσης στρέφονται περί τον ήλιο. Η γη παραμένει το κέντρο μόνο της τροχιάς της Σελήνης.

Ο Τύχο Μπράχε (1546-1601μ.Χ.) με τις αστρονομικές παρατηρήσεις του και χαρτογραφήσεις του ουρανού επιβεβαιώνει τις νέες θεωρίες.

Ο Γιοχάνες Κέπλερ (1571-1630μ.Χ.) ερμηνεύει τις κινήσεις των πλανητών γύρω από τον ήλιο με βάση τρεις διάσημους νόμους του.

Ο Γαλιλαίος (1564-1642μ.Χ.) συγκρούεται με το εκκλησιαστικό κατεστημένο: «βλέπει» με το τηλεσκόπιο του ηλιακές κηλίδες, δορυφόρους του Δία και δαχτυλίδια του Κρόνου- πράγματα ανήκουστα για ένα σύμπαν τέλεια πλασμένο με τη γη στο κέντρο του.

KAI Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ!

Μετά τον 17ο αιώνα η Γη μετατοπίζεται, από την κεντρική θέση που κατείχε, στη θέση μίας απλής κουκίδας του σύμπαντος - απολύτως ισάξια με τον Άρη, την Αφροδίτη και τους υπόλοιπους πλανήτες που έχουν τον Ήλιο στο κέντρο της τροχιάς τους.

Αφού η Γη δεν διαφέρει ουσιαστικά από τους άλλους πλανήτες, γιατί να μην υπάρχουν και αλλού έμβια όντα αντίστοιχα των ανθρώπων; Ο άνθρωπος αλλάζει σταδιακά την αντίληψη περί μοναδικότητάς του!!!

«Καινούρια» αστέρια εμφανίζονται με τα όλο και πιο σύγχρονα τηλεσκόπια και το σύμπαν χάνει τον αναλλοίωτο χαρακτήρα του. Είναι πλέον ένα σύμπαν που μεταβάλλεται και εξελίσσεται συνεχώς.

Γαλιλαίος

Κοπέρνικος

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΩΝ

ΣΩΜΑΤΩΝ

Η Αριστοτελική άποψη: «Ότι κινείται, κινείται από κάτι άλλο» και ακόμη:

ΚΙΝΗΣΕΙΣ κοντά στη γήινη επιφάνεια

φυσικές βίαιες πέρα από τη σελήνη

Ο Γαλιλαίος (1564-1642μ.Χ.)-ο πατέρας της επιστημονικής μεθόδου- τονίζει την σημασία της δύναμης, εισάγει την έννοια της αδράνειας, αποκαλύπτει το νόμο της ελεύθερης πτώσης και την σταθερή επιτάχυνση βαρύτητας(g) για όλα τα σώματα. Οι πειραματικές μετρήσεις του με κεκλιμένα επίπεδα και από τον πύργο της Πίζας μένουν θρυλικές.

Ο Χόυχενς(1629-1695μ.Χ.) ανακαλύπτει νόμο για τις φυγόκεντρες δυνάμεις πάνω στα σώματα κατά την κυκλική τους κίνηση.

Ο Χουκ (1635-1703μ.Χ.) ασχολείται με τις έλξεις ουρανίων σωμάτων και βρίσκει την ελάττωσή τους ανάλογα με το τετράγωνο της απόστασης.

Ο Νεύτων(1643-1727μ.Χ.) συνοψίζει τα συμπεράσματά τους διατυπώνοντας τους 3 κλασικούς νόμους της Μηχανικής και τον διάσημο νόμο της βαρυτικής Παγκόσμιας έλξης, θεμελιώνοντας την Κλασική Φυσική.

ΚΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ!

Στις αρχές του 20ου αιώνα έχουμε μια δεύτερη επιστημονική επανάσταση, μετά από εκείνη του 17ου-18ου αιώνα. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν(1879-1955) με τις θεωρίες της ειδικής και γενικής σχετικότητας καταρρίπτει την απολυτότητα του χώρου και το αναλλοίωτο του χρόνου! Π.χ.εάν κινείσαι με σχετικιστική ταχύτητα (κοντά στην ταχύτητα του φωτός) ο χρόνος κυλά για σένα ΠΙΟ ΑΡΓΑ από ότι για κάποιον άλλο παρατηρητή! Άρα οι μετρήσεις μας εξαρτώνται από την θέση μας και την κίνησή μας ως παρατηρητές των φαινομένων.

Παρ’ όλα αυτά, εάν τα σώματα κινούνται με φυσιολογικές γήινες ταχύτητες, οι εξισώσεις του Αϊνστάιν καταλήγουν και πάλι στους τρεις νόμους του Νεύτωνα! Δηλ. η Κλασική περιγραφή των κινήσεων δεν είναι και

….. για πέταμα!!!

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ

ΤΗΣ ΥΛΗΣ

Η άποψη των αρχαίων Ελλήνων από την προσωκρατική περίοδο: Όλα τα σώματα συντίθενται από 4 πρωταρχικά στοιχεία (πυρ,γη,ύδωρ,αήρ) σε διαφορετικές αναλογίες το καθένα! Μόνο οι Λεύκιππος- Δημόκριτος μίλησαν για στοιχειώδη και αδιαίρετα κομμάτια της ύλης: τα άτομα.

Τον 18ο αιώνα ο Λαβουαζιέ διαπιστώνει πειραματικά ότι τόσο ο αέρας όσο και το νερό αποτελούνται από άλλα συστατικά.

Τον 19ο αιώνα ο Ντάλτον επαναφέρει την Ατομική Θεωρία, χωρίζοντας τα υλικά σε στοιχεία (όμοια άτομα) και χημ.ενώσεις (διαφορετικά άτομα).

Το 1897 η ανακάλυψη (από τον Τόμσον) του αρνητικά φορτισμένου ηλεκτρονίου που περιέχεται στα άτομα αποδεικνύει ότι ούτε τα άτομα είναι αδιαίρετα και προτείνει τα ατομικό πρότυπο του σταφιδόψωμου!

ηλεκτρόνια

μέσα στο άτομο

ΚΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ! Μέσα στον 20ο αιώνα προτείνονται διαδοχικά ατομικά μοντέλα:

(πρότυπο Ράδερφορντ, Μπορ, Σόμμερφελντ κ.α.) τα οποία μιλάνε για:

1) τον πυρήνα με τα πρωτόνια και νετρόνιά του

2) τις στιβάδες και υποστιβάδες των ηλεκτρονίων

Το Καθιερωμένο πρότυπο της Κβαντομηχανικής θεωρεί ότι όλη η ύλη του σύμπαντος αποτελείται από στοιχειώδη σωματίδια: {κουάρκ,νετρίνα, λεπτόνια, κ.α.}. Υπάρχει όμως και η αντιύλη και ο Αϊνστάιν έχει δηλώσει:

ΥΛΗ- ΕΝΕΡΓΕΙΑ!!!

Τελικά τι είναι η ύλη και από τι συνίσταται;

Ίσως το πείραμα του αιώνα στο CERN της Γενεύης

να δώσει τις τελικές απαντήσεις…

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΑΙΤΙΟΚΡΑΤΙΑΣ… Η άποψη των αρχαίων Ελλήνων περί αιτιοκρατίας (ντετερμινισμός):

Φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο γίνονται βάσει κάποιων αιτίων και είναι τα αναμενόμενα αποτελέσματά τους. Ακόμη και οι ανθρώπινες πράξεις είναι προκαθορισμένες από την μοίρα (ειμαρμένη) οπότε η ανθρώπινη βούληση είναι ανίσχυρη.

Ο Καρτέσιος (1596-1650 μ.Χ.) υποστηρίζει και αναθερμαίνει την ιδέα: ‘ίδια αίτια προκαλούν πάντα τα ίδια αποτελέσματα’ και ‘τίποτε δεν γίνεται από το μηδέν’. Ο κόσμος λειτουργεί βάσει νόμων που ισχύουν καθολικά.

Ο Λαπλάς(1749-1827 μ.Χ.) πάει πιο πέρα ακόμη! ‘Αν ξέραμε την κατάσταση και τις ιδιότητες όλων των σωμάτων στο παρόν, θα ξέραμε και τι θα τους συμβεί στο μέλλον με απόλυτη ακρίβεια!!!’ ισχυρίζεται.

Ο Καρτέσιος σε…

χαρτονόμισμα!!!

ΚΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ!

Από τις αρχές του 20ου αιώνα μία σειρά επιστημόνων:

(Χάιζενμπεργκ, Πάουλι, Μπορ κ.α.) που ανήκουν στη σχολή της Κοπεγχάγης απορρίπτουν την αιτιοκρατία και υποστηρίζουν την πιθανοκρατία (ινντετερμινισμός). Θεωρούν ότι είναι αδύνατο να προβλέψουμε ακριβώς τα αποτελέσματα ενός φαινομένου, όσο και αν γνωρίζουμε τα αίτιά του. Τα πάντα είναι θέμα πιθανοτήτων…

Αντιμέτωποι οι επιστήμονες της Ρεαλιστικής σχολής (Αϊνστάιν, Πλάνκ). Διάσημη η στιχομυθία:

Αϊνστάιν: Ο Θεός δεν παίζει ζάρια με τον κόσμο!

Μπορ: Ας σταματήσει ο Αϊνστάιν να λέει στο Θεό τι να κάνει!

Σήμερα η ανάπτυξη και πλήρης αποδοχή της Κβαντομηχανικής δίνει ισχυρό προβάδισμα στους υποστηρικτές της πιθανοκρατίας.

Πάντως η μόνη σίγουρη απάντηση που μπορούμε να δώσουμε στο αν ισχύει στον κόσμο μας η Αιτιοκρατία ή η Πιθανοκρατία είναι ……ΙΣΩΣ!!!

ΜΠΟΡ-ΑΙΝΣΤΑΙΝ ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙς

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕς ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙς ΤΟΥς

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τελικά, όπως φαίνεται από την πορεία Επιστήμης –Φιλοσοφίας από τον 6ο αιώνα π.Χ. έως σήμερα, δια μέσου των αιώνων, τα ερωτήματα που ο άνθρωπος θέτει στον εαυτό του βρίσκουν τις απαντήσεις τους. Μόνο που οι απαντήσεις αυτές είναι συνήθως προσωρινές γιατί μέσα τους εμπεριέχουν… άλλα πιο σύνθετα ερωτήματα! Αυτό που πάντα έκανε ο ανθρώπινος νους ήταν:

1) να ψάχνει να βρει την αλήθεια που υπάρχει στη φύση και στα φαινόμενά της και

2) να προσπαθεί να την περιγράψει.

Αυτό θα συνεχίσει να κάνει για πάντα… Και τώρα που η Επιστήμη πια καλπάζει με άλματα προς το μέλλον, η Φιλοσοφία είναι εκείνη που θα πρέπει να βάλει στη σωστή σειρά τις προτεραιότητες του ανθρώπου και να καθοδηγεί τα μυαλά των επιστημόνων προς τη σωστή κατεύθυνση…