ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ – Περιοδικό Ε της Ελευθεροτυπίας 5/4/09 σσ. 24-28

Henry Armand

Giroux

Η «ΑΙΡΕΤΙΚΗ» ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΩΝ ΑΕΙ

Αποτελεί σήμερα μία από τις πιο ριζοσπαστικές φωνές στο χώρο της αμερικανικής εκπαιδευτικής κοινότητας. Ο καθηγητής Κριτικής Παιδαγωγικής μάς μιλάει, λοιπόν, για το ρόλο της παιδείας και των εκπαιδευτικών στη διαμόρφωση ενεργών και δημοκρατικών πολιτών, για τη σημασία της κριτικής εκπαίδευσης και σκέψης, αλλά και για τις καταστροφικές συνέπειες του νεοφιλελευθερισμού στη μάθηση, στη διδασκαλία και στη δημόσια ζωή. Απόψεις χρήσιμες όχι μόνο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση της Αμερικής...

Συνέντευξη: Χρόνης ΠολυχρονίουΦωτογράφιση: JD HOWELL

Είναι ένας από τους μεγάλους θεωρητικούς της Κριτικής Παιδαγωγικής και

θεωρείται από τις πλέον σημαντικές φυσιογνωμίες στο χώρο της Κοινωνικής και

Πολιτιστικής Ανάλυσης. Ο λόγος για τον καθηγητή Henry Armand Giroux, στο

συγγραφικό έργο του οποίου συγκαταλέγονται 40 βιβλία (7 εκ των οποίων έχουν

λάβει το βραβείο για «το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς» από τον Σύνδεσμο των

Αμερικανών Εκπαιδευτικών) και πάνω από 500 άρθρα σε θέματα γύρω από την

εκπαίδευση, τα πολιτιστικά δρώμενα, τη δημοκρατία, την πολιτική, τα Μ.Μ.Ε. και τη

νεολαία.

Το βιβλίο του «Οι δάσκαλοι ως διανοούμενοι: προς μια κριτική παιδαγωγική

εκμάθηση», που κυκλοφόρησε πριν από 20 χρόνια, αποτελεί μία από τις πιο

σημαντικές ανατρεπτικές παρεμβάσεις στο χώρο της αμερικανικής εκπαιδευτικής

κοινότητας. Τα πιο πρόσφατα βιβλία του είναι «Το πανεπιστήμιο σε αλυσίδες (2007),

«Ενάντια στον τρόμο του νεοφιλελευθερισμού» (2008), ενώ αναμένεται σύντομα να

κυκλοφορήσει το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Η νεολαία σε μια ύποπτη κοινωνία».

Από το 2005 ο Henry Armand Giroux κατέχει τη φημισμένη πανεπιστημιακή έδρα

Global Television Network στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών, στο McMaster

University του Καναδά. Οι θεωρητικές ιδέες του για την εκπαίδευση, τη δημοκρατία,

την κοινωνία και την κουλτούρα εμπνέονται από τη ριζοσπαστική κοινωνική

παράδοση (Μαρξ, Σχολή της Φρανκφούρτης, αλλά και μεταμοντέρνες και

φεμινιστικές προσεγγίσεις), ενώ οι πολιτικές του πεποιθήσεις πηγάζουν από ένα

μείγμα ριζοσπαστικού δημοκρατικού σοσιαλισμού, στη σφαίρα του οποίου

κυριαρχούν οι αξίες της δημοκρατίας, της ισότητας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων,

της διαφωνίας και της ελευθερίας της σκέψης, και έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά

με τις απόψεις ριζοσπαστών αμερικανών στοχαστών, όπως ο Noam Chomsky, ο

Howard Zinn και ο Richard Falk.

Εξαιτίας των απόψεων που εκφράζει και των αναλύσεων που αναπτύσσει εδώ

και 30 χρόνια, ο Henry Armand Giroux είναι μονίμως αποδέκτης λυσσαλέων

αντιδράσεων από ανθρώπους και κυκλώματα που προσπαθούν να φιμώσουν τη

φωνή του, πιέζοντας ακόμη και τις πανεπιστημιακές αρχές του ιδρύματος όπου

διδάσκει να τον διώξουν. Στις αρχές της ακαδημαϊκής του καριέρας στο Boston

University ο ίδιος ο πρόεδρος του πανεπιστημίου παρεμπόδισε τη μονιμότητα του,

ενώ πρόσφατα υπήρξε καταιγισμός επιστολών προς τις διοικητικές αρχές του

McMaster University από «θεότρελους σιωνιστές» για την κριτική του στάση απέναντι

στις ισραηλινές φρικαλεότητες στη Γάζα. Ο Henry Armand Giroux έχει περιγράψει το

έργο του ως εξής: «Εξετάζοντας τα σχολεία ως πολιτικούς και πολιτιστικούς χώρους,

καθώς επίσης και ως εκπαιδευτικούς θεσμούς, έχω προσπαθήσει μέσα από τα

γραπτά μου να προσφέρω στους εκπαιδευτικούς τις κατηγορίες και τις μορφές

αναλύσεων που θα τους βοηθήσουν να γίνουν πιο επικριτικοί στις παιδαγωγικές τους

μεθόδους και περισσότερο οραματιστές στους στόχους τους. Τα σχολεία είναι πολύ

σημαντικοί χώροι για τη συγκρότηση υποκειμενικοτήτων και έχω την άποψη ότι

πρέπει να γίνουν πρότυπα κριτικής εκμάθησης, αστικού θάρρους και ενεργών

πολιτών».

Πώς γίνατε εκπαιδευτικός; «Δεν ήταν ποτέ πρόθεση μου να γίνω

πανεπιστημιακός δάσκαλος. Μετά την αποφοίτηση μου από το λύκειο έλαβα μια

υποτροφία να παίξω μπάσκετ σ’ ένα κολέγιο, αλλά τα παράτησα και για 2 χρόνια

έκανα διάφορες δουλειές. Ευτυχώς, έλαβα κι άλλη υποτροφία μπάσκετ - και αυτήν τη

φορά σε ένα κολέγιο για εκπαιδευτικούς. Ύστερα πήγα με υποτροφία για

μεταπτυχιακό στην Ιστορία στο Appalachian State University, όπου με τοποθέτησαν

ως διδάσκοντα βοηθό σε έναν καθηγητή που ήταν πολύ προοδευτικός και πολιτικά

ριζοσπαστικός.

»Ξεκίνησα μεταπτυχιακές σπουδές το 1967, όταν η χώρα ήταν σε κοινωνική

αναστάτωση. Ήταν μια καταπληκτική περίοδος να μάθει κανείς για την πολιτική, την

εξουσία κα τη γνώση έξω από το πανεπιστήμιο. Όταν απέκτησα το μεταπτυχιακό

μου, δίδαξα για 7 χρόνια σε ένα γυμνάσιο, σε μια κωμόπολη έξω από τη Βαλτιμόρη.

Το σχολείο εκείνο ήταν φυλετικά διαχωρισμένο, με την έννοια ότι πολύ λίγοι μαύροι

ήταν ενταγμένοι σε τροχιά σπουδών με στόχο την εισαγωγή σε πανεπιστήμια.

Ξαφνικά, βρήκα τον εαυτό μου σε μια θεσμική και πολιτιστική κατάσταση ρατσισμού,

που δεν διέθετα τη γλώσσα να κατανοήσω και να αντιμετωπίσω. Στην αρχή δεν

ταύτιζα το σύστημα που επικρατούσε με κάποια μορφή ρατσισμού και ταξικής

αδικίας. Η εμπειρία με ριζοσπαστικοποίησε. Το 1967 έγινα οργανωτής κοινότητας,

προσπαθώντας να αλλάξω το σχολείο. Δούλεψα στην κοινότητα των μαύρων για

έναν χρόνο. Στο τέλος, με απέλυσαν από το σχολείο».

Προέρχεστε από οικογένεια της εργατικής τάξης, έτσι δεν είναι; «Ναι, κι

αυτό δυσκόλεψε και την επόμενη εμπειρία μου στο χώρο της διδασκαλίας. Μετά την

απόλυση μου από εκείνο το γυμνάσιο στη Βαλτιμόρη, επέστρεψα στο Rhode Island

απ' όπου κατάγομαι και βρήκα δουλειά σε ένα σχολείο στα προάστια. Οι μαθητές

ήταν λευκοί, προέρχονταν από την υψηλή μεσαία τάξη και ήταν πολύ προνομιούχοι.

Αποδείχθηκε δύσκολο περιβάλλον για μένα να διαπραγματευτώ. Δίδαξα εκεί για 6

χρόνια. Σίγουρα έδειξα στους μαθητές διαφορετικούς τρόπους να βλέπουν τον

κόσμο, αλλά η δουλειά δεν είχε ιδιαίτερη επιβράβευση για μένα. Επιπλέον, η δουλειά

ήταν δεσποτική. Ψυχολογικά, πολύ κουραστική. Άρχισα, περαιτέρω, να μελετώ

ριζοσπαστική κοινωνική θεωρία. Αισθάνθηκα ότι πλησίαζε η ώρα να κάνω κάτι άλλο,

που θα είχε πιο βαθιά επιρροή».

Συναντήσατε, όμως, προβλήματα για τις κριτικές διδακτικές σας μεθόδους

και προσεγγίσεις και σ' αυτό στο σχολείο. «Δίδασκα κοινωνικές επιστήμες και

είχαμε το ελεύθερο να διαμορφώνουμε εμείς το πρόγραμμα σπουδών. Έδινα,

λοιπόν, στους μαθητές να διαβάζουν βιβλία κριτικής θεωρίας για την αλλοτρίωση, το

ρατσισμό και το φεμινισμό. Νοίκιαζα ταινίες για τους μαθητές στην τάξη με κοινωνικό

και πολιτικό περιεχόμενο, με δικά μου χρήματα. Οι δεξιοί φονταμενταλιστές στην

κοινότητα ξεσηκώθηκαν εναντίον μου, ο Τύπος το έκανε θέμα και στα ραδιόφωνα οι

φονταμενταλιστές διατυμπάνιζαν ότι "ένας φεμινιστής διδάσκει στο δημόσιο σχολείο".

Ζήτησαν από τις σχολικές αρχές να κατεβάσουν τα βιβλία που χρησιμοποιούσα από

τα ράφια της βιβλιοθήκης. Ήξερα ότι οι μέρες μου ήταν μετρημένες».

Στη συνέχεια γίνατε δεκτός στο διδακτορικό πρόγραμμα του Carnegie

Mellon — και κάπου εκεί ξεκινάει και η ακαδημαϊκή σας καριέρα, κατά την

οποία όμως συνεχίστηκαν οι περιπέτειες εξαιτίας της κριτικής εκπαιδευτικής

προσέγγισης που ακλουθούσατε, με πιο συγκλονιστικό αυτό που συνέβη κατά

τη διάρκεια της παρουσίας σας στο Boston University. «Τελείωσα τις

διδακτορικές μου σπουδές το 1977 και λίγο μετά βρήκα θέση στο Boston University.

Μέσα σε λίγα χρόνια έγραψα το πρώτο μου βιβλίο, "Ιδεολογία, κουλτούρα και η

διαδικασία της εκμάθησης". Αλλά τα πράγματα εξελίχθηκαν δραματικά. Τελείως

απρόσμενα, μου αρνήθηκε μονιμότητα ο John Silber, ο πρόεδρος του Boston

University – μία από τις πιο αντιδραστικές φυσιογνωμίες στην ανώτατη εκπαίδευση.

Έλαβα ομόφωνη ψήφο σε όλα τα επίπεδα της επιθεώρησης. Στο επίπεδο του

πανεπιστημίου, η ψήφος ήταν 13-0 υπέρ της μονιμότητάς μου. Ο κοσμήτορας της

σχολής μου ήταν βέβαιος για τη μονιμότητα μου και είχε πει πως θα ανακοίνωνε

δημοσίως την παραίτησή του εάν δεν έπαιρνα μονιμότητα.

»Για να ξεπεράσει την όποια ακαδημαϊκή δυσχέρεια, ο Silber παρέκαμψε τις

καθιερωμένες διαδικασίες επιθεώρησης, δημιουργώντας για την περίπτωση μου μια

ξεχωριστή επιτροπή που αποτελούνταν από κάτι γλοιώδεις τύπους - όπως ο Nathan

Glazer, ένας από τους πιο ακραίους νεοσυντηρητικούς κοινωνιολόγους από το

Harvard, και ο Chester Finn, άλλος ένας νεοσυντηρητικός της εκπαίδευσης, ο οποίος

διετέλεσε και υφυπουργός Παιδείας στις ΗΠΑ. Μετά την επιθεώρηση αυτής της

επιτροπής, όπου εγώ είχα το δικαίωμα να επιλέξω ένα μέλος, είχα προσωπική

συνάντηση με τον Silber. Ο Silber κρατούσε ένα αντίτυπο του βιβλίου μου "Ιδεολογία,

κουλτούρα και η διαδικασία της εκμάθησης". "Ακούω πως είσαι φανταστικός

καθηγητής" μου είπε. "Γιατί γράφεις τέτοια σκατά;" Μου έκανε την εξής πρόταση: εάν

δεν δημοσίευα και δεν έγραφα τίποτα για δύο χρόνια και μελετούσα την Ιστορία της

Λογικής και της Επιστήμης με αυτόν προσωπικά ως μέντορα μου, θα κρατούσε το

μισθό μου ως έχει (πάγωμα μισθού) και θα επανεξεταζόταν η υπόθεση μου για

μονιμότητα. Φυσικά, αρνήθηκα και άρχισα να υποβάλλω αιτήσεις για θέση σε άλλα

πανεπιστήμια, καταλήγοντας στο Miami University».

«Ο Ομπάμα καταλαβαίνει ότι η εκπαίδευση είναι πολύτιμο δημόσιο αγαθό, αλλά δεν κατέχει τη γλώσσα ώστε να κατανοήσει αληθινά τι σημαίνει αυτό, από τη στιγμή που τα πιστεύω του περιστρέφονται γύρω από μια ιδεολογία που καθοδηγείται από την αγορά. Ο πρόσφατα διορισμένος υπουργός Παιδείας υποστηρίζει πολλές από τις εκπαιδευτικές πολιτικές της κυβέρνησης Μπους».

Πώς αντιλαμβάνεστε το ρόλο της εκπαίδευσης; «Κατανοώ την παιδεία ως μία

ηθική και πολιτική πρακτική, ο σκοπός της οποίας είναι όχι μόνο να παρουσιάσει

στους μαθητές και τους φοιτητές τη μεγάλη δεξαμενή των διαφορετικών πνευματικών

ιδεών και παραδόσεων, αλλά και να καταπιαστεί μ' αυτές τις κληρονομημένες

σφαίρες γνώσης σε κριτικό διάλογο, ανάλυση και κατανόηση».

Τι ακριβώς εννοείτε όταν λέτε πως η εκπαίδευση είναι μια πολιτική και

ηθική πρακτική; «Η εκπαίδευση είναι πάντα πολιτική, επειδή συνδέεται με τη

διαμόρφωση της σκέψης και της δράσης. Ως πολιτικό πρόγραμμα, η εκπαίδευση

πρέπει να διαφωτίζει τις σχέσεις μεταξύ γνώσης, εξουσίας και ισχύος. Πρέπει,

επίσης, να επιστήσει την προσοχή στις ερωτήσεις σχετικά με το ποιος έχει τον

έλεγχο της παραγωγής της γνώσης, των αξιών και των δεξιοτήτων και θα πρέπει να

διερευνά πώς η γνώση, οι ταυτότητες και η εξουσία κατασκευάζονται μέσα σε

συγκεκριμένα σύνολα κοινωνικών σχέσεων. Ηθικά, η εκπαίδευση τονίζει τη σημασία

της κατανόησης για το τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στις αίθουσες διδασκαλίας και σε

άλλους χώρους εκπαίδευσης, υποβάλλοντας ερωτήσεις σχετικά με το ποια γνώση

έχει μεγαλύτερη αξία, σε ποια κατεύθυνση επιθυμεί κανείς να οδηγείται η γνώση και

τι σημαίνει το να μαθαίνει κανείς κάτι.

»Πιο σημαντικό, η εκπαίδευση πρέπει να παίρνει στα σοβαρά τι σημαίνει η

κατανόηση της σχέσης μεταξύ τού πώς μαθαίνουμε και πώς ενεργούμε ως άτομα και

ως κοινωνικοί φορείς. Δηλαδή, η εκπαίδευση πρέπει να είναι προσανατολισμένη στο

να διδάσκει στους μαθητές και στους φοιτητές όχι μόνο πώς να σκέφτονται, αλλά

πώς να συνειδητοποιήσουν τη δική τους προσωπική και κοινωνική ευθύνη και να

είναι υπεύθυνοι για τις ενέργειες τους ως μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας

δεσμευμένων πολιτών, οι οποίοι μπορούν να συμμετάσχουν στη δημοκρατική

δημόσια ζωή».

Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζετε ως

εκπαιδευτικός, με δεδομένο ότι η αίθουσα διδασκαλίας αποτελεί για σας χώρο

διαλόγου, κριτικής και αναλυτικής διερεύνησης και ερμηνείας; «Η τριτοβάθμια

εκπαίδευση εμφανίζεται όλο και περισσότερο αποσυνδεδεμένη από την ιστορική

κληρονομιά της ως κρίσιμου δημόσιου χώρου, υπεύθυνου τόσο για την εκπαίδευση

των νέων για την αγορά εργασίας όσο και για να τους μυήσει στους τρόπους κριτικής

σκέψης, ερμηνείας, φαντασίας και εμπειρίας που εμβαθύνουν και επεκτείνουν τη

δημοκρατία. Αδύναμη στο να νομιμοποιήσει το σκοπό της και τη σημασία της

σύμφωνα μ' αυτές τις σημαντικές δημοκρατικές πρακτικές και αρχές, η τριτοβάθμια

εκπαίδευση διηγείται τώρα το ρόλο της με όρους που είναι λειτουργικοί, εμπορικοί και

πρακτικοί, με καταστρεπτική επίδραση στη μάθηση και τη διδασκαλία. Καθώς τα

πανεπιστήμια (ιδιαίτερα τα αμφίβολης ποιότητας εκπαιδευτικά ιδρύματα) υιοθετούν

την ιδεολογία των επιχειρήσεων και τη λογική της αγοράς, υποτάσσονται στις

ανάγκες του κεφαλαίου, των πολεμικών βιομηχανιών και του Πενταγώνου και

ενδιαφέρονται όλο και λιγότερο για το πώς θα μορφώσουν τους φοιτητές, πώς θα

τους μεταφέρουν τις αρχές και τις πρακτικές της δημοκρατικής διακυβέρνησης και της

ιδιαίτερης ανάγκης της χρήσης που έχει η γνώση για να εξετάσουν τις προκλήσεις

της δημόσια ζωής».

Η εφαρμογή των αντιλήψεων του νεοφιλελευθερισμού, της ιδεολογίας του

φονταμενταλισμού της αγοράς στην ανώτατη εκπαίδευση, έχει όντως πολύ

σοβαρές επιπτώσεις. Στο πλαίσιο αυτό, γιατί θεωρείτε ότι είναι τόσο κρίσιμο

να μην υποκύψει το πανεπιστήμιο στην ιδεολογία της αγοράς; «Έχουμε γράψει

μαζί αρκετά γι' αυτό το θέμα. Γράψαμε ότι ο νεοφιλελευθερισμός και η αγορά

θρέφουν "βαθιά περιφρόνηση για τη δημοκρατία, την κριτική σκέψη, την ελευθερία

του λόγου και τη μόρφωση ως όχημα αυτοπραγμάτωσης και πολιτισμού". Θεωρώ,

όπως κι εσείς, ότι "αν η ανώτατη εκπαίδευση εγκαταλείψει το ρόλο της ως

δημοκρατικής δημόσιας σφαίρας και ευθυγραμμιστεί με την εταιρική εξουσία και τις

αξίες της αγοράς", η δημοκρατία θα είναι ο μεγάλος χαμένος της υπόθεσης».

Η ατζέντα του Bush για την εκπαίδευση αντιπροσώπευσε μία από τις

ισχυρότερες επιθέσεις που είχε ποτέ δεχτεί η δημόσια εκπαίδευση.

Προσδοκάτε ότι η κυβέρνηση Obama θα επαναφέρει στη σωστή θέση την αξία

της εκπαίδευσης ως δημόσιου αγαθού; «Ο Obama καταλαβαίνει ότι η εκπαίδευση

είναι ένα πολύτιμο δημόσιο αγαθό, αλλά δεν κατέχει τη γλώσσα ώστε να κατανοήσει

αληθινά τι ακριβώς σημαίνει αυτό, από τη στιγμή που τα πιστεύω του περιστρέφονται

γύρω από μια ιδεολογία που καθοδηγείται από την αγορά. Ο πρόσφατα διορισμένος

υπουργός Παιδείας, ο Arnie Duncan, συνηγορεί υπέρ των ανεξάρτητων δημόσιων

σχολείων (σχολεία που δεν υπάγονται στο τοπικό εκπαιδευτικό συμβούλιο και

μπορούν να διαμορφώνουν την εκπαιδευτική φιλοσοφία και το πρόγραμμα σπουδών

που αυτά θέλουν), των αμοιβών με βάση κριτήρια αποδοτικότητας, της σύστασης

στρατιωτικών σχολείων στις φτωχές περιοχές και υποστηρίζει γενικά πολλές από τις

ίδιες εκπαιδευτικές πολιτικές που πρέσβευε η κυβέρνηση του Bush. Δεν υπάρχει

τίποτα στη νεοφιλελεύθερη και ιδιωτικοποιημένη κατανόηση της εκπαίδευσης του

Duncan που θα του επέτρεπε να ξαναγράψει την εκπαίδευση ως δημόσιο καλό, να

ενσταλάξει στους δασκάλους και στους μαθητές τη σημασία του κοινωνικού

συμβολαίου και να επαναπροσδιορίσει τι σημαίνει να καθορίζουμε το σχολείο ως

ζήτημα πρωταρχικής σημασίας για μια βιώσιμη δημοκρατία. Σχεδόν ποτέ δεν ακούμε

τον Obama να μιλάει για το σχολείο ως δημοκρατικό δημόσιο χώρο, για την

εκπαίδευση ως κρίσιμη για σκεπτόμενους, επικριτικούς πολίτες ή για τη διδασκαλία

ως τρόπο ώστε να μπορέσουμε να δώσουμε τη δυνατότητα στους νέους όχι μόνο να

κατανοήσουν τον κόσμο, αλλά και να τον αλλάξουν».

Συνοπτικά, ποιον ρόλο υποστηρίζετε για το πανεπιστήμιο στον 21ο αιώνα;

«Το πανεπιστήμιο πρέπει να είναι ελεύθερο σε όλους και να παρέχει έναν χώρο

όπου οι φοιτητές θα αποκομίζουν γνώση και δεξιότητες όχι μόνο για να ικανοποιούν

τις οικονομικές απαιτήσεις της διαβίωσης, αλλά και για εκείνες τις καταγραφές, τις

μορφές γνώσης, κοινωνικών σχέσεων και τρόπων ανάλυσης που τους δίνουν τη

δυνατότητα να είναι αυτόνομα, αυτοστοχαστικά όντα και να κατανοούν τις

οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές και ψυχολογικές δυνάμεις που διαμορφώνουν τη

ζωή τους. Η εκπαίδευση πρέπει να είναι ένας κεντρικός δημόσιος χώρος που θα

παρέχει στους φοιτητές τα εργαλεία που χρειάζονται για να είναι επιδεκτικοί προς μια

κουλτούρα αναζήτησης, για να μπορούν να σπάσουν τη συνοχή της κοινής λογικής

και να μάθουν να λειτουργούν ως δρώντα άτομα. Επιπλέον, το πανεπιστήμιο πρέπει

να παρέχει στους σπουδαστές μια αίσθηση ηθικής και κοινωνικής ευθύνης ως βάση

όχι μόνο για την κριτική κατανόηση του κόσμου, αλλά και για να επεμβαίνουν ώστε

να επεκταθεί αυτό που ο Derrida αποκαλούσε "η υπόσχεση μιας δημοκρατίας που

θα έρθει"».

«Τα πανεπιστήμια υποτάσσονται στις ανάγκες του κεφαλαίου, των πολεμικών βιομηχανιών και του Πενταγώνου και ενδιαφέρονται όλο και λιγότερο για το πώς θα μορφώσουν τους φοιτητές. Αν η ανώτατη εκπαίδευση εγκαταλείψει το ρόλο της ως δημοκρατικής δημόσιας σφαίρας και ευθυγραμμιστεί με την εταιρική εξουσία και τις αξίες της αγοράς, η δημοκρατία θα είναι ο μεγάλος χαμένος της υπόθεσης».

Τι πιστεύετε για το είδος των πανεπιστημίων εκείνων που παραχωρούν τα

ακαδημαϊκά προγράμματα τους σε ιδιωτικούς φορείς ανά τον κόσμο με

κίνητρο το κέρδος; «Αυτός ο τύπος επιχειρηματικής δραστηριότητας λειτουργεί στο

πλαίσιο της λογικής ότι η εκπαίδευση μπορεί να οργανωθεί σύμφωνα με τους

κανόνες που κυβερνούν όλες τις αγοραίες συναλλαγές. Ουσιαστικά, αυτή η

προσανατολισμένη προς την αγορά έννοια της εκπαίδευσης περιφρονεί την

πραγματική, ουσιαστική μάθηση, διότι καθοδηγείται από το κέρδος και μόνο από το

κέρδος και μεταφέρει στους ίδιους τους φοιτητές την επαχθέστατη ιδέα ότι είναι

κυρίως καταναλωτές. Κλίνει προς το να τους παρέχει απλώς και μόνο μερικές

εργαλειακές δεξιότητες για τις φτηνές αμειβόμενες θέσεις στην καπιταλιστική

οικονομία. Αυτή η μορφή εκπαίδευσης δεν πρέπει να έχει θέση στην τριτοβάθμια

εκπαίδευση. Καθώς βιώνουμε την τρέχουσα παγκόσμια οικονομική κρίση, ο

νεοφιλελευθερισμός -η πλέον ακραία ιδεολογία της αγοράς- έχει πέσει σε πλήρη

ανυποληψία σε κάθε τομέα της κοινωνίας, εκτός (δυστυχώς) από την ανώτατη

εκπαίδευση».