Αμπντέλ Μαμπρουκί - H Γενιά Της Επισφάλειας - Εμπειρίες,...

7/21/2019 Αμπντέλ Μαμπρουκί - H Γενιά Της Επισφάλειας - Εμπειρίες, Αγώνες Από Τα Fast Food Της Γαλλίας

http://slidepdf.com/reader/full/-h-563db8bd550346aa9a967d08 1/59

Η Γενιά της επισφάλειας

Το κοινωνικό χρονικό ενόςMcJober

Αμπντέλ Μαμπρουκί

http://generationprecaire.blogspot.com/

http://generationprecaire.blogspot.com/2007/11/0-mcjober.html


http://bp1.blogger.com/_Z_X0C-x5DgY/R4NEb40Z3cI/AAAAAAAAAWg/K8GJsAJAe2E/s1600-h/mabroukicover.jpg



http://generationprecaire.blogspot.com/



Προλογικό Σημείωμα Ο Αμπντέλ Μαμπρουκί, γάλλος αλγερινής καταγωγής και συνδικαλιστής της CGT, εργάζεται για

περισσότερα από δέκα χρόνια στην Pizza Hut Γαλλίας. Ωθούμενος από την πραγματικότητα της

μαζικής ανεργίας και την οικονομική κρίση των αρχών της προηγούμενης δεκαετίας, το καλοκαίρι

του 1993 πιάνει δουλειά στην εν λόγω πολυεθνική, όπου έρχεται αντιμέτωπος με τη σκληρή

πραγματικότητα ενός εργασιακού κλάδου όπως αυτός της ταχείας εστίασης. Έχοντας από πολύ νωρίς

παρατήσει το σχολείο, χωρίς πρότερη συνδικαλιστική ή πολιτική εμπειρία και με αφορμή την

εκμετάλλευση και την καταπίεση που καθημερινά υφίσταται στο υποκατάστημα της Pizza Hut όπου

εργάζεται, αποφασίζει να αναλάβει δράση και να συμβάλλει στην οργάνωση των πρώτων απεργιών

στο χώρο του γρήγορου φαγητού, που στις αρχές του 2000 θα οδηγήσουν στην πρώτη μεγάλη από

κοινού απεργία διάρκειας της Pizza Hut και των MacDonald’s στο Παρίσι.

Στο βιβλίο αυτό, ο Μαμπρουκί καταθέτει την εμπειρία της καθημερινής εκμετάλλευσης αλλά και

αντίστασης, απέναντι στις σύγχρονες πολιτικές του μάνατζμεντ και τις νέες μορφές οργάνωσης της

παραγωγής στον τριτογενή τομέα. Παρά τον πόλεμο που του κηρύττει ο μάνατζερ του

υποκαταστήματος προκειμένου να τον εξαντλήσει και να τον εξαναγκάσει σε παραίτηση, ο

Μαμπρουκί αρνείται να υποκύψει στις απαιτήσεις του και μετατρέπει το χώρο της λάντζας, στον

οποίο προσωρινά τον εξορίζει ώστε να τον απομονώσει, σε μέρος συζήτησης των καθημερινών

προβλημάτων του με τα αφεντικά και δημιουργίας συναδελφικών σχέσεων με τους υπόλοιπους

εργαζόμενους. Με τη μαρτυρία όμως αυτή ο Μαμπρουκί θέτει και μια σειρά από ζητήματα τα οποία,

ανεξάρτητα από τις απαντήσεις που τελικά δίνονται σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, αποτυπώνουν

ξεκάθαρα τα βασικά προβλήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι όσοι και όσες επιλέγουν να

αντιπαρατεθούν καθημερινά με την κυρίαρχη πλέον επισφαλή συνθήκη εργασίας. Ζητήματα που

αφορούν στο πώς μπορεί να ξεκινήσει και να οργανωθεί μια δράση (απεργία, διαδήλωση) απέναντι

στις μικρές και ευέλικτες μονάδες παραγωγής του τριτογενούς τομέα (μια απεργία στο χώρο του

γρήγορου φαγητού για παράδειγμα πρέπει να ξεκινά από ένα συγκεκριμένο υποκατάστημα ή

ταυτόχρονα από πολλά;), όπως και το πώς είναι δυνατό να συντονιστούν και να έρθουν σε άμεση

επικοινωνία οι ίδιοι οι εργαζόμενοι προκειμένου να αναλάβουν δράση (μέσω των παραδοσιακών

μεθόδων συνδικαλιστικής δράσης;). Ζητήματα δηλαδή που έχουν να κάνουν με τη μορφή των

σχέσεων που δημιουργούνται με τα αφεντικά, με τους τρόπους που αυτά επινοούν ώστε να επιβάλουν

την εργασιακή ειρήνη, όσο και μεταξύ των ίδιων των εργαζομένων με δεδομένο το μεγάλο turn-over

και τις συνεχείς απολύσεις. Ζητήματα που αφορούν τη σχέση με τα συνδικάτα, και συγκεκριμένα τη

CGT, και τα προβλήματα που προκύπτουν για όποιον επιλέγει να παλέψει στις γραμμές τους.

Ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη σχέση ενός αγώνα με τα ΜΜΕ και τη σχέση του με άλλους

αγώνες και πολλά άλλα που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από κάθε σκοπιά.

Πέρα από την προσωπική του στάση και συμπεριφορά, με πλήθος παραδειγμάτων και

ανεκδοτολογικό υλικό από τους χώρους δουλειάς, ο Μαμπρουκί θεωρεί αναγκαίο να αναφερθεί στις

εργασιακές εμπειρίες συναδέλφων από άλλους κλάδους του τριτογενή, όσο και τις σχέσεις που έχει

δημιουργήσει μαζί τους. Και αν το κάνει αυτό δεν είναι μόνο για να περιγράψει την αναδυόμενη

φιγούρα του επισφαλούς εργαζόμενου, αλλά και για να δώσει, όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά

αναφέρει, «το λόγο σ’ εκείνους που δε μιλούν συχνά».

Παρά τις όποιες πολιτικές διαφωνίες μπορεί να υπάρχουν ο Μαμπρουκί ως εργάτης του τριτογενούς,ως εκμεταλλευόμενος και ως πολιτικό υποκείμενο του αγώνα, που μάλιστα έχει διαμορφωθεί και

γαλουχηθεί μέσα από αυτόν, είναι ένας από εμάς. Ένας από εμάς που βιώνει καθημερινά την

επισφαλή συνθήκη και τη σκλαβιά της μισθω-τής σχέσης και αγωνίζεται, στο μέτρο των

http://generationprecaire.blogspot.com/2008/01/blog-post.html




δυνατοτήτων του, ενάντια στα νέα δεδομένα της καπιταλιστικής παραγωγής και τις στρατηγικές

κινήσεις των ίδιων των αφεντικών. Με την έννοια αυτή, τα προβλήματα που περιγράφονται στο

βιβλίο αυτό και προκύπτουν μέσα από την εμπειρία του εκεί αγώνα τα συναντήσαμε και

εξακολουθούμε να τα συναντάμε μπροστά μας και εδώ, κάθε φορά μάλιστα που αποφασίζουμε να

σπάσουμε τον άρρητο κώδικα σιωπής και να αντιπαλέψουμε την αυξανόμενη εκμετάλλευση και

καταπίεση που καθημερινά δεχόμαστε στους χώρους δουλειάς μας.

Θεωρήσαμε σκόπιμο λοιπόν να μεταφράσουμε και να εκδώσουμε το βιβλίο αυτό προκειμένου να

συμβάλλουμε και εμείς στην κυκλοφορία των αγώνων εκείνων που τα τελευταία χρόνια ξεσπάνε

ενάντια στην επισφάλεια, στη διάδοσή τους και την γνωστοποίησή τους πρώτα από όλα στους ίδιους

τους εργαζόμενους του εργασιακού κλά-δου που αφορά πιο άμεσα και προφανώς και σε όσους και

όσες αγωνίζονται ενάντια στις νέες αυτές μορφές εκμετάλλευσης. Κρίνουμε πως αποτυπώνει καλά

την κατάσταση που επικρατεί όχι μόνο στο συγκεκριμένο επαγγελματικό κλάδο, αλλά γενικότερα

στη σύγχρονη καπιταλιστική παραγωγή. Επιπλέον, αποτελεί τη μαρτυρία ενός ανθρώπου που ζει

καθημερινά την επισφαλή συνθήκη, και όχι ενός τρίτου εξωτερικού προς αυτή, που απλώς

περιγράφει μια κατάσταση χωρίς να έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειές της. Έτσι, το λόγο

παίρνουν τα ίδια τα υποκείμενα του αγώνα και ειδικά εκείνοι και εκείνες που βιώνουν «από τα μέσα»

μια κατάσταση εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Έστω κι αν η έκδοση μιας αυτοβιογραφίας

επικεντρώνεται στην καταγραφή της ατομικής διαδρομής ενός εργαζόμενου, ωστόσο η συγκεκριμένη

βιογραφία θεωρούμε πως μαρτυρά επαρκώς τη σύγχρονη εργασιακή συνθήκη της επισφάλειας και

τις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στην παραγωγή με τις οποίες οποιοσδήποτε εργαζόμενος,

ανεξάρτητα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, το φύλο και την προέλευσή του, έρχεται

αντιμέτωπος.

Η έκδοση αυτή για εμάς έχει ως απώτερο σκοπό να συμβάλλει στη συζήτηση πάνω στις συνθήκες

εργασίας και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ως εργαζόμενοι στην καθημερινότητά μας, όπως

και στους τρόπους αγώνα και δράσης που είναι δυνατό να αναπτυχθούν εδώ και για εμάς σήμερα. Ηαποτίμηση του λόγου αυτού καθώς και των ζητημάτων που θίγει η συζήτηση αυτή, που προφανώς

δεν μπορεί να γίνει εδώ, θα μας απασχολήσει ξανά και στο μέλλον.

Σ.τ.Μ.: Ο όρος του πρωτότυπου precarite έχει αποδοθεί παντού στο κείμενο, παρά τα προβλήματα

και τις ανεπάρκειες που αυτός παρουσιάζει, με τον όρο «επισφάλεια».

Το βιβλίο «Η Γενιά της Επισφάλειας» γράφτηκε σε συνεργασία με τον Thomas Lebegue,

δημοσιογράφο της Libération και εκδόθηκε το 2004 από τον εκδοτικό οίκο Le Cherche-Mid i. Η

χρήση του είναι ελεύθερη.

Η έκδοση

Το κοινωνικό χρονικό ενός McJober

Στη μητέρα μου που μας μεγάλωσε μ’ αγάπη.

Στον πατέρα μου που πολέμησε για την ανεξαρτησία της Αλγερίας.

Στους αδελφούς και τις αδελφές μου για την υποστήριξή τους.

Στην Λουζ το φως μου

Το κοινωνικό χρονικό ενός McJober





Τριάντα λεπτά με το χρονόμετρο. Οι πελάτες έχουν τα μάτια καρφωμένα στο ρολόι τους, ακριβώς

όπως και ο μάνατζερ που δε χάνει ποτέ του την ευκαιρία να μας κάνει παρατηρήσεις ακόμα και για

την παραμικρή καθυστέρηση. Κάθε βράδυ, στο κλείσιμο του καταστήματος, κάνει τους

λογαριασμούς και μοιράζει τους καλούς βαθμούς: «το 95% των παραγγελιών είναι εντός του χρόνου

παράδοσης. Μια χαρά παιδιά!». Ή ακόμα: «Λιγότερο από 90%! Μα τι έχετε πάθει ρε παιδιά; Αν

φοβάστε το μοτοποδήλατο, δεν έχετε καμιά δουλειά εδώ». Όσο για μένα, όπως και για δεκάδες

χιλιάδες άλλους νέους, βρίσκομαι στο μέσο όλων αυτών, μεταξύ του πρώτου και του τελευταίου

λεπτού του χρονομέτρου, μεταξύ του πελάτη και του μάνατζερ. Στη γλώσσα της επιχείρησης αυτό

το αποκαλούμε: ένας «πολυειδικευμένος εργαζόμενος», που έχει προσληφθεί για να αποψύχει, να

ετοιμάζει, να οδηγεί, να καθαρίζει. Καλός για όλα, ή μάλλον, «καλός σε τίποτα», όπως λέει και ο

μάνατζερ. Χωρίς εμένα όμως δεν έχει γρήγορη πίτσα. Τριάντα λεπτά για να παρθεί η παραγγελία, να

ετοιμαστεί η πίτσα, να ψηθεί και να μεταφερθεί με κάθε καιρό. Αυτό απαιτεί ένα πειθήνιο εργατικό

δυναμικό και μια καλή δόση από «σκληρό» μάνατζμεντ.

Από τότε που αποφάσισα να καταγγείλω έντονα και δυνατά τις συνθήκες εργασίας μας και να

παλέψω δημόσια ενάντια στη διεύθυνση της Pizza Hut, βρήκα μια εντυπωσιακή ανταπόκριση στα

ΜΜΕ, στο δρόμο, στα πολιτικά κόμματα, στους αγωνιστές της αριστεράς, αλλά και ακόμα

παραπέρα. Ο κόσμος ενδιαφέρεται να μάθει για το τι συμβαίνει στις κουζίνες, για το πώς μας μιλάνε,

για το πόσα μας πληρώνουν. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι είναι όπως και εγώ: νέοι, εργαζόμενοι

μερικής απασχόλησης που προορίζονται για τις ώρες αιχμής το μεσημέρι και το βράδυ και που

σπάνια μένουν πάνω από ένα ή δυο χρόνια στην επιχείρηση. Στο σημείο αυτό εγώ αποτελώ εξαίρεση:

πάνε τώρα περισσότερα από δέκα χρόνια που εργάζομαι στο κατάστημα διανομής του Λεβαλουά-

Περέ, στο Ω- ντε-Σαιν κοντά στο Παρίσι. Δέκα χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων έμαθα

τουλάχιστον ένα πράγμα: περισσότερο και από τη σάλτσα ντομάτας ή το αποψυγμένο λαρδί, το

αμερικάνικο μάνατζμεντ είναι το βασικότερο συστατικό της γρήγορης πίτσας. Στο κατάστημά μου

έχω ήδη δει να περνούν καμιά δεκαριά από μάνατζερς που γενικά δεν είχαν κανένα πρόβλημα να

ξαναβολευτούν σε άλλη δουλειά στη συνέχεια. Γιατί αυτοί είναι που κάνουν το σύστημα να δουλεύει. Όλα εξαρτώνται από την ικανότητά τους να βάζουν τους εργαζόμενους (συχνά φοιτητές ή και

επισφαλείς) υπό πίεση. Ό,τι ακριβώς χρειάζεται δηλαδή προκειμένου να είναι κανείς εντός του

χρόνου χωρίς όμως και να εκραγεί το εργατικό δυναμικό.

Η έκρηξη όμως έρχεται πάντα κάποια στιγμή. Πιστεύω, εκ πείρας, ότι κανένας δεν μπορεί να αντέξει

αυτό το περιβάλλον για χρόνια. Στο κατάστημα του Λεβαλουά, όπως και οπουδήποτε αλλού, σπάνια

βλέπουμε τις ίδιες φάτσες δυο χρόνια στη σειρά. Εκτός βέβαια από τη δικιά μου, γιατί εγώ (ακόμα)

δεν έχω εκραγεί. Δεν είναι τόσο η επιθυμία που μου λείπει, η οποία υπάρχει άλλωστε σχεδόν από την

πρώτη μέρα, όσο το γεγονός ότι έθεσα σε λειτουργία ένα είδος παθητικής αντίστασης. Για κάποιους

απλούς λόγους καλής θέλησης και αξιοπρέπειας αρνήθηκα να προσαρμοστώ στην οποιαδήποτεπαράλογη εντολή του μάνατζέρ μου. Αρνούμενος πάντοτε όλες τις πιέσεις και τις κριτικές για την

υποτιθέμενη αργοπορία μου. Μετά από λίγο ήθελα να γίνω ο κόκκος της άμμου που θα έκανε την

ωραία τους μηχανή να ντεραπάρει. Να είμαι αυτός που θα μείνει αντί να φύγει. Αντιστάθηκα στο

turn-over, σ’ αυτή τη μέθοδο που οδηγεί στην εξουθένωση ένα τεράστιο αριθμό εργαζομένων πάνω

στο καθήκον. Θα μπορούσε κανείς να πει πως αυτή η αστάθεια είναι πρόβλημα των ίδιων των νέων

εργαζομένων που δεν καταφέρνουν να σταθεροποιηθούν κάπου ή που κατευθύνονται προς άλλους

ορίζοντες. Αυτό όμως δεν ισχύει γιατί αντίθετα το turn-over είναι το κλειδί της επιτυχίας στο χώρο

της ταχείας εστίασης. Σ’ αυτό το χώρο, μετά το πέρας κάποιων μηνών ή ίσως κάποιων εβδομάδων,

ο εργαζόμενος δεν είναι πια αρκετά παραγωγικός. Αυτή τη δουλειά μπορείς να την αντέξεις για ένα

καλοκαίρι όσο είσαι φοιτητής, γρήγορα όμως γίνεται ανυπόφορη όταν πρόκειται να περάσεις σ’ αυτήόλη σου τη ζωή. Αυτό το ξέρουν καλά η Pizza Hut, τα McDonald’s, το Quick, η Disney και όσο

βέβαια υπάρχει νέο σε ηλικία και κακοπληρωμένο εργατικό δυναμικό που περιμένει για δουλειά στο

Γραφείο Εύρεσης Εργασίας [ΑΝΡΕ, ανάλογο του ΟΑΕΔ, Σ.τ.Μ]…



Η ιστορία της Pizza Hut είναι υποδειγματική: γιγαντιαίος συγκεντρωτισμός, αμερικανικά κεφάλαια

και μια θυγατρική γαλλική εταιρία… Καμιά αμφιβολία ότι σε οικονομικό επίπεδο πρόκειται για

σωστό θρίαμβο. Στη Γαλλία, η φίρμα δημιουργήθηκε από τη συγχώνευση πολλών μικρών

επιχειρήσεων οι οποίες, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, πέρασαν υπό αμερικανικό έλεγχο. Η

φίρμα της Pizza Hut ανήκει από τότε στον όμιλο YUM Brands, πρώτο όμιλο σε παγκόσμιο επίπεδο

στο χώρο της εστίασης με 32.000 σημεία πώλησης πάνω στον πλανήτη! Και δεν είναι μόνο αυτό. Η

εταιρία YUM ανήκει κι αυτή με τη σειρά της στο γαλαξία της Pepsi Co, αυτή ξέρετε με τις τόσο

ωραίες σόδες. Ο βραχίονας εστίασης της Pepsi περιλαμβάνει λοιπόν την Pizza Hut, αλλά επίσης την

Kentucky Fried Chicken, την Taco Bell και αρκετές άλλες αλυσίδες fast -food στις ΗΠΑ. Η εταιρία

αυτή παρουσιάζει ένα διόλου ευκαταφρόνητο ετήσιο τζίρο της τάξης των 22,3 δισεκατομμυρίων

δολαρίων, χάρη κυρίως, στους δεκάδες χιλιάδες «πολυειδικευμένους εργαζόμενους της» που σε όλο

τον πλανήτη λιώνουν στη δουλειά.

Το πρόβλημα είναι ότι δεν πήρε κανείς στα σοβαρά τα προβλήματα που τίθενται από αυτό το νέο

είδος εργασίας. Ούτε οι πολιτικοί, ούτε τα συνδικάτα, ούτε ο νόμος. Εγώ βρίσκομαι στην πιο

κατάλληλη θέση για να πω ότι η «πολυειδίκευση» και η «ταχύτητα» (οι δυο αγαπημένες λέξεις των

μάνατζερς) δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στις ίδιες τις συνθήκες εργασίας – με την προϋπόθεση

βέβαια ότι δεν καταπατάτε το ίδιο το εργατικό δίκαιο. Ευτυχώς για τα αφεντικά, ο εργαζόμενος

πληθυσμός στην ταχεία εστίαση δεν παρουσιάζει και πολύ διεκδικητικό προφίλ. Πρόκειται πρώτα

και κύρια για φοιτητές (περίπου το 40%), για νέους προς αναζήτηση του πρώτου επάγγελματός τους,

για ανέργους, για μητέρες. Για ανθρώπους δηλαδή που για τον έναν ή τον άλλο λόγο, βρίσκονται στο

περιθώριο της αγοράς εργασίας. Αναπτύσσοντας τη δραστηριότητά τους στην πλάτη αυτού του

ανασφάλιστου πληθυσμού, οι φίρμες της ταχείας εστίασης έχουν πιάσει το τζακπότ.

Το σύστημα στηρίζεται λοιπόν σε μεγάλο βαθμό πάνω στην παραγωγικότητα ενός πολυπληθούς

εργατικού δυναμικού. Γιατί εταιρίες όπως τα McDonald’s ή η Pizza Hut επιτρέπουν πρακτικά στον

καθένα να κερδίσει λεφτά. Βέβαια, πολύ λίγα λεφτά και σίγουρα όχι αρκετά ώστε να μπορεί να ζήσει,μιας και υπάρχει αποκλειστικά και μόνο η ημιαπασχόληση (450 ευρώ το μήνα), ένα ποσό για να

περνάς ίσα-ίσα το μήνα σου όσο είσαι φοιτητής και για να επιβιώνεις με το ζόρι όταν είσαι τριάντα

χρονών. Για κάποιους, αυτό το είδος δουλειάς είναι το πρώτο βήμα στην είσοδό τους στην αγορά

εργασίας, γι’ άλλους είναι το τελευταίο σκαλοπάτι πριν το ταμείο ανεργίας (RMI). Σήμερα, στο χώρο

των διανομών, των ξενοδοχείων ή ακόμα και των τηλεφωνικών κέντρων, αυτών των μεγάλων

τηλεφωνικών εγκαταστάσεων όπου επισφαλείς εργαζόμενοι απαντούν σε κλήσεις πελατών από

ολόκληρο τον κόσμο, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι γνωρίζουν την εκμετάλλευση. Σ’ όλους αυτούς

τους κλάδους, η μερίδα των επισφαλών εργαζομένων (των ημιαπασχολούμενων, με συμβάσεις

ορισμένου χρόνου (CDD), των προσωρινών) αυξάνεται ραγδαία. Μόνο στην ταχεία εστίαση η

αύξηση ήταν 7% για το 2001. Με 100.000 ανθρώπους σήμερα, εκ των οποίων οι περισσότεροιεργάζονται πίσω από τον πάγκο ή στην κουζίνα, ο τζίρος τετραπλασιάστηκε αυτά τα δεκαπέντε

τελευταία χρόνια.

Για όλους αυτούς, και κυρίως για όλους εκείνους στην ταχεία εστίαση που κερδίζουν με το ζόρι το

μισό του βασικού μισθού, θέλησα να κινήσω τα πράγματα. Από το 2000 αρκετές μεγάλες αλυσίδες

καταστημάτων αντιμετώπισαν απεργίες, όλο και πιο άγριες όλο και μεγαλύτερης διάρκειας, οι οποίες

αντανακλούν ένα είδος κρίσης στην ανάπτυξη του τομέα. Προφανώς, οι μισθοί και οι συνθήκες

εργασίας δεν προόδευσαν το ίδιο γρήγορα με τους αριθμούς του τζίρου. Χρειάστηκε να περιμένουμε

τις αρχές του 2001 για τα πρώτα κύματα απεργιών σε δυο εστιατόρια, των McDonald’s και της Pizza

Hut του Παρισιού, προκειμένου να συνειδητοποιήσουν τα ΜΜΕ και το ευρύ κοινό τις συνθήκεςεργασίας μας και τη διαρκή πίεση που υφίστανται οι διανομείς πίτσας και οι πωλητές χάμπουργκερ.

Ο αγώνας λοιπόν, ενάντια στα McDonald’s και την Pizza Hut είναι κοινός. Υπάρχει ένας φυσικός

δεσμός μεταξύ αυτών των δυο εταιριών. Μοιράζονται το ίδιο φοιτητικό εργατικό δυναμικό, τον ίδιο



πυρήνα του εμπορίου, τους ίδιους μάνατζερς. Μόνο το προϊόν αλλάζει, αν και βέβαια πάλι, και στις

δυο περιπτώσεις, πρόκειται για κατεψυγμένο. Εξ’ άλλου εγώ δεν τρώω πια πίτσα διανομής όπως ούτε

και χάμπουργκερ. Δεν το αντέχω από τότε που έμαθα τα «μικρά μυστικά της παραγωγής» τους.

Αυτοί οι πρώτοι αγώνες στην πορεία τους συνάντησαν και άλλους αγώνες: τους αγώνες στη Euro

Disney, στο Quick, στα Maxi-Livres, στο Kiabi, στην Extrapole, εκείνους των νέων εργαζομένων με

ληγμένη σύμβαση, των καμαριέρων της Accor, ακόμα και των πακιστανών μαγείρων της αλυσίδας

Frog που απέργησαν το 2003. Το γεγονός ότι οι αγώνες μας δεν αποτελούν πια πρωτοσέλιδο στις

εφημερίδες δε σημαίνει σε καμιά περίπτωση πως εμείς δεν έχουμε τίποτε άλλο να πούμε. Αντιθέτως,

όσο περισσότερο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερο γίνεται και πιο επιτακτικό για εμάς να

«ασφαλίσουμε» αυτά τα εκατοντάδες χιλιάδες επισφαλή επαγγέλματα. Μιλώντας γι’ αυτά και

καθιστώντας τα πρόβλημα της ίδιας της κοινωνίας. Αυτό είναι και το λιγότερο που μπορούμε να

κάνουμε απ’ το να παραδώσουμε στα παιδιά μας μια κοινωνία αμερικάνικου τύπου, όπου κανόνας

για τους νέους – ή και για τους λιγότερο νέους – θα είναι η επισφάλεια, οι ψυχολογικές πιέσεις του

μάνατζερ, η εργασία σε αξιοθρήνητες συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, χωρίς να αναφέρουμε τις

καταχρήσεις που αφορούν τις υπερωρίες, τους μισθούς που δε λένε να ξεκολλήσουν και το

συνδικαλιστικό στιγματισμό…

Για αυτό το λόγο ήθελα να γράψω το παρόν βιβλίο. Η μαρτυρία αυτή, που ελπίζω να είναι επαρκής,

στον ίδιο βαθμό μ’ ένα ρεπορτάζ στην τηλεόραση ή με ένα άρθρο στον τύπο, φιλοδοξεί να γίνει ένα

εργαλείο αγώνα και ερμηνείας. Για μένα αποτελεί επίσης ένα μέσο για να γυρίσω σελίδα μετά από

δέκα χρόνια εξουθενωτικής εργασίας και αγώνα ενάντια στη διεύθυνση της Pizza Hut.

Θέλω ν’ απευθυνθώ άμεσα στους δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους της ταχείας εστίασης, που πολλοί

απ’ αυτούς διστάζουν να έρθουν στο κίνημά μας. Είναι αλήθεια ότι στους αγώνες αυτούς

κινδυνεύουμε συχνά να χάσουμε τη δουλειά μας. Όντας απολυμένος και επαναπροσληφθείς δυο

φορές, είμαι σε θέση αυτό να το γνωρίζω καλά. Στ’ αλήθεια όμως, τι έχουμε να χάσουμε; Μήπως μια

σύμβαση αορίστου χρόνου (CDI) 20 ωρών την εβδομάδα και ένα μισθό της τάξης των 450 ευρώ το

μήνα; Ή μήπως τις αναξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας μας και τον μάνατζερ που απαιτεί σιωπή στιςτάξεις του; Όσο πιο πολύ λοιπόν μιλάμε και διεκδικούμε, τόσο βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή.

Ωστόσο, κατανοώ εξίσου και τον κίνδυνο να χάσουν ορισμένοι εργαζόμενοι τη δουλειά τους. Το

όριο μεταξύ επισφάλειας και εξαθλίωσης είναι συχνά πολύ λεπτό. Η εργοδοσία ποντάρει σ’ αυτό

γιατί μια κοινωνία σε κατάσταση μαζικής εξαθλίωσης δεν μπορεί να ελεγχθεί, ενώ αντίθετα μια

κοινωνία με επισφαλείς εργαζόμενους, που της κοστίζουν λίγα συμβόλαια ορισμένου χρόνου και

ημιαπασχόλησης, είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμη και ελέγξιμη. Αυτήν ακριβώς την καινούργια και

αναδυόμενη κατηγορία εργαζομένων θέλω εδώ να περιγράψω. Όχι για να εκλιπαρήσω ή για να

«ξοφλήσω» το χρέος μου στ’ αμερικανικά μου αφεντικά, αλλά για να δώσω το λόγο σ’ εκείνους που

δε μιλούν συχνά.

1. Πίτσα, λάντζα και συνδικαλισμός

Έγινα συνδικαλιστής γιατί είμαι μύωπας, πολύ μύωπας. Μια πραγματική αναπηρία, μια γενετική

δυσμορφία του αμφιβληστροειδούς που μ’ εξανάγκασε να εγκαταλείψω το πόστο του διανομέα και

του τηλεφωνητή. Μια αρρώστια που δεν εγχειρίζεται και που δε διορθώνεται πλήρως από τα γυαλιά

μου. Έχω τόση δυσκολία να δω το βάθος του δρόμου, όση και να δω μια γραπτή παραγγελία με μικρά

γράμματα σε οθόνη υπολογιστή. Ήδη από το σχολείο φορούσα χοντρά γυαλιά. Επειδή όμως ήμουν

πολύ ντροπαλός δεν τολμούσα να πω πως δεν έβλεπα τον πίνακα. Μπουρδουκλωνόμουνα και

κανένας δεν το πρόσεχε. Τα αποτελέσματα ακολούθησαν. Στην Pizza Hut πάντα πίστευαν πως το

έκανα επίτηδες… έως ότου ο γιατρός εργασίας τους το ξεκαθάρισε. Αποτέλεσμα: ο μάνατζερ τουκαταστήματος στο Λεβαλλουά μ’ έβαλε γρήγορα στη λάντζα. Η αποστολή μου ήταν να γεμίζω και

να αδειάζω το τεράστιο πλυντήριο πιάτων που βρίσκεται σε μια γωνία του καταστήματος. Ένα

αληθινό σταυροδρόμι απ’ όπου όλοι οι εργαζόμενοι περνούν, σταματούν και ξαποσταίνουν με σκοπό

http://generationprecaire.blogspot.com/2007/11/1.html





να πιάσουν κουβεντούλα. Η λάντζα είναι ένα μέρος σταθερό, μηχανικό που σου αφήνει χρόνο για

συζήτηση με τους συναδέλφους σου. Κάθε φορά που αυτοί περνούν από τη λάντζα, μου διηγούνται

τη ζωή τους, τα σχέδιά τους, τα προβλήματα με τον μάνατζερ ή ακόμα και τους λόγους που τους

ώθησαν να έλθουν στην Pizza Hut.

Για μένα που ήμουν πάντα τόσο διακριτικός και που δε μιλούσα ποτέ πολύ αυτή υπήρξε και η πρώτη

μου συνδικαλιστική περιπέτεια. Εδώ και χρόνια έχω δει να παρελαύνει κόσμος και κοσμάκης:

«παρασκευαστές» απασχολημένοι με την προετοιμασία πίτσας, διανομείς, μάνατζερς (αυτοί οι

τελευταίοι έρχονταν, βέβαια, για να μου δίνουν εντολές και όχι για να συζητήσουν), ακόμα και

πελάτες που έβλεπα από τη λάντζα. Εν ολίγοις, βρισκόμουν σε μια στρατηγική θέση πράγμα που μου

επέτρεπε τόσο να συνειδητοποιώ τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει ολόκληρο το σύστημα, όσο και

να πληροφορούμε τις ταπεινώσεις στις οποίες υπόκειντο το νέο αυτό εργατικό δυναμικό, του οποίου

αυτή ήταν συχνά και η πρώτη του δουλειά και γι’ αυτό και δεν τολμούσε να βγάλει άχνα.

Άρχισα λοιπόν να δίνω μικρές συμβουλές στους συναδέλφους μου, να τους ενημερώνω πάνω στα

δικαιώματά τους, να τους κάνω να συνειδητοποιούν τους κινδύνους που αναλαμβάνουν οδηγώντας

τα μοτοποδήλατα. Αυτή η ανοιχτή συνδικαλιστική πόρτα στη λάντζα δεν άρεσε καθόλου στους

ανωτέρους μου. Όταν αναδείχτηκα εκπρόσωπος του προσωπικού ο μάνατζερ απαγόρευσε στην

ομάδα να περνά να με βλέπει ακόμα και για να επιστρέφει τα βρώμικα πιάτα!

Για πρώτη φορά σ’ αυτό το κατάστημα υπήρχε μια μικρή γωνιά οργανωμένης, σχεδόν, αντίστασης,

και το λιγότερο που μπορεί να πει κανείς είναι πως ποτέ μέχρι τότε η διεύθυνση δεν είχε μπει σε

μπελάδες εξαιτίας ενός συνδικαλιστή. Όταν πρωτοξεκίνησα στην Pizza Hut, στις αρχές της δεκαετίας

του 1990, η Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας (CGT), το μοναδικό συνδικάτο ικανό να εναντιωθεί

πραγματικά στη διεύθυνση, ούτε καν εκπροσωπούνταν. Εγώ εκπαιδεύτηκα επί τόπου, ακούγοντας

προσεκτικά τους νέους εργαζόμενους, που πολλοί απ’ αυτούς ανακάλυπταν για πρώτη φορά το

μάνατζμεντ αμερικάνικου τύπου. Γι’ αυτούς ήμουν ήδη ο παλιός. Το να μείνεις περισσότερο από ένα

χρόνο σε κατάστημα διανομής αποτελούσε ήδη από τότε κατόρθωμα. Όταν έλεγα λοιπόν, στους νέους εργαζόμενους ότι είμαι ήδη δυο, τρία ή τέσσερα χρόνια στην εταιρία, με κοιτούσαν μ’ ανοιχτά

τα μάτια και, κατά γενική ομολογία, άκουγαν αυτά που είχα να τους πω.

Έβλεπα φοιτητές, ξένους ή μητέρες να δουλεύουν κάποιες εβδομάδες, μερικές φορές και μήνες και

δεν μπορούσα να χωνέψω τον τρόπο με τον οποίο τους μιλούσε ο μάνατζερ. Και αυτοί απ’ την άλλη,

με την πρόφαση ότι το πέρασμά τους από το κατάστημα δε θα διαρκούσε πάρα πολύ, τα δέχονταν

όλα. Ο μάνατζερ όπως και οι εργαζόμενοι ξέρουν καλά πως τα συμβόλαια – ακόμα κι αν πρόκειται

για σύμβαση αορίστου χρόνου – σπάνια ξεπερνούν τον ένα χρόνο. Οι εργαζόμενοι σπάνε και ο

μάνατζερ είναι χαρούμενος που έχει τη δυνατότητα ν’ «αλλάξει» εργαζόμενους και να προσλάβει

καινούργιους που δε θα δυσανασχετούν κατά τη διάρκεια του καθήκοντος. Σε κάθε περίπτωση,κανείς δεν έχει δικαίωμα να εκδηλώνει τα συναισθήματά του. Τα συναισθήματα δε θεωρούνται

παραγωγικά. Αυτή η επιβαλλόμενη σιωπή μου φαινόταν πολύ περισσότερο ακατανόητη όσο η

διεύθυνση έπαιζε το χαρτί της οικειότητας. Ο μάνατζερ διοργάνωνε συχνά αγώνες ποδοσφαίρου «για

να ενισχύσει την ενότητα της ομάδας». Τα Σάββατα παίζαμε στο δάσος της Μπουλόν ενάντια στο

κατάστημα του Κουρμπβουά. Εν ολίγοις, ο μάνατζερ μας φέρονταν λες και ήμασταν τίποτα

πιτσιρίκια. Βέβαια, μερικές φορές αναρωτιέμαι αν δεν είχε και αυτός λίγο δίκιο. Οι εργαζόμενοι στην

Pizza Hut όπως και στα McDonald’s δεν ξέρουν τα δικαιώματά τους ή ακόμα χειρότερα, δε θέλουν

να τα μάθουν. Οι νέοι εργαζόμενοι δεν αντέχουν να έρθουν σε σύγκρουση με τον μάνατζερ για μια

μικρή ταπείνωση («Πάλι καθυστερημένος!», «Δεν αξίζεις τίποτα!», «Τσακίσου!»), ακόμα κι αν αυτή

είναι επαναλαμβανόμενη. Κάτι τέτοιο τους φαίνεται πολύ παρακινδυνευμένο.

Τελείωσα ρωτώντας τον μάνατζερ αν ήξερε για την ύπαρξη κανενός συνδικάτου. Απάντηση: «δεν

υπάρχει παρά η Γαλλική Δημοκρατική Συνομοσπονδία Εργασίας (CFDT) για τα στελέχη», έως ότου



μια μέρα οι εκπρόσωποι της CGT του καταστήματος της Μπουλόν, ακριβώς δίπλα από το δικό μας,

πέρασαν και από τη δική μας μονάδα. Ήταν το 1996. Έκαναν απεργία κι ερχόντουσαν μόνο και μόνο

για να στήσουν το συνδικάτο προκειμένου να υπερασπιστούν έναν από τους συναδέλφους τους που

είχε απολυθεί για κλοπή. Για να διαμαρτυρηθούν ενάντια σ’ αυτή την καταχρηστική απόλυση οι

εργαζόμενοι της Μπουλόν προετοίμασαν μια διαδήλωση μπροστά στην έδρα της εταιρείας Pizza

Hut, πηγαίνοντας από πόρτα σε πόρτα σε όλες τις εταιρείες της περιοχής. Πήρα από περιέργεια την

προκήρυξή τους και αποφάσισα να καλέσω τον αριθμό τηλεφώνου που αναγραφόταν για να

συμμετάσχω στη διαδήλωση. Πήγα με δυο άλλους εργαζόμενους του καταστήματός μου. Ήταν η

πρώτη διαδήλωση της ζωής μου. Έφτασα πρωτύτερα στην έδρα της Pizza Hut, που βρισκόταν χαμένη

σε μια από τις πολλές βιομηχανικές ζώνες που υπάρχουν γύρω απ’ το Παρίσι. Από μακριά, δε

βλέπαμε παρά μόνο τις κόκκινες σημαίες της CGT. Ήταν το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση.

Υπήρχε επίσης και το κομμουνιστικό κόμμα και θυμάμαι πως εκείνη την εποχή δεν μπορούσα να

καταλάβω τι μπορούσε να θέλει μια πολιτική παράταξη από μια εσωτερική υπόθεση της Pizza Hut.

Η διαδήλωση ήταν οργανωμένη από την ένωση της CGT της περιοχής του Ω- ντε-Σαιν με την

υποστήριξη της ομοσπονδίας Εμπορίου. Ήμασταν καμιά πενηνταριά. Για πρώτο βήμα όμως ήταν

μάλλον επιτυχές. Ένας υπεύθυνος του προσωπικού ήρθε και εμείς του ζητήσαμε να δούμε τον γενικό

διευθυντή για να πετύχουμε την επαναπρόσληψη του απολυμένου συναδέλφου. Ο διευθυντής

ανθρωπίνων πόρων μας απάντησε γραπτώς: «Κανένας ποτέ κομμουνιστής δε θα επιστρέψει στην

Pizza Hut!». Εγώ δεν ήξερα ούτε καν τι ήθελε να πει με εκείνο το «κομμουνιστής». Είχα ακούσει

βέβαια να μιλούν για τον Ζωρζ Μαρσέ [Georges Marchais: Γενικός γραμματέας του ΚΚΓ από το

1972 έως το 1994 και ευρύτερα γνωστός από την έντονη πολεμική του κατά του γαλλικού Μάη.

Σ.τ.Μ.], αλλά τι εννοούσε…;

Ο πρώτος εκπρόσωπος της CGT στην επιχείρηση ήταν ένας αλγερινός φοιτητής, ο Λαήντ. Ήταν

μεγαλύτερος σε ηλικία από εμένα και είχε αληθινή πολιτική συνείδηση. Εγώ μπροστά του ήμουν ένα

τίποτα. Η καθημερινή πίεση όμως στη δουλειά και η περιφρόνηση από τους ανωτέρους ήταν για μένα

ανυπόφορες. Όταν ξεκίνησα, ήμουν λοιπόν πίσω σε σχέση μ’ αυτόν και τους φίλους του, όλοιαλγερινοί ή μαροκινοί φοιτητές. Αυτοί πάντως και ήταν οι πρώτοι που έφεραν την CGT στην Pizza

Hut.

Μετά από αυτήν την πρώτη διαδήλωση μπροστά στην έδρα της Pizza Hut ο Λαήντ μου πρότεινε να

γίνω εκπρόσωπος της CGT. Υπήρχαν, βέβαια, εργαζόμενοι με καλύτερα προσόντα από τα δικά μου,

όπως ο Γιουσέφ που ήταν φοιτητής αρχιτεκτονικής. Λόγω του ότι όμως αυτός ο τελευταίος ήταν

φοιτητής από ξένη χώρα, δεν ήθελε ν’ αναλάβει το ρίσκο να συνδικαλιστεί. Στην αρχή αρνήθηκα την

πρόταση. Η αλήθεια είναι πως δεν έχω κάνει τίποτα από σπουδές και δεν είμαι δεινός ρήτορας.

Επειδή όμως δεν υπήρχε κανείς άλλος, ο Λαήντ επέμεινε. Έτσι, ξεκίνησα χωρίς να ξέρω που πήγαινα.

Εν έτει 1996, τρία χρόνια μετά την άφιξή μου, έγινα λοιπόν συνδικαλιστής σχεδόν κατά τύχη. Η μέθοδός μου δεν είχε σε τίποτα να κάνει με τη δική του: λιγότερα λόγια, λιγότερη ιδεολογία και

περισσότερο σχέσεις εξουσίας. Κι έπειτα έχω την τύχη να είμαι Γάλλος κι έτσι δεν είμαι θύμα των

εκβιασμών που η διεύθυνση επέβαλε στον Λαήντ που του ζητούσε κάρτα εργασίας. Θυμάμαι μια

συνομιλία κατά την ετήσια διαπραγμάτευση για τους μισθούς. Οι άνθρωποι της διεύθυνσης έκαναν

τον κύκλο των εκπροσώπων και με ευγένεια έλεγαν: «Σε λίγο λοιπόν θα επιστρέψετε στις χώρες σας;

Τι κρίμα. Κι εσείς το ίδιο;». Κι εγώ τους απάντησα: «Όχι εγώ είμαι Γάλλος. Θα μείνω για πάντα».

Κι έτσι είμαι πάντα εδώ.

Όσο για τον Λαήντ παραιτήθηκε από την Pizza Hut το 2000 και σήμερα είναι κλητήρας, αλλά έχει

ν’ αντιμετωπίσει τη διαδικασία απέλασής του από τη χώρα. Έχασε τα δικαιώματα που είχε ως ξένοςφοιτητής και οι γαλλικές αρχές δε θέλουν να του ανανεώσουν την κάρτα παραμονής του, παρόλο

που η γυναίκα του ήρθε στη Γαλλία. Με τις λιγοστές μου γνωριμίες μέσα στο συνδικαλισμό,

προσπάθησα να τον βοηθήσω στα πρώτα του βήματα.



Όταν έφυγε λοιπόν ο Λαήντ βρέθηκα επικεφαλής του συνδικαλιστικού τμήματος της CGT στα

καταστήματα διανομής της Pizza Hut στο Ιλ - ντε-Φράνς. Το πρώτο μου καθήκον ήταν να ετοιμάσω

τις εσωτερικές εκλογές. Στον πρώτο γύρο η CGT τέθηκε επικεφαλής μπροστά από την CFDT και

την «Εργατική Εξουσία» (FO). Στο δεύτερο όμως γύρο εμφανίστηκε από το πουθενά μια λίστα,

υποτίθεται «ανεξάρτητη», που αποτελούνταν από φιλόδοξους μάνατζερς και εργαζόμενους στους

οποίους είχαν υποσχεθεί ότι θα εκλέγονταν. Ορισμένοι εργαζόμενοι έλεγαν πως θα ψηφίσουν την

«επίσημη» αυτή λίστα – την οποία μεταξύ μας μετονομάσαμε σε «λίστα των εξαρτημένων» – και θα

είχαν εισιτήρια για το σινεμά από την επιτροπή της επιχείρησης καθώς και ένα σωρό μικρο-προνόμια.

Κι αυτό έπιασε, γιατί αυτή η λίστα έλαβε την πλειοψηφία των ψήφων. Η μάχη ήταν άνιση. Εγώ δεν

μπορούσα να βρω ανθρώπους απ’ όλα τα καταστήματα για να προσχωρήσουν στην CGT, ενώ γι’

αυτούς ήταν πανεύκολο να διαλέξουν εκπρόσωπο. Τελικά όμως τα καταφέραμε να έχουμε

εκπροσώπους του προσωπικού καθώς και εκλεγμένους στην επιτροπή της επιχείρησης. Έτσι,

ξεκίνησα για πρώτη φορά με τις αρχές του κοινωνικού διαλόγου. Η φήμη μου ήταν ήδη κακή, διότι

μετά τις εκλογές συμμετείχα σε πολλές στάσεις εργασίας καταγγέλλοντας τις συνθήκες εργασίας μας.

Μερικές εβδομάδες αργότερα η διεύθυνση ξεκίνησε δικαστικό αγώνα εναντίον μου, τον πρώτο μιας

μεγάλης σειράς. Το επιχείρημά της ήταν πως η επιχείρηση απασχολούσε λιγότερους από 1000

εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης, το οποίο είναι και το κατώτατο όριο για να υπάρχει και

δεύτερος συνδικαλιστικός εκπρόσωπος. Από δικαστήριο σε δικαστήριο η υπόθεση έφτασε μετά από

δεκαοχτώ μήνες στο εφετείο, το οποίο με δικαίωσε για τον απλούστατο λόγο ότι η επιχείρηση

αρνήθηκε να καταθέσει στο δικαστήριο τα σχετικά έγγραφα που αποδείκνυαν τον αληθινό αριθμό

του δυναμικού της. Δύσκολο ν’ αποδείξεις ότι τα καταστήματα διανομής στο Ιλ - ντε-Φρανς

απασχολούν λιγότερα από 1000 άτομα. Η Pizza Hut κρατάει πάντα αυτή τη λειτουργία της πολύ

μυστική. Πρέπει συνεχώς ν’ αγωνίζεσαι για ν’ αποκτήσεις τα σχετικά έγγραφα ακόμα και μέσα στην

επιτροπή της επιχείρησης. Γιατί τίποτα δεν επιτρέπεται να κυκλοφορήσει ή να πέσει στα χέρια ακόμα

και του ίδιου του δικαστή.

Έτσι κι αλλιώς, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας δεν ένιωθα και πολύ νόμιμος, μιας και η εκλογή

μου δεν ήταν αναγνωρισμένη. Σ’ όλη την επίσημη αλληλογραφία η διεύθυνση μ’ είχε κατατάξει ως

εκπρόσωπο «υπό καθεστώς αμφισβήτησης». Είχα την εντύπωση πως ήμουν ένας αντικαταστάτης,

απειλούμενος κάθε στιγμή με απόλυση. Δεν τολμούσα ακόμα και να μιλήσω στις συγκεντρώσεις.

Ωστόσο, έμαθα να ανοίγω τη συζήτηση και να μιλώ με τη διεύθυνση. Γι’ αυτό εξάλλου έγινα και

συνδικαλιστικός εκπρόσωπος. Για να έχω μπροστά μου τους ανθρώπους που παίρνουν τις αποφάσεις.

Πρώτα, όταν είχαμε ένα πρόβλημα στο κατάστημα πήγαινα να δω τον βοηθό που μ’ έστελνε να πάω

να μιλήσω στον μάνατζερ. Ο μάνατζερ μ’ έστελνε στον επόπτη και ο επόπτης στη διεύθυνση. Όλοι

ήθελαν να με ξεφορτωθούν. Εξ’ ου κι αυτή η πλήρης έλλειψη επαφής με τους εργαζόμενους, μιας

και κανείς δεν είναι αληθινά υπεύθυνος, εκτός από τη γενική διεύθυνση. Και για να μιλήσεις στηδιεύθυνση πρέπει να έχεις εντολή.

Μια εντολή που η διεύθυνση έκανε τα πάντα για να τη σαμποτάρει. Ακόμα κι όταν έχασε ενώπιον

της δικαιοσύνης, οι απόπειρες αποσταθεροποίησης εκ των έσω δε σταμάτησαν. Με μεταχειρίζονταν

λες και ήμουν λεπρός. Για να μας ξεχωρίσουν χρησιμοποιούσαν τη λέξη «κομμουνιστές». Σα να

βρίσκονταν πίσω μου τα φαντάσματα του κόκκινου στρατού! Κι όλα αυτά σε μένα που δεν ήξερα

καν την ιστορία του κομμουνισμού.

Θέλετε ένα παράδειγμα συνδικαλιστικού στιγματισμού εναντίον μου; Μόλις που είχα εκλεγεί

εκπρόσωπος του προσωπικού, ο μάνατζερ μου πρότεινε να είμαι «υπεύθυνος των προϊόντωνσυντήρησης» και μου έδωσε το κλειδί του «δωματίου των νεκρών». Έτσι έχουμε ονομάσει το μικρό

μουχλιασμένο χώρο που βρίσκεται κοντά στ’ αποδυτήρια όπου βάζουμε τα κράνη, τ’ απορρυπαντικά

και τα προϊόντα που δεν είναι γι’ άμεση κατανάλωση. Πρόκειται για ένα ψυχρό χώρο αποθήκευσης



με παράξενη μυρωδιά. Ο μάνατζερ έπαιζε το κεφάλι μου. Ως απάντηση του ζήτησα ένα πριμ γι’ αυτό

το ωραίο πόστο, αλλά αυτό δεν του άρεσε ούτε καν σαν αστείο.

Μια μέρα ο μάνατζερ ήθελε να με κάνει να σπάσω μια και καλή. Βρισκόμασταν στο αποκορύφωμα

της rush [ώρας αιχμής, Σ.τ.Μ.] και όλοι έτρεχαν προς κάθε κατεύθυνση μέσα στο κατάστημα.

Ξαφνικά λοιπόν με σταματάει:

Αμπντέλ, να μου καθαρίσεις όλο το μαγαζί από το πάτωμα ως το ταβάνι!

-Μόνος;

- Ναι,

άντε.

Δεν το πίστευα. Ήταν η τιμωρία μου και μάλιστα δημόσια. Του απάντησα:

-Θέλεις στ’ αλήθεια να κάνω και το ταβάνι;

- Ναι.

Τοποθέτησα το σκαμπό μπροστά από την έξοδο του φούρνου. Μετά από λίγα δευτερόλεπτα μια

εργαζόμενη πήγε να δει τον μάνατζερ για να του πει ότι δεν μπορούσε να δουλέψει άλλο. Αυτός

τσακίστηκε κι ήρθε νευριασμένος και μου είπε:

-Τι κάνεις;

-Εεε… Μου είπες να καθαρίσω και καθαρίζω.

-Καλά λοιπόν, άντε γύρνα στη λάντζα… Άντε, άντε! Κι άσε με ήσυχο.

Μικρή νίκη ενάντια στο σύστημα. Δεν μπορούν να μου ζητούν ό,τι να ‘ναι. Μετά από κάποιες

εβδομάδες ο μάνατζερ είχε καταλάβει πώς λειτουργούσα. Κι αυτό απέδωσε: «Σε παρακαλώ Αμπντέλ

μπορείς να μου κάνεις αυτό;» Πήγαινε μάλιστα και μου έγραφε σ’ έναν πίνακα τον αριθμό και το

είδος της ζύμης για πίτσα που έπρεπε ν’ αποψύξω την ημέρα. Πολύ παιδαγωγικό.

Το μαστίγιο δε δούλεψε, έτσι δοκίμασαν το καρότο. Πίστεψαν ότι έκανα συνδικαλισμό για

προσωπικό συμφέρον. Έτσι μ’ ανακήρυξαν – χωρίς πλάκα – «εργαζόμενο του μήνα». Το όνομά μου

ήταν γραμμένο στον πίνακα υπηρεσιών δίπλα από το βεστιάριο. Στο μέρος αυτό εμείς είχαμε τη

συνήθεια να ξαναπερνάμε μόλις έλειπε ο μάνατζερ προκειμένου να σημειώσουμε το «γλείφτη τουμήνα», «τον απομυζητήρα του μήνα» και γι’ αυτό ήταν πολύ γελοίο για μένα να δω τ’ όνομά μου

γραμμένο εκεί. Παρόλα αυτά, δεν είχα δουλέψει ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο. Τίποτα δεν είχα

αλλάξει στο ρυθμό μου. Αυτοί όμως εκτίμησαν ότι είχα δικαίωμα στο κάτι τις παραπάνω: ένα

κουπόνι αγοράς για τα πολυκαταστήματα FNAC αξίας 20 ευρώ. Το εκμεταλλεύτηκα για ν’ αγοράσω

ένα διπλό CD, πράγμα όμως που δε σημαίνει πως μ’ είχαν και στο χέρι τους.

Δεν παραιτούμουν από τη δουλειά του συνδικαλιστή: να γυρίζω τα καταστήματα, να πηγαίνω να

συναντάω άλλους εργαζόμενους. Αν δεν κάνουμε αυτή την προσπάθεια (και γνωρίζω πολλούς

συνδικαλιστές, συμπεριλαμβανομένων και όσων ανήκουν στη CGT, που δεν αφήνουν με τίποτα το

γραφείο τους) η δουλειά των διαπραγματεύσεων είναι άχρηστη. Η βάση είναι εκείνη που μιλάει καιεμείς προσπαθούμε να μεταδώσουμε αυτά που λέει στη διεύθυνση. Η μέθοδος είναι πάντα η ίδια:

καταφτάνουμε απρόσμενα στα καταστήματα για να αναρτήσουμε τις προκηρύξεις μας σε

συνδικαλιστικά πανό. Συχνά, οι προκηρύξεις εξαφανίζονται μετά το πέρασμά μας. Ο μάνατζερ



ξαγρυπνά πάνω απ’ τους στρατιώτες του. Μόλις ένας συνδικαλιστής καταφτάσει στο κατάστημα, ο

μάνατζερ τηλεφωνεί στον επόπτη ή στη διεύθυνση ανθρωπίνων πόρων, την οποία, μεταξύ μας,

έχουμε μετονομάσει διεύθυνση απάνθρωπων πόρων! Στην πραγματικότητα οι μάνατζερς έχουν

εντολή να μεταβιβάζουν οτιδήποτε συμβαίνει στο κατάστημα. Στη γλώσσα της Pizza Hut αυτό

ονομάζεται feed- back. Μ’ άλλα λόγια, η γενική διεύθυνση ενημερώνεται και για τις παραμικρές

μετακινήσεις μας.

Σήμερα, χάρη στις περιοδείες μου, γνωρίζω τα περισσότερα από τα 63 καταστήματα διανομής στο

Ιλ - ντε-Φρανς. Πρέπει να τα επισκέπτεσαι τακτικά ακόμα και αν πρέπει να πας σε τρεις ή τέσσερις

προαστιακές πόλεις στο ίδιο βράδυ, πρέπει να είσαι διατεθειμένος από την ίδια σου τη θητεία ν’

αφιερώσεις όλο σου το χρόνο. Πράγμα που είναι η περίπτωσή μου. Μιλώντας με τους εργαζόμενους

κατάλαβα ότι αυτό που συμβαίνει στο κατάστημα του Λεβαλουά αναπαράγεται παντού. Για να το

ξέρεις όμως πρέπει να πας να βγάλεις λόγο ακόμα και στο κέντρο των καταστημάτων διανομής και

να κάνεις τους εργαζόμενους να μιλήσουν. Πώς να επιλέξεις σε ποιο κατάστημα να πας; Συχνά είναι

οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που μας καλούν για να επισημάνουν προβλήματα ασφάλειας ή για να

καταγγείλουν συγκρούσεις με τον υπεύθυνο. Ή ακόμα ρίχνω μια ματιά στην ταξινόμηση των

CHAMPS που έχει τεθεί από την Pizza Hut για να αξιολογεί τις επιδόσεις των ιδιοκτητών. Τα αρχικά

CHAMPS σημαίνουν:

Cleanliness (Καθαριότητα)

Hospitality (Υποδοχή)

Accuracy (Ακρίβεια εντολής)

Maintenance (Συντήρηση)

Product (Ποιότητα προϊόντος)

Speed (Ταχύτητα)

Θα προσέξατε πως οι συνθήκες εργασίας δεν αποτελούν μέρος των ποιοτικών κριτηρίων που έχουνεπιλεγεί από τη διεύθυνση. Μ’ αυτήν την ταξινόμηση όμως ξέρει μ’ ακρίβεια ποιο είναι το πιο

αποδοτικό κατάστημα. Αυτό είναι συνήθως εκείνο που πάω να επισκεφθώ. Αυτή η ταξινόμηση

χρησιμεύει επίσης στο να διατηρεί τον ανταγωνισμό μεταξύ των μάνατζερς. Στους τελευταίους στη

λίστα τραβούν τ’ αυτί και αυτοί επιστρέφουν στο κατάστημα συνήθως εκνευρισμένοι μετά από την

ετήσια συνέλευση στην έδρα της επιχείρησης. Και ποιος την πληρώνει μετά; Ασφαλώς, οι

εργαζόμενοι. Επομένως όταν φτάνω στα καταστήματα, βαθμολογημένα θετικά ή αρνητικά, για να

υπενθυμίσω ότι υπάρχουν νόμοι, ότι υπάρχει η επιθεώρηση εργασίας καθώς και πως οι εκπρόσωποι

έχουν δικαίωμα σε ώρες εκπροσώπησης (ναι, ναι!), πρόκειται για μια μικρή επανάσταση.

Στην αρχή, όταν καταφθάναμε στα καταστήματα με τις προκηρύξεις ανά χείρας, οι μάνατζερς

καλούσαν την αστυνομία. Οι αστυνόμοι όμως δεν μπορούσαν παρά να διαπιστώσουν πως είμαστεσυνδικαλιστικοί εκπρόσωποι, κι έτσι έφευγαν. Προφανώς, αυτό άναβε λίγο τα αίματα. Ένα βράδυ

στο κατάστημα του Μαλακόφ, ένας βοηθός έβγαλε ένα μαχαίρι για να μας εμποδίσει να μπούμε στο

κατάστημα: «Βγείτε έξω!» μας είπε. Κοίταξε τις πινακίδες του φορτηγού μας, που μας είχαν δανείσει

από τη CGT, και μας είπε: «Είμαι κορσικανός! Αν δε βγείτε έξω θ’ ανατινάξω το φορτηγό σας!» Μια

συμπεριφορά που έχει να πει πολλά για την πίεση που ασκεί η διεύθυνση πάνω στους μάνατζερς και

τις σχέσεις τους με τα συνδικάτα. Επειδή όμως ήμασταν περισσότεροι απ’ αυτόν μπήκαμε τελικά

στη μονάδα διανομής του.

Η στρατηγική μας είναι να καταφθάνουμε τέσσερις ή πέντε το λιγότερο. Αν πάμε μόνοι μας, ο

μάνατζερ δε σταματά να μας παρακολουθεί μέσα στο κατάστημα και οι εργαζόμενοι δεν τολμούν ναμας εμπιστευτούν. Γνωρίζω έναν μάνατζερ που χρησιμοποιούσε μια ειδική τακτική: κάθε φορά που

μ’ έβλεπε να καταφτάνω, στεκόταν δίπλα μου και μου μιλούσε καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψης.

«Ξέρεις εγώ δεν έχω τίποτα εναντίον των συνδικάτων. Δεν είναι πολύ δύσκολο αυτό το πόστο;…»



Και έτσι συνέχιζε. Αποτέλεσμα; Δεν κατάφερνα να προσεγγίσω τους εργαζόμενους. Μόνο αν

είμαστε τουλάχιστον πέντε η συνδικαλιστική εργασία είναι δυνατή: ένας να ασχολείται με τον

μάνατζερ, ένας με τον βοηθό, ένας να μιλά με τους διανομείς έξω και δυο άλλοι να πάνε στην κουζίνα

στο πίσω μέρος να μιλήσουν με τους εργαζόμενους.

Μόνο στην περίπτωση αυτή καταφέρνουμε να εκθέσουμε τις διεκδικήσεις μας: το πριμ ρίσκου για

τους διανομείς, η αύξηση των μισθών, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας, η διανομή ρούχων και

κρανών σύμφωνα με τις προδιαγραφές, κτλ. Και λίγο σεβασμό, τόσο απλά. Από κατάστημα σε

κατάστημα έχω συχνά την εντύπωση πως επαναλαμβάνω όλη την ώρα τα ίδια πράγματα, σαν

πολιτικός δηλαδή. Παντού οι ίδιες ερωτήσεις, οι ίδιες απαντήσεις. Οι προκηρύξεις δεν αρκούν.

Πρέπει να μιλήσουμε απευθείας στους εργαζόμενους για ν’ ακουστούμε εκτός από το ν’ αποφύγουμε

τον μάνατζερ.

Τελικά, ο λόγος μας άρχισε να έχει πέραση. Στα τέλη του 1996 είχα την τιμή, με όλο το βάρος της

λέξης, να ξεκινήσω, στο κατάστημά μου στο Λεβαλουά, απεργία με τη βοήθεια εκπροσώπων από

την Μπουλόν. Οι περισσότεροι από τους 30 εργαζόμενους – ακόμα και οι πιο «γλείφτες» – ήρθαν μαζί

μου μπροστά στο κατάστημα για να διαδηλώσουν εκτός από τους δυο συναδέλφους που με είχαν

ωθήσει να γίνω συνδικαλιστής! Προφανώς φοβόντουσαν μήπως και χάσουν την άδεια εργασίας τους.

Εν ολίγοις, κάναμε στάση εργασίας μια Πέμπτη γύρω στις 6:30 το απόγευμα, λίγο πριν την ώρα

αιχμής του απογεύματος κατά την οποία το κατάστημα πραγματοποιεί μεγάλο τζίρο. Έβρεχε λίγο.

Είχα προειδοποιήσει όλους τους εργαζόμενους και δεν υπήρχαν διαρροές προς τον μάνατζερ. Γενικά

τα καταφέρνω στην οργάνωση απεργιών-έκπληξη. Σ’ αντίθετη περίπτωση, ο μάνατζερ καταφέρνει

να τις ματαιώσει υποσχόμενος οτιδήποτε στους εργαζόμενους. Αυτή τη φορά η έκπληξη ήταν

μεγάλη. Ο βοηθός κάλεσε τον μάνατζερ, μετά ήρθε ο επόπτης και τελικά η ίδια η διεύθυνση. Γι’

αυτούς η απεργία ήταν κάτι νέο. Δεν είχαν ακόμα συνηθίσει. Καθώς δε, το κατάστημα του Λεβαλουά

είχε γίνει πολύ αποδοτικό – «βγάζει πολλά δολάρια», αποκρίθηκε ένας επόπτης – όλοι τους

κατέφθασαν ταχύτατα. Οι εργαζόμενοι έδειχναν χαρούμενοι∙ έβλεπαν τον μάνατζερ και τουςβοηθούς να δουλεύουν στη θέση τους. Τους φώναζαν ακόμα για να κάνουν πιο γρήγορα. Όσο για τα

μικρά αφεντικά, αυτά είχαν αγχωθεί γιατί τα κανονικά τους αφεντικά ήταν εκεί. Στο χρόνο της

απεργίας, αναποδογυρίσαμε τους ρόλους. Οι διεκδικήσεις μας: ένα πριμ επικινδυνότητας για τους

διανομείς, γάντια, παπούτσια ασφάλειας, αύξηση μισθού, ένα κουτάκι αναψυκτικό μαζί με το

φαγητό, κτλ.

Θέλαμε επίσης καινούργιες στολές διότι οι δικές μας ήταν βρώμικες και μάλιστα ορισμένες είχαν

σκιστεί. Η απάντηση της διεύθυνσης, που με τον καιρό άρχισε να συνηθίζει, ήταν η εξής: «Η δημόσια

διαπραγμάτευση θα διεξαχθεί σε λίγο καιρό με κοινωνικούς εταίρους. Αυτό είναι και το μόνο νόμιμο

πλαίσιο για να συζητηθούν τέτοια ζητήματα».

Μια άλλη από τις πονηριές τους συνίστατο στο να ζητήσουν στο μάνατζερ να οργανώσει μια «σύνοδο

συζήτησης», η οποία όμως ούτως ή άλλως από μόνη της δε βοηθάει σε τίποτα στη βελτίωση των

συνθηκών εργασίας μας. Με την πρώτη αυτή μεγάλη μας απεργία δεν κερδίσαμε βέβαια σπουδαία

πράγματα. Τουλάχιστον όμως, κερδίσαμε μια βρύση για νερό και, ίσως, λίγη αξιοπρέπεια. Η πολιτική

των γευμάτων δε βελτιώθηκε πολύ από τότε. Οι εργαζόμενοι της Pizza Hut είχαν για το φαγητό τους

το προνόμιο να έχουν κουπόνια εστιατορίων αξίας 2,29 ευρώ… Σ’ αυτήν την τιμή έχουμε το

δικαίωμα σε μια θεσπέσια πίτσα και σ’ ένα κουτάκι αναψυκτικό… που αγοράζουμε απ’ έξω! Ούτε

λόγος για να φάμε επί τόπου. Στις μονάδες διανομής τίποτα δεν έχει προβλεφθεί. Στα εστιατόρια οι

εργαζόμενοι τρώνε δίπλα στους πελάτες. Ακόμα και στα McDonald’s δεν τολμούν να τους υποχρεώσουν να πληρώνουν για τη μάσα τους. Ακόμα κι όταν υπάρχουν λανθασμένες παραγγελίες,

δεν μπορούμε να επωφεληθούμε από αυτές. Γνωρίζω έναν μάνατζερ που ράντιζε τις απούλητες

πίτσες με χλωρίνη για να μην τις τρώμε!



Μετά την κινητοποίηση, ο μάνατζερ ξέσφιξε τη μέγγενη. Μας μιλούσε καλύτερα. Βέβαια είναι

αλήθεια πως μετά από μια σύγκρουση μας γλυκομιλάει για λίγο. Δεν πρόκειται όμως για τίποτα το

ιδιαίτερο. Πρέπει να αναφέρουμε επίσης πως είχαμε αποφασίσει να κάνουμε στάση εργασίας για ένα

απόγευμα μόνο, διότι οι διανομείς, όπως και να το κάνουμε, είχαν ανάγκη τα πουρμπουάρ τους. Μετά

από αυτήν την πρώτη κινητοποίηση, με αρκετή χαρά γνωστοποίησα πως τα καταστήματα της Pizza

Hut στην περιοχή του Παρισιού γνώριζαν το λιγότερο μια απεργία το χρόνο. Αυτή όμως διαρκούσε

ένα ή δυο απογεύματα, όχι περισσότερο.

Ακόμα και μετά από μια πολύ σύντομη σύγκρουση οι σχέσεις γίνονται πιο ανθρώπινες. Ο μάνατζερ

είναι πιο κατανοητικός ακόμα κι αν ένας εργαζόμενος φτάσει με πέντε λεπτά καθυστέρηση. Από την

πλευρά του ο μάνατζερ, δεν αφαιρεί ένα δεκαπεντάλεπτο ειρήνης όπως το κάνει συνήθως. Μπορεί

αυτά να είναι μικρά πράγματα, αλλά είναι όλα όσα ζητά η πλειοψηφία των εργαζομένων. Ξέρουν

πως δεν πρόκειται να κερδίσουν μια περιουσία. Θέλουν μόνο να τους σέβονται. Ούτως ή άλλως δε

δουλεύουν για το στρατό. Και στο στρατό όμως ακόμα έχουν καθαρές στολές…

2. H Pizza Hut κι εγώ

Αν και έχουν περάσει αρκετά χρόνια ακόμα θέτω στον εαυτό μου την ερώτηση: γιατί μπήκα σ’ αυτό

το κατάστημα διανομής της Pizza Hut στο Λεβαλουά-Περέ; Σήμερα, μετά και από τόσα χρόνια,

μπορώ να μου αναγνωρίσω «ελαφρυντικά λόγω περιστάσεων». Ήμουν 21 χρονών, είχα παρατήσει

το σχολείο στη δευτέρα γυμνασίου και πήγαινα από πρακτικές ασκήσεις της πλάκας σε προσωρινές

δουλειές.

Α, ναι… ο θαυμάσιος κόσμος του προσωρινού, το βασίλειο της επισφαλούς εργασίας, που με τόσο

έντονο τρόπο έχει κάνει την εμφάνισή του αυτά τα τελευταία χρόνια, απασχολώντας σήμερα πάνω

από 500.000 άτομα. Από την πλευρά μου, βοήθησα πολύ στο στήσιμο και στο ξεστήσιμο πάγκωνστο εκθεσιακό πάρκο της πύλης των Βερσαλλιών. Έπρεπε να σηκώνομαι στις 5:30 το πρωί, επί

δεκαπέντε μέρες συνεχόμενα. Μας ζητούσαν να φοράμε παπούτσια ασφάλειας που ζύγιζαν τόνους

ολόκληρους, καθώς και να έχουμε μαζί μας ένα κατσαβίδι κι ένα σφυρί. Μαζί μου ήταν και πολλοί

Πορτογάλοι εργάτες που, με το που έφταναν στις 6:30 το πρωί, την έπεφταν επί τόπου στην μπύρα!

Εκεί συνάντησα και το πρώτο αληθινό μικρό μου αφεντικό, του οποίου ο σκοπός ήταν να μας κάνει

να δουλεύουμε με τη μέγιστη ταχύτητα, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. «Εμπρός, οι προσωρινοί,

κάντε γρήγορα, πιο γρήγορα, πιο γρήγορα». Σ’ αυτήν την αποστολή συνάντησα και την πρώτη μου

απεργία! Για να πω την αλήθεια δεν ήμουν μέσα. Οι μισθωτοί έκαναν στάση εργασίας και μας

ζήτησαν να μην πάμε να δουλέψουμε. Η απεργία όμως για έναν προσωρινό δεν είναι κάτι το

αυτονόητο. Αν πάρεις μέρος να ‘σαι σίγουρος πως δε θα σε ξανακαλέσουν για δουλειά. Τελικά, τοαφεντικό του εργοταξίου προτίμησε οι προσωρινοί να γυρίσουν σπίτια τους για να μη φουντώσει η

κατάσταση. Παρόλα αυτά όμως, πληρωθήκαμε!

Βιδώναμε, ξεβιδώναμε όλη την ημέρα σέρνοντας τα παπούτσια με τις μολύβδινες σόλες. Στο

διάλειμμα για κολατσιό, έτρεχα στην καραβάνα μου. Και σχεδόν πάντα έπεφτα με τα μούτρα, όντας

υπερβολικά κουρασμένος... Μια ώρα μετά, ξαναρχίζαμε μέχρι της 6 το απόγευμα. Νύχτα ήταν όταν

έφευγα το πρωί και νύχτα όταν επέστρεφα. Φτάνοντας στο σπίτι των γονιών μου, έκανα ένα ντους

και πήγαινα να ξαπλώσω να κοιμηθώ. Και την επόμενη μέρα το πρωί φτου κι απ’ την αρχή. Κι όλα

αυτά για έναν ισχνό μισθό, μόλις λίγο πιο πάνω από το κατώτατο ωρομίσθιο (SMIC). Όταν

τελειώναμε μια αποστολή επιστρέφαμε σπίτια μας και περιμέναμε το γραφείο να μας ξανακαλέσειγια να μας προτείνει άλλη δουλειά.

Στην πραγματικότητα δεν είχα άλλη επιλογή γιατί είχα παρατήσει το σχολείο από πολύ νωρίς. Πριν

http://generationprecaire.blogspot.com/2007/11/2-h-pizza-hut.html





να εγκαταλείψω τη δευτέρα γυμνασίου και πάω σε προπαρασκευαστική τάξη για τεχνικές σχολές

(classe préparatoire), είχα ήδη μείνει στην ίδια τάξη τρεις φορές. Οι γονείς μου, που ήρθαν από την

Αλγερία στη δεκαετία του ’50, δεν μπορούσαν να με βοηθήσουν γιατί δεν είχαν πάει σε γαλλικό

σχολείο. Μιλάμε πάντα αραβικά στο σπίτι. Πριν πάρει τη σύνταξή του ο πατέρας μου ήταν

αποθηκάριος. Μ’ αυτή τη δουλειά στο εκθεσιακό Πάρκο είχα την εντύπωση πως ακολουθούσα τα

βήματά του. Μετά απ’ αυτή την αποστολή για την οποία, προφανώς, δεν είχα τα φυσικά προσόντα,

αποφάσισα να βρω κάτι άλλο. Πήγα στο πιο κοντινό Γραφείο Εύρεσης Εργασίας. Ήταν τον Ιούνιο

του 1993, όλος ο κόσμος μιλούσε για την «κρίση» και για την ανεργία. Μετά από μερικές ώρες

αναμονής και μερικά λεπτά συνέντευξης, έφυγα από το Γραφείο Εύρεσης Εργασίας χωρίς δουλειά.

Βγαίνοντας από το γραφείο, στον ίδιο δρόμο, έπεσα πάνω στο κατάστημα διανομής της SPIZZA 30

(η φίρμα ήταν ακόμα γαλλική εκείνη την εποχή). Μια αφίσα έλεγε πως έκαναν προσλήψεις χωρίς να

απαιτείται καμιά ιδιαίτερη ειδίκευση. Μου καθόταν καλά. Έτσι απλά, χωρίς να το πολυσκεφτώ, μιας

και είχα ανάγκη από λεφτά, κατέθεσα το βιογραφικό μου. Η ευκαιρία ήταν πολύ καλή.

Μια εβδομάδα αργότερα, όταν οι κάτοικοι της γειτονιάς άρχιζαν να φεύγουν για τις καλοκαιρινές

τους διακοπές, ο μάνατζερ του καταστήματος με φώναξε. Χωρίς να έχουμε ούτε καν μιλήσει μου

ανήγγειλε: «Ξεκινάς τη Δευτέρα στις 11:30». Ήμουν χαρούμενος διότι μου καλόπεφτε, ένας

εργαζόμενος μερικής απασχόλησης με σύμβαση αορίστου χρόνου. Είναι σπάνιο πράγμα να είσαι με

σύμβαση αορίστου χρόνου. Εξάλλου, μ’ αυτόν ακριβώς τον τρόπο βρίσκουν οι διευθύνοντες της

ταχείας εστίασης, με επικεφαλής την McDonald’s, ένα ολόκληρο ανασφάλιστο εργατικό δυναμικό,

το οποίο πιστεύει πως η σύμβαση αορίστου χρόνου είναι το πρώτο βήμα για να αρχίσεις να τα βγάζεις

πέρα. Κι εγώ εκείνη την εποχή αυτό πίστευα. Ήθελα να βρω μια σταθερή δουλειά για να διευκολύνω

λίγο τους γονείς μου, στο σπίτι των οποίων ζούσα ακόμα.

Αποτέλεσμα: παρά τους μισθούς που εισέπραξα από την Pizza Hut (γύρω στα 5.500 ευρώ το χρόνο),

μετά από δέκα ολόκληρα χρόνια ζω ακόμα με τους γονείς μου. Μ’ αυτά που κερδίζω είναι αδύνατο

να πληρώσω ενοίκιο, φόρους και διατροφή. Ευτυχώς για μένα, το σπίτι μας απέχει μόνο μερικές

εκατοντάδες μέτρα από το κατάστημα, το οποίο έχει γίνει εδώ και καιρό το δεύτερο σπίτι μου. Η «μονάδα διανομής» της οδού Πιέρ-Μπροσολέ στο Λεβαλουά-Περέ, είναι κρυμμένη πίσω από μια

εκκλησία. Στην πραγματικότητα δεν είχα προσέξει το κατάστημα πριν μπω σ’ αυτό για να καταθέσω

το βιογραφικό μου. Στη συνέχεια κατάλαβα πως τα καταστήματα διανομής δε χρειάζεται να

βρίσκονται σε ορατό σημείο και να δείχνουν περιποιημένα, όπως τα εστιατόρια, και πως

οποιοσδήποτε χώρος μπορεί να κάνει γι’ αυτή τη δουλειά, από τη στιγμή, βέβαια, που δεν είναι

ακριβός. Αυτός εδώ ο χώρος όμως, τους κόστισε αρκετά χρήματα γιατί υποχρεώθηκαν ν’ αγοράσουν

και το διαμέρισμα του πρώτου ορόφου εξαιτίας του θορύβου από τα μοτοποδήλατα. Εκείνη την

εποχή, αυτό το διαμέρισμα χρησίμευε ως χώρος κατοικίας για τους μάνατζερς και τους βοηθούς τους

που κατάγονταν από την επαρχία και έψαχναν να βρουν κάτι καλύτερο. Και βρίσκονταν ακριβώς

πάνω από τους εργαζόμενους, σε ιδανικό δηλαδή μέρος για να τους επιτηρούν. Το σύνολο ήταν λοιπόν ό,τι έπρεπε: είχε ένα ντους και ένα βεστιάριο για άντρες και για γυναίκες

χωριστά. Όταν έγινα συνδικαλιστής και ανακάλυψα και τα άλλα μαγαζιά, συνειδητοποίησα ότι δεν

ήταν παντού έτσι. Από πλευράς υγιεινής το κατάστημα αυτό ήταν μάλλον η εξαίρεση, αλλά ο

μάνατζερ έμοιαζε με όλους τους άλλους, μ’ όλα τα μικρά αφεντικά που μπόρεσα να συναντήσω στην

καριέρα μου. Όταν έφτασα την πρώτη ημέρα, θέλησε από την πρώτη στιγμή να με βάλει σε τάξη:

«Θα μου κάνεις τη χάρη να ξυρίζεσαι σωστά!». Είναι αλήθεια πως δεν ήμουν καλοξυρισμένος, αλλά

το πράμα ξεκινούσε άσχημα. Να πρέπει ν’ αλλάξω τη φάτσα μου για να μεταφέρω πίτσες αυτό ήταν

κάτι που ούτε καν μου είχε περάσει από το μυαλό. Αλλά τι να ‘κανα… δέχτηκα. Μια δουλειά, έστω

και κακοπληρωμένη, κανείς δεν τη αρνείται. Γιατί όμως ν’ αποφασίζουν για τον τρόπο με τον οποίο

ξυρίζομαι; Αποφάσισα λοιπόν ν’ αφήσω να φυτρώσει λίγο μούσι. Το αφεντικό λοιπόν μου έκανε έναμικρό δώρο: ένα διχτάκι για μούσι. Παρά τις πιέσεις αρνήθηκα να βάλω το φίμωτρό τους. Ήταν η

πρώτη μου ενέργεια αντίστασης.



Προφανώς, θα είχα δεχτεί αν κάτι τέτοιο το επέβαλαν λόγοι υγιεινής. Προηγουμένως όμως, θα

έπρεπε να φτάσει η λογική τους σε έσχατο σημείο και να επιβάλλουν σε όλους δίχτυ για τα μαλλιά.

Γρήγορα συνειδητοποίησα πως τα επιβαλλόμενα ωράρια, δυο ώρες το μεσημέρι και τρεις το βράδυ,

θ’ άλλαζαν τη ζωή μου. Όταν δουλεύεις όταν όλος ο κόσμος είναι στο τραπέζι, όταν σχολάς από το

μαγαζί τα μεσάνυχτα ή στη μια ώρα τη νύχτα, στρεσαρισμένος, κουρασμένος, με τα ρούχα

διαποτισμένα απ’ αυτή την υπέροχη μυρωδιά πίτσας, δεν είναι καθόλου αυτονόητη μια κοινωνική

ζωή πόσο μάλλον μια κανονική ζωή. Η μόνη μου παρηγοριά ήταν πως είχα ξεκινήσει τη δουλειά

κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, μια περίοδο σχετικά ήρεμη για την ταχεία εστίαση. Τα πράγματα

άρχισαν να περιπλέκονται από το Σεπτέμβρη όταν ο μάνατζερ, που με είχε προσλάβει και μου είχε

ζητήσει να ξυριστώ, επέστρεψε από τις διακοπές του. Αυτός, εν μέσω κατσαδιασμάτων και

προσβλητικών παρατηρήσεων, μ’ έκανε γρήγορα να καταλάβω τη διάσημη βασική αρχή της ταχείας

εστίασης: την πο-λυ-ει-δί-κευ-ση.

Πρέπει να ξέρεις να τα κάνεις όλα και γρήγορα: την «προ-» (προετοιμασία των υλικών για τις πίτσες),

την «παρα» (παρασκευή πίτσας), τη διανομή και τον τηλεφωνητή. Σ’ αυτό το τελευταίο ακριβώς

πόστο είναι που συνάντησα τις μεγαλύτερες δυσκολίες διότι πρέπει να πληκτρολογείς τις

παραγγελίες με τη μέγιστη ταχύτητα για να τις μεταβιβάσεις σε συναδέλφους που τους έχει ανατεθεί

η προετοιμασία της πίτσας. Καθώς όμως δεν έβλεπα επαρκώς για ν’ αποκωδικοποιώ τις μικρές

γραμμές στην οθόνη του υπολογιστή, δεν έκανα και πολύ γρήγορα για τα δικά τους τα δεδομένα.

Έτσι, είχα τον μάνατζερ στο σβέρκο μου όλη μέρα. Κάθε μέρα διέπραττα το μεγαλύτερο έγκλημα

του κόσμου για το χώρο της ταχείας εστίασης: να μην τηρώ το timing. Γρήγορα αναγκάστηκα να

εγκαταλείψω το τηλεφωνικό κέντρο.

Έτσι ανακάλυψα την «προ-», που συνίσταται στην απόψυξη του κρέατος, της ζύμης και της

μοτσαρέλα. Έβγαζα τα τρόφιμα από τον καταψύκτη όπου ήταν κατεψυγμένα για να τα βάλλω για

απόψυξη στη συντήρηση. Κατόπιν, έκοβα το κρέας για να το βάλω σε σακούλες. Προετοίμαζα,επίσης, λίτρα σάλτσας ντομάτας, με ντομάτες που έπρεπε να τις κόβω ξεπλένοντας τες σε νερό και

να τις ανακατεύω με χορταρικά συσκευασμένα σε σακουλάκι. Ευτυχώς τα λαχανικά δεν είναι

κατεψυγμένα… μιας κι αυτά έρχονται σε κενό αέρος! Έπειτα έβαζα όλα αυτά τα τρόφιμα μέσα σε

πλαστικά δοχεία που τα ονόμαζαν «γαστρονόμους». Τέλος, τα πήγαινα στους παρασκευαστές – το

ωραίο όνομα που βρήκαν για να αποκαλούν τους πιτσαδόρους – ούτως ώστε να μη μένουν ποτέ χωρίς

υλικά. Πρόκειται για την αρχή της ελαχιστοποίησης των αποθεμάτων. Τέλος, κόλλαγα ετικέτες

ΑΚΠ: Ανάλωση Κατά Προτίμηση. Στην ταχεία εστίαση, τα προϊόντα – όπως και οι υπάλληλοι –

φθείρονται με ταχύτητα με κεφαλαίο Τ.

Δούλευα λοιπόν, τέσσερις με πέντε ώρες την ημέρα, πέντε ημέρες την εβδομάδα, αλλά συχνά ομάνατζερ μας ζητούσε να καθίσουμε επιπλέον ώρες. Προσοχή, «επιπλέον ώρες», δεν πάει να πει

«υπερωρίες». Εκείνη την εποχή η συμφωνία με την επιχείρηση (υπογεγραμμένη από τη CFDT…)

επέτρεπε στη διεύθυνση να έχει ένα μεγάλο ποσοστό «επιπρόσθετων», όπως λέγονταν, ωρών.

Δηλαδή, αμειβόμενες στην ίδια τιμή με τις 20 νόμιμες ώρες. Μ’ άλλα λόγια, αν ο μάνατζερ μας

ζητούσε να μείνουμε μια επιπλέον ώρα, αυτή η ώρα πληρωνόταν όπως και οι υπόλοιπες! Αυτή είναι

η διαφορά με τις υπερωρίες που πληρώνονται με κάποια προσαύξηση.

Πολυειδίκευση, αυταρχικό μάνατζμεντ, συμβόλαια επιμηκυνόμενων ωραρίων… Γρήγορα κατάλαβα

που είχα πέσει. Ο μάνατζέρ μου μ’ είχε προειδοποιήσει: «Αμπντέλ, ν’ αφήνεις το μυαλό σου στην

είσοδο. Δε σε πληρώνουμε για να σκέφτεσαι». Ο μοναδικός σκοπός αυτής της επιχείρησης είναι οτζίρος και η παραγωγικότητα∙ οι συνθήκες εργασίας δεν έχουν μεγάλη σημασία. Η διεύθυνση δε

συνηθίζει να χάνει την ώρα της ακούγοντας μια ομάδα χαμηλόμισθων νέων (smicard). Ο πρώτος μου

μάνατζερ μου επαναλάμβανε συχνά: «Δεν αξίζεις τίποτα! Μου κοστίζεις πολύ ακριβά!». Ο σκοπός



του ήταν να με κάνει να σπάσω και να παραιτηθώ. Πίστευε πως θα με απομόνωνε αναθέτοντάς μου

τη λάντζα. Πέρασα στην αντίσταση: μια μέρα που ο μάνατζερ και ο βοηθός του ξεπέρασαν τα όρια,

πέταξα μια μηχανή στο κενό από εκνευρισμό. Αποτέλεσμα; Ο βοηθός αναγκάστηκε να φορτωθεί τη

λάντζα στο κλείσιμο γιατί προφανώς έπρεπε να κλείσει τους λογαριασμούς για να τους δώσει στο

μάνατζερ την επομένη. Και εγώ έφυγα γιατί είχα τελειώσει τη δουλειά μου.

Όταν ένας εργαζόμενος κριθεί πως δεν είναι αρκετά παραγωγικός παίρνει πόδι! Αυτό εξηγεί και το

παράλογο turn-over στην ταχεία εστίαση. Σε κάθε επιστροφή από τις σχολικές διακοπές

ανακαλύπτουμε καινούργια πρόσωπα. Από τον ένα χρόνο στον άλλο, το προσωπικό δυναμικό

ορισμένων μαγαζιών αλλάζει εξ’ ολοκλήρου, συμπεριλαμβανομένου του μάνατζερ και των βοηθών

του. Ακόμα κι αν είναι νέοι και χωρίς τα απαραίτητα διπλώματα, οι εργαζόμενοι συνειδητοποιούν

πολύ γρήγορα πως δεν είναι τίποτα άλλο παρά ανθρώπινο κρέας, ένα δηλαδή συστατικό της Pizza

Hut στον ίδιο βαθμό όπως είναι το τυρί, το μοτοποδήλατο ή το κατεψυγμένο λαρδί. Όταν κριθούν

πως δεν είναι αποτελεσματικοί – πολύ αργοί ή όχι αρκετά πρόθυμοι – η διεύθυνση τους πετάει.

Δυστυχώς όμως για τη διεύθυνση, ο εργατικός κώδικας δεν της επιτρέπει να κάνει ό,τι θέλει. Πρέπει

λοιπόν, ν’ αναγκάζει τους εργαζόμενους ν’ αποχωρούν οικειοθελώς, κάνοντάς τους να αισθάνονται

πως δεν υπάρχει πλέον χώρος γι’ αυτούς στο κατάστημα. Ο μάνατζερ στο Λεβαλουά το προσπάθησε

με κάθε μέσο μαζί μου. Για μια περίοδο, μ’ εξανάγκαζε να σχολάω κάθε βράδυ στις 12, ενώ κανονικά

οι εργαζόμενοι εναλλάσσονται για να μη σχολάνε συνέχεια πολύ αργά.

Δεν έσπασα όμως. Ίσως είναι θέμα χαρακτήρα. Δεν είχα καμιά διάθεση να τους κάνω την χάρη να

φύγω. Θα ήταν υπερβολικά εύκολο. Λίγο-λίγο, και με τις σταδιακές αναχωρήσεις του ενός και του

άλλου, έγινα ο πιο παλιός εργαζόμενος του καταστήματος. Έγινα το μαύρο πρόβατο, η εξαίρεση που

επιβεβαιώνει τον αμείλικτο κανόνα του turn-over.

Τόσο το χειρότερο γι’ αυτούς, δε θα έπρεπε ποτέ να μ’ είχαν εξορίσει στο χώρο της λάντζας. Απ’

αυτή την προνομιούχα θέση παρατήρησης, λίγο περισσότερο απαλλαγμένη από το αδυσώπητο

timing, μπόρεσα ν’ αποστασιοποιηθώ λίγο απ’ αυτά που μου συνέβαιναν. Με μια συνάδελφο πουδεν άντεχε το μάνατζμεντ όπως κι εγώ, αρχίσαμε να γράφουμε προκηρύξεις πάνω στην καθημερινή

μας ζωή. Για να κάνουμε τους συναδέλφους να γελάσουν και για να τους προτρέψουμε να μας

μιλήσουν μοιράσαμε μια προκήρυξη με τίτλο: «Πώς να ζείτε ευτυχισμένα στην Pizza Hut; 30

προσευχές ομαδικής πίστης». Με υπότιτλο: «Να επαναλαμβάνετε, ακούραστα και καθημερινά τις

ακόλουθες φράσεις έως ότου να πειστείτε ολοκληρωτικά».

Είμαι μικρότερος-η από 26 χρονών.

Είμαι εργένης ελεύθερος απ’ όλες τις υποχρεώσεις του ιδιωτικού βίου.

Λάτρεψα την ατμόσφαιρα του Λυκείου. Εδώ είναι το ίδιο, καταπληκτικά!

Μ’ αρέσει να δουλεύω «speed» κατά τη διάρκεια των «rushes».

Μ’ αρέσει να κάνω τα «closes» μέχρι τη 1 ώρα το πρωί ακόμα κι αν αύριο έχω μάθημα στις 8.

Νομίζω ότι το 35ωρο είναι ένα πράγμα που απευθύνεται από γέρους σε γέρους.

Βαριέμαι στις διακοπές, προτιμώ την Pizza Hut.

Βαριέμαι σπίτι μου, προτιμώ την Pizza Hut.



Δεν έχω προσωπική πορεία (διανοητική, πνευματιστική ή πολιτική): στην Pizza Hut περνάμε μια

χαρά, δε σηκώνουμε κεφάλι, είμαστε μια μεγάλη ομάδα νέων.

Δεν έχω επαγγελματικές φιλοδοξίες είμαι ευχαριστημένος-η όπως είμαι.

Νιώθω κάθε μέρα ευγνώμων προς την Pizza Hut που μου δίνει δουλειά.

Νιώθω κάθε μέρα ευγνώμων προς την Pizza Hut που μου δίνει ένα τουλάχιστον λόγο να υπάρχω:

τον τζίρο της Pizza Hut.

Δεν έχω κανένα λόγω να δημιουργήσω προβλήματα στην Pizza Hut.

Θαυμάζω την επιτυχία των μετόχων της Pizza Hut (Tricon), αλλά δεν τους ζηλεύω γιατί τα χρήματα

δε φέρνουν την ευτυχία.

Δε χρειάζεται να γνωρίζω πώς λειτουργεί η επιχείρηση που μ’ απασχολεί.

Δεν έχω ανάγκη από μια σταθερή δουλειά, είμαι νέος.

Μ’ αρέσει να κάνω ό,τι μου λένε ακόμα κι αν είναι αντίθετο με τις ιδέες μου.

Μ’ αρέσουν οι αερολογίες και οι αυθαιρεσίες.

Απεχθάνομαι την οργάνωση.

Ξέχασα το νόημα της λέξης «αμφισβήτηση».

Μ’ αρέσει να είμαι πάντοτε σύμφωνος.

Δε χρειάζομαι να είμαι εκπαιδευμένος-η.

Δε χρειάζομαι να είμαι ενημερωμένος-η.

Δε χρειάζομαι αύξηση κατά 10 έως 15% το χρόνο συν τη συμμετοχή στα κέρδη.

Δε χρειάζεται να ξέρω γιατί δεν αυξήθηκε ο μισθός μου.

Μ’ αρέσει ν’ αναπολώ τα κινούμενα σχέδια της παιδικής μου ηλικίας.

Μ’ αρέσει να μου μιλούν με φωνή απαλή και γλυκιά όπως της μαμάς μου, χοντρή αλλά δίκαιη όπως

του μπαμπά μου.

Δεν ξέρω ότι μια μέρα, σύντομα, θα πάψω να είμαι 26 χρόνων.

Δεν ξέρω ότι μια μέρα, σύντομα, η Pizza Hut δε θα με χρειάζεται πια.

Κυρίως δε θέλω να ξέρω τίποτα, ποτέ.

Όταν ξαναδιαβάζω αυτήν την προκήρυξη σήμερα, λέω ότι συνοψίζει καλά την καθημερινή ζωή στην



Pizza Hut: αυθαίρετο μάνατζμεντ, καμιά κοινωνική πολιτική και, κυρίως, ησυχία στις γραμμές μας.

Το να μιλάς δημιουργεί συνεχώς καθυστερήσεις στην προετοιμασία της πίτσας. Εκείνα που είχαμε

γράψει τότε παραμένουν λοιπόν πάντα επίκαιρα. Ακόμα χειρότερα, έχω την εντύπωση ότι όλο και

περισσότεροι υπάλληλοι στην ταχεία εστίαση, όπως και σε άλλους τομείς, μπορούν σήμερα να

ξαναεπικαλεστούν αυτές τις 30 προσευχές για να διηγηθούν την επαγγελματική τους ζωή. Αν είσαι

νέος, χωρίς προσόντα, επισφαλής, ευέλικτος, πολυειδικευμένος, ανοργάνωτος, κι αν επιπλέον είσαι

γιος μετανάστη… τότε καλώς όρισες στην ταχεία εστίαση!

3.Γρήγορα, πιο γρήγορα

Α, ο διανομέας πίτσας… Χωρίς αμφιβολία, ο πιο εμβληματικός εργαζόμενος της Pizza Hut. Είναι

αυτός που βλέπουμε να τρέχει γρήγορα και να φρενάρει στο κόκκινο, εκείνος που κρατά στα χέρια

του τις πίτσες όταν του ανοίγετε την πόρτα, εκείνος που λέει ευχαριστώ (κατά κανόνα) όταν του

δίνετε πουρμπουάρ. Είναι αυτός που αναλαμβάνει επίσης αλόγιστους κινδύνους για να μεταφέρει τις

πίτσες με οποιοδήποτε καιρό και στην ώρα τους, αυτός που ο μάνατζερ κατσαδιάζει, αυτός που κάνει

μόνος του τον βενζινοπώλη γεμίζοντας το μοτοποδήλατό του μπροστά στο κατάστημα και τελικά

αυτός που απεργεί καμιά φορά για να λάβει ένα πριμ επικινδυνότητας, κράνος σύμφωνα με τις

προδιαγραφές και κατάλληλα παπούτσια.

Ο διανομέας όμως δεν είναι ΜΟΝΟ διανομέας. Κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ εύκολο. Είναι πάνω απ’

όλα «πολυειδικευμένος εργαζόμενος» -η μεγάλη ανακάλυψη της ταχείας εστίασης. Λίγο καιρό πριν

την άφιξή μου, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 υπήρχαν ακόμα καλά προσδιορισμένες θέσεις:

διανομέας, τηλεφωνητής, πιτσαδόρος, κτλ.

Τώρα όλοι πρέπει να είναι εναλλάξιμοι σ’ όλα τα πόστα: φτιάξιμο πίτσας, διανομή, λήψη

παραγγελιών, κόψιμο πίτσας, και ακόμα – μπορώ να το επιβεβαιώσω – βάψιμο του καταστήματος…

Να γιατί ο διανομέας δεν είναι μόνο διανομέας.

Μόλις το rush ξεκινήσει πρέπει να πάει πρώτα στο τηλεφωνικό κέντρο. Αν δεν έχει τίποτα να κάνει

(πράγμα σπάνιο) μπορεί να συνεχίσει να κάνει την «προ-» για το υπόλοιπο της εβδομάδας. Μόλις

υπάρξουν πάρα πολλές παραγγελίες, και επομένως πάρα πολλές πίτσες για προετοιμασία, ο μάνατζερ

τον ρίχνει στην παραγωγή. Κατόπιν, σε κάποια στιγμή, τ’ αφεντικό του ζητάει να τ’ αφήσει όλα να

πάρει το μοτοποδήλατό του και να πάει να κάνει τη διανομή. Όλα διευθύνονται από μια οθόνη

υπολογιστή, το «dispatch»: ένα πόστο που διευθύνεται είτε από τον μάνατζερ είτε από το βοηθό του.

Από εκεί φεύγουν όλες οι διαταγές.

Να είσαι πολυειδικευμένος σημαίνει πάνω από όλα να ξέρεις να υπακούς. Μόλις απομακρυνθείς από

το κατάστημα – και από τον μάνατζερ – νιώθεις ένα κάποιο αίσθημα ελευθερίας πάνω στομοτοποδήλατο, μόνο που όλες οι διαδρομές χρονομετρούνται, επιτηρούνται και αξιολογούνται από

τ’ αφεντικό που στην επιστροφή μοιράζει καλούς και κακούς βαθμούς. Ξαναφεύγεις, ξαναέρχεσαι

και δε σταματάς αυτά τα πηγαινέλα για δυο ή τρεις ώρες. Ιδιαίτερα το βράδυ. Η παράδοση της πίτσας

προκαλεί πολύ περισσότερο άγχος το βράδυ παρά το μεσημέρι. Στο τέλος του rush ο μάνατζερ

στέλνει ορισμένους διανομείς στη λάντζα για να γεμίσουν το πλυντήριο πιάτων στο όνομα της ιερής-

αγίας «πολυειδίκευσης». Αρχή της επιχείρησης είναι να απασχολεί συνεχώς λιγότερο από το

κανονικό εργατικό δυναμικό. Η εργασία δε λείπει ποτέ και είναι απολύτως αδύνατο να κάνει κανείς

ένα διάλειμμα. Στην έσχατη ανάγκη, στις ημέρες με λίγη κάμψη, ο μάνατζερ μπορεί πάντα να ζητήσει

από τους εργαζόμενους να καθαρίσουν το κατάστημα.

Ωστόσο, από πείρα μπορούμε να πούμε πως το πόστο του διανομέα είναι, χωρίς αμφιβολία, το

λιγότερο δύσκολο της αλυσίδας. Μια στιγμή ελευθερίας χωρίς τον μάνατζερ στην πλάτη σου.

Τουλάχιστον, αν το μέρος της διανομής δεν είναι πολύ μακρινό, μπορείς πάντα να σταματήσεις για






να πιεις έναν καφέ ριψοκινδυνεύοντας βέβαια να δεχθείς γυρίζοντας τις επιπλήξεις του μάνατζερ, ο

οποίος βρίσκει πως χρειαζόμαστε όλο και περισσότερο χρόνο για να κάνουμε διανομή σε

πολυκατοικίες που βρίσκονται όλο και πιο κοντά. Αυτή η ψευδοελευθερία του διανομέα εξηγεί

εξάλλου και το πόσο δύσκολο είναι να κάνεις απεργία σ’ ένα κατάστημα διανομής. Αντιθέτως, σ’

ένα εστιατόριο οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να ξεφύγουν από την πίεση των ανωτέρων. Οι

εργαζόμενοι ενός εστιατορίου βρίσκονται πάντοτε υπό το βλέμμα τ’ αφεντικού, εκτός κι αν πάνε να

ξεκουραστούν στις τουαλέτες ή να ξεφύγουν βγάζοντας έξω τα σκουπίδια. Γι’ αυτό και η

κινητοποίηση αυτών των εργαζομένων είναι πάντα πιο εύκολη.

Η δουλειά όμως των διανομέων δεν είναι καθόλου ξεκούραστη. Μια διευκρίνιση σχετικά με τη

διαφήμιση της Pizza Hut: θα ήταν πολύ ωραίο ο χρόνος διανομής να ήταν μισή ώρα. Στην

πραγματικότητα, πρόκειται για μισή ώρα μεταξύ του τηλεφωνήματος του πελάτη και την άφιξη της

πίτσας. Πρέπει ν’ αφαιρεθεί ο χρόνος λήψης της παραγγελίας, ο χρόνος ετοιμασίας της πίτσας, του

ψησίματος για εφτά λεπτά και κοψίματός της. Συνήθως, δε μένουν παρά μόνο πέντε με εφτά λεπτά

για τη διανομή της πίτσας. Γρήγορα μ’ έκαναν να καταλάβω ότι έκανα λάθος που σεβόμουν τον

κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Δεν πήγαινα αρκετά γρήγορα, δε διένειμα ποτέ αρκετές πίτσες. Τα

πάντα υπολογίζονται, καταγράφονται και, κυρίως, συγκρίνονται. Πρόκειται για ένα μάνατζμεντ πολύ

παιδικό που επικροτεί αυτόν που διανέμει πιο γρήγορα, αυτόν που έχει την καλύτερη χρονική

απόδοση. Μπροστά σ’ όλον τον κόσμο ο μάνατζερ μοιράζει τους καλούς βαθμούς: «Πρέπει να

έβγαλες πολύ πουρμπουάρ σήμερα εσύ. Πολύ καλά!» Εγώ ήθελα να του απαντήσω ότι μ’ όλους

αυτούς τους τόσο αφοσιωμένους διανομείς η διεύθυνση της Pizza Hut θα πρέπει να κερδίζει

ολόκληρα βουνά από χρήματα.

Δε θα ήταν ψέμα να πει κανείς πως μας κρατάνε με τα πουρμπουάρ. Είναι ένας κανονικός μισθός

μεταξύ 7 και 15 ευρώ την ημέρα και πρόκειται για καθαρά λεφτά, χωρίς κρατήσεις, που φτάνουν

στις τσέπες μας κάθε βράδυ. Χωρίς αυτό το οικονομικό καρότο σίγουρα δε θα αναλαμβάναμε όλους

αυτούς τους κινδύνους για να μεταφέρουμε τις πίτσες στην ώρα τους. Στο τέλος του μήνα με τις 20ώρες του εβδομαδιαίου συμβολαίου, με καμιά δεκαριά συμπληρωματικών ωρών και με τα

πουρμπουάρ ο μισθός, στην καλύτερη βέβαια των περιπτώσεων, μπορεί ν’ αγγίξει ακόμα και τα 650

ευρώ περίπου. Όλα είναι καλά για να τσεπώσουμε μερικά ευρώ παραπάνω. Η διεύθυνση επινόησε

ένα σύστημα αναπληρωματικής επιλογής με μεταβλητή μίσθωση. Έτσι, αν συμβάλλουμε στην

πρόσληψη ενός φίλου παίρνουμε πριμ 40 ευρώ. Αν μείνει για έξι μήνες έχουμε δικαίωμα για 40 ευρώ

επιπλέον. Είναι ένα πονηρό σύστημα γιατί ο επιλεγμένος εργαζόμενος δε δουλεύει πλέον για τ’

αφεντικό του, αλλά για να κερδίσει χρήματα ο κολλητός του. Δε χρειάζεται βέβαια ν’ αναφέρουμε

ότι ελάχιστοι είναι αυτοί που κερδίζουν το τζακπότ γιατί δεν είναι πολλοί αυτοί που τ’ αντέχουν.

Άλλες κομπίνες; Ορισμένοι ξαναπαίρνουν τα διαφημιστικά κουπόνια έκπτωσης (3 ευρώ) από το ίδιοτους το χρηματοκιβώτιο και τα δίνουν στον μάνατζερ σα να ήταν πελάτες που ερχόντουσαν να

πληρώσουν με το κουπόνι. Έτσι, τσεπώνουν κατευθείαν το ποσό του κουπονιού της έκπτωσης. Άλλοι

πάλι πουλούν πίτσες στους πελάτες χωρίς να τις καταχωρούν στον υπολογιστή. Με λίγα λόγια, όλοι

κάνουν ό,τι μπορούν για να στρογγυλέψουν τον ελλειμματικό τους μηνιαίο προϋπολογισμό. Ο

εργαζόμενος έτσι νιώθει μια ορισμένη ικανοποίηση, διότι νομίζει πως παίρνει περισσότερα απ’ όσα

θα έπρεπε. Μήπως όμως και η ίδια διεύθυνση δεν έχει κάποιο συμφέρον σ’ όλα αυτά; Όταν πρόκειται

να διώξει έναν εργαζόμενο, είναι εύκολο να του πει πως την εξαπάτησε με τα κουπόνια έκπτωσης ή

πως πούλησε πίτσες χωρίς να τις δηλώσει. Συνέπεια: όταν φτάνω μπροστά στους εργαζόμενους για

να τους μιλήσω για τις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις πολλοί είναι εκείνοι που μου απαντούν πως τα

περνάνε άσχημα, αλλά πως, από οικονομικής πλευράς, δεν τα καταφέρνουν και τόσο άσχημα…

Η ευλογημένη εποχή της βέσπας για τους διανομείς ήταν πριν δέκα χρόνια. Κατόπιν, όταν οι

Αμερικάνοι πήραν τον έλεγχο της Pizza Hut τις αντικατέστησαν με τα μοτοποδήλατα. Η νέα



διεύθυνση σύναψε μια συμφωνία με την Peugeot και σιγά-σιγά είδαμε να εκτοπίζονται οι Fox. Η

βέσπα ήταν πολυτέλεια. Τα πόδια προστατεύονταν καλά, ενώ τώρα το κρύο εισχωρεί σ’ όλο το κορμί

όταν κάνουμε τη διανομή το χειμώνα. Τα μοτοποδήλατα είναι πολύ ελαφριά και με το παραμικρό

αεράκι γέρνουν. Το πλεονέκτημα – από οικονομικής πλευράς βέβαια – είναι ότι πάνε πολύ πιο

γρήγορα από τις βέσπες. Οι συνθήκες έτσι εργασίας μας επιδεινώθηκαν για καθαρά οικονομικά

κίνητρα. Με τα μοτοποδήλατα όμως τηρούμε τα χρονικά όρια, ο αριθμός των διανομών αυξάνεται

και… ο τζίρος φουσκώνει, μόνο που μπαίνει σε κίνδυνο η υγεία και η ασφάλεια των διανομέων.

Τα τροχαία ατυχήματα είναι αναρίθμητα ιδίως ανάμεσα στους νέους διανομείς που τους

υποχρεώνουν να πάνε πολύ γρήγορα σε περιοχές διανομής που δε γνωρίζουν. Η άρνηση

προτεραιότητας είναι η μαύρη κηλίδα όλων των διανομέων. Ένας συνάδελφος του Μαν, ο Φρανσουά

Σ., έχασε τη ζωή του, όταν τον πάτησε ένα αυτοκίνητο καθώς έφευγε για διανομή. Το βρίσκω

εξωφρενικό να πεθάνεις στα 21 σου για μια πίτσα και το βασικό ωριαίο μισθό. Μετά από αυτό το

θανατηφόρο δυστύχημα, και υπό την πίεση των συναισθημάτων, οι εκπρόσωποι της CFDT της

Ρουέν, της οποίας εξαρτώνται τα καταστήματα του Μαν, συνέταξαν μια προκήρυξη: «Δεν αξίζει σε

τίποτα να σκοτωνόμαστε πάνω σ’ ένα μοτοποδήλατο και, κυρίως, για μια επιχείρηση που για ακόμα

μια φορά θα προσποιηθεί πως λυπάται και θλίβεται, αλλά που δεν κάνει τίποτα για να μας

προστατέψει. Πού πηγαίνουν λοιπόν τα λεφτά μιας πολυεθνικής επιχείρησης όπως η Pizza Hut;

Ασφαλώς, στο μάρκετινγκ και σ’ ενέργειες προώθησης των προϊόντων και όχι στην ασφάλεια.

Κοιτάξτε την αξιοθρήνητη κατάσταση των Fox και των κρανών σας. Σκεφτείτε με τον τρόπο που

σας κάνουν χωρίς σταματημό να τρέχετε πιο γρήγορα: «Μπράβο, απόψε είχαμε 95% διανομή εντός

χρόνου!» ΟΚ, και το ποσοστό των ατυχημάτων; Ελάχιστα ενδιαφέρει. Ένας διανομέας

αντικαθίσταται εύκολα. Το βασικό είναι η πίτσα να διανέμεται στην ώρα της».

Τα ατυχήματα είναι κάτι που «συμβαίνουν», μας λέει η διεύθυνση. Δυστυχώς, αυτό είναι αλήθεια.

Το πρόβλημα είναι πως η ιεραρχία μας επιβάλλει επίσης αποστολές για τις οποίες οι μηχανές μας δεν

είναι εξοπλισμένες. Ένα παράδειγμα: ένας διανομέας του καταστήματος Βαγκράμ στο Παρίσι έπεσεπηγαίνοντας να προμηθευτεί chicken wings από ένα άλλο κατάστημα. Έφυγε ολοταχώς κατόπιν

παραγγελίας του μάνατζέρ του λόγω εξάντλησης αποθεμάτων. Το κασόνι όμως των μοτοποδηλάτων

μας είναι για να δέχονται δυο πίτσες, όχι για να κουβαλούν ολόκληρα κιλά από chicken wings.

Αποτέλεσμα, το μοτοποδήλατο ήταν πολύ βαρύ πίσω και ο διανομέας τραυματίστηκε στο πόδι. Στο

νοσοκομείο ο μάνατζερ του έστειλε ένα κουπόνι για μια δωρεάν πίτσα. Χλιδή, έτσι…;

Στο βαθμό όμως που η φίρμα της Pizza Hut είναι κατακερματισμένη σε μικρότερες εταιρίες και στο

βαθμό που η ίδια η διανομή εξαρτάται από επιχειρήσεις τοπικού επιπέδου είναι αδύνατο να συνταχτεί

ένας συγκεκριμένος απολογισμός των υφιστάμενων ατυχημάτων των διανομέων. Και οι μάνατζερς

βοηθούν ώστε τα μικρά ατυχήματα να μη δηλώνονται σαν εργατικά ατυχήματα. Και αυτό για έναν

απλούστατο λόγο: όσο περισσότερα ατυχήματα δηλώνονται τόσο μειώνεται και το πριμ τους! Είναιπολύ ύπουλο διότι, καμιά φορά, είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που ενοχοποιούνται για τ’ ότι έπεσαν.

Είδα έναν που κούτσαινε και ο οποίος παρ’ όλ’ αυτά επέστρεψε να κάνει διανομή: «Δε θέλω να χάσω

όλο μου το πουρμπουάρ», μου εξομολογήθηκε.

Ο άλλος υφιστάμενος κίνδυνος για τους διανομείς είναι, ασφαλώς, οι ένοπλες επιθέσεις. Ένα βράδυ,

μερικούς μήνες μετά από την πρόσληψή μου στην επιχείρηση, έκανα διανομή σε μια κακοφωτισμένη

γειτονιά. Δυο σκούτερς με πλησίασαν, το ένα από τ’ αριστερά και τ’ άλλο απ’ τα δεξιά. Στρίμωξαν

τη βέσπα μου από την κάθε της πλευρά. Μου έβαλαν ένα μαχαίρι στην κοιλιά και μου ζήτησαν τα

χρήματα του ταμείου, περίπου 150 ευρώ, όπως και τις πίτσες. Τους τα έδωσα όλα. Ζήτησα σ’ έναν

από τους ληστές να μου επιστρέψει την ταυτότητά μου και την τηλεκάρτα που βρίσκονταν μέσα στοτσαντάκι μου και δέχθηκε. Ειλικρινά μπορεί να μην τραυματίστηκα, αλλά εξοργίστηκα που

εξευτελίστηκα έτσι για μια πίτσα και μερικά φράγκα. Δεν είχα ποτέ δεχθεί βία, και αρκούσε που

ήμουν ντυμένος με τη φόρμα της Pizza Hut για να μου επιτεθούν! Όταν έφτασα στο κατάστημα ο



μάνατζερ ήταν μπροστά στο dispatch του εν πλήρει rush. Του αφηγήθηκα τη ληστεία. Δεν τον

πολυένοιαξε.

Σχεδόν όλοι οι διανομείς έχουν δεχθεί επιθέσεις. Ορισμένοι, καμιά φορά, κάνουν τους ήρωες και

δέχονται κτυπήματα, φτυσίματα ή τους κυνηγούν τα σκυλιά. Θεωρούν πως είναι οι ίδιοι υπεύθυνοι

για τα χρήματα του ταμείου. Ασφαλώς κάτι τέτοιο δεν είναι αλήθεια γιατί ευτυχώς δεν οφείλουμε να

επιστρέφουμε τα κλεμμένα χρήματα, αλλά εδώ και χρόνια απαιτούμε ένα πριμ επικινδυνότητας. Η

διεύθυνση δέχτηκε τελικά να μας ντύσει στα μαύρα και όχι πια στα κόκκινα για να μην είμαστε τόσο

εύκολα αναγνωρίσιμοι. Ευχαριστούμε Pizza Hut!

Στο τέλος της δεκαετίας του 1990 ορισμένες συνοικίες στο Λεβαλουά και στο Κλισύ έγιναν τόσο

επικίνδυνες που αρνούμαστε να μπαίνουμε σ’ αυτές. Πολλοί διανομείς είχαν δεχθεί επίθεση στην

ίδια περιοχή, μια γειτονιά στο Κλισύ. Επειδή ο μάνατζερ συνέχιζε να μας στέλνει χωρίς ν’

αναρωτιέται, αποφασίσαμε να μπλοκάρουμε το μαγαζί για μια εβδομάδα. Είναι η πιο μεγάλη απεργία

που οργάνωσα εκεί κάτω. Και είναι επίσης η πρώτη φορά που είδα τον έντυπο τύπο να ενδιαφέρεται

για μια σύγκρουση στην Pizza Hut. Ήταν το 1998. Οι διανομείς ήταν πολύ πρόθυμοι. Θυμάμαι πως

ορισμένοι μεταξύ αυτών, ενταγμένοι στο τοπικό RPR [Rassemblement pour la République. Γκωλικό

δεξιό κόμμα που στις εκλογές του 2002 μετονομάστηκε σε «Λαϊκό Κόμμα» (UMP). Σ.τ.Μ.], είχαν

ξεσηκώσει ακόμα και τους φίλους τους για να μας δώσουν ένα χέρι βοήθειας! Πάμε από έκπληξη σ’

έκπληξη…

Αυτή η απεργία ήταν πετυχημένη. Σταματήσαμε ν’ αναλαμβάνουμε αυτήν την περιοχή διανομής. Οι

ίδιοι οι πελάτες θα όφειλαν να έρθουν για την πίτσα τους. Λίγο καιρό μετά απ’ το γεγονός αυτό, ο

δήμαρχος του Λεβαλουά ήρθε να μας δει γιατί δεν ήθελε, όπως έλεγε, «περιοχές χωρίς δικαιώματα»

στην πόλη του. Τον υποδεχτήκαμε με τον μάνατζερ στο διαμέρισμα που βρίσκεται ακριβώς πάνω

από την Pizza Hut. Υπήρχαν ακόμα και εκπρόσωποι της αστυνομίας. Δεσμεύτηκαν ούτως ώστε οι

μηνύσεις των διανομέων πίτσας που δέχονταν επίθεση να καταγράφονται από την αστυνομία(πράγμα που δε συνέβαινε) και ο μάνατζερ συμφώνησε να μην κυκλοφορούμε στις συγκεκριμένες

γειτονιές έχοντας πάνω μας τις εισπράξεις. Για έξι μήνες ακόμα και αυτοκίνητα της αστυνομίας μας

συνόδευαν σε ορισμένες περιοχές. Ποιος είπε ότι μια απεργία δεν ωφελεί σε τίποτα;

4. Το «δικαίωμα-στην-απόλυση»

…είναι ένα από τα χαρακτηριστικά της ταχείας εστίασης. Το «πολυειδικευμένο μέλος» έχει

περιορισμένη διάρκεια ζωής κι αν παραμείνει πολύ καιρό, η διεύθυνση είναι πάντοτε έτοιμη να το

βοηθήσει να μαζέψει τα μπογαλάκια του και να την κάνει. Πρόκειται για ζήτημα αποδοτικότητας: οι

εργαζόμενοι που αρχίζουν να γνωρίζουν πολύ καλά το σύστημα και να μαθαίνουν τις συνήθειές τουδεν αρέσουν στους μάνατζερς. Είναι πάρα πολύ επικίνδυνοι γι’ αυτούς. Τ’ αφεντικά επιθυμούν να

έχουν διαρκώς φρέσκο κρέας (φοιτητές, ξένους, επισφαλείς εργαζόμενους), εύπλαστο και λίγο

αιθεροβάμον εργατικό δυναμικό, απ’ το να έχουν παλιούς στους οποίους οι τεχνικές πίεσης δεν

πολυπιάνουν. Ακόμα χειρότερα γίνονται τα πράγματα αν αυτός ο παλιός τυγχάνει να είναι και

συνδικαλισμένος, ενώ αν έχει δε και το ελάττωμα να μη συμβιβάζεται με τη διεύθυνση τότε πρόκειται

για σωστή κόλαση. Η περίπτωσή μου δηλαδή. Παρόλη την προστατευμένη θέση μου ως εκπρόσωπος

του προσωπικού και εκπρόσωπος της CGT, απολύθηκα δυο φορές μέσα σε δυο χρόνια. Αναγκάστηκα

να ξεκινήσω μακράς διάρκειας δικαστικούς αγώνες οι οποίοι έφτασαν έως και το υπουργείο

απασχόλησης. Και τις δυο φορές επαναπροσλήφθηκα.

Η McDonald’s, η Disney και η Pizza Hut ειδικεύονται στη γρήγορη και καταχρηστική απόλυση,

καθώς και στην επιβεβαίωση της εξουσίας τους πάνω στους εργαζόμενους. Όταν οι εργαζόμενοι

περνούν τη δοκιμαστική περίοδο θεωρούνται ήδη παλιοί. Αυτό όμως το «δικαίωμα-στην-απόλυση»,










το οποίο έχει καταντήσει και σήμα κατατεθέν τους, είναι κατά τη γνώμη μου το στρατηγικό τους

λάθος, η υπερβολική τους αλαζονεία, η οποία όμως αναγκάζει αρκετούς εργαζόμενους να κατέβουν

σε απεργία. Πόσα και πόσα κοινωνικά κινήματα, και μάλιστα ακόμα και τα πιο δυναμικά απ’ αυτά,

δεν ξεκίνησαν ακριβώς εξαιτίας των αδικαιολόγητων απολύσεων; Ας πιάσουμε την απεργία στα

εστιατόρια McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί (Οκτώβριος 2001-Φεβρουάριος 2002). Κατά

βάση, η κινητοποίηση ξεκίνησε γιατί ένας νέος μάνατζερ – στην πραγματικότητα ένας «καθαριστής»

που είχε αποσταλεί από την εθνική διεύθυνση – τέθηκε επικεφαλής της διαδικασίας για απαλλαγή

από πέντε εργαζόμενους που έκρινε ως τους λιγότερο πειθήνιους. Ορισμένοι δε απ’ αυτούς είχαν

σκοπό να παρουσιαστούν στις εκλογές εκπροσώπων του προσωπικού που είχαν οριστεί μερικές

εβδομάδες αργότερα σ’ αυτό το μαγαζί. Η επίσημη δικαιολογία ήταν πως είχαν σουφρώσει από το

ταμείο ένα ποσό. Ακολούθησε μήνυση και έρευνα από το ανακριτικό τμήμα. Αποτέλεσμα: τίποτα

ποτέ δεν αποδείχθηκε και μετά από 115 ημέρες απεργίας και μπλοκαρίσματος του καταστήματος, οι

ύποπτοι εργαζόμενοι επαναπροσλήφθηκαν. Αυτό όμως λέει πολλά πάνω στα μέσα που χρησιμοποιεί

η διεύθυνση για να σπάσει έναν εργαζόμενο από τη στιγμή που εκείνος διαμαρτύρεται λίγο πιο

έντονα για τις συνθήκες εργασίας.

Η κατηγορία της κλοπής είναι η μεγάλη κλασική κατηγορία της ταχείας εστίασης. Οι διευθύνσεις

των διαφορετικών αλυσίδων ταχείας εστίασης δείχνουν να είναι συνεννοημένες έπ’ αυτού. Οι

υποτιθέμενες υποθέσεις κλοπής έχουν καταντήσει σύνηθες φαινόμενο σ’ όλες τις φίρμες. Αυτό

πρέπει ν’ ανταποκρίνεται στην ιδέα της ελευθερίας της επιχείρησης. Γιατί δηλαδή να μπαίνουν σε

μπελάδες μ’ έναν εργαζόμενο που δεν είναι πια αρκετά πειθήνιος γι’ αυτούς; Καλύτερα να τον

απολύσουν. «Να χωρίσουμε», όπως λένε, όποια κι αν είναι η αιτία.

Στη δική μου περίπτωση η διεύθυνση της Pizza Hut δεν επιχείρησε να με κατηγορήσει για ψευδή

υπόθεση κλοπής. Έπρεπε όμως να βρει κάτι γρήγορα, γιατί είχα αρχίσει να έχω μια ορισμένη επιτυχία

στις οργανωμένες στάσεις εργασίας στα καταστήματα διανομής του Ω- ντε-Σαιν. Το Σεπτέμβρη του

2000 πολλαπλασιάσαμε τις κινητοποιήσεις στο Παρίσι και προκαλέσαμε κυλιόμενες απεργίες. Ήτανμόλις που είχα εκλεγεί εκπρόσωπος του προσωπικού και στην επιτροπή της επιχείρησης – πράγμα

που αποτελούσε μια επιπλέον προσβολή στα μάτια τους. Πολύ περισσότερο μάλιστα μιας και ο λόγος

μου είχε αποκτήσει βαρύτητα, ιδιαίτερα στα εθνικής εμβέλειας ΜΜΕ που άρχιζαν να προβάλλουν

τα πρώτα τους ρεπορτάζ πάνω στις συνθήκες εργασίας μας. Τιμωρήθηκα, λοιπόν, με μονομερή

πειθαρχική καταγγελία της σύμβασης εργασίας λόγω «εσκεμμένης συμπεριφοράς εκτέλεσης

καθηκόντων με βραδύτητα», πράγμα που αποτελεί τη χειρότερη προσβολή που μπορεί να εκστομίσει

ένας υπεύθυνος στην ταχεία εστίαση. Κατόπιν, μου έβαλαν άλλες πέντε μέρες πειθαρχικής

καταγγελίας γι’ άλλες αιτίες, εκ των οποίων η παρακάτω εντελώς αυθαίρετη: «πληροφόρηση των

εργαζομένων πάνω στα μέσα που τους επιτρέπουν να παραβαίνουν τους κανόνες, όπως

καθυστερήσεις και απουσίες, χωρίς αυτό ν’ αποτελεί αντικείμενο κυρώσεων». Με κατηγορούσανευθέως δηλαδή για τ’ ότι έκανα συνδικαλιστική δουλειά, η οποία, μεταξύ των άλλων, συνίσταται στο

να πληροφορεί τους εργαζόμενους πάνω στα δικαιώματά τους ως προς τις απουσίες λόγω ασθένειας

και τα πληρωμένα ρεπό!

Μετά από ένα μήνα από τις εσωτερικές εκλογές πήγα στην πρώτη επίσημη συνέλευση στην έδρα της

επιχείρησης στη Ναντέρ. Ο διευθυντής ανθρωπίνων πόρων με προειδοποίησε: «σκοπεύουμε να

προβούμε σε διαδικασία απόλυσης εναντίον σας. Δεν έχετε το δικαίωμα να είστε εδώ». Επρόκειτο

λοιπόν για μια «συντηρητική» απόλυση. Η σύμβαση εργασίας μου είχε διακοπεί και ο μισθός μου

είχε παρακρατηθεί εν αναμονή της προκείμενης συζήτησης για την απόλυσή μου. Μες τη βιασύνη

τους είχαν συγκεντρώσει εναντίον μου εχθρικές μαρτυρίες προερχόμενες από την ένταξή μου στηνεπιχείρηση, και πού αρκούσαν, κατ’ αυτούς, για να ξεκινήσει η διαδικασία της απόλυσης. Ειλικρινά

όμως οι επίσημες αιτίες ήταν, χωρίς αμφιβολία, έωλες: «ο Αμπντέλ Μαμπρουκί αρνήθηκε ν’

αποψύξει το λαρδί», «έβγαλε σε τρεις ώρες το αντίστοιχο μιας ώρας δουλειάς» (απομένει μόνο να



γνωρίζουμε με ακρίβεια σε πιο είδος παραγωγής αντιστοιχεί μια ώρα εργασίας!), «εισχώρησε στο

κατάστημα για να συνομιλεί με τους εργαζόμενους (μ’ άλλα λόγια: είχα το θράσος να κάνω

συνδικαλιστική περιοδεία), «παρενόχλησε συνειδητά την υπηρεσία με την ενοχλητική και

προβοκατόρικη συμπεριφορά του»… Και ούτω καθ’ εξής με βάση πάντα τις μαρτυρίες των

μάνατζερς που τους είχαν υποχρεώσει να τα δηλώσουν όλα αυτά και γραπτώς. Ένας μάλιστα απ’

αυτούς είχε υπολογίσει ακόμα και τον αριθμό των φοντού που κατάφερνα να κάνω μέσα σε τέσσερις

ώρες. Με είχε επιτηρήσει κατά τη διάρκεια όλου αυτού του χρόνου μόνο και μόνο για να βρει ένα

λόγο απόλυσης! Ένας άλλος έγραψε πως μίλησα για τις συνθήκες εργασίας στους εργαζόμενους

χωρίς να ζητήσω την άδειά του. Αυτό ονομάζεται ξεκάθαρα συνδικαλιστικός στιγματισμός. Στην

πραγματικότητα, είχαν κινήσει πρόχειρα τη διαδικασία της απόλυσης υπό την πίεση του διευθυντή

ανθρωπίνων πόρων, ο οποίος ήθελε την κεφαλή μου επί πίνακι. Δεν άντεχε τους απεργούς και ακόμα

λιγότερο αυτούς της CGT. Την πρώτη λοιπόν φορά δεν μπόρεσα να μπω στην αίθουσα της

συνέλευσης.

Αυτό όμως δεν ήταν το πιο σημαντικό. Πρώτα απ’ όλα, έπρεπε να ετοιμάσω την υπεράσπισή μου και

να απαντήσω συγκεκριμένα στις ψευδο-κατηγορίες τους. Το ραμαζάνι είχε ήδη ξεκινήσει εδώ και

μερικές μέρες και εγώ έπρεπε να περνάω όλες τις ημέρες μου χωρίς να τρώω τίποτα και

συγκεντρώνοντας μαρτυρίες. Κατόπιν, συγκάλεσαν μια υπέροχη επιτροπή από την επιχείρηση για να

δώσουν συμβουλές για την απόλυσή μου. Απάντησα τις κατηγορίες τους σημείο προς σημείο, πάνω

δηλαδή στην άρνησή μου να εργαστώ, στην παραίτηση πολλών μάνατζερς στο κατάστημά μου, στο

γεγονός πως παρεμπόδιζα άλλους εργαζόμενους να εργαστούν… Αποτέλεσμα: δυο ψήφοι υπέρ και

δυο κατά. Εγώ φυσικά απείχα.

Έγραψα στην ομοσπονδία εμπορίου της CGT, από την οποία εξαρτώμαι, για να μου δώσει μια χείρα

βοηθείας. Προς απάντηση η γενική γραμματέας μου έκανε την παρατήρηση… πως δεν είχα πληρώσει

την εισφορά μου. Εγώ μ’ όλη μου την αφέλεια πίστευα, έχοντας υποστεί συντηρητική απόλυση και

όντας χωρίς μισθό, πως το συνδικάτο θα μπορούσε ενδεχομένως να μου παράσχει οικονομικήβοήθεια. Ευχαριστώ την «από τα πάνω» CGT…! Ευτυχώς που υπολόγισα στην «από τα κάτω»

προκειμένου να συντάξω το φάκελό μου. Ο σύμβουλος επί νομικών θεμάτων της τοπικής ένωσης

της CGT, Ντανιέλ Ζιμερλέν, στο Λεβαλουά μου έδωσε πολύτιμες συμβουλές. Μου υπέδειξε πρώτα

και κύρια να συγκεντρώσω μαρτυρίες εργαζομένων, οι οποίες ν’ αποδεικνύουν πως δε δουλεύω «με

βραδύτητα».

Όταν υποχρεωτικά ζητήθηκε η γνώμη της επιθεώρησης εργασίας, σχετικά με την απόλυση ενός

προστατευμένου εργαζομένου, αυτή δεν άργησε ν’ αρνηθεί το δικαίωμα να μ’ απολύσουν. Η

επιθεώρηση υπενθύμισε κατά κύριο λόγο πως η συντηρητική απόλυση δεν ανέστειλε τη

συνδικαλιστική μου εντολή και πως είχα απολύτως το δικαίωμα να πάω στο κατάστημά μου στοΛεβαλουά και να μιλήσω με τους εργαζόμενους. Σημείωσε μάλιστα πως οι κατηγορίες που μου είχε

απευθύνει η διεύθυνση είχαν όλες τους συνταχθεί το τελευταίο εξάμηνο, την περίοδο που είχα

αρχίσει να κινητοποιώ τους εργαζόμενους στα εστιατόρια χωρίς να μου έχει γίνει καμιά κριτική κατά

τη διάρκεια των εφτά πρώτων ετών στην Pizza Hut. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν πως η

επιθεώρηση εργασίας εκτίμησε πως «αυτά δεν είναι λάθη τόσο βαρύνοντα που να δικαιολογούν την

απόλυση ενός εκπροσώπου του προσωπικού που έχει μια προϋπηρεσία τόσο σημαντική σε μια

επιχείρηση όπου το turn-over είναι αξιοσημείωτο». Ακόμα κι αν είναι όλα αυτά ήδη γνωστά, σίγουρα

σ’ ανακουφίζει να τα δεις και γραπτώς από έναν αντιπρόσωπο της διοίκησης.

Η διεύθυνση όμως αυτό δεν το εκτίμησε καθόλου. Συνέταξε αμέσως μια προσφυγή στο υπουργείο

εργασίας από τη Διεύθυνση σχέσεων εργασίας – μια υπηρεσία που ασχολείται με τις σχέσεις με τασυνδικάτα στο υπουργείο. Και φτου κι απ’ την αρχή, η απόλυση απορρίφθηκε εκ νέου με την

ακόλουθη διευκρίνιση: το αίτημα της Pizza Hut «δεν μπορεί να ιδωθεί ως εάν να στερούνταν



οποιουδήποτε στιγματισμού». Ήταν λοιπόν εξαιτίας των συνδικαλιστικών μου δραστηριοτήτων που

ήθελαν να μ’ απολύσουν.

Ο εκβιασμός όμως συνεχίστηκε. Πρέπει να πω πως έχουν μια νομική υπηρεσία γι’ αυτό το σκοπό.

Ενάμισι μήνα αργότερα μ’ απέλυσαν για δεύτερη φορά. Ήταν μόλις μετά την πρώτη του Μάη, ημέρα

της εργατικής γιορτής. Αυτή τη φορά η επιθεώρηση εργασίας δέχθηκε την απόλυσή μου τον Ιούλιο

του 2001. Εν μέσω καλοκαιριού φυσικά, την πιο δύσκολη περίοδο για να στρατολογήσεις κάποιο

κοινωνικό κίνημα. Οι λόγοι της απόλυσης είχαν αλλάξει: υπέρβαση των ωρών συνδικαλιστικής

εκπροσώπησης και άσκηση πίεσης εναντίον ενός διανομέα της Pizza Hut για να μη μαρτυρήσει

εναντίον μου. Με κατηγορούσαν πως τον είχα μπλοκάρει με τ’ αυτοκίνητό μου, αλλά το πρόβλημα

ήταν πως δεν είχα ούτε αυτοκίνητο ούτε άδεια οδήγησης! Ήταν έτοιμοι για όλα προκειμένου ν’

απαλλαγούν από μένα. Ένας μάνατζερ μου είπε πως μαθαίνοντας την απόφαση της επιθεώρησης

άνοιξαν ακόμα και σαμπάνια στην έδρα της επιχείρησης: «Έχουμε να σας ανακοινώσουμε ένα

ευχάριστο νέο: ο Αμπντέλ Μαμπρουκί δεν αποτελεί πλέον μέρος του δυναμικού της επιχείρησης!»

Την πρώτη φορά παραήταν έωλα τα επιχειρήματα τους: άρνηση απόψυξης λαρδιού και εργασία με

βραδύτητα. Αυτά δεν έφταναν.

Ως προστατευμένος εργαζόμενος – επειδή πάντοτε ήμουν εκπρόσωπος του προσωπικού – έκανα

διοικητική προσφυγή ζητώντας από το υπουργείο εργασίας να άρει την απόφαση του επιθεωρητή

του. Προετοίμασα το φάκελό μου, μάζεψα διάφορες μαρτυρίες που να αντιπαρατίθενται σ’ εκείνες

της Pizza Hut. Τελικά, στα τέλη του 2001 και ενόσω διαδραματιζόταν η πιο μεγάλη απεργία στα

χρονικά της ταχείας εστίασης στα McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί, το γραφείο της

Ελιζαμπέτ Γκιγκού ακύρωσε την απόφαση της επιθεώρησης εργασίας, γιατί εκτίμησε πως η απόλυσή

μου είχε άμεση σχέση με την εξάσκηση της εντολής εκπροσώπησης της CGT και πως επρόκειτο

ακόμα για συνδικαλιστικό στιγματισμό που αποτελεί και τη μεγάλη ειδικότητα των πολυεθνικών. Η

απόφαση του υπουργείου εργασίας μεσολάβησε εν μέσω της προεδρικής εκλογικής εκστρατείας του

2002. Όλως τυχαίως άραγε; Η αριστερή κυβέρνηση σίγουρα δεν ήθελε να ρίξει λάδι στη φωτιά σεμια τόσο συμβολική σύγκρουση όπως αυτή των McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί στην

οποία είχα εμπλακεί. Αυτό μου αναπτέρωσε το ηθικό βλέποντας πως η διεύθυνση δεν μπορούσε ν’

απαλλαγεί από μένα που την ενοχλούσα. Εν ολίγοις, το υπουργείο ανήγγειλε την επαναπρόσληψή

μου σ’ αυτήν την υπέροχη επιχείρηση και οι άνθρωποι της διεύθυνσης ανθρωπίνων πόρων θα

όφειλαν, πράγμα δύσκολο, να ξαναβουλώσουν το μπουκάλι της σαμπάνιας τους.

Επωφελήθηκα λοιπόν της νόμιμης προστασίας που παρέχεται στη Γαλλία στους συνδικαλιστές και

τους εκλεγμένους του προσωπικού. Ξέρω πως σ’ άλλες χώρες όπως στις ΗΠΑ, όπου η Pizza Hut

διαθέτει άλλες αλυσίδες ταχείας εστίασης, η περίπτωσή μου δε θα έφτανε το στόχο της. Θα είχα

απολυθεί την επομένη της πρώτης μου απεργίας χωρίς καμία κρατική υποστήριξη. Βέβαια, αυτόσυμβαίνει και στη Γαλλία. Το έβλεπα καθημερινά διότι, εκτός από το να έχω λάβει συνδικαλιστική

εντολή, είμαι επίσης και «σύμβουλος του προσωπικού» στο Ω- ντε-Σαιν. Σ’ όλα τα δημαρχεία

υπάρχει μια λίστα με συνδικαλιστές τους οποίους μπορεί κανείς να συμβουλευτεί όταν είναι σε μια

επιχείρηση όπου δεν υπάρχουν συνδικαλιστικές οργανώσεις. Πήρα την εντολή από τη νομαρχία να

συμβουλεύω τους εργαζόμενους κατά τη συζήτηση που προηγείται της διαδικασίας απόλυσης. Η

μαρτυρία μου χρησιμοποιείται έπειτα, όταν οι δυο πλευρές βρίσκονται ενώπιον των μελών του

εργατοδικείου. Είναι απίστευτο να βλέπεις μέχρι ποιου βαθμού οι εργαζόμενοι φοβούνται τ’

αφεντικό τους. Είναι όμως πικρό να βοηθάς εργαζόμενους, οι οποίοι, όποιο και να είναι το λάθος

τους, πηγαίνουν τις περισσότερες φορές στο σφαγείο. Έτσι δε χρησιμεύω και σε τίποτα το σπουδαίο

και μ’ εξοργίζει να βλέπω ορισμένες φορές εργαζόμενους να απολύονται χωρίς πραγματική αιτία.Μόνο και μόνο επειδή ο εργοδότης αποφάσισε να τους διώξει.

Μετά την απόφαση του γραφείου της Γκιγκού είχα περιθώριο δυο μηνών να πάρω τις αποφάσεις



μου: να μείνω στην Pizza Hut ή να τραβήξω μια μονοκοντυλιά στα οχτώ τόσο επώδυνα χρόνια.

Προτίμησα να μείνω στο κάτεργο. Έστειλα ένα γράμμα και ο διευθυντής ανθρωπίνων πόρων – που

τον φανταζόμουν να καταριέται το δικαίωμα στην εργασία και την ίδια την κυβέρνηση – μου

απάντησε ότι μπορώ να ξαναναλάβω το πόστο πολυειδικευμένου εργαζομένου στο κατάστημα

διανομής του Λεβαλουά. Ήταν στις αρχές του 2002 και ήμουν επικεντρωμένος στη σύγκρουση του

Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί. Μετά από τόσες εβδομάδες αγώνα 24 ώρες το 24ωρο, η επιστροφή στην

πραγματικότητα της Pizza Hut ήταν πολύ δύσκολη. Μ’ έκανε στην κυριολεξία να σπάσω. Αδύνατο

να ξαναπιάσω δουλειά μετά από διακοπή τόσων μηνών. Για να είμαι ειλικρινής δε δουλεύω πλέον

πολύ στο πόστο μου αλλά, το μέγιστο αριθμό ωρών που μου επιτρέπεται, ασχολούμαι με τη

συνδικαλιστική εκπροσώπηση δηλαδή γύρω στις 86 ώρες το μήνα κι έχω δικαίωμα για 43 ώρες

εκπροσώπησης. Η συνδικαλιστική μου δέσμευση είναι εκείνη που μου επιτρέπει ν’ αντιστέκομαι.

Δεν ξέρω όμως μέχρι πότε.

Προφανώς, δεν αποφάσισα να μείνω στην Pizza Hut από ευχαρίστηση ή για να κάνω καριέρα (!),

αλλά επειδή έχω την αίσθηση πως είμαι το μικρό χαλίκι στο παπούτσι τους, εκείνος από τον οποίον

πρέπει οπωσδήποτε ν’ απαλλαγούν. Μόλις ξεπέρασα την τελευταία διαδικασία που η Pizza Hut

ξεκίνησε εναντίον μου επιτιθέμενη για δημόσια δυσφήμηση. Είχα συντάξει μια προκήρυξη τον

Ιούνιο του 2001 (βρισκόμενος γι’ ακόμα μια φορά σε διαδικασία απόλυσης) σχετικά με το θάνατο

από ατύχημα ενός διανομέα κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του. Στις 21 Οκτωβρίου του 2001, το

εφετείο του Παρισιού έκρινε τη συνέχεια των δεδικασμένων, τη μήνυση που είχε κατατεθεί τρεις

μήνες μετά από τα γεγονότα για τα οποία κατηγορούμουν. Ο δικαστής αποφάνθηκε πως η

δυσφήμηση δεν ήταν «δημόσια» εφόσον η προκήρυξη απευθυνόταν αποκλειστικά και μόνο στους

εργαζόμενους της επιχείρησης.

Αν είχα κάνει του κεφαλιού μου, θα αποδεχόμουν την πρώτη μου απόλυση και θα έβρισκα χωρίς

αμφιβολία κάτι άλλο. Τα πράγματα όμως είναι πιο περίπλοκα. Το να καταφέρεις να εγκαταστήσεις

τη CGT σε μια επιχείρηση όπως η Pizza Hut σου δημιουργεί και την ανάγκη να μείνεις. Ακόμα καιαν σε τελική ανάλυση έπρεπε ν’ απολυθώ. Προς το παρόν συνεχίζω. Δεν έχω σπουδαία πράγματα να

χάσω. Ο διευθυντής ανθρώπινων πόρων, που θέλησε δυο φορές να μ’ απολύσει, παραιτήθηκε από

την επιχείρηση πριν από μένα, τον Ιούνιο του 2003. Προς το παρόν μ’ έχουν αφήσει σχετικά ήσυχο.

Ακόμα κι όταν κάναμε απεργία 29 ημερών στο εστιατόριο του Μπον- Νουβέλ το Φεβρουάριο του

2003! Ενάντια σε κάθε προσδοκία δεν ξεκίνησαν μια τρίτη διαδικασία απόλυσης εναντίον μου! Αυτό

το καταλαβαίνω. Ο υπουργός με δικαίωσε δυο φορές. Το δικό μου μοναδικό παράδειγμα αποδεικνύει

πως η Pizza Hut δε γνωρίζει ακόμα όλες τις πρακτικές του επαγγελματικού κόσμου, όλες τις πονηριές

του εργατικού κώδικα και του συνδικαλιστικού δικαίου.

Άλλωστε, αν χρειαζόταν μια επιπλέον απόδειξη θα έπρεπε να μιλήσω για τους πολλαπλούςχειρισμούς των οποίων δέχτηκα τον απόηχο. Η «Vrai Journal» του Καρλ Ζερό πρόβαλε για

παράδειγμα τη μαρτυρία ενός συνδικαλιστή που έλαβε 100.000 φράγκα ως αποζημίωση για την

άμεση αποχώρησή του. Γνωρίζω έναν άλλο εκλεγμένο στο συνδικάτο της Συνομοσπονδίας Γάλλων

Χριστιανών Εργατών (CFTC) που διαπραγματεύτηκε την αποχώρησή του για 300.000 φράγκα. Ένα

άλλο παράδειγμα: κατά τη διάρκεια της μακράς απεργίας στα McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν-

Ντενί ο διευθυντής ανθρωπίνων πόρων κάλεσε τους εργαζόμενους σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες. Ήταν

μια Παρασκευή βράδυ εν μέσω της σύγκρουσης, ενώ επίσημα αρνούνταν να μιλήσει σ’ «αλήτες» και

«κλέφτες» όπως εμείς. Οι εργαζόμενοι έφυγαν από τη συνέντευξη ολίγον τι άναυδοι. Μου είπαν πως

ο διευθυντής ανθρωπίνων πόρων τους είχε προτείνει ευνοϊκές συνθήκες αποχώρησης, χρήματα

ακόμα και σπίτι. Ευτυχώς ορισμένοι εργαζόμενοι δε θέλησαν να την πατήσουν. Την επόμενηΔευτέρα οργανώσαμε μια συνέντευξη τύπου και ένας από τους πέντε εργαζόμενους επιβεβαίωσε

μπροστά στους δημοσιογράφους πως δέχθηκε «εκβιασμούς». Κι εγώ ο ίδιος άλλωστε είχα δεχτεί

πιέσεις. Μου υπέδειξαν να «διαπραγματευτώ» την αποχώρησή μου. Φυσικά όχι ευθέως γιατί κάτι



τέτοιο θα ήταν καταστροφικό για την εικόνα της επιχείρησης. Ένας εκπρόσωπος της CFDT με

κάλεσε κατ’ ιδίαν για να συζητήσουμε: «Αν θες να φύγεις αξίζεις περίπου 100.000 φράγκα».

Ευχαριστώ για το κομπλιμέντο.

5. Στου Μίκυ

Βάλτε τ’ αυτιά του Μίκυ σ’ έναν διανομέα της Pizza Hut και να ’στε στη EuroDisneyland. Τοεργατικό δυναμικό της EuroDisneyland είναι το ίδιο με αυτό της Pizza Hut και αποτελείται, κατά το

μεγαλύτερο μέρος του, από νέους που προέρχονται από τα προάστια του Παρισιού και οι οποίοι

πηγαίνουν στην Disney όταν η Pizza Hut και τα McDonald’s της γειτονιάς δεν προσλαμβάνουν πια

άλλους. Το μειονέκτημα του να δουλεύεις στην Disney είναι η απόσταση. Όταν ερχόμαστε από το

Ω- ντε-Σαιν όπως εγώ και οι φίλοι μου πρέπει να υπολογίζουμε το λιγότερο μιάμιση ώρα για να πάμε

στη Μαρν-λα-Βαλέ. Πρέπει να σ’ αρέσει ο προαστιακός (RER) για να περνάς τρεις ώρες στις

συγκοινωνίες προκειμένου να δουλέψεις λίγες ώρες την ημέρα ή, τέλος πάντων, να μην έχεις άλλη

επιλογή.

Ο Καρίμ, ο καλύτερός μου φίλος, δεν είχε άλλη επιλογή. Το 1994 το γραφείο προσωρινής εργασίαςτου Λεβαλλουά του πρότεινε μια θέση στου Μίκυ. Εκείνος δέχθηκε μιας και δεν κατάφερνε να βρει

άλλη πιο κοντινή δουλειά. Δεν ξέρω αν το μετανιώνει τώρα, αλλά είμαι σίγουρος πως η διεύθυνση

της Disney έχει μετανιώσει την ώρα και τη στιγμή που προσέλαβε τον Καρίμ. Με τον Καρίμ

μοιραζόμαστε το ίδιο ελάττωμα: δεν υποτασσόμαστε εύκολα στις διαταγές των μικρο-αφεντικών. Το

πάρκο όμως της Μαρν-λα-Βαλέ αποτελεί το βασίλειο των αφεντικών, μικρών και μεγάλων, τα οποία

διαφεντεύουν πάνω από 10.000 επισφαλείς εργαζόμενους.

Ο Καρίμ, κάπως μικρόσωμος (όπως κι εγώ), λίγο μυώδης και διόλου ηλίθιος μπήκε στην EuroDisney

ένα χρόνο μετά από την άφιξή μου στην Pizza Hut. Μέναμε στην ίδια γειτονιά στο Λεβαλλουά, αλλά

δεν πολυβλεπόμασταν, έως ότου βέβαια έπεσε ο ένας πάνω στον άλλο και αρχίσαμε να διηγούμαστετις αμοιβαίες μας εμπειρίες. Καταλάβαμε γρήγορα ότι είχαμε πέσει πάνω στον ίδιο τύπο μάνατζμεντ

και πως είχαμε τις ίδιες ιδέες για να καταφέρουμε να πετύχουμε καλύτερες συνθήκες εργασίας. Από

κει κι έπειτα δεν αποχωριστήκαμε. Με βοήθησε αναρίθμητες φορές στις απεργίες στην Pizza Hut και

εγώ ταξίδευα έως τη EuroDisney όταν μ’ είχε ανάγκη.

Ο Καρίμ λοιπόν γνώρισε τη EuroDisney κατά τη διάρκεια μιας προσωρινής θέσης εργασίας.

Σύμφωνα με το συμβόλαιό του είχε προσληφθεί ως… «καμαριέρα»! Η διεύθυνση του πάρκου, που

προσπαθεί απόλυτα να κάνει κατανοητό πως δουλεύει με αμερικάνικο στυλ, αυτό το ονομάζει ένα

(ή μια) housekeeping. Στην πραγματικότητα, ο Καρίμ απασχολούνταν για να φτιάχνει τα κρεβάτια

και να καθαρίζει τα δωμάτια ενός από τα ξενοδοχεία της EuroDisney, του Sequoia Lodge. Ο Καρίμείναι τυχερός γιατί δεν έχει ούτε μούσι, ούτε μακριά μαλλιά, ούτε σκουλαρίκια. Η εμφάνισή του

κολλάει περίπου με το περίφημο «Disney look» κι έτσι δεν έπρεπε να κάνει μεγάλη προσπάθεια για

να μπορέσει να ταιριάξει με τους κανόνες ομορφιάς της επιχείρησης.

Οι περισσότερες καμαριέρες ήταν προσωρινές και δεν τολμούσαν να διαμαρτυρηθούν για τον τρόπο

με τον οποίο τις μεταχειρίζονταν. Είχαν να συγυρίσουν 20 δωμάτια μέσα σε λίγες μόλις ώρες και

τίποτε άλλο. Σε περίπτωση δε διαμαρτυρίας τους για τους ρυθμούς της δουλειάς, η Disney καλούσε

την εταιρία προσφοράς προσωρινής εργασίας και δεν ανανέωνε τα συμβόλαιά τους. Η προσωρινής

διάρκειας εργασία είναι κάτι απλό: πρόκειται για μια αγορά πολύ ευέλικτη που επιτρέπει να κάνει

κανείς τα πάντα και ο,τιναναι με τους εργαζόμενους. Το όνειρο δηλαδή των κάθε λογής αφεντικών. Μετά το πέρας μερικών μηνών η Disney πρότεινε στον Καρίμ μια σύμβαση ορισμένου χρόνου για

τρεις μήνες, όχι παραπάνω, ως καθαριστής στο πάρκο-ατραξιόν. Στη γλώσσα Disney είναι ένα

«πάρκο υποστήριξης». Ένα καθαρό όνομα για μια βρώμικη δουλειά. Στην πραγματικότητα, όλη τη






μέρα μάζευε τ’ αποτσίγαρα από τους διαδρόμους του πάρκου. Μέσα στην ατυχία του όμως στάθηκε

τυχερός. Την πρώτη μέρα εργασίας του έπεσε πάνω σε μια σκληρή απεργία της CGT γιατί, σ’

αντίθεση με την Pizza Hut, η Disney ήταν υποχρεωμένη ν’ αναγνωρίσει την CGT με το άνοιγμα του

πάρκου. Εξαιτίας αυτής της απεργίας τ’ απορρίμματα είχαν συγκεντρωθεί σε μια γωνιά, κρυμμένα

πίσω από μια ατραξιόν. Ο διευθυντής πήγε αμέσως να δει τον Καρίμ: «Εσύ ο καινούργιος θα μου τα

καθαρίσεις αυτά». Η κοπέλα από τη CGT μπήκε στη μέση: «Μην τον αγγίζεις!» Ο Καρίμ γρήγορα

διάλεξε το στρατόπεδό του και δεν το κούνησε. Ήταν πανευτυχής που δεν ήταν μόνος απέναντι στο

μάνατζερ. Πρώτη μέρα, πρώτη απεργία. Και πρώτη επιτυχία. Μετά από μερικές ημέρες

μπλοκαρίσματος τα συνδικάτα διαπραγματεύτηκαν ένα πριμ 1.000 φράγκων για τη νυχτερινή

εργασία, η οποία μέχρι τότε ήταν κακοπληρωμένη.

Ο Καρίμ είχε μια σύμβαση ακόμα πιο χάλια από τη δική μου: δεκαέξι ώρες την εβδομάδα

κατανεμημένες σε Σάββατα και Κυριακές, μέρες πολυκοσμίας στην EuroDisney. Όσο για το μισθό;

Λιγότερα από 1.800 φράγκα το μήνα, καθαρά. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας είχε βρει μια άλλη

εργασία πλήρους απασχόλησης. Ήταν κλειδαράς στο γιαπί της βιβλιοθήκης Φρανσουά Μιτεράν.

Αυτή η εργασία παράλογου χρόνου κράτησε έξι μήνες. Ήταν τελείως πτώμα. Όταν λοιπόν η Disney

του πρότεινε μια σύμβαση αορίστου χρόνου, πάντα μερικής απασχόλησης και με τον ίδιο μισθό,

δέχθηκε. Ο Καρίμ έγινε γκαρσόνι στη σάλα στο self -service σ’ ένα ξενοδοχείο του πάρκου για το

πρωινό από τις 7 έως τις 15:00. Ο μάνατζερ είχε ανάγκη από ένα αρκετά γεροδεμένο γκαρσόνι για

να μαζεύει διαρκώς τα θερμός με τον καφέ, το τσάι και τη σοκολάτα. Εκτός από τον υπουργικό του

μισθό, που ήδη προαναφέραμε, είχε επίσης δικαίωμα για δωρεάν είσοδο της οικογένειάς του στο

πάρκο. Τι χλιδή!

Έχοντας λοιπόν υπάρξει καμαριέρα και καθαριστής αποτσίγαρων, ο Καρίμ έκανε την είσοδό του στο

θαυμαστό κόσμο της ταχείας εστίασης, στον οποίο εξασκούμουν ήδη περισσότερο από ένα χρόνο.

Την ημέρα της πρόσληψής του με σύμβαση αορίστου χρόνου η Disney σίγουρα δεν είχε

συνειδητοποιήσει ότι είχε υπογράψει σύμβαση μ’ ένα αγύριστο κεφάλι που δε θα το έβαζε καθόλουκάτω μπροστά στις δυσκολίες του Σαββατοκύριακου. Τους έκανε να πληρώνουν το λάθος τους επί

εφτά χρόνια, μέχρι την απόλυσή του το 2002.

Από την πλευρά μας, στο Λεβαλλουά εμείς συνεχίζαμε να καταγράφουμε όλα τα κοινά σημεία

μεταξύ της Disney και της Pizza Hut: οι ρυθμοί εργασίας, ο τρόπος με τον οποίο μας μιλούν οι

μάνατζερς, η λατρεία του κέρδους, οι καταχρηστικές απολύσεις… Εκείνος όπως κι εγώ βλέπαμε

αγόρια που δούλευαν σκληρά και που, κυρίως, δεν είχαν παρά μόνο αυτή τη μικρή σύμβαση για να

ζήσουν την οικογένειά τους. Αυτοί υφίσταντο όλους τους εξαναγκασμούς χωρίς να λένε τίποτα. Στην

ομάδα του υπήρχε ένας εργαζόμενος που, μετά από ένα ατύχημα, άρχισε να κουτσαίνει. Ο μάνατζερ

του είπε: «Σπας το ρυθμό, πρέπει να επιστρέψεις σπίτι σου». Και υπό την πίεση καθημερινώνπαρατηρήσεων και κριτικών εξαναγκάστηκε να φύγει χωρίς, ασφαλώς, να πληρωθεί.

Ιστορική μέρα για τον Καρίμ ήταν η επίσκεψη του Μάικλ Χάσνερ. Ο αμερικανός γενικός διευθυντής

της Disney έγινε δεκτός σα να ήταν ο πάπας αυτοπροσώπως. Έπρεπε να καθαριστεί ολόκληρο το

εστιατόριο του ξενοδοχείου. Όλοι, ακόμα και οι μάνατζερς, έπεσαν με τα μούτρα. Ορισμένοι, δε,

άφησαν τα γραφεία τους για να πάνε να καθαρίσουν ακόμα και τα σοβατεπί! Προκειμένου να

καθαριστούν τα πάντα καλά στο κτίριο, ο διευθυντής έδιωξε ακόμη κι έναν από τους συναδέλφους

του Καρίμ που ήταν συνήθως στη υποδοχή του εστιατορίου. Το πρόβλημα – για τον μάνατζερ –

συνίσταται στο ότι ο συνάδελφος αυτός ήταν από τη Μαδαγασκάρη. Τον έστειλαν κατευθείαν στη

λάντζα και τον αντικατέστησαν με μια νέα ξανθιά κοπέλα με μπλε μάτια που χαμογελά ευγενικά και

δεν ασχημαίνει το σύνολο. Στο ίδιο πνεύμα, ζήτησαν από τον Καρίμ να κάνει διάλειμμα τησυγκεκριμένη στιγμή άφιξης του Μάικλ Χάσνερ. Αποτελούσε το μαύρο πρόβατο. Για να πούμε την

αλήθεια αυτή η αντικατάσταση της τελευταίας στιγμής δεν είναι και τίποτα το σπουδαίο. Πώς να

αισθανθεί όμως κανείς καλά μέσα σ’ ένα παρόμοιο περιβάλλον; Πώς να μη αναγκαστεί να εξεγερθεί;



Το 1997, δυο χρόνια μετά την πρόσληψή του με σύμβαση αορίστου χρόνου, ο Καρίμ πήγε για

εκπρόσωπος του προσωπικού στην EuroDisney, κατά τον ίδιο τρόπο που ήμουν κι εγώ στην Pizza

Hut. Η CGT όμως, δύσπιστη μπροστά σε νεοαφιχθέντες, τον κατέταξε στην δωδέκατη και τελευταία

θέση στη λίστα. Έτσι, δεν εκλέχτηκε. Για να είμαι δίκαιος πρέπει να διευκρινίσω ότι οι δυο ή τρεις

θέσεις εκπροσώπων που υπήρχαν ήταν κλεισμένες από εργαζόμενους οι οποίοι είχαν ήδη σοβαρά

προβλήματα με τη διεύθυνση – γιατί η θέση του εκπροσώπου επιτρέπει στον εργαζόμενο να είναι

καλύτερα προστατευμένος σε περίπτωση απόλυσης. Η Κριστίν, μια από τις δυο εκπροσώπους,

απέφυγε την απόλυση μετά τη μεγάλη απεργία του 1995. Αυτή η απεργία, της επέτρεψε να πάρει ένα

πριμ για τη νυχτερινή εργασία. Κατά τη διάρκεια αυτής της κινητοποίησης, μια πορεία εκφυλίστηκε

σε καβγά με τους υπεύθυνους ασφάλειας να είναι πανταχού παρόντες στο πάρκο. Οι εργαζόμενοι

τους αποκαλούν fox, αλεπούδες. Είναι ακριβώς το ίδιο όνομα με τα μοτοποδήλατα της Pizza Hut…

Όταν το κλίμα άρχιζε να χαλάει μέσα στους κόλπους μιας εξειδικευμένης κατηγορίας του

προσωπικού, η διεύθυνση της Disney προέβαινε σε γιγαντιαία turn-over στο εσωτερικό ακόμα και

της ίδιας της επιχείρησης. Η κάθε ομάδα κατακερματιζόταν και στρεφόταν σε άλλες δραστηριότητες.

Με τον τρόπο αυτό, ο Καρίμ εγκατέλειψε το εστιατόριο για να στραφεί σ’ ένα μεξικάνικο fast-food

που βρισκόταν στο εσωτερικό του πάρκου. Από τη μια στιγμή στην άλλη όλο το προσωπικό του

ξενοδοχείου πέρασε στο πάρκο. Και όλα αυτά στο όνομα της ιερής «πολυειδίκευσης», η κυρίαρχη

λέξη για την αποδοτικότητα εξίσου και στη Disney. Δε χρειάζεται να ζητηθεί η γνώμη των

εργαζομένων: «Αν δεν είσαι ευχαριστημένος, δε σε κρατάει κανείς…». Η καινούργια δουλειά του

Καρίμ: να μαζεύει τους δίσκους των πελατών που φεύγουν από το εστιατόριο. Από τη στιγμή δε που

είχαν αποφασίσει να απολύσουν τον λαντζιέρη (εξαιτίας μείωσης του προσωπικού), όφειλε επίσης

να ασχολείται και με τη λάντζα αφού, βέβαια, πρώτα είχε συμμαζέψει. Για 16 ώρες την εβδομάδα

κέρδιζε τότε 2.200 φράγκα το μήνα. Εξαιτίας βέβαια της προϋπηρεσίας του.

Μ’ αυτούς τους ρυθμούς μετά από κάποια χρόνια, και βλέποντας πως η συνδικαλιστική μου δράση

στην Pizza Hut άρχιζε να φέρνει καρπούς, ο Καρίμ παρουσιάστηκε στις εκλογές ως εκπρόσωπος τουπροσωπικού. Για μια ακόμα φορά όμως βρέθηκε στην τελευταία θέση της λίστας. Ωστόσο, ο Καρίμ

μόλις είχε πάρει μέρος στη μεγαλύτερη απεργία που γνώρισε μέχρι εκείνη τη μέρα η EuroDisney:

την απεργία με πορεία του 1998 που διήρκεσε πάνω από τρεις εβδομάδες. Ήταν η επανάσταση στη

Disney. Σα να γινότανε πραξικόπημα καταμεσής του πάρκου, καταμεσής του εργοστασίου της

σχόλης του αμερικάνικου καπιταλισμού. Ο Καρίμ απέργησε, ακόμα κι αν δεν είχε τίποτα το κοινό

με τους καλλιτέχνες της πορείας, από αλληλεγγύη. Με μια συνοδεία εκπροσώπων της CGT της

εστίασης, πήγε να κάνει το γύρο όλων των εστιατορίων του πάρκου για να πείσει τους εργαζόμενους

να κάνουν στάση εργασίας. Κάποιοι σταμάτησαν για μόλις ένα τέταρτο της ώρας και αυτό ήταν όλο.

Δεν είναι εύκολο να κάνει κανείς απεργία όταν το μόνο που έχει είναι ένας ισχνός μισθός.

Για να τον ανταμείψει γι’ αυτή του την ενέργεια κατά τη διάρκεια της απεργίας, ο εκπρόσωπος τηςCGT πρότεινε στον Καρίμ να παρουσιαστεί στην ΕΥΑΕ (Επιτροπή Υγιεινής και Ασφάλειας

Εργασίας), προκειμένου να έχει τουλάχιστον δικαίωμα συνδικαλιστικής εντολής. Κανονικά αυτού

του τύπου η λειτουργία δεν ωφελεί πρακτικά σε τίποτα. Οι εκλεγμένοι εργαζόμενοι συναντιούνται

κάθε τρεις μήνες με τη διεύθυνση για να μεταφέρουν κάποια γενικά πράγματα για τις συνθήκες

εργασίας και τίποτα το συγκεκριμένο. Ο Καρίμ όμως ξέρει να χειρίζεται αυτήν την εντολή για να

ενοχλεί τη διεύθυνση, να τη θέτει ενώπιον των καθημερινών της υποχρεώσεων. Πρόκειται για έναν

νέο συνδικαλισμό λιγότερο θεσμικό και περισσότερο διεκδικητικό.

Ένα μήνα μετά την εκλογή του ο Καρίμ διοργάνωσε την πρώτη απεργία στο fast-food του.

Εβδομήντα άτομα κινητοποιήθηκαν για να υπερασπιστούν πέντε εργαζόμενους που αρνούνταν την,επιβαλλόμενη από τη διεύθυνση, «αλλαγή θέσης». Έχοντας δουλέψει δυο χρόνια στο εσωτερικό του

fast-food, η διεύθυνση τους υποχρέωσε να πηγαίνουν με karts, καροτσάκια όπου μπορεί κανείς ν’

αγοράσει πάγο και ποπ-κορν μέσα στο πάρκο. Ο Οκτώβριος πλησίαζε και κανείς δεν ήθελε να εκτεθεί



στην κακοκαιρία πίσω από ένα γελοίο καροτσάκι. Αποτέλεσμα, οι εν λόγω πέντε εργαζόμενοι

απολύθηκαν λόγω «απείθειας». Ο Καρίμ τους πρότεινε να φέρουν την υπόθεση ενώπιον των μελών

του εργατοδικείου. Κατόπιν, μάθαμε ότι ο δικηγόρος της Disney τους συνάντησε έναν μήνα πριν

δικαστεί η προσφυγή για να τους προτείνει μια φιλική συμφωνία ύψους 45.000 φράγκων (καθαρά

από φόρους). Για τις προδιαγραφές πάντως της Disney αυτό είναι ένα τεράστιο ποσό για

εργαζόμενους μερικής απασχόλησης που έχουν μετά βίας δυο χρόνια προϋπηρεσίας. Πάντως αυτό

είναι το ποσό που καταβάλλει, υπό κανονικές συνθήκες, η διεύθυνση στους εργαζόμενους όταν τους

απολύει μετά από πέντε χρόνια κανονικής εργασίας. Αυτή η αξιοθαύμαστη γενναιοδωρία σήμαινε

πως η διεύθυνση δεν είχε επαρκή επιχειρήματα για να νικήσει έναντι των μελών του εργατοδικείου.

Η «αλλαγή θέσης» – τι ωραία λέξη! – έχει κι αυτή τα όριά της.

Μετά απ’ αυτήν την πρώτη απεργία, ο Καρίμ βρήκε ένα κόλπο για να ταρακουνήσει τους μάνατζερς:

χρησιμοποίησε τη συνδικαλιστική του εντολή για να γνωστοποιήσει γραπτώς τους «σοβαρούς και

άμεσους κινδύνους». Πρόκειται κανονικά για μια έκτακτη διαδικασία που ξεκινά όταν τίθεται σε

κίνδυνο η ζωή των ίδιων των εργαζομένων, αλλά ο Καρίμ προσέφευγε σ’ αυτή σχεδόν κάθε

Σαββατοκύριακο. Ως εκλεγμένος της ΕΥΑΕ, είχε την εξουσία να εκτιμά και να κοινοποιεί αυτού του

είδους τους κινδύνους στην επιθεώρηση εργασίας και η διεύθυνση ήταν υποχρεωμένη ν’ απαντήσει.

Μόλις λοιπόν διαπίστωνε κάποιο πρόβλημα, το κατέγραφε ευσυνείδητα στο σχετικό βιβλίο. Για

παράδειγμα: μια μηχανή για χυμό πορτοκαλιού που έσταζε στο πάτωμα, θέμα για το οποίο η

διεύθυνση είχε δικαίωμα να το πληροφορηθεί ως «σοβαρό και άμεσο κίνδυνο». Ο Καρίμ θα

μπορούσε να είχε μιλήσει κατευθείαν στον μάνατζερ, αλλά σίγουρα θα τον έστελνε αμέσως πίσω στο

πόστο του. Έτσι, δήλωνε επίσημα τη βλάβη και αυτό δούλευε μια χαρά. Το ίδιο έκανε και με τις

μηχανές για ποπ-κορν οι οποίες δεν είχαν προστατευτικό στο πάνω μέρος τους. Αποτέλεσμα, το

ζεστό καλαμπόκι πεταγόταν από παντού και έκαιγε καμιά φορά ελαφρά το πρόσωπο του

εργαζομένου. Χάρη στον Καρίμ οι μηχανές εφοδιάστηκαν με προστατευτικό και ακολούθησε την

ίδια διαδικασία μ’ έναν αποθηκάριο που τραυματίστηκε με το παλετοφόρο, ο οποίος έπρεπε ν’

ανεβαίνει σε πλαγιές με μικρή κλίση από τσιμέντο. Το πρόβλημα είναι ότι καμιά φορά οι παλέτεςέπεφταν πάνω στον αποθηκάριο. Αυτό συνιστούσε ένα «σοβαρό και άμεσο κίνδυνο» σύμφωνα με

τον Καρίμ. Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να ταρακουνήσει τη διεύθυνση, η οποία μέχρι τότε δεν

είχε δικαίωμα να πληροφορείται παρά έναν ή δυο «κινδύνους» το χρόνο. Ο ισχυρός παράγοντας του

κλάδου της εστίασης της Disney, ο οποίος ήταν μάλιστα και τυνήσιος, προσπάθησε με καλό τρόπο

να γίνει φίλος με τον Καρίμ μιλώντας του στ’ αραβικά με στυλ: εσύ κι εγώ είμαστε φίλοι και θα τα

βρούμε. Αυτό όμως δε λειτούργησε ποτέ.

Γιατί το κόλπο με τον μάνατζερ που μιλάει αραβικά το είχαν ήδη προσπαθήσει μαζί μου στην Pizza

Hut. Είχα προειδοποιήσει τον Καρίμ. Μια φορά που είχα περάσει από το εστιατόριο του Σαίντ-Ουέν

στα πλαίσια μια συνδικαλιστικής περιοδείας δεν υπήρχε ψυχή. Όταν μπήκα μέσα ο εργαζόμενος πουβρισκόταν στην υποδοχή μου έριξε ένα: «Σαλάμ Αλέκουμ!!». Στην πραγματικότητα, στο μαγαζί αυτό

δεν υπήρχαν παρά μόνο Άραβες, συμπεριλαμβανομένου και του μάνατζερ. Αυτός ο τελευταίος μ’

έπιασε από τον ώμο και μου έδωσε να καταλάβω ότι, εγώ κι αυτός, είμαστε ίδιοι: όχι μάνατζερ

απέναντι σε συνδικαλιστή, αλλά δυο Άραβες μαζί. Αυτή η συμπεριφορά είναι η πλευρά «κοινωνικού

λειτουργού» κάποιων μάνατζερ που είναι μετανάστες. Η Pizza Hut παίζει πολύ με τις κοινότητες.

Όπως και οι αγγλοσάξονες. Η λογική τους είναι απλή: «Δε δουλεύεις για την Pizza Hut, δουλεύεις

για τον μάνατζερ». Σε ορισμένα δε καταστήματα ο μάνατζερ έχει γίνει αληθινός Θεός-πατερούλης.

Οι εργαζόμενοι του είναι ολοκληρωτικά υποταγμένοι, κάτι που δε διευκολύνει τη δουλειά μου. Αυτός

ο «εμπορικός» κοινοτισμός αναπτύσσεται ραγδαία και αρχίζει να μου τη δίνει στα νεύρα. Όλως

τυχαίως στις επικίνδυνες ζώνες χρησιμοποιούν κατά πλειοψηφία Άραβες και Μαύρους. Στιςγειτονιές των αστών στέλνουν να κάνουν τη διανομή Γάλλοι-«γέννημα θρέμμα». Ο πατερναλισμός

και ο κοινοτισμός κοιμίζουν την κοινωνική συνείδηση των εργαζομένων. Πρέπει να ξέρει κανείς

όμως ότι από τη στιγμή που τα δολάρια συνεχίζουν να ρέουν, η καταγωγή των αφεντικών δεν έχει



σε τίποτα να κάνει μ’ αυτή των εργαζομένων τους. Αυτό προσπαθώ να δώσω να το καταλάβουν σε

ορισμένους συναδέλφους μου στην Pizza Hut. Το ότι ένας μάνατζερ είναι Άραβας δε σημαίνει ότι

δεν είναι επίσης, και κυρίως, ανώτερος στην ιεραρχία. Στο εσωτερικό της επιχείρησης οι σχέσεις

υπόκεινται στον κώδικα εργασίας. Αυτό είναι όλο. Όχι σε κοινοτιστικούς κώδικες. Η διεύθυνση της

Pizza Hut παίζει πάνω σ’ αυτό, αλλά αυτό στρέφεται, καμιά φορά, εναντίον των συμφερόντων της

ίδιας της επιχείρησης. Μια φορά στο κατάστημα του Λεβαλουά διόρισαν έναν Άραβα μάνατζερ, ο

οποίος δεν πολυφαινόταν ότι δεν είχε τις ικανότητες να διαχειριστεί το κατάστημα. Όλος ο κόσμος

το έβλεπε, αλλά τον είχαν βάλει εκεί με σκοπό ν’ αφοπλίσει τις συγκρούσεις. Φυσικά αυτό δε

δούλεψε. Ακόμα και για το πόστο του γραμματέα στην επιτροπή της επιχείρησης έψαξαν να βρουν

Άραβα. Αυτός μου έδειξε την αλγερινή κάρτα διαμονής του για να με καλοπιάσει… Όλα είναι καλά

προκειμένου να έχει κανείς ειρήνη.

Πάνω λοιπόν στον κοινοτισμό όπως και πάνω σ’ άλλα ζητήματα, ο Καρίμ κι εγώ μάθαμε πολλά από

τους κοινούς μας αγώνες. Για παράδειγμα, την τακτική που συνίσταται στο να θέτεις μια σειρά από

ερωτήματα στις συνελεύσεις των εκπροσώπων του προσωπικού προκειμένου ν’ ανασύρεις και τα πιο

μικρά προβλήματα από την καθημερινή ζωή των εργαζομένων. Χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο αυτή

στην Pizza Hut και ο Καρίμ τη μετέφερε στη Disney. Πειστήκαμε για ένα πράγμα: εκείνο που κάνει

μια φορά κακό στους μάνατζερ της Pizza Hut κάνει δύο φορές σ’ αυτούς της Disney. Καθώς όμως ο

Καρίμ δεν είχε εκλεγεί εκπρόσωπος του προσωπικού, υποχρεώνονταν να διατυπώνει ερωτήσεις και

οι φίλοι του από την CGT να τις μεταβιβάζουν αντί γι’ αυτόν στη διεύθυνση. Έτσι, η διεύθυνση

έπρεπε, μερικές φορές, ν’ απαντήσει μονομιάς σε πενήντα ερωτήσεις, κάποιες από τις οποίες είχαν

τεθεί – πρέπει να τ’ ομολογήσουμε – καθαρά και μόνο για λόγους προβοκατόρικους. Για παράδειγμα,

ο Καρίμ έκανε έναν παραλληλισμό μεταξύ των «μελών της ομάδας» Disney και τη μεταχείριση των

αφρικανών σκλάβων: «Πώς εξηγείτε εσείς ότι οι εργαζόμενοι βρίσκονται σ’ ένα σκάφος του 17ου

αιώνα, το οποίο αφήνει το νησί Γκορέ για να πάει στη Βοστόνη;» Δε νομίζω ότι έλαβε ποτέ απάντηση

σ’ αυτήν του την ερώτηση.

Με τον τρόπο αυτό, στο πέρασμα του χρόνου σφυρηλατήσαμε τα δικά μας εργαλεία αγώνα απέναντι

σε αυτιστικές διευθύνσεις. Αυτή η τακτική που συνίσταται στο να θέτεις, για παράδειγμα, δεκάδες

ερωτήματα δεν ήταν παρά η απάντηση στην εξευτελιστική συμπεριφορά ορισμένων μάνατζερ.

Ειδικά, δε, ο Καρίμ είχε θέσει το εξής ερώτημα σ’ έναν μάνατζερ που είχε κατηγορήσει μια

καινούργια εργαζόμενη πως περίμενε πρώτα να υπογράψει τη σύμβασή της αορίστου χρόνου και

μετά ν’ αποφασίσει να μείνει έγκυος: «Η Disney έχει επίσης ως στόχο της να ελέγχει τη

γεννητικότητα των εργαζομένων της;» Ακόμα μια ερώτηση χωρίς απάντηση. Τουλάχιστον όμως, η

διεύθυνση συγκάλεσε το μάνατζέρ της για να του πει να χαλαρώσει λίγο.

Τελικά ο Καρίμ απολύθηκε στις αρχές του 2002 λόγω «αδικαιολόγητων απουσιών». Εκείνο όμωςπου τους έβαλε για τα καλά φωτιά στα μπατζάκια ήταν η παρουσία μας στην τηλεόραση και ειδικά

στην εκπομπή «Τα προσπαθήσαμε όλα!» του Λωρέν Ρυκιέ, το Μάρτιο του 2001. Είχε προσκληθεί

ολόκληρος ο σύλλογος CGT-ταχείας εστίασης στον οποίο ήταν και ο Καρίμ. Για τη διεύθυνση της

Disney αυτό είχε την επίδραση ατομικής βόμβας. Από εκεί άρχισε να θέλει πραγματικά να τον

απολύσει. Εκείνος δεν ήταν πια το ίδιο πρόθυμος να την πολεμήσει γιατί είχε βρει παράλληλα μια

άλλη δουλειά: να επιτηρεί τους υπολογιστές του χρηματιστηρίου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το

Σαββατοκύριακο συνέχιζε να κάνει τις 16 εβδομαδιαίες ώρες του στην EuroDisney, αλλά μ’ όλο και

λιγότερη όρεξη.

Στην εκπομπή του Ρυκιέ λοιπόν, ο Καρίμ ξαναείπε όλα όσα όλος ο κόσμος ήξερε ήδη: η Disney είναικαλή για τους τουρίστες, όχι όμως για τους εργαζόμενους. Υπενθύμισε επίσης τις

επαναλαμβανόμενες απολύσεις, η τελευταία εκ των οποίων αφορούσε μια κοπέλα που έδωσε δωρεάν

φαγητό σε ένα φίλο της που αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες. Το πιο εντυπωσιακό ήταν πως η



παρουσία μας στην τηλεόραση δεν ενθουσίασε καθόλου ούτε και τους μόνιμους υπαλλήλους της

CGT της πόλης Νουαζίλ, από την οποία εξαρτάται η Disney. Κατηγόρησαν τον Καρίμ πως δεν είχε

περάσει απ’ αυτούς και πως δεν τους είχε προειδοποιήσει για την πρόσκλησή του στην τηλεόραση,

ενώ ήταν σχεδόν ο μόνος που δραστηριοποιούνταν στο πάρκο! Κατηγορία του τύπου: ποιος είναι

αυτός ο τύπος τώρα που μιλάει στο όνομά μας; Ο Καρίμ, όπως και ‘γω, γρήγορα αντιμετώπισε

προβλήματα με τη CGT. Αυτό ήταν το αποκορύφωμα, ενώ όλοι υποτίθεται αγωνιζόμαστε για

καλύτερες συνθήκες εργασίας.

Ο Καρίμ όμως βρέθηκε εκτός παιχνιδιού εξαιτίας μιας άλλης ιστορίας. Υπερασπίστηκε μια

εργαζόμενη την οποία χτύπησε – στην κυριολεξία χτύπησε – ένας μάνατζερ. Η εργαζόμενη αυτή

μπορεί να ήταν εντελώς καχεκτική, με το ζόρι σαράντα κιλά, αλλά δεν είχε καθόλου μικρή γλώσσα.

Μια μέρα ο μάνατζερ της είπε να βιαστεί και αυτή του είπε να την παρατήσει ήσυχη. Τότε εκείνος

την έπιασε από τα μπράτσα, την έσπρωξε και της έδωσε ένα χαστούκι. Το ίδιο βράδυ πήγε με τον

πατέρα της στο Αστυνομικό Τμήμα, στο οποίο ανήκει η Disney, προκειμένου να καταθέσει

καταγγελία. Στο τμήμα όμως αρνήθηκαν να δεχτούν την καταγγελία της με την πρόφαση πως δεν

υπήρχαν «εμφανή σημάδια». Την επόμενη ημέρα θυμωμένος ο Καρίμ εναντίον της Disney και

εναντίον των αστυνομικών πήγαν μαζί στο Αστυνομικό Τμήμα, δεν έτυχαν όμως καλύτερης

υποδοχής. Πήγε λοιπόν τη συνάδελφό του που ήταν ακόμα τραυματισμένη στα έκτακτα περιστατικά

για να πάρει μια ιατρική βεβαίωση. Κατά τη διάρκεια όλης της υπόλοιπης εβδομάδας ο Καρίμ

παρενοχλούσε τον μάνατζερ κάνοντας τον δημόσια ρεζίλι, υπενθυμίζοντάς του σε κάθε στιγμή πως

είχε χτυπήσει μια κοπέλα, η οποία ήταν τα μισά κιλά απ’ αυτόν. Εντούτοις, αυτό δεν ήταν η πρώτη

φορά που συνέβαινε: ένας σεφ είχε ήδη σπάσει το χέρι μιας σερβιτόρας χωρίς να τιμωρηθεί στο

ελάχιστο. Η διεύθυνση τον υποχρέωσε μόνο να πάρει την άδειά του αμέσως μετά το περιστατικό

προκειμένου να ηρεμήσουν τα πνεύματα.

Σίγουρα ο Καρίμ μπορεί να μην κέρδισε σπουδαία πράγματα μ’ αυτήν την υπόθεση, αλλά

τουλάχιστον η κοπέλα δεν είχε την εντύπωση πως είναι μόνη απέναντι στη μηχανή Disney. Γενικάβέβαια μιλώντας δεν μπορούμε να πούμε πως ο Καρίμ πήρε την ικανοποίηση πολλών εκ των

συγκεκριμένων διεκδικήσεων στα εφτά χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων δούλεψε στην

EuroDisney. Κατόρθωσε όμως ν’ αποτρέψει αρκετές καταχρηστικές απολύσεις. Ειδικά μάλιστα για

έναν οικογενειάρχη εργαζόμενο, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι είχε κλέψει μια, ξεχασμένη από τους

πελάτες, κάμερα στο τραπέζι ενός εστιατορίου, αντί να την παραδώσει στον μάνατζερ. Η διεύθυνση

κάλεσε την αστυνομία και του έβαλαν χειροπέδες μπροστά σ’ όλους του τους συναδέλφους. Τον

προφυλάκισαν… Η διεύθυνση όμως δεν κατάφερε ν’ αποδείξει την κλοπή και ο Καρίμ πέτυχε την

επαναπρόσληψή του.

Απλό μέλος της ΕΥΑΕ της Disney, παρατημένος από τους τοπικούς και εθνικούς συνδικαλιστές,σιγά-σιγά κατατροπώθηκε από τη διεύθυνση. Με την κλασική διαδικασία: οι απολύσεις έπεφταν με

την παραμικρή αδικαιολόγητη απουσία (οι οποίες εξάλλου είναι πάρα πολλές μεταξύ των

εργαζομένων του πάρκου). Όταν άνοιξαν το δεύτερο πάρκο ο Καρίμ μας ζήτησε να έρθουμε για μια

μικρή πορεία με την επιτροπή υποστήριξης των απεργών του McDonald’s Στρασβούργου-Σαιν-

Ντενί. Καταλάβαμε γρήγορα πως ο Καρίμ είχε γίνει ο στόχος της διεύθυνσης. Οι σεκιούριτι του

πάρκου – οι fox – δεν τον άφηναν στην ησυχία του. Επιστρέφοντας σπίτι του δέχτηκε μία πρόσκληση

για συζήτηση που προηγούνταν της απόλυσης. Παρουσιάσθηκε ενώπιον της επιτροπής της

επιχείρησης, η οποία ψήφισε ενάντια στην απόλυσή του, με την αξιοσημείωτη εξαίρεση του

συνδικάτου των ανεξάρτητων που ανήκε στη διεύθυνση. Στην πραγματικότητα όμως, η CGT δεν τον

υποστήριζε πια και ο επιθεωρητής εργασίας αποδέχθηκε την απόλυσή του μέσα σε δεκαπέντε μέρες.Στην περιοχή δεν αστειευόμαστε με την Disney που αποτελεί ένα αληθινό κράτος εν κράτει στο Σαιν-

ε-Μαρν. Ο Καρίμ άρχισε να τους χαλάει την εικόνα, ιδιαίτερα συμμετέχοντας στις απεργίες των

McDonald’s και της Pizza Hut στο Παρίσι, οι οποίες μεταδόθηκαν από τα Μ.Μ.Ε.



Ο Καρίμ θυμάται συχνά το συμβάν εκείνο που τον ώθησε ν’ ασχοληθεί με το συνδικαλισμό: την

απόλυση-εξπρές του συναδέλφου του Ντοσό, αυτού του ηλικιωμένου συνδικαλισμένου στη CFTC

από την Ακτή του Ελεφαντοστού, ο οποίος δούλευε σκληρά, αλλά σίγουρα όχι αρκετά για την

Disney. Μόλις άνοιξε το στόμα του και είπε πως έχει πόνους στην πλάτη και πως θα ήθελε καλύτερα

να του ανέθεταν λιγότερο βαριά καθήκοντα, τον απέλυσαν. Από τη μια μέρα στην άλλη. Ο Καρίμ

σοκαρίστηκε που είχε παρευρεθεί σ’ αυτήν τη σκηνή χωρίς να μπορεί να κάνει τίποτα. Ο Ντοσό δεν

ήταν ούτε αρκετά νέος ούτε αρκετά ευλύγιστος. Η ίδια η διεύθυνση το επιβεβαίωσε άλλωστε μια

μέρα: ο μέσος όρος ηλικίας των εργαζομένων στην Disney δε θα πρέπει να ξεπερνά τα 22 χρόνια.

Σήμερα στα 34 χρόνια του ο Καρίμ έγινε σεκιουριτάς σ’ αποθήκες και εργοτάξια.

Αν δεν είχα γνωρίσει τον Καρίμ από τότε που ήμασταν πιτσιρίκια στο Λεβαλλουά, οι αγώνες της

Pizza Hut και οι αγώνες της Disney ποτέ δε θα συνδέονταν μεταξύ τους. Ακόμα κι αν το εργατικό

δυναμικό, οι μισθοί και οι συνθήκες εργασίας είναι παρόμοιες, θα ήταν δύσκολο να κάνει κανείς τη

σύνδεση έστω κι αν διαμεσολαβούσε η συνομοσπονδία Εμπορίου της CGT. Πρόκειται στ’ αλήθεια

για τυχαίο γεγονός το ότι δυο παιδικοί φίλοι από προάστιο του Παρισιού ξαναβρίσκονται ο ένας στην

Pizza Hut και ο άλλος στην Disney; Και αν αυτό είναι απλά και μόνο αναπόφευκτο;

Το ίδιο αναπόφευκτο είναι επίσης και αυτό το νέο που μόλις έλαβα: η διεύθυνση της Pizza Hut μόλις

προσέλαβε ένα νέο υπεύθυνο ανθρωπίνων πόρων. Και μαντέψτε από πού έρχεται;

Από… όχι δεν είναι δυνατόν...

Ναι! Κατευθείαν από τη EuroDisney!

Τελευταίο αίνιγμα: πού δουλεύει τώρα πια ο παλιός υπεύθυνος της Pizza Hut;

Στα McDonald’s.

Στην ταχεία εστίαση τα στελέχη είναι το ίδιο εναλλάξιμα όπως και οι εργαζόμενοι.

6. Όταν η Pizza Hut ανακαλύπτει τον κώδικα εργασίας…

Οι βάσεις του εργατικού δικαίου θα πρέπει να διδάσκονται στο σχολείο. Μπορώ να πω με βεβαιότητα

ότι η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων δε γνωρίζει τα δικαιώματά της. Εκείνο που μ’ εκπλήσσει

είναι ότι η επιθεώρηση εργασίας σφίγγει κανονικά τα λουριά σε μια αμερικανική πολυεθνική για

συνεχόμενες παραβάσεις του νόμου. Το θέμα δεν είναι να τα βάλει κανείς με μία μικρομεσαία

επιχείρηση. Η Pizza Hut απασχολεί αρκετά στελέχη τα οποία είχαν όλο τον ελεύθερο χρόνο κατά τη

διάρκεια των σπουδών τους να μάθουν απέξω τον κώδικα εργασίας. Στ’ αλήθεια όμως τόσο ακριβά

κοστίζει η εφαρμογή του;

Πόσες φορές για παράδειγμα δε ζητήσαμε την επισκευή και ανακαίνιση του καταστήματος της

Ντουλόν στο Παρίσι πριν αυτό κλείσει τελικά οριστικά το 2003; Οι εργαζόμενοι δούλεψαν για καιρό

μέσα σ’ επικίνδυνες συνθήκες: το πάτωμα βούλιαζε από χρόνο σε χρόνο. Δεν υπήρχε παρά μόνο ένα

μικτό βεστιάριο και ένα ντους. Όλοι, αγόρια και κορίτσια, άλλαζαν την ίδια στιγμή πριν πάνε να

ταρακουνηθούν πάνω σ’ ένα πάτωμα που κινδύνευε να καταρρεύσει από στιγμή σε στιγμή. Δυο

χρόνια πέρασαν από την πρώτη μας προειδοποίηση ως το οριστικό κλείσιμο του χώρου διανομής.

Επισκέφθηκα επίσης ένα κατάστημα στις Βερσαλλίες το οποίο ήταν παλιό μπακάλικο. Τα βεστιάρια

περιορίζονταν σ’ ένα μεγάλο σωρό στοιβαγμένων πραγμάτων στο βάθος του καταστήματος πίσω

από το φούρνο. Και εκεί επίσης, μετά από πολλές αιτήσεις, το κατάστημα έκλεισε. Τίποτα όμως δενέγινε ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας όταν οι εργαζόμενοι ακόμα δούλευαν σ’ αυτό. Ένα

άλλο παράδειγμα: στο κατάστημα της λεωφόρου Ρισάρ-Λενουάρ υπήρχε αφρός που έβγαινε από

τους τοίχους και η θερμοκρασία περιβάλλοντος άγγιζε τους 35 βαθμούς Κελσίου. Είναι αυτό που

http://generationprecaire.blogspot.com/2007/11/6-pizza-hut.html






λέμε, συνθήκες εργασίας σκατά. Γενικά μιλώντας, το «πάρκο» των καταστημάτων, όπως το

αποκαλούν, είναι σε άθλια κατάσταση και καθώς η διεύθυνση βεβαιώνει πως χάνει χρήματα, λίγες

πιθανότητες υπάρχουν ώστε μια μέρα να αρχίσει σοβαρά ν’ ανακαινίζει αυτά τα καταστήματα. Δέκα

χρόνια είναι τώρα που είμαι εργαζόμενος στην SEPSA και δέκα χρόνια τώρα λένε πως χάνουν

χρήματα. Η μητρική όμως εταιρεία της SPIZZA 30 έχει κέρδη.

Για να πειστεί κανείς για την κακή προδιάθεση της διεύθυνσης, αρκεί ν’ ανατρέξει σ’ οποιαδήποτε

έκθεση της επιθεώρησης εργασίας. Ας πάρουμε εκείνη που συντάχθηκε από την επιθεώρηση του

Παρισιού, η οποία διενέργησε μαζί μου μια επίσκεψη σε κατάστημα της οδού Λεντρού-Ρολάν το

2002. Αν διαβάσει κανείς προσεκτικά αυτό το επίσημο έγγραφο, δεν είναι και πολύ δύσκολο να

σκεφτεί πως το κατάστημα αυτό είναι το άντρο της παρανομίας : «Οι συνθήκες μέσα στις οποίες

αποθηκεύεται η βενζίνη για τα μοτοποδήλατα παρουσιάζει κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία

των εργαζομένων. Σε περίπτωση πυρκαγιάς, που μπορεί να προκληθεί από κάποιο μπιτόνι, δεν

υπάρχει κανένα κατάλληλο μέσο πυρόσβεσης (…)». Ακολουθεί το πιο ωραίο: «Επιπλέον, πριν να

κάνετε τον ανεφοδιασμό από το βενζινάδικο, παρακαλείσθε να βρείτε ένα μέσο για τη μεταφορά των

μπιτονιών βενζίνης διαφορετικό από τα κασόνια που χρησιμεύουν κανονικά για τη μεταφορά

τροφίμων σε πελάτες. Καταλαβαίνετε ότι αυτή η μέθοδος δεν είναι αποδεκτή για λόγους υγιεινής και

δημόσιας υγείας». Τα υπόλοιπα από την επίσκεψη του ελεγκτή εργασίας είναι στο ίδιο κλίμα:

«Κανονίστε να ξαναθέσετε σε κατάσταση ομαλής λειτουργίας τις τουαλέτες (…). Τόσο οι ανδρικές

όσο και οι γυναικείες βρίσκονταν σε μία κατάσταση πολύ κατώτερη από αυτήν που κανείς μπορεί να

περιμένει από ένα κατάστημα που πουλά αναλώσιμα τρόφιμα». Σ’ ότι αφορά τα κράνη, τα

μπλουζάκια και τα γάντια που παρέχονται στους διανομείς, ο ελεγκτής διαμαρτύρεται για το ότι δεν

μπόρεσε «να διαβάσει τα έγγραφα που σχετίζονται μ’ αυτόν τον εξοπλισμό και που δικαιολογούν ότι

βρίσκεται σε αρμονία με την ισχύουσα νομοθεσία».

Ακόμα μια παρατήρηση που απευθύνεται προς το μάνατζερ: «Δε βάζετε στη διάθεση των

εργαζομένων σας που απασχολούνται στο τηλεφωνικό κέντρο καθίσματα που να προσαρμόζονταιστη θέση ημικαθιστός (…). Δεν μπορείτε να αγνοείτε τη μη αναστρέψιμη επίδραση που συνεπάγεται

η στάση όρθιος και ακίνητος στο σκελετό των εργαζομένων που εκτίθενται σ’ αυτήν τη θέση». Και

η έκθεση συνεχίζει: πάτωμα που αποσυντίθεται στο επίπεδο του πάγκου εργασίας, οχήματα εκτός

λειτουργίας κίνησης, εσωτερική σημείωση της διεύθυνσης ανηρτημένη σε συνδικαλιστικό πανό, κτλ.

Ένα σωρό από ελάχιστα ορατά μικροπράγματα, τα οποία όμως συσσωρεύονται και δηλητηριάζουν

την καθημερινή ζωή των εργαζομένων. Για να μην πούμε για τις καθημερινές παρατηρήσεις και τις

προσβολές του μάνατζερ. Αυτό όμως κανένας ελεγκτής εργασίας δεν μπορεί να το διαπιστώσει.

Αντίθετα, μπορεί εύκολα να επισημάνει τις καταχρήσεις κάθε είδους που συνδέονται με τις

συμβάσεις εργασίας μερικής απασχόλησης, τη μεγάλη σπεσιαλιτέ της ταχείας εστίασης που

αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή σε πολλούς τομείς (πολυκαταστήματα, ξενοδοχεία, εταιρείεςκαθαρισμού…). Ένας άλλος ελεγκτής εργασίας έκανε μια ενημερωτική επίσκεψη στο κατάστημα

της Μασύ (στην Εσόν) το 1997. «Ο καταμερισμός του χρόνου εργασίας μεταξύ των ημερών της

εβδομάδας και των εβδομάδων του μήνα δεν είναι δυνατό να τροποποιηθεί χωρίς να έχει ενημερωθεί

ο εργαζόμενος τουλάχιστον 7 ημέρες πριν την ημερομηνία κατά την οποία αυτή η τροποποίηση θα

τεθεί σε ισχύ». Μ’ άλλα λόγια, οι μικρο-κομπίνες του μάνατζερ, ο οποίος πίστευε ότι θα έκλεινε τις

τρύπες του χρόνου εργασίας του καταστήματος αλλάζοντας τις συμβάσεις εργασίας την τελευταία

στιγμή, δεν ήταν καθόλου νόμιμες. Τι κρίμα για τ’ αφεντικά. Το εργατικό δυναμικό όμως δεν είναι

(ακόμα;) αρκετά εύπλαστο. Χαίρω πολύ… Ο ελεγκτής σημείωσε επίσης τα ονόματα πολλών

εργαζομένων που δούλευαν «πάνω από 10 ώρες την ημέρα» με συμβάσεις μερικής απασχόλησης!

Αποτέλεσμα: «Διαπίστωσα ότι η πλειοψηφία των απασχολούμενων εργαζομένων διενεργούνσυμπληρωματικές ώρες πέραν του επιτρεπόμενου 10%». Σε βαθμό μάλιστα που ο ελεγκτής

υποχρεώθηκε να ζητήσει από το μάνατζερ να συνάψει άμεσα για έναν εργαζόμενο σύμβαση πλήρους

απασχόλησης! Το πρόβλημα εξάλλου ήταν το ίδιο με τους βοηθούς των μάνατζερ των οποίων οι



πολυάριθμες επιπλέον ώρες ποτέ δεν πληρώνονταν. Ας μη μιλήσουμε για τις εκλογές ανάδειξης

εκπροσώπων του προσωπικού. Κατά παράβαση του κώδικα εργασίας, και παρά τις εκκλήσεις της

CGT του Μασύ, ο μάνατζερ αρνούνταν συνέχεια να τις διεξάγει. Είναι άλλωστε πολύ πιο εύκολο να

κάνεις τζίρο όταν δεν εκπροσωπούνται οι εργαζόμενοι.

Από έλεγχο σ’ έλεγχο μάθαμε να θέτουμε τις σωστές ερωτήσεις πράγμα το οποίο δεν άρεσε στη

διεύθυνση. Κατά την ετήσια συνέλευση για τους μισθούς όπου ζητήσαμε καινούργια γάντια και

παπούτσια για τους διανομείς, ο τοπικός διευθυντής μας απάντησε: «Μήπως θέλετε και καλσόν με

την επωνυμία της Pizza Hut;» Προθυμοποιηθήκαμε ν’ αναπαραγάγουμε την απάντησή του στις

προκηρύξεις μας. Ασφαλώς, αυτή η φινετσάτη παρατήρηση μπορεί να γίνει κατανοητή ίσως και

μεταφορικά. Τι να μας πει όμως όταν τα ζητούμενα γάντια και παπούτσια συνεχίζουν να μην

υπάρχουν; Πρέπει πάντα αυτά που λέει να εκλαμβάνονται μεταφορικά; Ούτε μπορώ να καταλάβω

πώς γίνεται, επειδή είναι κανείς νέος, να πρέπει να του φωνάζουν οι ανώτεροί του κατά τη διάρκεια

της εργασίας του και να εξευτελίζεται στις συνδικαλιστικές συνελεύσεις.

Μας παρενοχλούν; Να τους παρενοχλήσουμε κι εμείς. Λίγο πριν τις εκλογές για την ανάδειξη

συνδικαλιστικών εκπροσώπων, ο διευθυντής ανθρώπινων πόρων δήλωσε στην επιθεώρηση εργασίας

πως οι εκλεγμένοι δε διατύπωναν ουσιαστικά καμία ερώτηση στις συνελεύσεις των εκπροσώπων του

προσωπικού. Με το που μου δόθηκε η ευκαιρία να εκλεγώ το 2000 τα πράγματα άλλαξαν δραστικά.

Με τους συναδέλφους μου της CGT, χρησιμοποιήσαμε τις εκθέσεις της επιθεώρησης εργασίας ως

συνδικαλιστικό όπλο. Ένα βράδυ μετά τη δουλειά κλειστήκαμε για τρεις ώρες με μια συνάδελφο του

καταστήματος του Λεβαλλουά που γνώριζε καλά την ταχεία εστίαση∙ όπως και πολλοί άλλοι είχε

δουλέψει στα McDonald’s πριν έρθει στην Pizza Hut. Είχε αρχίσει να μην αντέχει άλλο τον

καινούργιο μάνατζερ, ο οποίος ήταν παλιός στρατιωτικός που είχε υπηρετήσει στο Τσαντ και που

μας μεταχειριζόταν σα στρατιωτάκια. Οι δυο μας στο χώρο της CGT του Λεβαλλουά καταγράψαμε

όλα όσα δεν υποφέρονταν άλλο στην Pizza Hut. Φτιάξαμε μια λίστα με 44 ερωτήσεις, προκειμένου

η διεύθυνση να ενημερωθεί για τις διεκδικήσεις της βάσης, για την περίπτωση που δεν ταπαρακολουθούσε όλα. Βάλαμε λοιπόν το κείμενο σε φάκελο και το στείλαμε συστημένο στον

προεδρεύοντα σύμβουλο. Και ορίστε ένα μικρό δείγμα.

Πάνω στα ωράρια:

-Με ποιο δικαίωμα ο μάνατζερ του Λεβαλλουά-Περέ μπορεί ν’ αλλάζει τις ώρες που έχουν ήδη

υπογράψει οι εργαζόμενοι στα φύλλα παρουσίας, χωρίς να τους ειδοποιεί προηγουμένως;

-Γιατί, στα περισσότερα καταστήματά μας, τα plannings (προγράμματα εργασίας) δεν αναρτώνται

10 ημέρες πριν όπως το ορίζει η συλλογική σύμβαση;

-Γιατί τα plannings τροποποιούνται, ενώ έχουν ήδη αναρτηθεί;

-Ποια είναι η θέση της διεύθυνσης στην άρνηση ορισμένων εργαζομένων να δουλέψουν επιπλέον

ώρες;

Στις σχέσεις με τα στελέχη:

-Ξέροντας ότι τα στελέχη διαθέτουν τους κωδικούς και τα κλειδιά όλων των ταμείων, ποιος είναι

υπεύθυνος για τις ληστείες που διαπράττονται κατά τις ώρες υπηρεσίας;

-Με ποιο δικαίωμα τα στελέχη μπορούν ν’ αμφιβάλλουν για το χρόνο διανομής και για τα καθήκοντα

που δεν έχουν διενεργηθεί, λόγω έλλειψης χρόνου, μετά από τις 11 το βράδυ;



-Ποιες είναι οι προτάσεις σας για την εκπαίδευση μελών της ομάδας στελέχωσης ώστε να

επικοινωνούν καλύτερα μεταξύ τους και κυρίως με τους εργαζόμενους;

-Πόσες ώρες την εβδομάδα πρέπει να δουλέψει ένας βοηθός ώστε να εκτιμηθεί αυτό από τον

μάνατζέρ του, ξέροντας πως οι 37 ώρες φαινομενικά δεν είναι εφικτές;

Και βέβαια πάνω στις συνθήκες εργασίας:

-Με ποια μέθοδο εκπαιδεύονται οι νέοι εργαζόμενοι; Θέλουμε καθαρές, συγκεκριμένες και εκτενείς

απαντήσεις για κάθε πόστο εργασίας.

-Μπορείτε να μας υποδείξετε μια ημερομηνία για το ρολόι χτυπήματος κάρτας, το οποίο θα έπρεπε

να υπάρχει εδώ κι ένα χρόνο;

-Γιατί σε ορισμένες μονάδες δεν έχει προβλεφθεί υποχρεωτικά αντιολισθηρό πάτωμα;

-Τα αδιάβροχα καθαρίζονται κανονικά; Και αν ναι, με ποια συχνότητα;

-Τι σκοπεύει να κάνει η διεύθυνση προκειμένου να βρει μια λύση για το ανεπαρκές προσωπικό του

καταστήματος;

Χωρίς να ξεχνάμε τους διανομείς:

-Τι σκοπεύει να κάνει η διεύθυνση για να παράσχει στους διανομείς ένα μίνιμουμ εκπαίδευσης πάνω

στον κώδικα οδικής κυκλοφορίας; Για να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις και τιςληστείες;

-Η διεύθυνση αφήνει αρκετό χρόνο στους διανομείς, ώστε να ελέγξουν την fox (μοτοποδήλατο) τους

στην αρχή της υπηρεσίας τους;

-Το να μεταφέρονται καύσιμα πάνω σε μια fox απαγορεύεται από το νόμο. Οι διανομείς είναι

υποχρεωμένοι να μεταφέρουν και να έρχονται σ’ επαφή με καύσιμα, ενώ δεν είναι εκπαιδευμένοι γι’

αυτό; Θα υπάρξει εκπαίδευση πρατηριούχου στην Pizza Hut; Εξάλλου, δεν απαγορεύεται ν’

αποθηκεύεται βενζίνη στο εσωτερικό καταστήματος πίτσας;

Και τέλος για την κουζίνα:

-Ο φούρνος καθαρίζεται τακτικά; Αν ναι, πολύ θα θέλαμε να ξέρουμε τη συχνότητα αυτού του

καθαρισμού γιατί διευκρινίζουμε πως μεγάλα κομμάτια λίπους πέφτουν συνεχώς πάνω στις πίτσες…

Μήπως και αυτό είναι ένα από τα μυστικά παρασκευής της Pizza Hut; Και σ’ αυτήν την περίπτωση,

θα πρέπει να τους τη χρεώνουμε οκτώ φράγκα επιπλέον;

-Γιατί χρησιμοποιούμε προϊόντα που δεν έχουν αποψυχθεί στο τέλος της βραδιάς για να φτιάξουμε

τις πίτσες;

-Γιατί τα υλικά που βρίσκονται πάνω στο τραπέζι δεν πετιούνται συστηματικά με το κλείσιμο του

καταστήματος;



Εν ολίγοις, αν κι ορισμένες ερωτήσεις ήταν διατυπωμένες με πολύ ειρωνικό τρόπο, όλα τα

προβλήματα που καταγράψαμε βρίσκονται συνεχώς στην επικαιρότητα. Εκείνη την περίοδο, η

διεύθυνση δεν είχε εκτιμήσει αυτήν την προσβολή. Μερικές εβδομάδες αφότου είχα στείλει τη λίστα

στο big boss, τέθηκα σε «συντηρητική απόλυση». Από το ν’ απαντήσει στις ερωτήσεις η Pizza Hut

προτίμησε να απαλλαγεί απ’ αυτόν που τις έθετε. Και δεν έκανα δα και τίποτα το σπουδαίο. Έγραφα

απλά και μόνο προκηρύξεις. Αυτήν την περίοδο πετύχαμε επίσης να κάνουμε και τις πρώτες στάσεις

εργασίας στη σειρά. Γιατί πολλοί εργαζόμενοι αναγνώριζαν τα προβλήματά τους μέσα στις 44

ερωτήσεις. Ο μάνατζερ είχε πειστεί πως ήμουν εγώ που έκανα τους εργαζόμενους ν’ απεργήσουν!

Λες κι έφτανε να κουνήσω το δαχτυλάκι μου για να κάνω είκοσι άτομα να στασιάσουν. Αυτό που

ποτέ τους δεν κατάλαβαν – ή αυτό που δε θέλουν να καταλάβουν γιατί κάτι τέτοιο θ’ αμφισβητούσε

ολόκληρο το σύστημά τους – είναι πως οι ίδιες οι συνθήκες εργασίας είναι εκείνες που ωθούν τους

εργαζόμενους να εξεγερθούν. Η πολιτική της διεύθυνσης αρκεί από μόνη της για να κινητοποιήσει

τους απεργούς. Δεν έχουν ανάγκη από εμένα. Με κάτι τέτοιες προκηρύξεις περιορίζομαι στο να

ενημερώνω τους εργαζόμενους ότι είναι δυνατό – και νόμιμο – να αναρωτιούνται πάνω στην

επισφάλειά μας. Με δεδομένο το ύψος των ετήσιων κερδών της επιχείρησης – τα οποία μετριούνται

σε εκατομμύρια δολάρια – πόσο θα κόστιζαν μικρές βελτιώσεις που ζητούν οι εργαζόμενοι στον

τομέα της ασφάλειας, της υγιεινής και των μισθών; Χωρίς να είμαι ειδικός στη λογιστική, πιστεύω

ότι πρόκειται για μια ελάχιστη δαπάνη που θα επιφέρει τεράστια κοινωνική πρόοδο. Αυτό που

αποτελεί πρόβλημα και που πρέπει ν’ αλλάξει ολοκληρωτικά είναι η νοοτροπία της επιχείρησης. Αντί

να βρίσκεται το κέρδος στο κέντρο όλων των στόχων, θα πρέπει να είναι ξανά οι εργαζόμενοι στην

καρδιά του συστήματος. Δεν έχω ψευδαισθήσεις, ούτε καν στην περίπτωση που αρχίσει το εργατικό

δίκαιο να εφαρμόζεται στα καταστήματα διανομής της Pizza Hut. Τουλάχιστον στο Ιλ - ντε-Φρανς.

Σήμερα έχουμε εσωτερικές εκλογές. Χωρίς αμφιβολία, μπορεί να υπάρχουν λιγότερες καταχρήσεις

στις συμβάσεις εργασίας, οι συνθήκες όμως υγιεινής και ασφάλειας θέλουν ακόμα βελτίωση.

Μένει μια μεγάλη δικαστική διαμάχη εναντίον της διεύθυνσης που πρέπει οπωσδήποτε να κερδηθεί.

Αυτή η διαμάχη, η οποία περνά μέσα από μια μακρά και δαπανηρή διαδικασία, είναι σε πλήρηεξέλιξη. Πρόκειται να γνωστοποιήσω στη δικαιοσύνη πως όλες οι φίρμες με την επωνυμία Pizza Hut

Γαλλίας ανήκουν στην ίδια επιχείρηση. Μπορεί να φαίνεται απίστευτο να λέγεται κάτι τέτοιο, όμως

η επιχείρηση είναι αυτή τη στιγμή χωρισμένη σε πέντε, ξεχωριστές μεταξύ τους, θυγατρικές: τη

SEPSA (τον εργοδότη μου που ασχολείται με τις διανομές στο Ιλ - ντε-Φρανς) τη SPIZZA 30, τη

DOMICILE PIZZA, τη SPIZZA 30 SAS και τη PIZZA FRANCE. Πρόκειται για μια κλασική

συναρμολόγηση που επιτρέπει τον καταμερισμό προκειμένου να βασιλεύει καλύτερα. Έχουμε το ίδιο

αφεντικό, τον ίδιο διευθυντή ανθρωπίνων πόρων, την ίδια υπηρεσία πληρωμής. Όλα δηλαδή είναι

συγκεντρωτικά, εκτός του ότι δεν έχουμε καθόλου δεσμούς μεταξύ μας. Σκοπός μας είναι λοιπόν να

γνωστοποιήσουμε πως αυτές οι πέντε ανεξάρτητες επιχειρήσεις συνιστούν μία Οικονομική και

Κοινωνική Μονάδα (OKM), κάτι που θα επέτρεπε, για παράδειγμα, να υπάρχουν πολλοί εκπρόσωποιτου προσωπικού σε κεντρικό επίπεδο, καθώς και να εναρμονισθούν προς τα πάνω οι αποδοχές και οι

συνθήκες εργασίας χιλιάδων εργαζομένων της Pizza Hut. Αν είχα εκλεγεί κεντρικός εκπρόσωπος, θα

μπορούσα να επισκέπτομαι όλα τα καταστήματα και τα συνδικάτα θα είχαν προφανώς μεγαλύτερη

βαρύτητα στις εσωτερικές διαπραγματεύσεις1.

7. Πρέπει να ξέρεις πώς ν’ αρχίσεις μια απεργία

Η διεύθυνση δεν καταλαβαίνει παρά μόνο από σχέσεις εξουσίας. Έμαθα πως όταν ένα αφεντικό είναι

εκνευρισμένο, διαπράττει λάθη τα οποία μπορούν να στραφούν υπέρ μας. Για να κάνω τα πράγματα

να πάνε μπροστά στην Pizza Hut, μόνο μου όπλο ήταν η κατά μέτωπο αντιμετώπιση τωνπροβλημάτων. Σιγά-σιγά, μαχόμενος στις τάξεις της CGT σφυρηλάτησα μια κουλτούρα απεργίας

που μου ήταν μέχρι τότε εντελώς ξένη. Το ίδιο και για τη διεύθυνση που πάντοτε είχε μπροστά της

νέους σιωπηλούς και ελάχιστα διεκδικητικούς. Με τις πρώτες στάσεις εργασίας μας στο Λεβαλουά






οι υπεύθυνοι έμειναν τόσο έκπληκτοι ώστε αποκτήσαμε δικαίωμα επίσκεψης της διεύθυνσης

ανθρωπίνων πόρων αυτοπροσώπως. Αυτό δεν είχε ξαναγίνει: διανομείς έτοιμοι να μπλοκάρουν τη

μονάδα τους για να λάβουν πριμ επικινδυνότητας ή για να εφαρμοστεί πολιτική γευμάτων αντάξιων

της επωνυμίας της επιχείρησης (δηλαδή όχι για μισή μερίδα κρύας πίτσας σ’ ένα κομμάτι χαρτόνι…).

Η διεύθυνση αποτελείται από ανθρώπους γραφείου που μπορεί να ξέρουν να κάνουν συσκέψεις,

αλλά δεν ξέρουν πώς λειτουργεί στην πραγματικότητα η επιχείρησή τους. Σε κάθε συγκεκριμένη

διεκδίκηση, κυρίως σχετικά με το πριμ επικινδυνότητας, η διεύθυνση μου αράδιαζε λίστες με

αριθμούς όπου δεν καταλάβαινα γρι και μου έλεγε ότι το πριμ θα κόστιζε εκατομμύρια στην Pizza

Hut και πως, επομένως, η επιχείρηση δεν θα μπορούσε να τα βγάλει πέρα.

Πρέπει όμως να είμαστε ειλικρινείς: οι περισσότερες κοινωνικές κινητοποιήσεις δεν καταλήγουν

στην ικανοποίηση των άμεσων διεκδικήσεών μας. Συχνά σταματάμε την απεργία χωρίς να έχουμε

κερδίσει τίποτα. Η συμπεριφορά μας όμως, αρκεί για να επιβάλει το σεβασμό. Σταματώντας να

δουλεύουμε, δείχνοντας απλά και μόνο στ’ αφεντικά ότι μπορούμε να το κάνουμε κερδίζουμε σε

αξιοπρέπεια. Οι εργαζόμενοι νιώθουν πάντοτε καλύτερα απέναντι στον μάνατζερ από τη στιγμή που

αυτός θα καταλάβει ότι και αυτοί είναι άτομα έτοιμα να παρατήσουν αυτή την κακοπληρωμένη

δουλειά. Και ακόμα: ότι εργαζόμενος δε σημαίνει δούλος. Όσον αφορά τις συγκεκριμένες

διεκδικήσεις μας (παπούτσια ασφάλειας, κουπόνια εστιατορίου…), όταν η διεύθυνση κατάλαβε, εν

τέλει, ότι δεν κάνουμε απεργία για πλάκα, τα αιτήματά μας ικανοποιούνταν μακροπρόθεσμα. Μετά

από πολλά χρόνια κατακτήσαμε ακόμα και το δικαίωμα για δωρεάν πίτσες! Εν συντομία, δεν είναι

εύκολο να ασκείς πίεση σε μια μικρή μονάδα διανομής. Ίσως γι’ αυτό το λόγο δε δημιουργούν

μεγαλύτερες μονάδες. Αντιθέτως, μια απεργία είναι πολύ πιο αποδοτική σ’ ένα εστιατόριο και ακόμα

περισσότερο σ’ ένα εστιατόριο του Παρισιού. Αν μπορούν, σε περίπτωση απεργίας, να εκτρέψουν

την παραγγελία σ’ ένα άλλο κέντρο διανομής, δεν μπορούν να ζητήσουν από την άλλη από τους

πελάτες να πάνε σ’ άλλο εστιατόριο.

Από το 2000 λοιπόν, κάναμε «επίθεση» στο Παρίσι. Το νευραλγικό κέντρο της ταχείας εστίασης, ηαντλία με τα δολάρια, ο πιο μεγάλος τζίρος στη χώρα. Πολύ γρήγορα οι κινητοποιήσεις σκλήρυναν

τόσο στη McDonald’s όσο και στην Pizza Hut. Οι δυο φίρμες γνώρισαν τις πρώτες τους μεγάλες

απεργίες σχεδόν ταυτόχρονα, με λίγες εβδομάδες απόσταση. Φαίνεται πως έφτανε ν’ ανοιχτεί ο

δρόμος, να δοθεί το παράδειγμα για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους κι άλλοι εργαζόμενοι της

ταχείας εστίασης. Από μερικές ώρες στάσης εργασίας περάσαμε σε μερικές μέρες, έπειτα σε μερικές

βδομάδες και τελικά σε μερικούς μήνες… Μέχρι και 115 μέρες απεργίας στο εστιατόριο McDonald’s

της λεωφόρου Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί (Οκτώβριος 2001-Φεβρουάριος 2002)! Κάτι το

πρωτοφανές στην καρδιά του Παρισιού, πόσο μάλιστα για τους υπάκουους, συνήθως, εργαζόμενους

της ταχείας εστίασης.

Γιατί όμως απεργίες τόσο μακράς διάρκειας; Οι διευθύνσεις απαντούν πως φταίνε οι απεργοί. Γι’

αυτούς, αν τους πιστέψουμε, δεν είμαστε παρά αγκιτάτορες της αριστεράς, πεισματάρηδες,

λυσσασμένοι, έτοιμοι να κοιμηθούμε μέσα σ’ ένα κατάστημα McDonald’s για να κερδίσουμε αυτό

που θέλουμε (το έκανα, αλλά μπορώ να σας πω ότι είναι αληθινός εφιάλτης να ξυπνάς μέσα στη

μυρωδιά των χάμπουργκερ, μπροστά στη γελαστή φιγούρα του κλόουν Ρόνεϊ των McDonald’s).

Απέναντι σ’ αυτές τις συνηθισμένες κατηγορίες απαντάω πολύ απλά ότι οι νέοι εργαζόμενοι, οι

οποίοι στερούνται της μοναδικής πηγής του εισοδήματός τους για να λάβουν μερικά ευρώ και λίγο

σεβασμό από την πλευρά του μάνατζερ, δεν έχουν κανένα λόγω να παρατείνουν τη σύγκρουση.

Έκτος κι αν η διεύθυνση ποντάρει στον εκφυλισμό της απεργίας, στις παράλληλες διαπραγματεύσεις

και τις ατομικές πιέσεις. Στο πεδίο της σύγκρουσης, αυτού του είδους οι πρακτικές μάλλον μαςκάνουν να κρατάμε γερά.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: την απεργία στα McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί που



ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2001. Όλα ξεκίνησαν με την άφιξη ενός καινούργιου «αδειούχου». Στη

γλώσσα McDonald’s, ο «αδειούχος» είναι το αφεντικό, αυτός που διαχειρίζεται το εστιατόριο στη

θέση των McDonald’s Γαλλίας και εκείνος που της παρέχει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης κάθε

χρόνο. Σημαντική διευκρίνηση: αυτός ο καινούργιος αδειούχος προερχόταν κατευθείαν από το τμήμα

ανθρωπίνων πόρων των McDonald’s Γαλλίας. Γρήγορα καταλάβαμε γιατί διορίστηκε σ’ αυτό το

κατάστημα. Η αποστολή του ήταν να καθαρίσει το κατάστημα από τα πιο ταραχοποιά στοιχεία.

Ξεκίνησε απολύοντας τον Αρμάντ, εκπρόσωπο της CFTC, ενόσω τα συνδικάτα έκαναν

διαπραγματεύσεις για να έρθουν σε συμφωνία, ώστε να οργανώσουν εκλογές για την ανάδειξη

εκπροσώπων του προσωπικού για το εστιατόριο. Μετά από μια εβδομάδα απεργίας το Σεπτέμβριο,

ο αδειούχος επανήλθε στο καθήκοντά του τον Οκτώβριο αναγγέλλοντας την απόλυση… άλλων πέντε

εργαζομένων! Όλη η ομάδα που πλαισίωνε και υποστήριζε τον Αρμάντ βρέθηκε στο δρόμο. Η

απεργία ξεκίνησε λοιπόν αυθόρμητα. Οι εργαζόμενοι κάλεσαν, εν συνεχεία, το συλλογικό όργανο

της CGT-ταχείας εστίασης για να τους βοηθήσει να παλέψουν ενάντια σε αυτές τις καταχρηστικές

απολύσεις. Εκεί καταλάβαμε πως η κινητοποίηση θα διαρκούσε πολύ. Πολύ δε περισσότερο που ο

μάνατζερ είχε καταθέσει μήνυση εναντίον τους για υπεξαίρεση χρημάτων από το ταμείο.

Συνοδευόμενος από τον Καρίμ, το alter ego μου στη Disney, έφτασα επί τόπου μερικές μέρες μετά

την έναρξη της απεργίας. Ουσιαστικά, δεν το κούνησα για τέσσερις μήνες από αλληλεγγύη στους

φίλους των McDonald’s. Η διαδικασία απόλυσής μου, μ’ άφηνε το χρόνο να βοηθώ τους

εργαζόμενους να οργανωθούν. Κάθε μέρα πήγαινα να δω πως εξελισσόταν η κινητοποίηση.

Αισθανόμουν ότι μ’ αφορούσε ιδιαίτερα: έχουμε την ίδια συλλογική σύμβαση από τότε που η

McDonald’s προΐσταται του Εθνικού Συνδικάτου Ταχείας Εστίασης (SNARR). Όταν ο αμερικανικός

όμιλος έφτασε στη Γαλλία στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ουσιαστικά επέβαλλε τους κανόνες του

στο σύνολο του κλάδου: «συμπληρωματικές» ώρες, νυχτερινό ωράριο από της 2 το πρωί (και όχι πια

από τις 10 το βράδυ) ή ακόμα και καθιέρωση της Κυριακής ως εργάσιμης μέρας. Όλα λοιπόν

συνδέονται: όταν μάχομαι για καλύτερες συνθήκες εργασίας στα McDonald’s μάχομαι επίσης και

για το σύνολο των εργαζομένων της ταχείας εστίασης καθώς και για εκείνους της Pizza Hut.

Αυτή η απεργία – η πιο μακρά, η δημοφιλής, η πιο μιντιακή – είναι η πρώτη του κινήματος στην οποίαέπαιξα έναν σημαντικό ρόλο. Η καθημερινή μου παρουσία μου επέτρεψε να κερδίσω την

εμπιστοσύνη των εργαζομένων, οι οποίοι, ασφαλώς δε με γνώριζαν. Οργάνωσα εράνους ενώπιον

περαστικών για να πληρώσουμε τις ημέρες της απεργίας και για να βρούμε τίποτα για να ζεσταθούμε

γιατί η διεύθυνση είχε κόψει τη θέρμανση. Ήμασταν μες το καταχείμωνο και δεν έπρεπε οι απεργοί

να χάσουν το κουράγιο τους, κάτι βέβαια που δεν ήταν αυτονόητο γιατί η διεύθυνση προσπαθούσε

να μας αποφύγει συναντώντας κρυφά τους πέντε απολυμένους.

Εν όψει των 29 μου χρόνων έδειχνα ήδη παλιός. Έδινα συμβουλές στους πιο νέους απεργούς για να

συνεχίσουν την αντίσταση: με ποιο τρόπο να μιλούν στα ΜΜΕ, πώς να καλούν τις κεντρικές

επιτροπές των συνδικάτων, πώς να οργανώσουν έναν έρανο ή να βρουν ένα μαγκάλι για τοχειμώνα… Τη λίγη εμπειρία που είχα τους τη διέθετα. Μοιραστήκαμε έντονες σκηνές όπως την άφιξη

του Ζωζέ Μπωβέ και την απογοήτευση όταν η διεύθυνση αρνήθηκε να επαναπροσλάβει

απολυμένους εργαζόμενους. Από ηθικής πλευράς, μετά απ’ όλα αυτά, είναι αδύνατο ν’ αφήσεις πίσω

σου τη σύγκρουση, να γυρίσεις σπίτι σου και να σκέφτεσαι άλλα πράγματα.

Αλλάξαμε τη διακόσμηση του εστιατορίου στα δικά μας χρώματα, μ’ αφίσες οι οποίες κατήγγειλαν

την επισφάλεια στην ταχεία εστίαση. Τυπώσαμε Τ-shirts με την επιγραφή «χαμπουργκοαπεργίες».

Κάθε Τετάρτη κάναμε συγκεντρώσεις για να κάνουμε απολογισμό της κινητοποίησης.

Προσπαθήσαμε ν’ απευθυνθούμε στις συνδικαλιστικές δομές, αλλά καθώς είναι τόσο δυσκίνητες για

να εμπλακούν σε μια τέτοια απεργία νέων ανασφάλιστων εργαζομένων, δημιουργήσαμε μια

επιτροπή υποστήριξης για να δώσουμε τη μέγιστη δυνατή απήχηση στις διεκδικήσεις μας.Συσπειρώσαμε: την Attac Σορβόννης, την Aaargh, την AC! [Δράση ενάντια στην Ανεργία, Σ.τ.Μ.],

την AL, τη CGT, τις τοπικές επιτροπές του κινήματος MRAP [Κίνημα Ενάντια στο Ρατσισμό και

Υπέρ της Συμφιλίωσης των Λαών, Σ.τ.Μ.], την κομπανία Jolie Mome [Ομάδα θεάτρου



αποτελούμενη από νέους ηθοποιούς που διοργανώνει χάπενινγκς και σατιρικά σκετς σε απεργιακές

εκδηλώσεις ή πορείες, Σ.τ.Μ.], τη Συνομοσπονδία Αγροτών, τον Εθνικό Συντονισμό των Sans

Papiers [Χωρίς Χαρτιά, Σ.τ.Μ.], τους G-10 solidaires [Συνδικαλιστική οργάνωση, Σ.τ.Μ.], την

Κομμουνιστική Νεολαία, την Κομμουνιστική Επαναστατική Νεολαία, τη LCR [Κομμουνιστική

Επαναστατική Λίγκα, Σ.τ.Μ.], τη LO [Εργατική Πάλη, Σ.τ.Μ.], το ΚΚΓ, το δίκτυο Stop -Précarité,

το SCALP-Reflex [παριζιάνικο δίκτυο της μηνιαίας αντιεξουσιαστικής επιθεώρησης No Pasaran,

Σ.τ.Μ.], το UNEF [Εθνική Ένωση Φοιτητών Γαλλίας, Σ.τ.Μ.], το σύλλογο Vamos [Δίκτυο της UNEF

που περιλαμβάνει φοιτητές από τις χώρες του Μαγκρέπ, Σ.τ.Μ.], τους Πράσινους Παριζιάνους, κ.ά.

Οι περισσότερες από τις αριστερές οργανώσεις μας έδωσαν ένα χέρι βοήθειας. Το αληθινό όμως

πρόβλημα ήταν ν’ αποκτήσουμε την υποστήριξη της κοινής γνώμης, μιας κι αυτό θα ήταν και το

μοναδικό μας όπλο για να κάμψουμε τη διεύθυνση. Για να καταστήσουμε λοιπόν το κίνημά μας πιο

δημοφιλές θελήσαμε να διαφοροποιήσουμε τις μορφές αγώνα μας. Μετά από δυο μήνες απεργίας

υποδεχθήκαμε την κομπανία Jolie Mome που ήταν εγκατεστημένη στην Καρτουσερί στο δάσος του

Βενσέν. Αυτή η ομάδα μουσικών-τραγουδιστών είχε την ιδέα ν’ ανεβάσει μια παράσταση

αφιερωμένη στην προσπάθειά μας. Καλέσαμε όλους τους εργαζόμενους των McDonald’s που

απεργούσαν να βοηθήσουν στο στήσιμο μιας μουσικής κωμωδίας εμπνευσμένης από τις ίδιες τις

συνθήκες εργασίας τους με τίτλο: το McCabaret. Η κομπανία είχε αναρτήσει τις κόκκινες σημαίες

και τα ρεφρέν μ’ επαναστατικό ύφος που περιέγραφαν τις κουζίνες ενός fast-food. Μ’ ένα τραγούδι

ειδικά αφιερωμένο στην περίπτωσή μας που ονομάζονταν McDo, McStrike. Τα λόγια θα μπορούσαν

ν’ αφορούν όλους τους εργαζόμενους της ταχείας εστίασης: «20 χρονών, τι ευτυχία είναι αυτή/ Με

40 φράγκα την ώρα πληρωμή/ Έκανες τα μαθήματά σου κάτω από τις σημαίες/ Τώρα τα κάνεις στου

McDo/ Και ανάμεσα σε δυο φέτες BigMac/ Τρέχεις, τρέχεις χάνεις τα μαθήματά σου/ Το πτυχίο δεν

είναι για τώρα/ Τον επόμενο χρόνο θα τα καταφέρεις». Μετά από κάθε τραγούδι οι εργαζόμενοι

έπαιρναν το λόγο για να εξηγήσουν στους θεατές την καθημερινή τους ζωή. Είχαμε πολύ καλά

αποτελέσματα. Απ’ αυτή την παράσταση μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε 10.000 φράγκα για το

ταμείο αλληλεγγύης. Η μελοποιημένη απεργία έχει μέλλον…

Χάρη στην επιτροπή υποστήριξης, στο McCabaret, στα ΜΜΕ και την επιμονή των απεργών, το υπό

απεργία εστιατόριο έγινε σημείο συνάντησης όλων των αγωνιστών της αριστεράς. Πρέπει να πούμε

ότι η κινητοποίηση διεξαγόταν εν μέσω της προεδρικής εκλογικής καμπάνιας. Προκειμένου να πάνε

τα πράγματα μπροστά σκέφτηκα σοβαρά να παρουσιαστώ κι εγώ σ’ αυτήν την καμπάνια. Μας λένε

όλη την ώρα πως δεν υπάρχουν αρκετοί νέοι στην πολιτική ούτε και αρκετοί άνθρωποι που η

καταγωγή τους να είναι από μετανάστες. Για να γίνει λοιπόν η αρχή αποφάσισα να θέσω

υποψηφιότητα, για να πουν ότι οι νέοι Άραβες είναι εδώ, ότι θα ζήσουμε στη Γαλλία με τους ίδιους

όρους όπως και οι άλλοι και ότι θα έπρεπε αργά ή γρήγορα να μας λάβουν υπόψη τους. Γρήγορα

όμως κατάλαβα ότι μια παρέμβαση στα ΜΜΕ δεν άξιζε όσο οι σχέσεις εξουσίας της

καθημερινότητας. Έμεινα λοιπόν, συγκεντρωμένος στην απεργία των McDonald’s της λεωφόρουΣτρασβούργου-Σαιν- Ντενί. Αρνήθηκα ακόμα και την πρόσκληση της Aaargh, μιας μικρής ένωσης

από νέους του κινήματος κατά τις παγκοσμιοποίησης, για να πάω στο Κοινωνικό Φόρουμ του Πόρτο

Αλέγκρε. Δεν ήθελα ν’ αφήσω στα κρύα του λουτρού τους εργαζόμενους στα μέσα της σύγκρουσης.

Ήξερα πως οι καρχαρίες που ήταν απέναντί μας ήταν έτοιμοι να επωφεληθούν και από την πιο μικρή

απώλεια. Ο συνδικαλισμός είναι μια δουλειά μακράς πνοής.

Τελικά αυτή η απεργία σημάδεψε την ιστορία της ταχείας εστίασης. Καταφέραμε, ενώπιον των

μελών του εργατοδικείου, την επαναπρόσληψη των πέντε άδικα απολυμένων εργαζομένων.

Αργότερα όταν άλλοι νέοι συνδικαλιστές θα πάρουν τη σκυτάλη, δε θα προσγειωθούν σ’ άγνωστο

έδαφος: θα δουν πως είναι δυνατόν να παλέψεις ενάντια σε καταχρηστικές απολύσεις ακόμα καιμέσα σε μια αμερικανική πολυεθνική.

Αν πετύχαμε όμως σ’ αυτήν την πρώτη μεγάλη απεργία είναι γιατί δεν ήταν η πρώτη. Το εναρκτήριο



λάκτισμα είχε δοθεί ένα χρόνο νωρίτερα, στα τέλη του 2000, από τους εργαζόμενους των

McDonald’s της λεωφόρου Σαιν-Ζερμαίν. Εκείνο δηλαδή που βρίσκεται κοντά στη Σορβόννη με τα

ψεύτικα πλαστικά βιβλία για διακόσμηση. Οι εργαζόμενοι είχαν βρει ένα σλόγκαν το οποίο συνόψιζε

καλά τις διεκδικήσεις τους: «Δεν είμαστε μπιφτέκια!». Επειδή η Σορβόννη ήταν πολύ κοντά, η

σύνδεση με τους φοιτητές της UNEF γίνονταν αβίαστα. Οι φοιτητές συνέβαλλαν ώστε να γίνουν

γνωστοί οι αγώνες μας. Την ίδια στιγμή έμαθα ότι το εστιατόριο της Pizza Hut της Όπερας θα

ξεκινούσε απεργία. Ήταν το εστιατόριο με τον πιο μεγάλο τζίρο στη Γαλλία – αλλά και παγκόσμια

σύμφωνα με τη διεύθυνση. Ένα εργοστάσιο για μάσα πίτσας τριών ορόφων. 15.000 ευρώ τζίρο την

ημέρα, 23.000 το Σαββατοκύριακο. Πήγα από την πρώτη μέρα και έμεινα για πάνω από έναν μήνα.

Ήταν η εποχή της πρώτης μου συντηρητικής απόλυσης, γεγονός που μου άφησε το χρόνο για να

εμπλακώ στο πλευρό του εκπροσώπου της CGT του εστιατορίου. Δεν ήμουν εγώ ο οποίος διεξήγαγε

τις συνομιλίες. Μου είχε κυρίως ανατεθεί η οργάνωση της απεργίας στο χώρο: να προβλέψω τι θα

τρώμε και που θα κοιμόμαστε, να κλείνω τα ραντεβού… και ν’ ασχολούμαι με τις σχέσεις με τα

ΜΜΕ.

Ήταν μια από τις πρώτες συγκρούσεις που καλύφθηκαν από τα μέσα εθνικής εμβέλειας. Η

κινητοποίησή μας άρχιζε να επεκτείνεται πέρα από τις σελίδες της Parisien του Ω- ντε-Σαιν. Οι

αγωνιστές που έχασαν ένα μήνα νωρίτερα την πρώτη μεγάλη σύγκρουση στα McDonald’s της Σαιν-

Ζερμαίν κατέφθασαν μαζικά στην Pizza Hut της Όπερας. Τόσο καλά που μετά από μερικές βδομάδες

μπορέσαμε να οργανώσουμε την πρώτη μεγάλη πορεία αποκλειστικά αφιερωμένη στην ταχεία

εστίαση. Ήταν στις 24 Φεβρουάριου του 2001. Μια ιστορική μέρα για μένα. Η πομπή 3.000 ή 4.000

ανθρώπων ξεκίνησε από τα διάσημα McDonald’s της λεωφόρου Σαιν-Ζερμαίν. Δεν είχα δει ποτέ να

κινητοποιείται τόσος κόσμος για την υπόθεσή μας. Με κατεύθυνση προς τους Άλς [Halles, το

ιστορικό εμπορικό κέντρο του Παρισιού, Σ.τ.Μ.], άλλο ένα εμβληματικό μέρος όπου

συγκεντρώνονται όλες οι φίρμες της ταχείας εστίασης: McDonald’s, Pizza Hut, Quick, Pizza dell’

arte… Ο σύλλογος της CGT τέθηκε επικεφαλής. Για μια στιγμή κοίταξα πίσω μου για να δω τον

κόσμο που είχε η πορεία. Έκανε καλό καιρό. Ήμασταν στο κέντρο του Παρισιού. Ήμουν περήφανοςπου βρισκόμουν επικεφαλής αυτής της πορείας.

Το πιο σημαντικό ήταν χωρίς αμφιβολία πως είχαμε πετύχει την ένωση με τους φοιτητές της UNEF

που είχε παρατήσει την εθνική της συγκέντρωση στη Σορβόννη και ήρθε να συμμετάσχει στην πορεία

μαζί μας. Εδώ και καιρό τώρα στριφογυρίζει στο μυαλό μου μια ιδέα: η πλειοψηφία των εργαζομένων

στην ταχεία εστίαση είναι φοιτητές γιατί λοιπόν να μη στήσουμε μια κοινή συνδικαλιστική

οργάνωση; Με ενιαία κάρτα ώστε οι εργαζόμενοι φοιτητές να μην πληρώνουν δυο φορές τη

συνδικαλιστική τους εισφορά. Πάντοτε επεξεργάζομαι αυτήν την ιδέα που μου επιτρέπει να θεωρήσω

τους νέους ως άτομα. Έχουν ανάγκη να κάνουν τόσο τις σπουδές τους όσο και να κερδίζουν τα προς

το ζην.

Οι συνθήκες της εργασίας μας δεν βελτιώθηκαν με τις πρώτες απεργίες του 2000 και οι περισσότερες

απεργίες είχαν ως αφορμή μια αδικαιολόγητη απόλυση. Οι βίαιες συγκρούσεις πολλαπλασιάστηκαν.

Τρία χρόνια αργότερα οι εργαζόμενοι του εστιατορίου της Pizza Hut στη Μπον- Νουβέλ, στο Παρίσι

πάντα, αντιστάθηκαν για 29 ημέρες. Ένας μήνας χαμένου μισθού. Όχι όμως και για το τίποτα.

Μπορεί να μην κερδίσαμε τίποτα αναφορικά με τους μισθούς, αλλά καταφέραμε να σταματήσει μια

διαδικασία απόλυσης και ν’ ακυρωθούν εννέα πειθαρχικές κυρώσεις∙ σχεδόν το ένα τέταρτο του

δυναμικού που ήθελε να τιμωρήσει ο μάνατζερ! Η σύγκρουση διήρκεσε για ένα πολύ απλό λόγο: επί

τρεις ημέρες η διεύθυνση αρνούνταν να με δει. Όμως οι απεργοί μ’ είχαν αναδείξει ως

διαπραγματευτή τους. Η διεύθυνση προσπάθησε να δράσει απευθείας με την ομοσπονδία τηςεμπορικής CGT, αλλά οι εργαζόμενοι επέμειναν έως ότου καθίσω στο τραπέζι των

διαπραγματεύσεων. Μικρή καινοτομία: η διεύθυνση είχε επιλέξει έναν αντιπρόσωπο του Medef

[Κίνημα Γαλλικών Επιχειρήσεων, ο γαλλικός ΣΕΒ, Σ.τ.Μ.] για να διεξάγει τις διαπραγματεύσεις.



Και δεν τα πήγαμε κι άσχημα. Πέρα από την ακύρωση των κυρώσεων κερδίσαμε ένα πριμ 30 ευρώ

για παπούτσια (που πρώτα το διέθεταν μόνο για τους εργαζόμενους του εστιατορίου, ενώ εδώ και

δέκα χρόνια το ζητάω για τα καταστήματα διανομής). Καταφέραμε ακόμα την εγκατάσταση ενός

ντους και ενός χώρου για διάλειμμα όπως το είχε άλλωστε απαιτήσει η επιθεώρηση εργασίας. Σε

λίγο θα γίνουν εκλογές για την ανάδειξη εκπροσώπων του προσωπικού. Τώρα που το

ξανασκέφτομαι, νομίζω ότι η διεύθυνση υποχώρησε γιατί το εστιατόριο της Μπον- Νουβέλ βρίσκεται

δίπλα από το McDonald’s της Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί. Οι εργαζόμενοι των McDonald’s ήρθαν

και μας βοήθησαν να καταλάβουμε το χώρο της Pizza Hut. Η διεύθυνση θα πρέπει να φοβήθηκε μια

από κοινού απεργία. Και μάλιστα θα πρέπει να φοβήθηκε πολύ… Ο προεδρεύων σύμβουλος της

Pizza Hut μας έκανε την τιμή να παρουσιαστεί. Θέλησα να επωφεληθώ για να του μιλήσω απ’

ευθείας. Χαμένος κόπος. Σε κάθε παρατήρηση, μου απαντούσε μ’ ένα μεγάλο χαμόγελο…

8. Απεργία επιτόπου ή εισαγόμενη;

Συμφωνώ απόλυτα με το να μπλοκάρει κανείς ένα εστιατόριο προκειμένου να ρίξει όλο του το βάρος

στη σύγκρουση. Ακόμα καλύτερα όμως είναι να μπλοκάρει πολλά εστιατόρια, κόβοντας έτσι τον

κεντρικό ανεφοδιασμό. Τον Απρίλιο του 2003, οι απεργοί των McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί, που είχαν ξεκινήσει ένα καινούργιο μπράντεφερ, ήθελαν να χτυπήσουν εκεί όπου πονούσε.

Με τη βοήθεια της CGT, μπλόκαραν την κεντρική αποθήκη των McDonald’s, η οποία βρίσκεται στο

Φλερύ-Μεροζί στην περιοχή του Παρισιού, ακριβώς δίπλα από τις φυλακές. Δώσαμε ραντεβού στη

μια η ώρα τα ξημερώματα στο πάρκιγκ της συνομοσπονδίας της CGT στο Μοντρέιγ.

Παρουσιάστηκαν καμιά εξηνταριά συνδικαλιστές, οι περισσότεροι εκ των οποίων της CGT, και

ορισμένοι «αναρχικοί». Φύγαμε, στα μέσα της νύχτας, με καμιά δεκαπενταριά αυτοκίνητα. Στις τρεις

η ώρα τα ξημερώματα όλα ήταν στη θέση τους. Ήμασταν έτοιμοι να μπλοκάρουμε τη ζώνη από την

οποία έφευγαν κάθε πρωί τα υλικά τα οποία, εν συνεχεία, έφταναν στα χάμπουργκερ των εστιατορίων

του Ιλ - ντε-Φρανς – αυτή η αποθήκη χρησιμεύει επίσης στην αποθήκευση μικρών ψωμιών, τα οποία

φεύγουν κατόπιν προς το Μπενελούξ.

Η παρέμβαση ξεκίνησε στα μέσα της νύχτας. Κλειδώσαμε την είσοδο βάζοντας λουκέτα στα κάγκελα

και έπειτα καθίσαμε ήσυχα στο μπροστινό μέρος. Εκεί υπήρχε ένα φορτηγό δανεισμένο από την

CGT, εφοδιασμένο μ’ ένα μετασχηματιστή για μουσική και καφέ. Οι οργανωτές είχαν επίσης

νοικιάσει δυο δωμάτια στο ξενοδοχείο της Formule 1, για ν’ αφήσουν τα πράγματά τους και να

ξεκουραστούν. Υπήρχαν θερμός και σάντουιτς σε ικανοποιητικό αριθμό. Όταν ένα συνδικάτο όπως

η CGT θέλει μπορεί. Εδώ και χρόνια προσπαθώ να εμπλέξω τη διεύθυνση του συνδικάτου στους

αγώνες της ταχείας εστίασης και τώρα η ώρα πλησίαζε.

Καταρχάς, ξεκινήσαμε τη συζήτηση με τους εργαζόμενους του χώρου που έρχονταν να μάθουν τα νέα. Άρχισαν να συνηθίζουν στο βλέμμα των διαδηλωτών. Ένα μήνα ήδη νωρίτερα, φίλοι είχαν

μπλοκάρει την αποθήκη με τη βοήθεια συνδικαλιστικών φορτηγών. Μπορέσαμε λοιπόν να

συζητήσουμε με τους εργαζόμενους και να τους εξηγήσουμε για αυτή μας τη δράση. Βάλαμε ένα

οδόφραγμα φιλτραρίσματος, ώστε ν’ αφήνουμε να περνούν τ’ άτομα, αλλά όχι τα εμπορεύματα. Το

πιο επώδυνο απ’ όλα ήταν να πρέπει να συμμορφώνεται κανείς με την καλή θέληση της υπηρεσίας

περιφρούρησης της CGT, της οποίας οι υπεύθυνοι φέρονται, ορισμένες φορές, σε μας τους «φτωχούς

και άπειρους επισφαλείς» σα να ήμασταν καουμπόη. Η υπηρεσία της περιφρούρησης αποφασίζει για

όλα: από τη θέση του καθένα έως και τη συγκεκριμένη ώρα κατά την οποία πρέπει να λήξει η όλη

επιχείρηση. Στη μια η ώρα το μεσημέρι, ο νομάρχης ζήτησε από την ηγεσία της CGT να εκκενώσει

όλους τους χώροι και τα παιδιά από την υπηρεσία της περιφρούρησης φρόντισαν να αδειάσουν τοχώρο. Χωρίς καν να ζητήσουν τη γνώμη μας.

Κατόπιν, μάθαμε ότι η διεύθυνση ανθρωπίνων πόρων των McDonald’s είχε τηλεφωνήσει απευθείας






στην ομοσπονδία της CGT-Εμπορίου ώστε να διαπραγματευτεί για την αποχώρησή μας. Εδώ και

δυο μήνες προσπαθούσαμε να διαπραγματευτούμε την επαναπρόσληψη ενός στελέχους, του Τίνο,

εκπροσώπου της Γενικής Συνομοσπονδίας Στελεχών (CGC), ο οποίος είχε απολυθεί επειδή είχε

υποστηρίξει τους εργαζόμενους σε μια προηγούμενη απεργία. Ζητούσαμε επίσης την αποχώρηση

του διευθυντή ούτως ώστε η διεύθυνση των McDonald’s Γαλλίας να ξαναναλάβει απευθείας τη

διαχείριση του εστιατορίου του Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί. Ζητούσαμε τέλος την αύξηση του

προσωπικού δυναμικού, το οποίο είχε χωριστεί στα δυο μετά και την τελευταία απεργία του 2001. Ο

σκοπός της διεύθυνσης ήταν ξεκάθαρος: κλείσιμο του καταστήματος και απόλυση των εργαζομένων.

Τέλος, δεδομένου πως η CGT αποφάσισε να άρει τον αποκλεισμό νωρίτερα απ’ ότι προβλεπόταν, η

διεύθυνση τρέναρε τα πράγματα και έτσι δεν μπορέσαμε να διαπραγματευτούμε πάνω σε τίποτα.

Είναι κρίμα γιατί τα ΜΜΕ (το TF1 και το France 2) ήταν εκεί και, με δεδομένο τον αριθμό των

αγωνιστών που ήταν παρόντες στη δράση αυτή, πιστεύω πως θα μπορούσαμε να μπλοκάρουμε το

χώρο για μια ακόμα ημέρα ούτως ώστε να τους εξαναγκάζαμε να μας μιλήσουν. Τι να γίνει όμως,

αυτή είναι η CGT επί του παρόντος. Η διεύθυνση των McDonald’s χαρακτήρισε τη δράση μας ως

«hold-up social». Μεγάλη μας τιμή! Κατ’ ιδίαν βέβαια μας μεταχειρίσθηκαν ως τρομοκράτες, ως

κακοποιούς και ληστές. Το περίεργο βέβαια θα ήταν αν εδώ και χρόνια δεν καταστρατηγούσαν τον

κώδικα εργασίας, αν σέβονταν τους εργαζόμενους και δεν προέβαιναν σε συνδικαλιστικό

στιγματισμό, ο οποίος μάλιστα ορισμένες φορές γίνονταν με χονδροειδή τρόπο. Έξι μήνες αργότερα,

το Σεπτέμβριο του 2003, οι εργαζόμενοι συνέχιζαν την κατάληψη των McDonald’s του

Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί…

Αυτού του είδους τα εγχειρήματα δεν αποτελούν μέρος του παραδοσιακού οπλοστασίου των

συνδικάτων, ενώ ο σκοπός του εγχειρήματος είναι ακριβώς αυτός. Προκειμένου να διαρκέσει μια

απεργία πρέπει να γίνει με διαφορετικό τρόπο. Πρέπει κανείς να βγει έξω από την αποστειρωμένη

ατμόσφαιρα της επιχείρησης κάνοντας ευρύτερα γνωστό το μήνυμά του καθώς επίσης και να μην

οπισθοχωρεί μπροστά στα ΜΜΕ. Στη CGT όμως, όπως και αλλού, τρώμε το χρόνο μας

κριτικάροντας τα ΜΜΕ. Είναι άλλωστε ο πιο βολικός στόχος για όλους αυτούς που δεν ξέρουν πιαενάντια σε ποιον ν’ αγωνιστούν. Πιστεύω πως η δημοσιοποίηση των αγώνων μας είναι σημαντική.

Χάρη στους δημοσιογράφους μπορώ να κάνω γνωστές τις συνθήκες εργασίας μας στην Pizza Hut.

Τι θα έκανα αν δε μιλούσαν για τις απεργίες μας; Προκειμένου να διηγηθώ τη ζωή μου, αυτή ενός

διανομέα πίτσας που βρίσκεται σε διαμάχη με μια αμερικανική πολυεθνική πήγα παντού, από την

τοπική έκδοση της Parisien του Ω- ντε-Σαιν έως τα τηλεοπτικά πλατό των καναλιών εθνικής

εμβέλειας,. Ποτέ δεν αρνήθηκα συνέντευξη, ακόμα και σε φοιτητές δημοσιογράφους, διότι ξέρω πως

το αδύνατο σημείο της Pizza Hut ή των McDonald’s δεν είναι αυτό που σερβίρουν για φαγητό (έστω

κι αν είναι ο,τιναναι…), αλλά η ίδια η εικόνα της επιχείρησης στους καταναλωτές: η ιερή «μάρκα»,

το λογότυπο. Δε μένει παρά να δει κανείς μια από τις τελευταίες διαφημιστικές εκστρατείες των

McDonald’s, η οποία βασίζεται στο αίσθημα ευτυχίας του να δουλεύει κανείς όταν είναι φοιτητής σ’ένα fast-food. Ο βασιλιάς των χάμπουργκερ διοργάνωσε επίσης μια ημερίδα με ελεύθερη είσοδο,

ώστε το κοινό να μπορεί να βλέπει τι συμβαίνει (υποτίθεται) στην κουζίνα. Νομίζω πως οι απεργίες

μας δε γίνονται και για το τίποτα στο πλαίσιο αυτής της αιφνίδιας επιθυμίας για καθαρότητα και

διαφάνεια.

Τα ΜΜΕ στράφηκαν πάνω μου για έναν απλό λόγο: ήμουν ο μόνος που πήγε μπροστά στα

μικρόφωνα, τα στυλό και τις κάμερες για να πει φωναχτά όλα όσα οι εργαζόμενοι λένε χαμηλόφωνα.

Τα δέκα χρόνια μόχθου μου στην Pizza Hut μου παρέχουν άλλωστε, περισσότερη νομιμοποίηση σε

σχέση με τους νέους που απλά και μόνο περνούν και φεύγουν και δεν έχουν άλλο σκοπό πέρα απ’ το

να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές τους. Για να κάνω δημοφιλή έναν αγώνα πρέπει επίσης να είμαιδιαθέσιμος και να προσπαθήσω για ώρες να πείσω τους δημοσιογράφους, με κίνδυνο βέβαια να

ξετινάξω το λογαριασμό του κινητού μου! Και έπειτα υπάρχουν πολλοί επισφαλείς διανοούμενοι

στον τύπο, πολλοί δημοσιογράφοι που πληρώνονται με το κομμάτι και καταλαβαίνουν πολύ καλά το



σύστημα που καταγγέλλω. Προσπαθώ να μιλάω με τρόπο απλό αποφεύγοντας την ξύλινη γλώσσα.

Δεν πρέπει να φοβάται κανείς να μιλήσει. Οι περισσότεροι από τους εργαζόμενους αποφεύγουν τα

ΜΜΕ, ακόμα και κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, ενώ εγώ τους κολλάω. Σε κάθε περίπτωση,

δεν έχω να χάσω τίποτα πέρα από έναν άθλιο μισθό. Διαφορετικά θα ήμουν στο ταμείο ανεργίας. Θα

ήταν το ίδιο πράγμα. Καλύτερα λοιπόν, να επωφεληθώ και ν’ αγωνιστώ για να κάνω γνωστές τις

συνθήκες εργασίας μας. Με βάση αυτό, είναι γεγονός πως οι εμφανίσεις μου στα ΜΜΕ ήταν εκείνες

που προκάλεσαν μεγάλα προβλήματα στη διεύθυνση. Μέχρι το 2000, όσο οι εκκλήσεις μου για

μικρές στάσεις εργασίας γίνονταν γνωστές απλά και μόνο στο εσωτερικό της επιχείρησης, όλα

πήγαιναν καλά. Μόλις όμως αγγίξει κανείς την εικόνα και τη φήμη του εργοδότη… Η πρώτη φορά

που τέθηκα σε διαθεσιμότητα έγινε συγκεκριμένα μετά από το πέρασμά μου από το κανάλι France 3

και από την Le Parisien. Στην αρχή τέθηκα σε διαθεσιμότητα για μια μέρα, μετά για δυο, μετά για

πέντε και τελικά σε συντηρητική διαθεσιμότητα όσο οι αγώνες μας άρχιζαν σταδιακά να γίνονται

γνωστοί στο ευρύ κοινό. Πρόκειται για μια βασική αρχή του αμερικάνικου μάνατζμεντ: να μη

βγαίνουν άπλυτα στη φόρα. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν τ’ άπλυτά τους είναι πολύ βρώμικα. Γρήγορα

όμως συνειδητοποίησα ότι αν μέναμε στο εσωτερικό της επιχείρησης, τετ-α-τετ με τη διεύθυνση, δε

θα μπορούσαμε να κερδίσουμε. Έπρεπε να κάνουμε τον αγώνα μας πρόβλημα της ίδιας της κοινωνίας

και τα ΜΜΕ με βοήθησαν πολύ σ’ αυτό. Για έναν συνδικαλιστή αυτό είναι ένα είδος απαραίτητου

ενισχυτή. Ένα γιγαντιαίο μεγάφωνο.

Αυτό μπόρεσα να το διαπιστώσω μετά από το πέρασμά μου στην εκπομπή του Λωρέν Ρυκιέ στο

κανάλι France 2 το Μάρτιο του 2001. Ξαφνικά δεν ήμουν πια ο «γαμιόλης κωλοσυνδικαλιστής»,

αλλά έγινα ο «Αμπντέλ -που-είδαμε-στην-τηλεόραση». Κατά τη διάρκεια της συνδικαλιστικής μου

περιοδείας, η υποδοχή που μου επιφύλαξαν στα καταστήματα, τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι

μάνατζερς, ήταν διαφορετική διότι όλος ο κόσμος βλέπει τηλεόραση. Ακόμα και ο νέος διευθυντής

ανθρωπίνων πόρων της Pizza Hut, ο οποίος με είδε σε μια εκπομπή του καναλιού Planète! Μου είπε

ότι συμφωνούσε μαζί μου στο ζήτημα του turn-over και πως η Pizza Hut όντως έχει συμφέρον να

κρατά τους εργαζόμενους της. Εν ολίγοις, η τηλεόραση είναι λίγο μαγική, δεν είναι; Και έχει γίνειένα βασικό συστατικό κάθε κοινωνικής σύγκρουσης.

Γενικά πάντως, η τηλεόραση μάλλον έπεται του έντυπου τύπου, που είναι πιο ευαίσθητος σε

κοινωνικά ζητήματα. Η ομάδα του Λωρέν Ρυκιέ με κάλεσε για να θίξω το ζήτημα των δυο μεγάλων

και εν εξελίξει απεργιών στα fast-food του κέντρου του Παρισιού, έχοντας διαβάσει ένα δικό μου

πορτραίτο σε μια καθημερινή εφημερίδα εθνικής εμβέλειας. Μερικές ώρες μετά έλαβα ένα

τηλεφώνημα των βοηθών του Κριστόφ Ντεσαβάν που διεύθυνε μια ανταγωνιστική εκπομπή, την ίδια

ώρα, στο TF1. Μου υποσχέθηκαν 10 λεπτά απευθείας σύνδεσης ενώπιον ενός αντιπροσώπου του

SNARR. Επικοινώνησα με την εκπομπή του Ρυκιέ για ν’ ανεβάσω τους τόνους.

Αυτό δεν το είδαν με καλό μάτι:

-Αυτό δε γίνεται με τίποτα, μου είπαν. Κι έπειτα η μικρή σας κινητοποίηση καλή και συμπαθητική

είναι, αλλά αυτό μπορεί ν’ αλλάξει.

-Η απόφαση για τη συμμετοχή στην εκπομπή θα ληφθεί στο επίπεδο του συλλόγου CGT -ταχείας

εστίασης, απάντησα.

-Καλώς, τότε καλούμε όλο το σύλλογο.

Έτσι βρεθήκαμε τέσσερις στο πλατό του Ρυκιέ: η Κορίν από το Quick, ο Ζαν-Κλωντ «ομαδάρχης»

στα McDonald’s, ο απαραίτητος Καρίμ από τη EuroDisney κι εγώ. Η σύγκλιση των αγώνων μας

στην τηλεόραση ήταν συμβολική. Μετά το πέρασμά μας δεχθήκαμε δεκάδες τηλεφωνήματα από



δημοσιογράφους. Τα ρεπορτάζ πάνω στις συνθήκες εργασίας μας πολλαπλασιάστηκαν. Αυτός ήταν

ο στόχος. Από τη μικρή μου εμπειρία στα ΜΜΕ έβγαλα το συμπέρασμα ότι δεν πρέπει κανείς να

παθιάζεται κιόλας: μας χρησιμοποιούν όσο τους χρησιμοποιούμε. Αυτό μπόρεσα να το καταλάβω

όταν απολύθηκα για δεύτερη φορά. Ήταν στα μέσα Ιουλίου και τότε δεν είχε ούτε κάμερες, ούτε

δημοσιογράφους. Κάλεσα την αρχισυνταξία των εφημερίδων, αλλά η απόλυσή μου δεν τους

ενδιέφερε πια. Μόνος μέσα στα σκατά κατέβηκα γρήγορα από το μιντιακό μου συννεφάκι.

Μια απεργία δεν μπορεί να ζήσει μόνο μέσω των ΜΜΕ. Σήμερα, χρειάζεται ένα δυναμικό και

πολύμορφο κίνημα ώστε να κάνει γνωστό σε όσο το δυνατό περισσότερους τα προβλήματα των

επισφαλών εργαζομένων. Για το λόγο αυτό πρέπει πρώτα απ’ όλα να επιτεθούμε στην εικόνα της

επιχείρησης, το λογότυπό της, την αλυσίδα της, τη φίρμα της. Να ενημερώσουμε τους καταναλωτές.

Εξού και οι ενέργειες «κομάντο» στις οποίες προβαίνουμε συχνά πυκνά ώστε ο κόσμος να μην ξεχνά

τους αγώνες μας. Διότι, στην επικαιρότητα, τι είναι εκείνο που βαραίνει περισσότερο στη μάχη των

ημι-χαμηλόμισθων της ταχείας εστίασης ενάντια στη χιονοστιβάδα των εξαγγελλόμενων κοινωνικών

προγραμμάτων των τελευταίων μηνών; Είμαστε πεπεισμένοι πως το πρόβλημα της επισφαλοποίησης

(précarisation) της εργασίας πρέπει να τεθεί ως πολιτικό πρόβλημα διότι αφορά όλο και

περισσότερους εργαζόμενους. Για παράδειγμα πότε θα γίνει επιτέλους η πρώτη δυναμική απεργία

των προσωρινών εργαζομένων, των οποίων ο αριθμός αυξήθηκε κατακόρυφα κατά τη διάρκεια της

δεκαετίας του 1990; Περιμένοντας εκείνη την ημέρα όπου οι επισφαλείς εργαζόμενοι θα μπορούν να

εκφραστούν, ας προσπαθήσουμε να διαδώσουμε τους τρόπους δράσης μας.

Έτσι, δημιουργήθηκε και το δίκτυο Stop-Précarité με το οποίο διοργανώσαμε κι άλλα εγχειρήματα

«γροθιά στο στομάχι». Αυτό το άτυπο δίκτυο δημιουργήθηκε κυρίως από την Εβελίν Περέν,

υπεύθυνη της Δράσης ενάντια στην Ανεργία (AC!), μετά από τις πρώτες μεγάλες απεργίες της

ταχείας εστίασης στο Παρίσι. Εκτιμούσαμε πως οι αγώνες μας ήταν πολύ διασκορπισμένοι και πως

έπρεπε οπωσδήποτε να συνδέσουμε την κινητοποίησή μας μ’ εκείνη των ανέργων, προσωρινών

ηθοποιών. «Όσο οι επισφαλείς εργαζόμενοι θα είναι λίγο ή καθόλου συνδικαλισμένοι, περνώντας

από τη μια επιχείρηση στην άλλη και υποταγμένοι σε μια ισχυρή συνδικαλιστική καταπίεση, τόσοθα προστατεύονται όλο και λιγότερο από τα συνδικάτα (εκτός από το “Γκρουπ των Δέκα” και τη

“CGT”). Αυτή όμως η τελευταία αποφεύγει να ρίξει όλες τις δυνάμεις της στη μάχη εναντίον της

επισφάλειας», γράφαμε στην «Έκκληση για τη δημιουργία ενός δικτύου Stop-Précarité», η οποία

συντάχθηκε το 2001. Σ’ αυτήν την έκκληση απάντησαν οργανώσεις των ανέργων (η AC!, η APEIS

[Σύλλογος για την εργασία, την πληροφόρηση και την αλληλεγγύη μεταξύ των ανέργων και των

επισφαλών εργαζομένων, Σ.τ.Μ.], η MNCP [Εθνικό Κίνημα Ανέργων και Επισφαλών Εργαζομένων,

Σ.τ.Μ.] η CGT-Προσωρινών εργαζομένων, η CGT-Εμπορίου, η SUD [Συνδικαλιστική Ομοσπονδία

Βοντουάζ, Σ.τ.Μ.]), αλλά και οργανώσεις όπως η Aaargh. Επίσης, νέοι εργαζόμενοι με συμβάσεις

έτοιμες να λήξουν, οι εργαζόμενοι στα Virgin, τα FNAC ή τα Maxi-Livres. Όλοι συμφωνούμε στην

ύπαρξη κοινών διεκδικήσεων: επιβολή φορολογίας στην καταχρηστική προσφυγή σε συμβάσειςπεριορισμένου χρόνου εργασίας και στην προσωρινότητα, μεταβολή της ζήτησης του μερικού

χρόνου απασχόλησης σε πλήρη χρόνο απασχόλησης, δικαίωμα σε μια εκπαίδευση που να επιλέγεται

ελεύθερα και να ανταμείβεται επαρκώς, κτλ.

Οι πρώτες συναντήσεις έγιναν στη Συνέλευση των μελών του Συνδικάτου στην οδό Τουρμπίγκο στο

Παρίσι. Η πρώτη δράση του δικτύου Stop-Précarité ήταν να διεισδύσει στο γιγαντιαίο εμπορικό

κέντρο της Μπελ -Επίν στο προάστιο του Παρισιού. Ήταν μια ενέργεια πρακτική και συμβολική

ταυτόχρονα, διότι όλες οι φίρμες που επωφελούνται της επισφαλοποίησης της εργασίας ήταν

συγκεντρωμένες στο ίδιο σημείο. Εκεί βρίσκονταν ακόμα και τα Marks and Spencer, για τα οποία

μιλούσαμε πολύ εκείνη την περίοδο, διότι το βρετανικό αφεντικό είχε εξαγγείλει το κλείσιμο τωνγαλλικών καταστημάτων στέλνοντας ένα απλό e-mail στους εργαζόμενους λίγο πριν την έναρξη της

Συνέλευσης. Ήμασταν καμιά τριανταριά και πηγαίναμε από κατάστημα σε κατάστημα για να

μοιράσουμε προκηρύξεις της CGT μαζί με διασταυρωμένες μαρτυρίες εργαζομένων από



διαφορετικές αλυσίδες παραγωγής. Διότι κάθε κατάστημα είναι μια μικρή φυλακή: όλα είναι με

τέτοιο τρόπο καμωμένα ώστε να εμποδίζουν τους εργαζόμενους να γνωρίζουν τι συμβαίνει αλλού.

Θέλαμε μόνο να τους ενημερώσουμε για τα δικαιώματά τους και να διαμαρτυρηθούμε για την

καθιέρωση της εργασίας τις Κυριακές.

Δεύτερη ενέργεια: αφότου είχαμε πάει να συναντήσουμε όσους εργάζονταν «σε αλυσίδα» θελήσαμε

να το καταγγείλουμε στις αρχές. Από το Σεπτέμβρη του 2001, εισβάλαμε στους χώρους της

επιθεώρησης εργασίας στο Παρίσι. Ο διευθυντής του υποκαταστήματος αρχικά μας μάλωσε: «Δεν

είναι σωστό οι συνδικαλιστές να εισβάλλουν μ’ αυτόν τον τρόπο!». Πήγαμε εκεί για να

καταγγείλουμε τις συνθήκες εργασίας στις επιχειρήσεις μας και για να διαμαρτυρηθούμε εναντίον

του γεγονότος πως η επιθεώρηση εργασίας είχε δεχτεί τη δεύτερη απόλυσή μου. Η ενέργεια έληξε

με μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον επιθεωρητή εργασίας που αντιμετώπιζε και ο ίδιος, όπως και

’μεις, το πρόβλημα της επισφαλοποίησης, αλλά ο οποίος δεν είχε τα απαραίτητα νόμιμα μέσα για να

αντισταθεί. Προβήκαμε στην ίδια ενέργεια λίγο αργότερα με τις καμαριέρες της Arcade, εργολαβία

του ομίλου Accor, που βρίσκονταν εδώ και ένα χρόνο σ’ απεργία εξαιτίας των απίστευτων πιέσεων

του εργοδότη τους. Αυτές οι γυναίκες πληρώνονταν στην πραγματικότητα σε συνάρτηση με το ρυθμό

εργασίας τους: μόλις 17 λεπτά για να συγυρίσουν ένα δωμάτιο, ούτε λεπτό παραπάνω. Αν

ξεπερνούσαν αυτό το όριο, κάτι που συνέβαινε πολύ συχνά, η επιπλέον εργασία δεν πληρωνόταν.

Πιο συγκεκριμένα, δεν πληρώνονταν με την ώρα, αλλά με το κομμάτι. Ωμή εκμετάλλευση δηλαδή.

Θελήσαμε λοιπόν να υποχρεώσουμε την επιθεώρηση εργασίας να φτάσει μέχρι τον εντολέα διαταγών

(την Accor) ώστε να τιμωρήσει τις παρεκκλίσεις του υπεργολάβου της. Πράγμα και το οποίο έκανε.

Η Accor υπέγραψε ένα καταστατικό με το οποίο καταργεί την πληρωμή με το κομμάτι.

Το δίκτυο Stop-Précarité είναι επίσης ένας χώρος σκέψης. Διοργανώνει συζητήσεις πάνω στην ηθική

παρενόχληση ή την κοινωνιολογία της εργασίας. Εγώ πάντως από πλευράς μου προτιμούσα πάντοτε

να βρίσκομαι εν δράσει ώστε να υπερασπίζομαι συγκεκριμένα τους εργαζόμενους και να κάνω να

υποχωρούν τ’ αφεντικά. Τα μέλη του δικτύου ενεπλάκησαν επίσης στη μεγάλη απεργία των

McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί, με κύριο σκοπό να καταλάβουν το χώρο τις ημέρες«κάμψης». Αυτή η απεργία ήταν πράγματι μια καταπληκτική στιγμή σ’ επίπεδο κινητοποίησης

αγωνιστών, που ενημερώνονταν για την εξέλιξη της απεργίας συμβουλευόμενοι την ιστοσελίδα μου

στo Διαδίκτυο1. Τα κάναμε όλα, ακόμα και να διαδηλώσουμε στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων

ώστε να υποστηρίξουμε τους εργαζόμενους των Virgin και FNAC. Το να είσαι στα Ηλύσια Πεδία,

περιβαλλόμενος από τα CRS [γαλλικά Ματ, Σ.τ.Μ.], αυτό από μόνο είναι κάτι το απίστευτο για μένα.

Και το αλατοπίπερο της υπόθεσης είναι πως διαλέξαμε την ημέρα όπου ο υποψήφιος Λιονέλ Ζοσπέν,

που ήταν επίσης και πρωθυπουργός, θα υπέγραφε το βιβλίο του στα Virgin.

Μια άλλη μεγάλη στιγμή ήταν η απεργία των εστιατορίων της Pizza Hut των Άλς. Ο εκπρόσωπος

της CGT με κάλεσε ώστε να πάω να τον υποστηρίξω. Όπως συνήθως η διεύθυνση ήθελε ν’ απολύσει

μια ρεσεψιονίστ χωρίς σοβαρό λόγω. Μοιράσαμε προκηρύξεις και υπογράψαμε αιτήσεις.Καλούσαμε σε μποϋκοτάζ της Pizza Hut από το μεγάφωνο. Η διεύθυνση μας έστειλε έναν από τους

φουσκωτούς της, αλλά ήμασταν τόσοι ώστε να μη μας φοβίσει. Οι περισσότεροι από τους

εργαζόμενους του εστιατορίου προτίμησαν να μην πουν ανοιχτά αυτά που είχαν ώστε να μην δώσουν

άσχημη εντύπωση στον μάνατζερ. Η πιο αστεία στιγμή όμως ήταν όταν ο εκπρόσωπος του

εστιατορίου ανήγγειλε απ’ τα μεγάφωνα δωρεάν πίτσα για όλους ώστε να κάνει πιο δημοφιλή την

κινητοποίηση. Ξαφνικά είδαμε να καταφθάνουν πεινασμένοι απ’ όλες τις μεριές των Άλς, που είναι

σε κακόφημη περιοχή. Κατέφθασαν όλοι οι άστεγοι, οι καταζητούμενοι, οι επαίτες. Ήταν μάλλον

συμπαθητικοί και πεινούσαν. Υπήρχε τόσος κόσμος ώστε η διεύθυνση αναγκάστηκε να κλείσει τις

πόρτες του εστιατορίου!

Όσο εξασκείται μ’ αυτόν τον τρόπο ο συνδικαλισμός μπορεί να ξαναγίνει ένα μέσο έκφρασης των

εργαζομένων. Με την προϋπόθεση να τα παίρνει κανείς όλα πολύ στα σοβαρά. Ακόμα και τις

Κυριακές με βροχή συνεχίζαμε με καλή διάθεση την περιοδεία στα μαγαζιά. Επινοήσαμε την αρχή



της κυλιόμενης απεργίας. Στη Νεγύ-σουρ-Σαιν, για παράδειγμα, πήγαμε να παίξουμε ταμ-ταμ στην

είσοδο του καταστήματος διανομής ώστε να μην μπορούν να λάβουν παραγγελίες. Έπειτα πήγαμε

στο Πουτό, στο Ορντενέ, στο Ρισάρ-Λενουάρ, κτλ. Κάθε φορά ένας (μια) εργαζόμενος-η μας

καλούσε για να διαμαρτυρηθεί στο μάνατζερ. Πηγαίναμε με φίλους, που μπορεί να μην ήταν

απαραίτητα της Pizza Hut, αλλά που ήθελαν να βοηθήσουν τις κινητοποιήσεις μας. Συχνά ο Καρίμ

έφερνε τέσσερις ή πέντε συναδέλφους του για να με βοηθήσουν να κρατήσω τις απεργίες. Οι

διεκδικήσεις ήταν πάντα οι ίδιες: αύξηση των μισθών, πριμ επικινδυνότητας στους διανομείς,

παπούτσια ασφάλειας, κτλ. Το ηθικό ήταν ακμαιότατο γιατί τόσο οι εργαζόμενοι, όσο και οι

περαστικοί μας ενθάρρυναν. Θυμάμαι ένα γέρο που περνούσε το δρόμο. Ο μάνατζερ βιάστηκε να

τον κάνει μάρτυρα του μπλοκαρίσματος του εστιατόριου. Ο γέρος του απάντησε: «Και ’σεις ξέρετε

τι ζητάτε από τους εργαζόμενους σας; Ο γιος μου δουλεύει σε σας και ξέρω πώς λειτουργείτε.

Μπράβο παιδιά, συνεχίστε!» Όχι παίζουμε…!

9. Ζήτω η δημοκρατία στη CGT

Η CGT κι εγώ συναντηθήκαμε, σχεδόν τυχαία, μέσω μιας προκήρυξης που είχε αναρτηθεί σ’ ένα

συνδικαλιστικό πανό του καταστήματος μου το 1996. Τώρα είναι εφτά χρόνια που συμμετέχω σ’αυτήν την παλιά Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας, η οποία μου έδωσε πολλά πριν μ’ απογοητεύσει.

Μήπως πρόκειται για ακόμα ένα ζήτημα χάσματος γενεών;

Καταρχάς, έγινα ένα είδος μικρού απαράτσικ έως ότου να βοηθήσω στο συνέδριο της CGT το 1999

στο Στρασβούργο. Το έβρισκα υπέροχο να είμαι εκεί στα 26 μου μετά από λίγα μόνο χρόνια

συνδικαλισμού. Χάρη σε μια παραίτηση της τελευταίας στιγμής μπόρεσα να συμμετάσχω ενεργά σ’

αυτό το συνέδριο το οποίο εξέλεξε τον Μπερνάρ Τιμπό επικεφαλής της κεντρικής επιτροπής. Κατά

το πέρασμά μου μ’ έκαναν, με διακριτικό τρόπο, να καταλάβω πως το γεγονός ότι ήμουν Άραβας

διευκόλυνε την παρουσία μου στο συνέδριο. Στην πραγματικότητα, με διάλεξαν ώστε ν’ ανεβάσουν

τις στατιστικές εκπροσώπων με καταγωγή από χώρες του εξωτερικού. Για την εικόνα τους δηλαδήκαι μόνο.

Από τη σκοπιά των συνδικαλιστικών εντολών που μου εμπιστεύτηκαν αντιπροσώπευα σχεδόν 500

συνδικαλιστικές «βάσεις» στη Γαλλία. Ήταν η εποχή που ακόμα πίστευα, χωρίς ενδοιασμούς, στη

CGT και σ’ αυτό που εκπροσωπούσε καθώς και στις προοπτικές που διάνοιγε σε νέους συνδικαλιστές

όπως εγώ. Ψηφίζαμε με ανάταση χειρός. Γρήγορα όμως αποστασιοποιήθηκα όταν διαφώνησα να

γίνει η ένωση με την CFDT. Θα έπρεπε να χειροκροτήσω την Νικόλ Νοτά που ήταν η επίτιμη

προσκεκλημένη του συνεδρίου! Επρόκειτο για μεγάλη απάτη. Τα μέλη της CGT σιδηροδρόμων

άρχισαν να κάνουν φασαρία με τις κόρνες ομίχλης ώστε να μην ακούμε τα σφυρίγματα της αίθουσας

τα οποία προορίζονταν προς την Νοτά. Στη συνέχεια μου ζήτησαν να ψηφίσω για τη μια ή την άλληλύση, αλλά εγώ αρνήθηκα. Λίγο αργότερα, η CGT επιλέχθηκε από τη CFDT να εισχωρήσει στους

κόλπους της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (CES) και, για μένα, από τότε έπαψε να είναι

ένα συνδικάτο που αγωνίζεται μετωπικά. Σιγά-σιγά η CGT γίνεται συνδικάτο εργοδοτικής συνοδείας

όπως και τα υπόλοιπα, εξου λοιπόν και η απογοήτευσή μου.

Πρέπει ν’ αναγνωρίσω ωστόσο πως στους κόλπους της Pizza Hut η CGT παραμένει το μόνο

συνδικάτο το οποίο αντιστέκεται στη διεύθυνση. Όλα τα υπόλοιπα (CFDT, CFTC, FO, CGC)

υπογράφουν συμφωνίες χωρίς στην πραγματικότητα να διαπραγματεύονται ή, εν πάση περιπτώσει,

να διαπραγματεύονται αρκετά, κατά τη γνώμη μου. Αρκετοί συνδικαλιστές κυκλοφορούν μ’ ένα

στυλό στο χέρι, ενώ στη CGT αυτοί είναι οι λιγότεροι. Είμαι γενικός γραμματέας του συνδικάτουτης CGT-Pizza Hut-SEPSA. Επίσης, είμαι μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της ομοσπονδίας

Εμπορίου της CGT, η οποία όμως δεν αποτελεί και το πιο ισχυρό κομμάτι του συνδικάτου. Σε κάθε

περίπτωση πάντως, σ’ αυτούς τους χώρους, το προσωπικό δεν πολυβαραίνει μπροστά στις δημόσιες

http://generationprecaire.blogspot.com/2007/11/9-cgt.html





διαμάχες. Ο μεγάλος αριθμός των αγωνιστών της ομοσπονδίας Εμπορίου προέρχεται από μεγάλα

καταστήματα τύπου Γκαλερί Λαφαγιέτ.

Στην εκτελεστική επιτροπή της ομοσπονδίας θεωρητικά είμαστε γύρω στους 60 που επιλέγουν τις

επόμενες κινήσεις και τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν σε μια απεργία ή και την υποστήριξη ενός

κλάδου που παρουσιάζει δυσκολίες. Στην πραγματικότητα όμως, είναι τα 20 «εκλεγμένα» (ή πιο

συγκεκριμένα, επιλεγμένα) άτομα του πολιτικού γραφείου εκείνα που αποφασίζουν για όλα. Στη

γλώσσα της CGT πρόκειται για «συλλογικότητα προώθησης και προσανατολισμού». Προτιμώ να τη

λέω «συλλογικότητα απώθησης» διότι δεν ανέχεται την αμφισβήτηση στις τάξεις της. Αποτέλεσμα:

από τους καμιά εξηνταριά εκπροσώπους που ήταν παρόντες στην αρχή, μόνο οι μισοί αποφασίζουν

– εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι στο πολιτικό γραφείο. Εν ολίγοις, λειτουργούμε χωρίς να

επικοινωνούμε με το εξωτερικό περιβάλλον. Η CGT σε τίποτα δε θυμίζει συνδικάτο. Για παράδειγμα,

η εκλογή νέου γενικού γραμματέα τον Ιούνιο του 2003 είχε υπολογιστεί από πριν όπως άλλωστε και

αυτή του πολιτικού γραφείου: ανάταση χειρός, επιλογή και καθόλου συζήτηση. Η συνάδελφός μου

η Λατίφα, που δουλεύει στην αλυσίδα καταστημάτων Maxi-Livres, προσπάθησε πολύ προκειμένου

να μπορέσει να θέσει υποψηφιότητα, αλλά της απάντησαν πως αυτό δεν ήταν δυνατό, πως οι

υποψηφιότητες είχαν κλείσει, πως την επόμενη φορά θα δούμε και πως μπορούσε να το ξανασκεφτεί.

Η Λατίφα λοιπόν κι εγώ, μαζί με δυο-τρεις άλλους εκπροσώπους, των οποίων η καταγωγή ήταν από

το εξωτερικό, επωμιστήκαμε το ρόλο αντιπαράθεσης με τους «επισήμους». Ένας ρόλος που δεν είναι

πάντα εύκολο να τον αναλάβεις. Δέχτηκα, για παράδειγμα, κριτικές για τις δηλώσεις μου στον τύπο.

Πρόκειται για το μεγάλο τους παιχνίδι σχετικά μ’ ερωτήσεις επικαιρότητας της εκτελεστικής

επιτροπής: κάθονται και ξεψαχνίζουν ό,τι λέω στους δημοσιογράφους ψάχνοντας να βρουν τις

δηλώσεις που είναι εντός και τις δηλώσεις που είναι εκτός «γραμμής». Δεν αγωνίστηκα όμως εδώ

και τόσα χρόνια στην Pizza Hut για να πρέπει να λυγίζω μπροστά στους μόνιμους συνδικαλιστικούς

υπαλλήλους. Δεν έχω λογαριασμούς με κανέναν. Αποτέλεσμα: δεν πηγαίνω σχεδόν πια καθόλου

στην ομοσπονδία διότι βαρέθηκα να με κατηγορούν για τις τελευταίες ενέργειές μου ή για την

τελευταίες μου δηλώσεις. Ζήτω η δημοκρατία στη CGT!

Μια όμως από αυτές τις τελευταίες κατηγορίες μου στοίχισε ιδιαίτερα. Μεταξύ των δυο γύρων των

προεδρικών εκλογών του 2002, είχα δηλώσει στην La Nouvelle Vie Ouvrière, την εφημερίδα της

CGT, ότι: «στον πάτο της ιεραρχικής κλίμακας στην ταχεία εστίαση συναντάει κανείς Μαύρους και

νέους από τις χώρες του Μαγκρέμπ (Beurs). Όσο αντίθετα ανεβαίνουμε στην ιεραρχία τόσο η

ιεραρχία λευκαίνει και εκγαλλίζεται». Είχα προσθέσει: «Το ίδιο συμβαίνει και στα συνδικάτα, του

δικού μου συμπεριλαμβανομένου». Γι’ αυτήν τη μικρή φράση, η οποία εντούτοις αντανακλά την

πραγματικότητα τόσο στη CGT όσο και σε μια μεγάλη μερίδα οργανώσεων εκπροσώπησης της

γαλλικής κοινωνίας (συνδικάτα, πολιτικά κόμματα, τηλεόραση…), τα μέλη του πολιτικού γραφείου

μου έκαναν ένα σωρό σκηνές. «Αυτό αγγίζει το αποκορύφωμα του απαράδεκτου», μου έγραψε ογενικός γραμματέας. Ποιο είναι όμως το απαράδεκτο; Η πραγματικότητα; Μήπως δεν είναι αλήθεια

ότι οι νέοι Άραβες υποεκπροσωπούνται σε υπεύθυνες θέσεις συμπεριλαμβανομένης και της CGT; Οι

υπεύθυνοι του συνδικάτου μου απάντησαν ότι στις τάξεις τους υπήρχαν συνδικαλιστές με ιταλική,

πολωνική ή ισπανική καταγωγή. Αυτό είναι αλήθεια. Ο σκοπός μου δεν ήταν να δηλώσω πως ήταν

ρατσιστές, αλλά να τους κάνω να καταλάβουν πως υπάρχει πρόβλημα εκπροσώπησης των

εργαζομένων και πως οι μετανάστες που φτάνουν τώρα τελευταία στην αγορά εργασίας δε

ριψοκινδυνεύουν να συνδικαλιστούν βλέποντας πως κανένας μεταξύ τους δεν καταφέρνει να

εισχωρήσει στα συνδικάτα. Βέβαια, πρέπει να ειπωθεί πως η CGT άκουσε τις κριτικές μου: ένας

Άραβας μόλις που εισχώρησε στο πολιτικό γραφείο.

Δεν είχα καμιά όρεξη ν’ ασχοληθώ περισσότερο με το γραφείο ούτε να αποκοπώ από την

πραγματικότητα της επιχείρησης, όπως με περισσή ευκολία κάνουν οι περισσότεροι των μόνιμων

συνδικαλιστών. Τη στιγμή των συνελεύσεων της επιτροπής, μέσα σε σιγή ιχθύος, διαβάζουν



φωναχτά τους λόγους του Μπερνάρ Τιμπό και των λοιπών γραμματέων από τις συνομοσπονδίες.

Όλοι τους μιλούν με τον ίδιο τρόπο, με τις ίδιες κενές λέξεις. Εκείνα για τα οποία κατηγορώ την

αμερικανική επιχείρησή μου τα βρίσκω, καμιά φορά, μπροστά μου και στη CGT. Ένα παράδειγμα

που μ’ ανησύχησε: στην εκτελεστική επιτροπή της CGT-Εμπορίου, μας δείχνουν για πολύ λίγο τα

έγγραφα και στη συνέχεια τα παίρνουν πίσω. Τίποτα δεν πρέπει να διαρρεύσει. Η ίδια έλλειψη

εμπιστοσύνης όπως δηλαδή και στην Pizza Hut.

Αν όμως παραμένω πάντα συνδικαλισμένος είναι για να μπορώ να ταρακουνώ τα πράγματα απ’ τα

μέσα και για ν’ ανοίγω το συνδικάτο προς τις αλλαγές της βάσης. Πρέπει να είναι κανείς ικανός ν’

αποδέχεται νέες μορφές αγώνα επικεντρώνοντας στα προβλήματα που υπάρχουν μεταξύ των

διάφορων επαγγελματικών κλάδων. Ό,τι ακριβώς προσπαθήσαμε να κάνουμε δημιουργώντας τη

συλλογικότητα CGT-ταχείας εστίασης το Φεβρουάριο του 2001. Για να μπορέσουμε ν’ ακουστούμε

λίγο περισσότερο στους κόλπους της ομοσπονδίας δημιουργήσαμε μια άτυπη οργάνωση με τους

εργαζόμενους των McDonald’s, της Pizza Hut, του Quick και της Disney. Η ιδέα δεν ήταν δικιά μας,

αλλά των ίδιων των εργαζομένων οι οποίοι από το 1998 προσπαθούσαν να ενώσουν τους

εργαζόμενους των McDonald’s, της Pizza Hut, της Domino’s Pizza, του La Pomme de Pain, του

Quick και του La Brioche dorée. Αυτή η πρωτοβουλία όμως απέτυχε.

Έτσι, προκειμένου τη φορά αυτή να έχουμε όλες τις πιθανότητες με το μέρος μας εφοδιαστήκαμε μ’

ένα «Καταστατικό των εργαζομένων της ταχείας εστίασης», το οποίο και μοιράσαμε σχεδόν παντού

με την ευκαιρία των απεργιών και των διαδηλώσεων της συλλογικότητας CGT. Αυτό το κείμενο που

συντάχθηκε το 2001 και το οποίο αναπαράγω εδώ, είναι πιο επίκαιρο από ποτέ:

«– Πρόλογος : Αυτό το καταστατικό έχει σα στόχο να αναφερθεί στις συνθήκες εργασίας και τις αρχές

του εργατικού δικαίου που εφαρμόζονται στα “νέα επαγγέλματα” της ταχείας εστίασης και διανομής.

Στην πραγματικότητα, εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια που υφίστανται αυτά τα επαγγέλματα, οι

συνθήκες εργασίας δεν έχουν βελτιωθεί, αλλά αντιθέτως έχουν την τάση να χειροτερεύουν. Τα

αφεντικά αυτών των επιχειρήσεων κρύβονται πίσω από την εικόνα της φοιτητικής εργασίαςπροκειμένου να νομιμοποιήσουν πρακτικές άλλων εποχών. Αυτή η κατάσταση δεν είναι άλλο πια

ανεκτή στην κοινωνία μας.

«– Άρθρο 1: Ισότητα μεταξύ των εργαζομένων. Ένας εργαζόμενος είναι ισότιμος μ’ ένα άτομο. Αυτήν

τη στιγμή ο κώδικας εργασίας θεωρεί τους εργαζόμενους μερικής απασχόλησης ως τμήμα των

εργαζομένων για τις εκλογές εκπροσώπων του προσωπικού».

«– Άρθρο 2: Συνδικαλιστική εκπροσώπιση. Δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις μας αποτελούνται από

μονάδες παραγωγής, οι περισσότερες εκ των οποίων έχουν λιγότερους από 50 εργαζόμενους,

εμποδίζεται ο διορισμός συνδικαλιστικών εκπροσώπων, όπως επίσης και ο αριθμός των επίσημωνεκπροσώπων (1 για 1000 εργαζόμενους από ολόκληρη τη Γαλλία), ενώ ο αριθμός των ωρών

εκπροσώπησης (25 ώρες το μήνα) είναι ανεπαρκής»

«– Άρθρο 3: Ρυθμοί εργασίας. Οι ρυθμοί εργασίας διέπονται από τον κώδικα εργασίας. Η φυσική

όμως καταπόνηση που επιβάλλεται από τις δουλειές μας αξίζουν μιας συνολικής αναδιάταξης του

χρόνου εργασίας: πρέπει να τεθούν σε ισχύ διαλείμματα ικανοποιητικής διάρκειας και σε τακτά

χρονικά διαστήματα».

«– Άρθρο 4: Χώροι ανάπαυλας. Ο κώδικας εργασίας προβλέπει πως σε κάθε κατάστημα θα πρέπει

να υπάρχουν στη διάθεση των εργαζομένων αίθουσες ανάπαυλας, ούτως ώστε να μπορούν ν’ανασυντάσσουν τις δυνάμεις τους υπό ικανοποιητικές συνθήκες και να επωφελούνται ενός

«αληθινού» διαλείμματος, μακριά από την καταπιεστική ατμόσφαιρα των πελατών, του προσωπικού

εν ώρα εργασίας και του θορύβου από τις μηχανές».



«– Άρθρο 5: Υγιεινή και ασφάλεια. Οι επιχειρήσεις μας βρίσκονται πολύ συχνά, για οικονομικούς

λόγους, σε αδιέξοδο μπροστά στην ανάγκη να προβούν σε ρυθμίσεις για τη βελτίωση των συνθηκών

υγιεινής και ασφάλειας. Ο μηχανολογικός εξοπλισμός πρέπει να ελέγχεται από εξωτερικούς

οργανισμούς με αυστηρότητα. Οι εργαζόμενοι πρέπει να ενημερώνονται επαρκώς για τους κινδύνους

ορισμένων μηχανών ή προϊόντων και πρέπει να φέρουν προστατευτική ενδυμασία όταν

πραγματοποιούν επικίνδυνους χειρισμούς».

«– Άρθρο 6: Μισθοί και πριμ. Η δουλειά μας είναι πραγματική εργασία και όχι φοιτητική δουλειά.

Εκ των πραγμάτων εξάλλου, απαιτούν από εμάς εκπαίδευση και μας ζητούν προσόντα. Η μίσθωση

θα πρέπει λοιπόν, να είναι ανάλογη (ανώτερη του ωριαίου κατώτατου μισθού) και να λαμβάνει

υπόψη της την προϋπηρεσία του κάθε εργαζομένου. Επίσης, θα πρέπει να δημιουργηθούν πριμ

επικινδυνότητας που να λαμβάνουν υπόψη τους την επικινδυνότητα ορισμένων θέσεων εργασίας

(διανομή, παραγωγή…). Η εργασία κατά τις νυχτερινές ώρες, κατά τις Κυριακές και τις αργίες θα

πρέπει να πληρώνεται σύμφωνα με τις διατάξεις του κώδικα εργασίας, ο οποίος είναι πιο ευνοϊκός

από τις συλλογικές συμβάσεις. Το επάγγελμά μας βασίζεται σε «ομαδική εργασία» και για το λόγο

αυτό δεν είναι δυνατό οι μάνατζερς και οι διευθυντές να είναι οι μόνοι που επωφελούνται από τη

συμμετοχή στα κέρδη».

Χωρίς νομική υπόσταση αυτή η συλλογικότητα, έχοντας το προνόμιο να διαθέτει αυτό το

«παγκόσμιο» καταστατικό, σιγά-σιγά επιβλήθηκε σαν να ήταν ένα ελεύθερο ήλεκτρο μέσα στους

κόλπους της CGT. Και αυτό δεν άρεσε σ’ όλους. Πάρα πολύ νέο, πάρα πολύ δυναμικό, όχι αρκετά

ιεραρχημένο σύμφωνα με τους μόνιμους υπαλλήλους της CGT. Πολύ δε περισσότερο που η

συλλογικότητα CGT-ταχείας εστίασης μας επέτρεψε να πυκνώσουμε περαιτέρω τις επαφές με την

AC!, την Attac, την UNEF, την UNEF-ID, τη CNT ή τη SUD… Με το που ξεκινάμε μια ενέργεια

στην ταχεία εστίαση, τους καλούμε να έρθουν να μας υποστηρίξουν. Ο συντονισμός μας δούλεψε

τόσο καλά ώστε το όνομα της συλλογικότητας εμφανίζεται με όλους τους τύπους στα πρακτικά τηςΕπιθεώρησης εργασίας που συντάχθηκαν στο τέλος της σύγκρουσης στα McDonald’s του

Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί. Στην πραγματικότητα όμως, η συλλογικότητα επίσημα δεν υφίστατο…

Οι κυρώσεις δεν άργησαν να έρθουν: σ’ ένα εσωτερικό σημείωμα η CGT θεώρησε πως μιλούσα

πάρα πολύ στο όνομα της συλλογικότητας CGT-ταχείας εστίασης χωρίς να ενημερώνω της

ομοσπονδιακή διεύθυνση. Λες και ήταν έγκλημα το να εκφράζομαι αυθόρμητα στους τόπους της

απεργίας! Δεν εκτίμησαν επίσης καθόλου το γεγονός πως στήσαμε μια συλλογικότητα

«συνδικαλιστικού αντιστιγματισμού» στο Λεβαλλουά. Στείλαμε, για παράδειγμα, γράμματα στη

Disney για να διαμαρτυρηθούμε για τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίζονταν τους εκπροσώπους,

αλλά η ομοσπονδία Εμπορίου της CGT μας επέπληξε! Θελήσαμε να καταγγείλουμε τις εσωτερικές

πιέσεις σε μια επιχείρηση χωρίς να περάσουμε από την ομοσπονδία, αλλά, το συνδικάτο μαςεπέπληξε. Είναι ο ίδιος κόσμος από την ανάποδη.

Μερικές βδομάδες αργότερα, δεν εξεπλάγην και πολύ βλέποντας τη CGT να μ’ έχει τοποθετήσει σε

μη εκλέξιμη θέση στις λίστες των μελών του εργατοδικείου. Ήθελα να γίνω σύμβουλος

εργατοδικείου ώστε να προσπαθώ να διακανονίζω τις αντιδικίες εργοδοτών/εργαζομένων στην

περιοχή μου. Τελικά, έγινα «σύμβουλος εργαζομένου». Επίσης, δεν εξεπλάγην καθόλου

διαπιστώνοντας πως η CGT, σε επίπεδο ομοσπονδίας, δε με βοήθησε την πρώτη φορά που η Pizza

Hut με απέλυσε.

Μου πήρε χρόνο για να καταλάβω ότι μια από τις μεγάλες δυνάμεις αυτού του συνδικάτου, το οποίοέχει πίσω του πάνω από 100 χρόνια αγώνων και διαπραγματεύσεων, συνίσταται στο να ξέρει να

συγκρατεί τα μέλη του, να ελέγχει την αμφισβήτηση και να σταματά μια απεργία. Εν ολίγοις, να

μπορεί να εγγυηθεί στ’ αφεντικό πως το συνδικάτο είναι μια σίγουρη, αλλά πειθαρχημένη δύναμη



αμφισβήτησης. Δεν πρέπει να είναι κανείς ούτε με τ’ αφεντικό, ούτε με το συνδικάτο γιατί αυτά τα

δυο πάνε μαζί. Σε κανένα από αυτά τα δυο δεν αρέσουν εξεγερτικά πνεύματα του είδους μας. Μια

μέρα, η φίλη μου η Λατίφα θύμωσε με τους μόνιμους υπαλλήλους της CGT: «Είστε σαν τ’

αφεντικά!» εκστόμισε.

Σε διάφορες συγκρούσεις στην Pizza Hut ή στα McDonald’s, η ομοσπονδία της CGT διενήργησε

παράλληλες διαπραγματεύσεις με τη διεύθυνση. Αυτές τις πρακτικές τις ανακάλυψα όταν

απεργήσαμε για ένα μήνα στο εστιατόριο της Όπερας στο Παρίσι. Οι μόνιμοι υπάλληλοι της

ομοσπονδίας Εμπορίου ήρθαν να διαπραγματευτούν με πλήρη εχεμύθεια με τη διεύθυνση σε εθνικό

επίπεδο, ενώ εμείς είχαμε εκλεγμένη εκπροσώπιση από τους εργαζόμενους που διαπραγματευόταν

ενώπιον όλου του κόσμου γύρω από ένα τραπέζι του εστιατορίου. Κατόπιν έμαθα πως αυτή ήταν η

συνήθης τακτική τους.

Όταν αντιμετωπίσαμε το ίδιο πρόβλημα κατά τη διάρκεια της μακράς απεργίας των McDonald’s του

Στρασβούργου-Σαιν- Ντενί, η απάντησή μας ήταν να δημιουργήσουμε την πιο ευρεία δυνατή

επιτροπή υποστήριξης, προκειμένου ν’ αναπληρώσουμε τη CGT, που πια δε μας υποστήριζε.

Μάθαμε πως τα McDonald’s προσπαθούσαν να βάλουν στην άκρη τη διεύθυνση της CGT

υποσχόμενα μια διαφημιστική καμπάνια στις εσωτερικές εφημερίδες του συνδικάτου.

Στο πεδίο μάχης όμως είμαστε πάντα εμείς, οι μικροί αντιπρόσωποι της CGT, που διαθέτουμε

νομιμοποίηση και όχι η ομοσπονδία διότι στην Pizza Hut, όπως και στα McDonald’s, η CGT ποτέ

δεν υπήρξε και πολύ οργανωμένη. Οι νέοι εργαζόμενοι είναι εκείνοι που την εισήγαγαν στα μέσα

της δεκαετίας του 1990. Στις απεργίες η παρουσία μου στις διαπραγματεύσεις ζητείται από τους

ίδιους τους εργαζόμενους της Pizza Hut και καμιά φορά ακόμα και από τους εργαζόμενους των

McDonald’s. Στην πραγματικότητα, ο κώδικας εργασίας δεν είναι και πολύ συγκεκριμένος σ’ ότι

αφορά τη διαχείριση των συγκρούσεων: όλοι μπορούν να βοηθήσουν στις διαπραγματεύσεις.

Κανονικά, οι μόνιμοι υπάλληλοι της CGT είναι αυτοί που θα έπρεπε να έχουν ασχοληθεί με τις

διαπραγματεύσεις. Τι έχει όμως να κερδίσει η CGT σ’ αυτούς τους αγώνες των νέων πέρα απ’ το ναφάει κι άλλα χαστούκια; Ενώ εγώ αντίθετα ήμουν εκεί απ’ το πρωί ως το βράδυ όπως και σ’ όλες τις

απεργίες, μιλώντας με τους απεργούς, με το μάνατζερ, με τον τοπικό διευθυντή, στην τηλεόραση, με

τους περαστικούς, κτλ. Και όταν μετά βλέπω τον τρόπο με τον οποίο σπάσαμε τα μούτρα μας με τις

αρχές της CGT λέω ότι αυτοί είναι που βρίσκονται σ’ απόσταση από εμάς. Εγώ δεν έχω να

«επιστρέψω στο πεδίο της μάχης» όπως λένε αυτοί γιατί απλούστατα ποτέ δεν το εγκατέλειψα.

Για ν’ αποκτήσει και να κρατήσει κανείς την εμπιστοσύνη των εργαζομένων πρέπει να είναι με το

μέρος τους και, κυρίως, να μη διαπραγματεύεται πίσω από την πλάτη τους, ούτε και να ικανοποιείται

από το μοίρασμα μερικών προκηρύξεων μια φορά στο τόσο. Γνώρισα μερικούς μόνιμους

συνδικαλιστικούς υπαλλήλους που ικανοποιούνταν με το να παίρνουν το μισθό τους και με το να

συνοδεύουν τους εργαζόμενους ως την έξοδο. Εγώ βλέπω διαφορετικά τα πράγματα. Αρνούμαι ότιτο συνδικάτο χρησιμεύει μόνο στο να συνοδεύει τις απολύσεις – αυτό δηλαδή που όλος ο κόσμος

αποκαλεί «κοινωνικό εταίρο». Δεν έχω καμιά διάθεση να είμαι ο «εταίρος» ενός εργοδότη που έχει

κέρδος εκατομμυρίων κάθε χρόνο, απασχολώντας ένα στρατό από χαμηλόμισθους εργαζόμενους υπό

αξιοθρήνητες, ορισμένες φορές, συνθήκες.

Εκείνο που προσπαθώ να εξηγήσω στις αγαπημένες μας αρχές της CGT είναι πως στην ταχεία

εστίαση δεν παλεύουμε μόνο για καινούργιους συνδικαλιστές και για να έχουμε χρήματα για το

συνδικάτο. Το να τοποθετεί κανείς το συνδικάτο πάνω από τον αγώνα είναι σα να υπογράφει τη

διαθήκη του συνδικαλισμού. Πάνω απ’ όλα αγωνιζόμαστε για να έχουμε καλύτερες συνθήκες

εργασίας και, κυρίως, για να μας σέβονται. Το πράγμα είναι απλό. Οι νέοι θέλουν το «σεβασμό», δενέχουν παρά αυτή τη λέξη στο στόμα. Η επισφάλεια ωθεί τους εργαζόμενους στα όριά τους, για όσο

μπορούν ν’ αντέξουν και έπειτα μια μέρα εκρήγνυνται. Αυτό συνέβη τοπικά σε κάποια καταστήματα.

Θα ήταν καλό μια μέρα να υπάρξει μια γενικότερη συνειδητοποίηση που θ’ άλλαζε εκ βάθρων τα



πράγματα. Αυτή θα μπορούσε να είναι η επανάσταση ή κάτι διαφορετικό, αλλά σε κάθε περίπτωση

αυτός θα έπρεπε να είναι και ο σκοπός του κάθε συνδικάτου.

Ωστόσο, η CGT, από την εκλογή του Μπερνάρ Τιμπό, έχει την τάση ν’ αναλώνεται σ’ ένα

συνδικαλισμό εργοδοτικής συνοδείας, ρόλο που μέχρι τώρα είχε η CFDT. Η CFDT άνοιξε το δρόμο

και οι υπόλοιπες οργανώσεις την ακολούθησαν. Η απόδειξη βρίσκεται στο φάκελο των συντάξεων

που διαχειρίζεται η CFDT και η κυβέρνηση του Ραφαρέν.

Η μεταρρύθμιση των συντάξεων, με σκοπό να εργαζόμαστε περισσότερο, η άνοδος της ανεργίας, οι

αλλεπάλληλες ιδιωτικοποιήσεις… είναι το μοντέλο της φιλελεύθερης κοινωνίας που μας

επιβάλλουν. Η μεταρρύθμιση της CFDT και της κυβέρνησης έχει να κάνει με τον καπιταλισμό, με

τον ωμό και σκληρό φιλελευθερισμό: ο καθένας για τον εαυτό του και ο Θεός για όλους! Ενάντια σ’

αυτό το φιλελευθερισμό υπάρχει μια εναλλακτική λύση: Ή τη συμμετοχή στην ανάπτυξη και η

επανοικειοποίηση των κοινωνικών ζημιών ή ο αγώνας. Εγώ πιστεύω στον αγώνα, όχι απαραίτητα σε

μια «πάλη των τάξεων», μου φαίνεται λίγο αφηρημένη, αλλά στον αγώνα ενάντια στ’ αφεντικά. Το

πρόβλημα είναι πως ο συνδικαλισμός στην ουσία δεν υπάρχει στη Γαλλία. Το σύνολο των

συνδικάτων, δημόσιων και ιδιωτικών, αντιπροσωπεύει με δυσκολία το 8% των εργαζομένων.

Αποτέλεσμα, τα συνδικάτα είναι εντελώς ξεκομμένα από την πραγματικότητα της εργασίας και

κλεισμένα στον εαυτό τους. Είναι μεγάλες γραφειοκρατικές μονάδες που δεν παρακολουθούν τους

αγώνες στα πεδία της μάχης. Το θετικό, βέβαια, είναι πως υπάρχουν εργαζόμενοι που αγωνίζονται ο

καθένας στην επιχείρησή του, αλλά μόλις ξεσπάσει μια σημαντική διαμάχη ένας γραφειοκράτης

σπεύδει επιτόπου (όπως είδαμε στην περίπτωση των McDonald’s και της Pizza Hut) για να διεξάγει

παράλληλες διαπραγματεύσεις στην πλάτη των εργαζομένων και για να σπάσει τη σύγκρουση. Η

CGT έχει γίνει στην πραγματικότητα ο «εταίρος» της εργοδοσίας. Δε χρειάζεται παρά κανείς να ρίξει

μια ματιά στις εσωτερικές εφημερίδες της CGT όπου υπάρχουν πολλές πληρωμένες διαφημίσεις από

«φίλιες» επιχειρήσεις. Αυτό το βρίσκω σκανδαλώδες.

Η CGT στηρίζεται στο προπύργιο των δημόσιων υπηρεσιών, ενώ θα έπρεπε αντίθετα ν’ ανοιχτεί

στους πιο ριζοσπαστικούς αγώνες, να προσπαθήσει να κάνει την πλειοψηφία του πληθυσμού ν’

αναγνωρίσει το συνδικάτο, απ’ το να αναδιπλώνεται σε δυο ή τρεις τομείς στους οποίους έχει ακόμα

την πλειοψηφία. Μπόρεσα να διαπιστώσω αυτήν την αναδίπλωση όταν στήσαμε μια πολύ ευρεία

επιτροπή υποστήριξης κατά τη διάρκεια της απεργίας των McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν-

Ντενί. Η CGT είδε με κακό μάτι το γεγονός της σύνδεσης του ονόματος της μ’ άλλες οργανώσεις

της αριστεράς. Αυτή τη λογική δεν την καταλαβαίνω.

Το ενδιαφέρον να είναι κανείς στη CGT συνίσταται στο ότι αυτή αποτελεί μια μεγάλη μηχανή, η

οποία μπορεί να μας παράσχει λογιστική (φορτηγά, γραφεία, υπολογιστές, μεγάφωνα,προκηρύξεις…) και νομική υποστήριξη. Και όταν τρυπώνει κανείς περισσότερο μέσα στα γρανάζια

του συνδικάτου βρίσκει συχνά άτομα έτοιμα ν’ αγωνιστούν. Όπως για παράδειγμα ο Ναζίμπ από την

Gom (μια επιχείρηση καθαρισμού), ο Μπερνάρ και η Λατίφα από τα Maxi-Livres, ο Αλέν από τη

CGT-BNP, ο Ζωρζ Μπεκάιγ από τη Disney – όλοι τους πάντοτε πρόθυμοι να στηρίξουν τις ενέργειές

μας.

Σήμερα προσπαθώ να οργανώσω την αλλαγή στην ταχεία εστίαση. Ανακάλυψα έναν νέο εργαζόμενο

που δουλεύει στο εστιατόριο της Pizza Hut της οδού Προβάνς και που μοιάζει έτοιμος να εμπλακεί

ενεργά στο συνδικάτο. Ελπίζω να μη σπάσει διότι διαθέτει ένα άψογο προφίλ για την ταχεία εστίαση:

τον υπόλοιπο χρόνο του απασχολείται μερικώς στα… McDonald’s!

10. Αλλοι Κόσμοι;






Στόχος μας να διευρύνουμε τον αγώνα μας και να γίνουμε πιο ανοικτοί στους αγώνες των άλλων. Η

Pizza Hut δεν αποτελεί παρά ένα μέρος του συστήματος. Το κατάλαβα την ημέρα που είδα αγωνιστές

απ’ όλη την αριστερά να εισβάλλουν στα καταστήματα που βρίσκονταν σε απεργία. Εκεί συνάντησα

τους ακτιβιστές του κινήματος της «εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης». Τα συνθήματα μας δεν είναι

και τόσο διαφορετικά από εκείνα που τονίσθηκαν στη συγκέντρωση του περασμένου καλοκαιριού

στο Λαρζάκ. Ο Ζωζέ Μπωβέ και οι δικοί του καταγγέλλουν την κωλομάσα εκείνη που εμείς

σερβίρουμε στα τραπέζια!

Το κίνημα συμπάθειας που αναπτύχθηκε γύρω από τις μεγάλες απεργίες των McDonald’s και της

Pizza Hut, στις αρχές του 2001, μου επέτρεψε να συναντήσω άτομα τα οποία χωρίς αμφιβολία δε θα

συναντούσα ποτέ στις κουζίνες του καταστήματος διανομής μου. Μετά την απόλυσή μου είπα στο

διευθυντή ανθρωπίνων πόρων: «Ευχαριστώ πολύ! Μου επιτρέψατε να συναντήσω τον Ζωζέ

Μπωβέ!». Αγωνιστές απ’ ολόκληρη την αριστερά πέρασαν απ’ το εστιατόριο που βρίσκονταν σε

απεργία για να μας ενθαρρύνουν. Από φοιτητές της UNEF, ανέργους από την AC!, καθηγητές από

την Attac, φιλαράκια από τη CGT, αναρχικούς, αγωνιστές της LCR, μέχρι και πολιτικούς όπως ο

Νοέλ Μαμέρ και ο Ολιβιέ Μπεζανσενό ή ακόμα μέλη συλλόγων, όπως ο Μαλέκ Μπουτί, νυν

πρόεδρος του SOS-Ρατσισμός. Σπάνια είδαμε τόσους δημοσιογράφους να ενδιαφέρονται για εμάς.

Ο Ζωζέ Μπωβέ υπέγραψε τα αιτήματά μας και έπειτα έφυγε όπως ακριβώς είχε έρθει. Με το μετρό

και τους μπάτσους της Ασφάλειας να τον συνοδεύουν. Εκείνος αγωνίζεται κατά της «κωλομάσας»,

ενώ εμείς εκ των έσω για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Αυτή η κινητοποίηση των πολιτών και των

ΜΜΕ μας ζέστανε την καρδιά. Θυμάμαι πως είχα συγκεντρώσει πάνω από 30.000 φράγκα σε μια

διαδήλωση των συνταξιούχων στο Παρίσι, πράγμα που μας επέτρεψε να πληρώσουμε ένα μέρος από

τις ημέρες απεργίας των εργαζομένων. Πρόκειται για αξέχαστες ημέρες δωρεάν αλληλεγγύης, όπως

και η τεράστια διαδήλωση στη Γένοβα.

Ήταν τον Ιούλιο του 2001. Η πιο ογκώδης διαδήλωση της ζωής μου. Εκατοντάδες χιλιάδες άτομαείχαν έρθει στην Ιταλία για να θυμίσουν στους G8, που ενώνει τους κυβερνήτες των οκτώ πιο

πλούσιων χωρών του πλανήτη, ότι πρέπει να ξαναβάλουν τον άνθρωπο στην καρδιά του οικονομικού

συστήματος. Ακριβώς ό,τι υπερασπίζομαι και εγώ ο ίδιος τα τελευταία δέκα χρόνια στην Pizza Hut.

Οι τέσσερις εκπρόσωποι της συλλογικότητας CGT-ταχείας εστίασης (Disney, McDonald’s, Quick,

Pizza Hut) προσκλήθηκαν στη Γένοβα από τη συλλογικότητα Vamos, που πρόσκειται στην Attac.

Για τη μαχόμενη αριστερά, ο αγώνας μας ενάντια στους γίγαντες της ταχείας εστίασης έγινε το

σύμβολο της μάχης ενάντια στην αγορά, την παγκοσμιοποίηση και την επισφάλεια. Αν και αυτή η

συνένωση μεταξύ τόσο διαφορετικών μεταξύ τους οργανώσεων της αριστεράς δεν πολυάρεσε στην

«από τα πάνω» CGT, αποφασίσαμε να μην αρνηθούμε στο πεδίο της μάχης την παραμικρή

πρόσκληση, πρόσκληση που θα μπορούσε εξάλλου να ωφελήσει τη δημοτικότητα του κινήματόςμας. Εξου και η παρουσία μας στη Γένοβα. Συμβολικά ίσως, οι «διανοούμενοι» του κινήματος της

«εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης», επιθυμούσαν να είναι παρόντες οι επισφαλείς εργαζόμενοι στην

αντι-σύνοδο των G8. Οι νέοι απεργοί των McDonald’s και της Pizza Hut προσκλήθηκαν γιατί οι

οργανώσεις θεωρούσαν πως πρόκειται για μάχιμους εργαζόμενους στις πορείες. Ταξίδεψαν στη

Γένοβα ακόμα και εργαζόμενοι από την Danone, που αντιμετώπιζαν το πρόβλημα κλεισίματος των

εργοστασίων της φίρμας, τα οποία μάλιστα δεν ήταν καν ελλειμματικά.

Τους ακτιβιστές του κινήματος της «εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης» καταρχήν τους παρατήρησα.

Πήγα στις συγκεντρώσεις τους, αλλά σ’ αυτές δε μιλούσα και πολύ. Αυτό ήταν κάτι διαφορετικό για

μένα σε σχέση με τις συζητήσεις μπροστά σε εστιατόρια που βρίσκονταν σ’ απεργία. Είναι αλήθειαπως δεν έχουμε ακριβώς το ίδιο προφίλ. Επειδή όμως ποτέ δεν προχωράω με το κεφάλι σκυμμένο –

ακόμα και μπροστά σε ανθρώπους που διατίθενται ευνοϊκά στον αγώνα μας – κάθισα να δω πώς

λειτουργούσαν. Ανακάλυψα λοιπόν ένα χώρο που δε γνώριζα πριν. Υπάρχουν για παράδειγμα



ανάμεσα σ’ αυτούς πολλοί παλιοί αγωνιστές που μου μιλούσαν για σταλινικούς, για τροτσκιστές, για

διαμάχες μεταξύ της LO και της LCR. Σ’ αυτούς τους χώρους υπάρχουν πολύ λίγοι Μαύροι, Άραβες

ή παιδιά εργατών, όπως κι εγώ, και αντίθετα πολλοί καθηγητές και φοιτητές. Αυτοί μου έδωσαν την

ευκαιρία να δω πιο μακριά από την Pizza Hut και να ενδιαφερθώ για γενικότερα ζητήματα. Αυτοί

θέλουν να μας βοηθήσουν. Έτσι, προσπαθώντας να καταλάβω, κατάφερα να διευρύνω τους ορίζοντές

μου. Πρώτο δίδαγμα: οι συνθήκες εργασίας στην ταχεία εστίαση δεν είναι παρά ένα μέρος του

προβλήματος που έχει δημιουργηθεί από τον καπιταλισμό, μέρος όμως με ιδιαίτερα συμβολική

σημασία. «Πρόκειται για το νέο είδος εργασίας σε αλυσίδα παραγωγής» μου είπε ένα στρατευμένο

μέλος της Attac και είχε αναμφίβολα δίκιο.

Στο πούλμαν που μας πήγε στην Ιταλία η ποικιλία των επιβατών αντανακλούσε αυτό το ανακάτεμα

επιτυχημένων αγώνων του κινήματος για μια εναλλακτική παγκοσμιοποίηση. Μαζί με τα υπόλοιπα

τρία μέλη της συλλογικότητας ταχείας Εστίασης καθίσαμε δίπλα-δίπλα με στρατευμένα μέλη της

LCR, με τα Πράσινα μέλη της Attac και με αναρχικές οργανώσεις. Η επιτροπή υποδοχής στάθηκε

στο ύψος των περιστάσεων: στα ιταλικά σύνορα τα Ματ μας κατέβασαν από το πούλμαν για να μας

ψάξουν. Παραδόξως όμως δεν έψαξαν παρά μόνο τις γυναίκες. Με δεδομένο πως «όλοι ήμασταν

ντυμένοι με τον ίδιο τρόπο», καταλάβαμε από τη συμπεριφορά των αστυνομικών, πως τους ήταν

δύσκολο να ξεχωρίσουν ποιοι ανάμεσά μας ήταν οι ταραξίες. Αχ, αυτή η αστυνομική επιδεξιότητα…

Με σκοπό να μας περιποιηθούν στην υποδοχή, μας κατέβασαν εκ νέου στην άλλη πλευρά των

συνόρων. Όταν οι ιταλοί αστυνομικοί άνοιξαν το πορτ-μπαγκάζ ένα ολόκληρο τσούρμο από κάμερες

έσπευσε να τραβήξει το εσωτερικό. Ποτέ μου δεν είχα δει τόσους δημοσιογράφους. Έδειχναν

απογοητευμένοι που δεν ήρθαν αντιμέτωποι με βάρβαρους και ταραξίες. Μπορώ να βεβαιώσω πως

η τεράστια πλειοψηφία των ατόμων που ήταν παρόντα ήθελαν απλά και μόνο να ζητήσουν λίγη

ανθρωπιά μέσα στην καπιταλιστική μηχανή και όχι να τη σπάσουν. Είναι πιο εύκολο όμως να περάσει

στην τηλεόραση μια βιτρίνα που θρυμματίζεται από το λόγο ενός διαδηλωτή. Μείναμε σε ένα

«χωριό» που είχε φτιαχτεί από τους ακτιβιστές του κινήματος της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης.

Τα τεράστια όμως αντίσκηνά μας γρήγορα αποδείχτηκαν αναποτελεσματικά απέναντι σε μιαπεραστική μπόρα. Κοιμηθήκαμε στην πραγματικότητα με τα πόδια μες το νερό. Πρέπει να ειπωθεί

πως κανένας δεν περίμενε τόσο κόσμο στη Γένοβα εν μέσω Ιουλίου. Ακόμα και εγώ παρασύρθηκα

απ’ αυτή την κατάσταση μέθης που επικρατούσε στο χώρο της κατασκήνωσης. Δεν ήξερα στ’

αλήθεια ούτε προς τα πού να πάω και αφηνόμουν να μ’ οδηγούν τα παιδιά της Attac. Υπήρχαν

φόρουμ, συζητήσεις, αλλά από ατολμία, αν μη τι άλλο, δε συμμετείχα. Νιώθω άνετα με μερικές

δεκάδες απεργούς που γνωρίζω καλά, αλλά χάνω τις δυνάμεις μου μπροστά σ’ ένα τεράστιο κοινό.

Πριν μερικά χρόνια δε μιλούσα καθόλου. Η Γένοβα λοιπόν, ήταν πρώτα απ’ όλα για μένα ένα γεγονός

προς παρατήρηση και προσωπική ωφέλεια, μιας και έμαθα, άκουσα και είδα πολλά. Ενώ έκανα μια

ήσυχη βόλτα ανάμεσα στ’ αντίσκηνα, έπεσα πάνω σ’ έναν παλιό συνάδελφο από την Pizza Hut που

εδώ και μερικά χρόνια είχε παραιτηθεί! Άλλη καλή ανάμνηση; Δεδομένου πως όλα τα καταστήματαείχαν κατεβασμένα ρολά ήταν πολύ εξυπηρετική η διανομή του ψωμιού, του τυριού και των μήλων

που προσέφερε ο Μανού Τσάο, που έδωσε μια συναυλία λίγο πριν την άφιξή μας.

Η πρώτη διαδήλωση, εκείνη της Παρασκευής, ήταν και η πιο εξτρεμιστική. Οι αναρχικοί και οι

αυτόνομοι είχαν αποφασίσει να πατήσουν την «κόκκινη ζώνη» στην οποία είχαν οχυρωθεί οι

κυβερνώντες. Είδαμε την πορεία να περνά από μακριά. Το ίδιο βράδυ το νέο διαδόθηκε αστραπιαία

σ’ όλες τις κατασκηνώσεις: οι ιταλοί καραμπινιέροι μόλις είχαν σκοτώσει, πυροβολώντας εξ’

επαφής, τον αυτόνομο ιταλό διαδηλωτή Κάρλο Τζουλιάνι. Εξου και η απίστευτη ένταση τη στιγμή

της γιγαντιαίας διαδήλωσης του Σαββάτου που είχε διοργανωθεί απ’ τα μεγάλα ιταλικά συνδικάτα.

Αισθανόμασταν το φόβο και των δυο πλευρών. Κάθε αστυνομικός γινόταν στόχος για τους

διαδηλωτές, ενώ με το που έβγαινε εκτός πορείας ένας αγωνιστής συλλαμβάνονταν. Η φήμη που είχεδιαδοθεί ήταν πως ένα οπλισμένο παιδί παρεισέφρησε μέσα στην πορεία για ν’ αποδώσει δικαιοσύνη

για τον Κάρλο Τζουλιάνι. Οι δυνάμεις της τάξης αναγκάστηκαν ακόμα και να κόψουν την πορεία

στα δυο ώστε να φιλτράρουν τους διαδηλωτές. Με τον παραμικρό συναγερμό τα παιδιά από την



Attac, μας έλεγαν να ξαπλώσουμε, αλά peace and love, αλλά εγώ δεν ξάπλωσα γιατί δεν είχα καμιά

διάθεση να ποδοπατηθώ από καμιά έφοδο των ιταλικών Ματ.

Καθώς είχαμε φτάσει αργοπορημένα στην πορεία, ακολουθήσαμε την πορεία της Επαναστατικής

Κομμουνιστικής Νεολαίας (JCR) που παρέλαυνε τελευταία, αν και όχι πολύ μακριά από τους Ιταλούς

Tutti Bianchi, που φορούσαν άσπρες μπλούζες για να δηλώσουν πως είναι αλληλέγγυοι των

«αόρατων» και των κατατρεγμένων. Υπήρχε πολύς κόσμος, εκατοντάδες χιλιάδες άτομα όλων των

εθνικοτήτων. Συνάντησα, ασφαλώς, Ιταλούς, καθώς όμως και Έλληνες, Άγγλους, Ρουμάνους… Ό,τι

έπρεπε για την ανύψωση του ηθικού. Αυτό αποδεικνύει πως δεν παλεύει ο καθένας μόνος του στη

γωνιά του. Όταν πρέπει ν’ αντλήσουμε ενέργεια προκειμένου να ξεσηκώσουμε τους εργαζόμενους

στην Pizza Hut του προαστίου του Παρισιού να κάνουν στάση εργασίας ξανασκεφτόμαστε συνεχώς

τη Γένοβα έστω κι αν βρισκόμαστε τόσο μακριά της.

Η κοσμοσυρροή ήταν εντυπωσιακή, γι’ αυτό και δεν έπρεπε να βιάζεται κανείς! Ο ρυθμός της

πορείας: ένα βήμα εμπρός, δυο βήματα πίσω. Τ’ ασθενοφόρα διέσχιζαν συνεχώς πάνω-κάτω την

πορεία. Το αστείο στην ατμόσφαιρα ήταν η ύπαρξη αγωνιστών με φουλάρι στο πρόσωπο, που είχαν

δέσει μια ζώνη από πλαστικά μπουκάλια γύρω τους με σκοπό ν’ αποκρούουν τα χτυπήματα απ’ τα

κλομπ, κάτι δηλαδή σαν αλεξίσφαιρο γιλέκο. Άλλοι πάλι είχαν ολόκληρη προστασία από πλεξιγκλάς

ή κράνη μοτοσικλέτας. Το μεγάλο τους στοίχημα ήταν να φτάσουν μέχρι το μέτωπο, να περάσουν

την «κόκκινη γραμμή» πίσω από την οποία ήταν ταμπουρωμένοι οι επίσημοι της συνόδου των G8.

Δε βρίσκω και πολύ προκλητικό το να πατήσεις την κόκκινη γραμμή και θεωρώ άχρηστο να

προκαλέσεις τις ομάδες των Ματ που δε θέλουν και πολύ για να εξαντλήσουν όλη τους την

επιθετικότητα. Οι ιταλοί αστυνομικοί δεν αστειεύονταν. Άφησαν τα παιδιά να διασκεδάσουν μερικές

ώρες ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας την πορεία ώστε κατόπιν να διαλυθούν μέσα στις άλλες μη

βίαιες πορείες. Έπειτα πέρασαν στη δράση: με κανόνια μεγάλης ισχύος με νερό και μια δόση από

δακρυγόνο ζελέ που κόλλαγε στο δέρμα ξεμπέρδεψαν πολύ γρήγορα. Εμείς στην ουρά της πορείας

είδαμε με τη μια όλο τον κόσμο να οπισθοχωρεί. Καταλάβαμε ότι τα πράγματα άρχιζαν ναεκφυλίζονται. Ευτυχώς όμως δεν υπήρξε άλλος νεκρός.

Παρά το ιδιαίτερο κλίμα, ήμουν χαρούμενος που βρέθηκα εκεί εκδηλώνοντας την αγανάκτησή μου

με άλλα άτομα που δε γνώριζα. Είναι σημαντικό να διεθνοποιούνται οι αγώνες. Στην ταχεία εστίαση

τ’ αφεντικά και οι εργαζόμενοι μπορεί να είναι Γάλλοι, Άγγλοι ή Ιταλοί, τα κεφάλαια όμως είναι

αμερικάνικα. Το μοντέλο επίσης είναι το ίδιο παντού και σ’ όλο τον κόσμο. Το να πάει λοιπόν κανείς

στη Γένοβα σήμαινε μια συνέχεια στις κινητοποιήσεις μας, διότι το να μπλοκάρεις ένα εστιατόριο

της γειτονιάς μια φορά στα δέκα χρόνια, στο επίπεδο των αφεντικών δε σημαίνει και τίποτα το

σπουδαίο. Το να πολλαπλασιαστούν όμως οι επαφές, όπως κάναμε στη Γένοβα, είναι ζωτικής

σημασίας σε μια συνδικαλιστική μάχη. Αυτή θα πρέπει να είναι και η βάση κάθε κοινωνικούκινήματος: ν’ ανοίγεται σε άλλους αγώνες και σ’ άλλες χώρες. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να γίνει

ο αγώνας μας αποτελεσματικός ενάντια στις πολυεθνικές. Μ’ αυτόν τον τρόπο, στη Γένοβα έμαθα

πως εργαζόμενοι της Pizza Hut από την Ισπανία και την Ελλάδα καθώς και εργαζόμενοι των

McDonald’s της Αγγλία βρίσκονταν επίσης σ’ απεργία.

Μετά από τρεις ημέρες παραμονής, επιστρέψαμε μ’ ανάμεικτα συναισθήματα με πούλμαν στο

Παρίσι και την εντύπωση πως είχαμε ζήσει μια εξαιρετική διεθνή συνάντηση, ακολούθησε το

αίσθημα ματαίωσης για το ότι δεν προχώρησαν οι υποθέσεις μας. Η μετακίνησή μου στη Γένοβα δε

μου πρόσφερε, πρακτικά, τίποτα στον αγώνα ενάντια στην Pizza Hut. Από την πλευρά μου, προτιμώ

ν’ απεργώ μαζί με τους εργαζόμενους σ’ ένα εστιατόριο και να βλέπω τ’ αφεντικό ναστραβομουτσουνιάζει παρά να παρελαύνω για ώρες προκειμένου να καταγγείλω άτομα τα οποία δε

βρίσκονταν καν μπροστά μας. Τι ευχαρίστηση να πάρω λοιπόν; Νομίζω πως αν τέτοιου είδους

συναντήσεις γίνουν πιο συστηματικές, οι κυβερνώντες θα υποχρεωθούν να εξαναγκάσουν τις



επιχειρήσεις να λάβουν υπόψη τους εργαζόμενους. Αυτό ξεκίνησε άλλωστε να κάνει και η

κυβέρνηση Ζοσπέν, που βρισκόταν στην εξουσία κατά τις πρώτες μεγάλες απεργίες στην ταχεία

εστίαση. Ο νόμος για τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων, προτού ξηλωθεί από τους Σιράκ -

Ραφαρέν, ενίσχυε το ρόλο των επιτροπών της επιχείρησης προς κοινωνικά προγράμματα και

επέτρεψε χωρίς αμφιβολία σε μερικούς εργαζόμενους να μη χάσουν τη θέση τους. Βέβαια, ούτε ο

Ζοσπέν ανέλαβε καμιά πρωτοβουλία ώστε να αντιμετωπίσει την επισφάλεια στην εργασία, ενώ

αντίθετα τα φιλελεύθερα μέτρα, όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, πέρασαν χωρίς προβλήματα.

Γι’ αυτό το λόγο δε θέλησα να ψηφίσω Ζοσπέν στις προεδρικές εκλογές. Έδωσα αντίθετα την ψήφο

μου στον Ολιβιέ Μπεζανσενό που συνάντησα αρκετές φορές στο Λεβαλλουά. Παίζει και ποδόσφαιρο

σχεδόν κάθε εβδομάδα. Τον είχα δει μόλις πριν στην αντι-σύνοδο της Γένοβα, αλλά τον γνώρισα

πραγματικά όταν μας βοήθησε να εισβάλλουμε στο χώρο των McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν-

Ντενί κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 2001. Στη συνέχεια συνειδητοποίησα πως είχαμε κοινούς

φίλους στο Λεβαλλουά εκ των οποίων ένας, συνάδελφος στο Ταχυδρομείο, είχε δουλέψει πρωτύτερα

μαζί μου στην Pizza Hut. Αυτός ο κοινός φίλος είναι ο «επισφαλής» [λογοπαίγνιο με τη λέξη précaire.

Εδώ ως «αδύναμος», Σ.τ.Μ.] κρίκος μεταξύ εμού και του Μπεζανσενό. Τον Μπεζανσενό τον θεωρώ

έναν τύπο της ηλικίας μου που ζει στον ίδιο κόσμο με το δικό μου. Αυτός άλλωστε ήρθε να μας

υποστηρίξει κατά τη διάρκεια των απεργιών, ενώ τα συνδικάτα, εκ των οποίων και η CGT, μας

έλεγαν να μην πολυ-κινούμαστε γιατί η κυβέρνηση ήταν, υποτίθεται, με το μέρος μας.

Το μήνυμα πέρασε με τον Μπεζανσενό. Για πρώτη φορά στη ζωή μου πήγα σε πολιτικές

συγκεντρώσεις της LCR, χωρίς ποτέ να βγάλω κάρτα. Δε συμφωνώ σ’ όλα μαζί του, αλλά έχει το

προνόμιο να μιλά για την καθημερινότητά μας. Αυτό που μ’ ενοχλεί, και του το είπα, είναι πως δε

είμαι ούτε κομμουνιστής ούτε τροτσκιστής. Η LCR είναι όμως η Κομμουνιστική Επαναστατική

Λίγκα. Ο Τρότσκι, ο Μαρξ και όλα αυτά μου φαίνονται πολύ απομακρυσμένα από τους

καθημερινούς μου αγώνες. Ο Μπεζανσενό όμως έχει καταλάβει τη σημαντικότητα του αγώνα μας.

Τις περισσότερες φορές όταν τον έχουμε ανάγκη είναι διαθέσιμος. Στις αρχές του 2003 ήρθε ακόμα

και να μας υποστηρίξει στο εστιατόριο της Pizza Hut στην Μπον- Νουβέλ και μας έκανε και λίγη

διαφήμιση αναγγέλλοντας τις συγκεντρώσεις μας στους αγωνιστές της LCR. Νιώθω πως βρίσκομαι πιο κοντά στην LCR απ’ ότι στη LO. Συνάντησα ωστόσο, τους δυο

ευρωβουλευτές της LO, την Αρμονί Μπόντ και τη Σαντάλ Κοκίλ, και η επαφή μου μαζί τους ήταν

καλή. Έχω όμως την εντύπωση πως η LO απαιτεί από τους συζητητές της να διαλέξουν στρατόπεδο:

είτε είναι κανείς μαζί τους, είτε είναι εναντίον τους. Υπάρχουν άτομα που μπορείς να δεις και άλλα

που δεν μπορείς να δεις. Αυτό όμως είναι αντίθετο με την ιδέα που εγώ έχω για το συνδικαλισμό και

για την πολιτική. Έτσι κι αλλιώς τα στρατευμένα μέλη της LO είναι συνέχεια παρόντα. Μας έδωσαν

ένα χέρι βοήθειας σε διάφορες δικές μας ενέργειες. Όσον αφορά τον Ρομπέρ Χιού, θα προτιμούσα

να πω μονάχα ένα ανέκδοτο: κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας συγκάλεσε όλους τους

«επισφαλείς» εργαζόμενους (όλων των νεανικών επαγγελμάτων και από την ταχεία εστίαση…) να

βγάλουν μαζί του μια φωτογραφία στα Ηλύσια Πεδία που τότε τα είχαμε ονομάσει «λεωφόρο τηςΕπισφάλειας» διότι όλες οι μεγάλες φίρμες είχαν ανοίξει εκεί κι από ένα κατάστημα. Η ενέργεια αυτή

μύριζε από μακριά πολιτική καθοδήγηση κι έτσι εγώ δεν πήγα. Άλλοι όμως που πήγαν μου είπαν πως

ο Ρομπέρ Χιού κατέβηκε από τ’ αμάξι του, κλικ κλακ, ανέβηκε στ’ αμάξι του… υπέροχα! Τι υψηλού

επιπέδου πολιτική υπόσχεται το ΚΚΓ! Μ’ αυτόν τον τρόπο δεν πρόκειται ποτέ να ξανακερδίσουν

άτομα.

Όσον αφορά τον Μαλέκ Μπουτί ενδιαφέρθηκε για το κίνημά μας όσο ήταν πρόεδρος του SOS-

Ρατσισμός συμμετέχοντας στην πρώτη μεγάλη διαδήλωση της ταχείας εστίασης στο Παρίσι. Ήρθε

μάλιστα να μας παρουσιαστεί λέγοντάς μας: «μπορείτε να επωφεληθείτε της παρουσίας μου». Μας

βεβαίωσε πως θα μας έφερνε σ’ επαφή με τα συνδικάτα της κλασικής εστίασης, τα οποία είναι πιοισχυρά, ώστε να μας βοηθήσουν να οργανωθούμε. Κατόπιν, μέλη του SOS-Ρατσισμός ήρθαν σ’

επαφή μαζί μας αρκετές φορές και μας προσκάλεσαν ακόμα και στη βραδιά ανάδειξης αναδόχων του

SOS-Ρατσισμός σε μια μπουάτ στη διακλάδωση των Ηλυσίων Πεδίων. Ήταν η πρώτη φορά που



μπράβοι μου επέτρεπαν να μπω σε μια μπουάτ του Παρισιού! Εκτός όμως από τον μπουφέ (που ήταν

εξαιρετικός), δεν υπήρχε τίποτα το ενδιαφέρον. Επωφελήθηκα όμως της ευκαιρίας για να μιλήσω με

την Ελιζαμπέτ Γκιγκού, που τότε ήταν υπουργός Εργασίας, ώστε να παρέμβει στην πρώτη διαδικασία

απόλυσής μου. Αυτή, κάπως αφηρημένη, μας άκουγε παρουσιάζοντάς μας έναν από τους

συμβούλους της. Όταν ο σύμβουλος αυτός έβγαλε την κάρτα του καταλάβαμε πως ήταν

σύμβουλος… προσλήψεων! Το έγραφε δίπλα από την κάρτα του. Η δική μου προτεραιότητα όμως

είναι η εργασία και όχι οι προσλήψεις!

Ξέρω πως ο Μαλέκ Μπουτί έστειλε ένα γράμμα παρέμβασης υπέρ μου κατά τη δεύτερη διαδικασία

απόλυσής μου. Εν συνεχεία, στο ίδιο χρονικό διάστημα έμαθα πως το SOS-Ρατσισμός υπέγραψε

συμφωνητικό συνεργασίας μ’ όλους τους μεγάλους εργοδότες ξένης ιδιοκτησίας, εκ των οποίων και

τα McDonald’s, προκειμένου να διευκολύνεται η πρόσληψη νέων Αράβων! Το SOS-Ρατσισμός

ανέλαβε να κάνει τη διαλογή των πιο σοβαρών βιογραφικών σημειωμάτων. Αυτό και μόνο

αποδεικνύει πως δεν κατανόησαν τον αγώνα μας, ο οποίος δεν είναι κοινοτικός. Το να υπογράφεις

συμφωνίες με μια τέτοια εταιρία είναι στην ουσία σα να νομιμοποιείς τις συνθήκες εργασίας εκείνες

για τις οποίες παλεύω εδώ και δέκα χρόνια! Η προσέγγιση των θεμάτων που κάνουμε είναι

διαφορετική. Γι’ αυτό και εξεπλάγην όταν τον Ιούνιο του 2003 μου έκανε διάφορες προσφορές για

παροχή υπηρεσιών με σκοπό να δουλέψω στις τάξεις του σοσιαλιστικού κόμματος, το οποίο είχε

μόλις ενταχθεί στο κεντρικό γραφείο. Δεν έδωσα όμως συνέχεια.

Από τότε που έγινα δραστήριος και αγωνιζόμενος συνδικαλιστής, δηλαδή πριν από τρία χρόνια,

μπορώ να πω σε ποιο βαθμό το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχασε την επαφή με την πραγματικότητα. Ένα

και μόνο παράδειγμα αρκεί. Κατά τη διάρκεια της απεργίας στα McDonald’s του Στρασβούργου-

Σαιν- Ντενί, η τύχη το έκανε και βρισκόμασταν μια ανάσα πριν από τις εκστρατείες του Σιράκ και

του Ζοσπέν. Οι σοσιαλιστές μας είχαν προσκαλέσει ακόμα και να περάσουμε από το Ατελιέ της

υπαίθρου, την έδρα του υποψηφίου τους. Εγώ πήγα με συναδέλφους από το δίκτυο Stop-Précarité.

Συνοδευόμασταν από τις καμαριέρες της Arcade (που βρίσκονταν σε διένεξη με τον εργοδότη τους)και μερικές εκ των οποίων φορούσαν την παραδοσιακή αφρικανική μπουμπού [Άνετη μακριά τουνίκ,

παραδοσιακό αφρικανικό ένδυμα, Σ.τ.Μ.]. Έπρεπε να δείτε τα μούτρα των μπράβων του

Σοσιαλιστικού κόμματος στην είσοδο του Ατελιέ της υπαίθρου που με το που τις είδαν εκστόμισαν:

«Υπάρχουν κι άλλες πολλές έτσι ντυμένες;» Για μένα αυτοί οι μπράβοι του Σοσιαλιστικού κόμματος

δεν αξίζουν τίποτα περισσότερο απ’ όσο οι φασίστες. Τελικά, μας υποδέχθηκε η Ελιζαμπέτ Γκιγκού,

υπουργός εργασίας του Ζοσπέν, που απάντησε πλήρως σ’ όλες τις διεκδικήσεις μας. Ενόσω λοιπόν

μας αράδιαζε τους αριθμούς του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, εμείς της μιλούσαμε για τις

συνθήκες εργασίας των αφρικανών καμαριέρων. Βγαίνοντας από το Ατελιέ αυτό, είπαμε πως η

αριστερά έχει ανάγκη από μια γερή δεξιά στα μούτρα για να ξυπνήσει. Ήμασταν λίγες μέρες πριν

την 21η Απρίλη 2002 και έτσι ψήφισα Μπεζανσενό, χωρίς δεύτερη σκέψη.

Και Τώρα;

Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω μια μέρα να παραιτηθώ. Αναμφίβολα πάντως, αυτό θα σημάνει και το

τέλος των αγώνων μου στην Pizza Hut. Όταν έχεις εμπλακεί μέχρι τα μπούνια σ’ ένα κοινωνικό

κίνημα μετά δεν είναι τόσο εύκολο να κάνεις κάτι άλλο, να σκεφτείς και να κάνεις σχέδια καριέρας.

Μετά από δέκα χρόνια αγώνα, νιώθω πως έχω κάνει τον κύκλο μου. Απ’ όλα αυτά όμως συγκρατώ

ένα πράγμα: απέδειξα τουλάχιστον πως ένας άλλος τύπος συνδικαλισμού είναι δυνατός στην ταχεία

εστίαση. Βλέποντας από πού ξεκίνησα, από εκείνο το κατάστημα στο Λεβαλλουά, και που κατέληξα,

στην καρδιά του κοινωνικού κινήματος, νιώθω την ανάγκη να συνεχίσω. Αυτό είναι και το μήνυμααυτού του βιβλίου: το να αφήσει κανείς τα ίχνη του στη συνδικαλιστική ιστορία, ν’ αποδείξει πως

κάτι τέτοιο είναι δυνατό. Δε μου αρέσουν τα τσιτάτα, αλλά υπάρχει ένα, του Βίκτωρος Ουγκό, που

μ’ αρέσει πολύ: «Το να παλεύεις σημαίνει να ζεις». Να παλεύουμε λοιπόν. Αυτό είναι που λέω σ’

http://generationprecaire.blogspot.com/2007/11/blog-post_01.html





όλους τους νέους εργαζόμενους που συναντώ: πολέμα στο χώρο σου, εκεί όπου είσαι, δε θα το

μετανιώσεις ακόμα κι αν απολυθείς. Διότι αν αποδεχθείς να σ’ εκμεταλλεύονται από την πρώτη σου

δουλειά, μετά θα δέχεσαι το οτιδήποτε, ό,τι κι αν είναι αυτό είτε πρόκειται για τις λεγόμενες δουλειές

φοιτητών ή για μια «πραγματική» εργασία. Επίβαλε το σεβασμό, είσαι άνθρωπος όχι μηχανή. Η

συνειδητοποίηση αυτού του πράγματος είναι πολύ πιο σημαντική απ’ αυτό το μάνατζμεντ που

αναπτύσσεται ραγδαία και συνδέεται με την επισφάλεια των εργαζομένων. Όταν ξανασυναντώ

εργαζόμενους που παράτησαν την ταχεία εστίαση και μου μιλούν για το νέο τους πόστο συχνά μου

λένε: «Καλά είναι, δεν είναι δα και χειρότερα από τα McDonald’s!» Να γιατί πρέπει κανείς ν’

αγωνίζεται για να καλυτερεύσει τις συνθήκες εργασίας του στην ταχεία εστίαση, όπου συχνά οι νέοι

πιάνουν την πρώτη τους δουλειά. Αν αποδεχτούν να δουλεύουν μ’ αυτόν τον τρόπο στην αρχή της

καριέρας τους στη συνέχεια θα δέχονται τα πάντα και οτιδήποτε.

Τον Ιούνιο του 2003, γιόρτασα τα δέκα μου χρόνια στην Pizza Hut. Σίγουρα αυτό πρέπει να είναι

ρεκόρ και άρχισα να βαριέμαι. Δέκα χρόνια… Ειλικρινά, εγώ δεν περίμενα ν’ αντέξω ούτε ένα μήνα.

Είδα να περνά κόσμος, διευθυντές, μάνατζερς, εργαζόμενοι, γενιές φοιτητών που πέρασαν από το

μίξερ του αμερικάνικου μάνατζμεντ… Γιατί έμεινα δέκα χρόνια; Γιατί δεν έφυγα πρωτύτερα;

Αναμφίβολα, χάρη στο συνδικαλισμό και στον εμπλουτισμό της εμπειρίας μου που επέφερε αυτή

μου η δέσμευση. Συνάντησα πολλά άτομα, συναδέλφους, πελάτες, στρατευμένα μέλη,

δημοσιογράφους και… δικηγόρους. Χωρίς τη συνδικαλιστική μου δέσμευση δε θα τα είχα γνωρίσει

όλα αυτά, διότι δεν έλαβα καμιά σπουδαία εκπαίδευση κατά τη διάρκεια των πολύ σύντομων

σπουδών μου. Στο πεδίο μάχης έμαθα και είδα πολλά πράγματα: πάνω στο εργατικό δίκαιο, τη ζωή

στην επιχείρηση, την πολιτική, το συνδικαλισμό… Το να είναι κανείς συνδικαλιστής σημαίνει να

κάνει πολιτική σε καθημερινή βάση. Και αυτό γίνεται πολύ πιο απτό όταν καταφέρνουμε να

μπλοκάρουμε ένα κατάστημα, να κάνουμε τ’ άτομα ν’ απεργήσουν ώστε να εμποδίσουμε την

απόλυση ενός συναδέλφου. Η λύση της σύγκρουσης περνά μέσα από σχέσεις εξουσίας. Το να

κλείνεις έναν αγώνα κάνοντας τη διεύθυνση να ξεσφίξει τα λουριά, σας το λέω, αγαπητοί

αναγνώστες, πρόκειται για ένα θαυμάσιο αίσθημα.

Υπήρχαν όμως και πιο δύσκολες μέρες. Ευτυχώς οι γονείς μου πάντα μ’ υποστήριζαν ακόμα κι αν

ήταν κάπως επιφυλακτικοί βλέποντάς με ν’ αναλαμβάνω συνδικαλιστικές ευθύνες. Δεν είχαν βέβαια

άδικο μιας και ήρθα αντιμέτωπος με δυο διαδικασίες απόλυσης προκειμένου να μπορέσω να

συνεχίσω τη μάχη μου. Δεν απέφυγα και κάποιες στιγμές θλίψης, για παράδειγμα, την περίφημη μέρα

όπου ο μάνατζερ αποφάσισε να με στείλει στη λάντζα απαγορεύοντας στους υπόλοιπους

εργαζόμενους να περνούν να μου μιλούν. Είχα τιμωρηθεί λες και ήμουν κανένα πιτσιρίκι και με

πονούσε που έβλεπα τους άλλους ν’ αποφεύγουν το βλέμμα μου. Μια άλλη μέρα ήμουν μόνος

μπροστά σε μια Pizza Hut που βρισκόταν σ’ απεργία, ενώ οι εργαζόμενοι μιλούσαν εκείνη τη στιγμή

στο εσωτερικό με τη διεύθυνση. Αυτό ήταν πολύ βαρύ. Αναρωτιόμουν τι ακριβώς γύρευα εκεί. Ναπαλεύω γι’ άτομα που διόλου δεν τα γνώριζα και τα οποία διαπραγματεύονταν πίσω από την πλάτη

μου. Έτσι, μάζεψα το υλικό της CGT και έφυγα. Το θέμα ήταν να τεθούν οι εργαζόμενοι ενώπιον

των ευθυνών τους. Αποτέλεσμα, οι απεργοί ήρθαν μαζί μου και έμειναν ενωμένοι στην

κινητοποίηση. Κουράστηκα μεν, αλλά ήμουν χαρούμενος. Τελικά, λάβαμε ένα πρωτόκολλο εξόδου

από την απεργία σχετικά σωστό. Το πιο δύσκολο τελικά δεν είναι ν’ αναλάβεις δράση, αλλά να μην

παραιτηθείς μπροστά σε μια διεύθυνση, η οποία είναι έτοιμη για όλα και έτοιμη ν’ απαλλαγεί

οποιαδήποτε στιγμή από σένα. Σημειώστε πως τους καταλαβαίνω. Υπολογίζοντας μαζί όλες τις

απεργίες στις οποίες συμμετείχα θα πρέπει σίγουρα να τους κόστισαν μερικές εκατοντάδες

εκατομμύρια ευρώ.

Τώρα το κοινό ξέρει τι συμβαίνει στο εσωτερικό των McDonald’s και της Pizza Hut. Ο σκοπός μου

ήταν ν’ αποκαλύψω σ’ όλον τον κόσμο αυτές τις ζώνες, όπου αφεντικό και εργαζόμενοι ζούνε σε



καθεστώς αυτάρκειας και να διαδώσω σ’ όλους τις συνθήκες εργασίας μας. Αυτό είναι και το νόημα

όσων εξομολογήθηκα εδώ.

Ευτυχώς, σ’ αυτά τα δέκα χρόνια τα πράγματα άλλαξαν αρκετά στην Pizza Hut: ο αγώνας μας έχει

στο εξής αναγνωριστεί απ’ όλους, η πληροφορία μεταβιβάζεται σ’ όλα τα εστιατόρια, η επιθεώρηση

εργασίας προειδοποιεί για όλα τα εσωτερικά προβλήματα. Ο συνδικαλιστικός ρόλος έχει τελικά

αναγνωριστεί. Η διεύθυνση είναι πλέον προετοιμασμένη και ψυχολογικά, ξέρει πως υπάρχει κάποιος

απέναντι. Μας λαμβάνει περισσότερο υπόψη της. Μόλις συνάντησα τη νέα διεύθυνση ανθρώπινων

πόρων που έρχεται από τη Disney. Μου είπε πως πρέπει να μιλάμε περισσότερο για ν’ αποφεύγουμε

τις συνεχόμενες απεργίες. Πάντα το ίδιο τροπάριο. Εκτός του ότι όταν «μίλησα» για να ζητήσω, μετά

από δέκα χρόνια αγαθών και έντιμων υπηρεσιών, πλήρη χρόνο εργασίας, μου ανταπάντησαν:

«νομίζω πως αυτό δεν είναι δυνατό!». Η ίδια απάντηση και όταν τους ζήτησα ν’ αποσύρουν τη

μήνυσή τους για συκοφαντική δυσφήμιση. Παρόλα αυτά, προτίθενται να κάνουν «το παρελθόν tabula

rasa». Σίγουρα η ιστορία δε θα ήταν ίδια αν όντως μιλούσαμε και διαπραγματευόμασταν κατά τη

διάρκεια αυτών των δέκα χρόνων.

Θέλω να κλείσω με μια αναφορά στους τριάντα απεργούς των McDonald’s του Στρασβούργου-Σαιν-

Ντενί στο Παρίσι που έχουν καταλάβει το κατάστημά τους από το Μάρτη του 2003. Πάνω από οχτώ

μήνες απεργίας χωρίς μισθό μόνο και μόνο για να κερδίσουν λίγο σεβασμό και μερικά ευρώ

παραπάνω την εβδομάδα. Οχτώ μήνες θυσιών, αναγκασμένοι να κοιμούνται επί τόπου και να πωλούν

μπλουζάκια για να μπορούν να τρέφονται. Αυτοί είναι οι εργαζόμενοι της νούμερο ένα παγκοσμίως

επιχείρησης της ταχείας εστίασης. Πώς είναι δυνατόν να μη νοιάζεται κανείς;

Ευχαριστίες Ευχαριστίες

Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους αγωνιστές και τους φίλους με τους οποίους συναντήθηκα καιοι οποίοι μου έμαθαν πολλά. Ειδικότερα:

Τον Καρίμ, τον κρίκο από μια αλυσίδα που λείπει.

Τον Ναζίμπ, τον Ελ Ντικτατόρι.

Τον Λουνή, τον μεγάλο μας θεωρητικό.

Τον Ζιλμπέρ, σύμμαχο Πάπι, τον πρίγκιπα του λόγου.

Τον Μπεκάι, τον κληρονόμο της Μεγάλης Αρκούδας, ο άνθρωπος με τις χίλιες αναφορές.

Τον Λαήντ, πάντα στον αγώνα.

Τον Ολιβιέ, τον άγνωστο αριστερό.

Τον Ζαβιέ, THE militant.

Τη Λατίφα, που κανένας δε θα της ταιριάξει!

Τον Μπερνάρ, τον Καλλιτέχνη μας, «μα που θα καταλήξουν όλ’ αυτά;»

Την Εβελίνα, όλων των μαχών.






Την Γκιζέλ, «μισώ τ’ αφεντικά».

Τον Ζωρζ, τον ιστορικό μας.

Τον Χακίμ, το μελλοντικό δικηγόρο μας.

Τον Σαλίμ για τα γκράφιτί του

Τον Ξαβιέ, χωρίς φόβο και χωρίς κατηγορία.

Τον Ραούφ πάντα στο Web.

Τον Ντανιέλ που ό,τι κι αν συμβεί αυτός είναι πάντα εδώ.

Τον Αλέν, πάντα πιστός στις πεποιθήσεις του και στους φίλους του.

Τον Κριστιάν ένα αληθινό στήριγμα για όλο το χρόνο.

Την Γκαέλ και τη Νατ, οι δυο τους κάνουν ταίρι.

Την Κατρίν, που παλεύει για την απελευθέρωση του Μουμία.

Τον Πεντρό και τον Μισέλ, όλων των διαδηλώσεων.

Θα ήθελα τέλος να ευχαριστήσω όλους όσοι συνεργάστηκαν για την πραγματοποίηση αυτού του

βιβλίου και κυρίως:

Την Βερόνικα που πρώτη πίστεψε σ’ αυτό το βιβλίο.

Την Μιρέιγ, την εκδότριά μου για την ευγένεια και τις πολύτιμες συμβουλές της.

Τον Τομά για την ανθρωπιά και το ταλέντο του.

Αμπντέλ Μαμπρουκί - H Γενιά Της Επισφάλειας - Εμπειρίες,...

Documents

Transcript of Αμπντέλ Μαμπρουκί - H Γενιά Της Επισφάλειας - Εμπειρίες,...