gerasimos-politis.blogspot.com http://gerasimos-politis.blogspot.com/2011/12/blog-post.html

«Όσα όντα υπάρχουν γύρω μας, άλλα ταεξουσιάζουμε και άλλα όχι. Εξουσιάζουμε τη γνώμημας, την ψυχική μας διάθεση, την επιθυμία μας γιααπολαύσεις, την προσπάθεια να αποφύγουμεάσχημες καταστάσεις, δηλαδή όσο εξαρτώνται από τιςπροσωπικές μας ενέργειες. Δεν εξουσιάζουμε τοσώμα, τα υλικά αγαθά, τη δόξα, τα αξιώματα, δηλαδήόσα δεν αποτελούν δικά μας έργα. Όσα εξουσιάζουμεείναι από τη φύση τους ελεύθερα, ανεξάρτητα,ανεμπόδιστα, εκείνα που δεν εξουσιάζουμε είναι απότη φύση τους ασθενή υποτακτικά μπορούν εύκολα...να αποτραπούν και είναι αλλότρια από εμάς» Στωiκόςφιλόσοφος Επίκτητος (50 μ.Χ.)

Συνεχίζοντας εξηγεί ότι η δυστυχία του ανθρώπουβρίσκεται στο γεγονός ότι θεωρεί δικά του όσα δεν εξουσιάζει. Αυτό που πραγματικά αξίζει λοιπόν είναι νααγωνιστεί για όσα εξουσιάζει, να τα μελετήσει και να τα βελτιώσει. Και τα συναισθήματα ανήκουν σ΄ αυτή τηνκατηγορία.

Τι είναι το συναίσθημα;

Ανατρέχοντας σε ένα λεξικό βρίσκουμε τον παρακάτω ορισμό: «Ψυχική κατάσταση, δυσάρεστη ή ευχάριστη,εντύπωση ζωηρή που μένει στη συνείδηση και προκαλείται από χαρά, έκπληξη, φόβο κτλ». Αλλά δεν είναιμόνο αυτό. Μήπως τα συναισθήματα έχουν κάποια σχέση με το πνεύμα; Τα συναισθήματα είναι διαρκή,ήσυχα και βαθιά, βασίζονται στην συνείδηση, γεγονός που τους επιτρέπει μία περισσότερο αυθεντική καισυνεχή εξωτερική έκφραση. Η διαρκής τους φύση επιτρέπει να γυαλιστούν τα ελαττώματα και ναδυναμωθούν οι αρετές.

Το συναίσθημα είναι μία μίμηση προς τα έξω, μία δύναμη που γεννιέται στο εσωτερικό του εαυτού μας καιμιλάει στο περιβάλλον, μία αίσθηση που μας λέει ποιοι ήμαστε και δημιουργεί τη σχέση μας με τον κόσμο.Μας πληροφορεί για τον κόσμο γύρω μας ποιο γρήγορα από τη σκέψη, μας καθοδηγεί, θυμίζοντας μας τιαγαπάμε και τι αισθανόμαστε, μας εξατομικεύει, δίνοντας μας τη δυνατότητα να αποκτήσουμε συνείδηση τουίδιου μας του εαυτού.

Ο ρόλος των συναισθημάτων είναι να αποδεικνύουν τα γεγονότα που είναι σημαντικά για το άτομο και ναθέσουν σε κίνηση τη συμπεριφορά που θα του επιτρέψει να τα χειριστεί.

Πόσα συναισθήματα υπάρχουν;

Έχουν εντοπιστεί σίγουρα τέσσερα είδη συναισθημάτων σε όλεςτις κουλτούρες: θυμός, φόβος, χαρά και αποστροφή. Οιηλεκτροεγκεφαλογραφικές μετρήσεις χωρίζουν απλώς τασυναισθήματα σε θετικά και αρνητικά. Εκτός όμως από αυτά τατέσσερα συναισθήματα υπάρχουν και άλλα. Υπάρχουνδιαβαθμίσεις των συναισθημάτων που ξεκινάνε από τα ένστικτα,τις συναισθήσεις, τα πάθη και τις συγκινήσεις και φτάνουν μέχριτα ανώτερα συναισθήματα τις ομορφιάς, του αγαθού και τουκαλού.

Χρήσιμες αντιδράσεις

Ο φόβος οξύνει τις αισθήσεις (ακοή πιο λεπτή, όραση πιοκαθαρή, το σώμα σε εγρήγορση, ο εγκέφαλος σε κατάστασηεκτάκτου ανάγκης). Το πρωταρχικό καθήκον του φόβου είναι ναεξασφαλίσει την προστασία μας, π.χ. το να στρίψουμε εγκαίρως το τιμόνι για να αποφύγουμε ένα ατύχημα.Όταν όμως είναι υπερβολικός το άτομο μας παραλύει π.χ. ο φόβος κινδύνου στο σκοτάδι ή σε ένα έρημοδρόμο.

Ο θυμός είναι μία αντίδραση στην απογοήτευση και στην αδικία. Προσφέρει την ενέργεια τηςαυτοεπιβεβαίωσης. Χρησιμεύει στην διατήρηση των σωματικών, ψυχολογικών ή κοινωνικών ορίων και στηνυπεράσπιση των δικαιωμάτων μας. Εμφανίζεται στην έλλειψη σεβασμού όσον αφορά την ακεραιότητα μας,

μας προειδοποιεί για τις ανάγκες μας, τόσο τις σωματικές όσο και τις ψυχικές επιτρέποντας μας ναεναρμονίζουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους.

Ο θυμός υπηρετεί την αρμονία (στην μυθολογία η Αρμονία ήταν κόρη του Άρη του θεού του πολέμου και τηςσύγκρουσης και της Αφροδίτης, τη θεάς του έρωτα και της ομορφιάς). Είναι σημαντικό να μη συγχέουμε τονθυμό με την βιαιότητα και την επιβολή της εξουσίας πάνω στους άλλους.

Η λύπη συνοδεύει την διεργασία του πένθους. Ξυπνάει από μία απώλεια, έναν χωρισμό. Υπογραμμίζει τοκενό και την έλλειψη. Η λύπη δεν είναι κατάθλιψη. Τα δάκρυα της αληθινής λύπης δεν κρατούν πολύ καιανακουφίζουν. Η λύπη είναι μια θετική διεργασία, ενώ η κατάθλιψη μας φυλακίζει και συντηρεί μία νοσηρήκατάσταση.

Κυρίως ας μην ξεχάσουμε τη χαρά που κάνει τους χτύπους της καρδιάς πιο δυνατούς, πιο αργούς, μίαγλυκιά ζεστασιά μας κυριεύει, το αίμα κυκλοφορεί, ποτίζει το σώμα, ελευθερώνει από τις εντάσεις. Η χαράείναι αγαλλίαση του σώματος και του πνεύματος. Νιώθεις ολοκληρωμένος, ενωμένος, συγκεντρωμένος.Επικοινωνείς με όλα τα μέρη του εαυτού σου, τα χέρια ανοίγουν για να δεχτούν τον άλλον ή τον κόσμοολόκληρο. Η χαρά είναι επίσης επικοινωνία με τον περίγυρο, με το σύμπαν.

Ο Αντόνιο Νταμάλιο (διευθυντής του τμήματος νευρολογίας του πανεπιστημίου της Άνοβα) μετά από είκοσιχρόνια παρατήρησης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η ικανότητα να εκφράζουμε και να νιώθουμεσυγκινήσεις αποτελεί μέρος του μηχανισμού της λογικής».

Βέβαια σε ορισμένες περιπτώσεις, τα συναισθήματα μπορούν να διαταράξουν τη διαδικασία της κρίσης.Αλλά η ανικανότητα μας να εκφραζόμαστε και να αισθανόμαστε μπορεί να αλλοιώσει σοβαρά την ικανότητανα σκεφτόμαστε. Στη λήψη των αποφάσεων μας, τα συναισθήματα είναι συχνά οι πλέον αποφασιστικοίπαράγοντες, έστω και αν παραμένουν ασυνείδητα. Η λογική από μόνη της δεν επιτρέπει να αντιμετωπίσουμετην πολυπλοκότητα και την αβεβαιότητα της ζωής μας. Όσο πιο συνειδητά είναι τα συναισθήματα μας, τόσοποιο ελεύθεροι είμαστε στη ζωή.

Τα συναισθήματα, μας τρομάζουν γιατί μας φέρνουν αντιμέτωπους με μίαπραγματικότητα που θαπροτιμούσαμε να μην ξέρουμε, μας υποχρεώνουν να δούμε την αλήθεια. Η μεγάλη αποστασιοποίησηαναισθητοποιεί. Καταστέλλοντας ή μεταμφιέζοντας τα συναισθήματα μας για να τα κάνουμε ομοιόμορφα καιαποδεκτά από την κοινωνία, χάνουμε πολύτιμες πληροφορίες γύρω από τα ψυχικά μας βιώματα, τα θάβουμεστο υποσυνείδητο μας και ζούμε μία ζωή που υπαγορεύουν οι περιστάσεις και οι συμβατικότητες.

Όταν επιβάλλουμε τη σιωπή στον εσώτερο εαυτό μας, είναι σαν να αποκηρύσσουμε ένα μέρος τηςελευθερίας μας. Όταν υποτασσόμαστε είναι σαν να αποκοβόμαστε από τη προσωπική μας δύναμη. Η πολύμεγάλη δυστυχία, μας κάνει να μην ανεχόμαστε την ευτυχία .Το καμουφλάζ των συναισθημάτων γίνεται μετίμημα μία υπερβολικά μεγάλη εσωτερική ένταση. Η υπερβολική κούραση είναι μία ένδειξη τηςσυναισθηματικής καταπίεσης.

Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που φαίνονται ανέκφραστοι, εμφανίζουν στην πραγματικότηταπερισσότερες σωματικές αντιδράσεις από τους άλλους. Η ανάγκη να εξουσιάζει κανείς τον άλλο, είναι τόσοπιο σημαντική όσο πιο μεγάλη είναι η εσωτερική του αδυναμία. Τρομοκρατεί για να φοβάται λιγότερο τονεαυτό του. Κάνουμε συνέχεια κριτική, περισσότερο απ’ όσο τολμάμε να φανταστούμε, έτσι κρίνουμε τουςάλλους ή τον εαυτό μας;

Πρέπει να σταθούμε αντίκρυ στον εαυτό μας, για να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα που κρύβουνυποτιμήσεις του τύπου: είμαι ευαίσθητος, άχρηστος κτλ. Να τολμήσουμε να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματαμας και να μιλήσουμε γι’ αυτά, για να βρούμε το βαθύτερο νόημα του εαυτού μας. Συναισθάνομαι σημαίνει ότιγίνομαι πιο ευαίσθητος στην αδικία στην δυστυχία του κόσμου, όλο και πιο ζωντανός.

Το κουράγιο είναι μία από τις διαστάσεις της νοημοσύνης της καρδιάς. Ένα συναίσθημα μπορεί να κρύβειένα άλλο, π.χ. κρύβουμε το φόβο μας με θυμό, μαθημένοι να κρύβουμε το αληθινό μας εγώ,απαλλασόμαστε από τις εντάσεις μας μεταμφιέζοντας τα συναισθήματα μας. Επίσης ίσως μπούμε στονπειρασμό να δείξουμε μερικά συναισθήματα αν αποκομίσουμε από αυτά οφέλη για την σχέση μας. Κάποιεςφορές αντιλαμβανόμαστε ότι το συναίσθημα μας είναι υπερβολικό και άκαιρο. Η ένταση των συναισθημάτωνδείχνει ότι η αιτία πάει πολύ πιο πίσω από τη σημερινή κατάσταση. Πως θα απελευθερωθούμε; Με το νααισθανθούμε ξανά και με το να εκφράσουμε τα αληθινά μας συναισθήματα.

Τα συναισθήματα δεν είναι τόσο παράλογα όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε καμιά φορά. Η αποκωδικοποίησητων «άκαιρων εξόδων» μας μπορεί να μας αποτρέψει από το να καταστρέψουμε τις σχέσεις με τους δικούςμας. Ο μόνος τρόπος για να μην μεταβιβάσουμε στους άλλους τις απογοητεύσεις, τους θυμούς, τουςτρόμους, ή τις απελπισίες μας είναι να τα μοιραζόμαστε.

Ο συναισθηματικά ώριμος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από τη νοημοσύνη της καρδιάς: δεν μπορεί πλέον νααδιαφορήσει για την τύχη του άλλου, δεν μπορεί πλέον να ανεχτεί την αδικία, τον κυνισμό ή τη δυστυχία και,κυρίως, δεν μπορεί να συμμετέχει.

Όταν αποκτά κανείς αυτογνωσία και γνωρίζει τις συνέπειες των πράξεων του, όταν αποκτά μεγαλύτερησυναισθηματική και κοινωνική ωριμότητα, όταν αναπτύσσει τη νοημοσύνη της καρδιάς, υπάρχουν πράγματαπου δεν μπορεί να κάνει πια.

Η συναισθηματική ωριμότητα οδηγεί, φυσικά, στην πνευματικότητα. Ο όρος καλύπτει εκτός από τηθρησκευτικότητα, τη συνείδηση μας σε ένανα πιο διευρυμένο κόσμο και τη θέση μας σ’ αυτό το σύμπαν. Οαυτόνομος και συναισθηματικά ώριμος άνθρωπος στρέφεται προς τον άλλο, θέλει να εκπληρώσει την«αποστολή» του, να ενεργοποιήσει το δυναμικό του, να χρησιμοποιήσει τις πηγές του για να δώσει σάρκακαι οστά στις αξίες του, να θέσει τις ικανότητες του στην υπηρεσία μίας υπόθεσης που έχει κάποιο νόημαστο σύμπαν.

Η καρδιά είναι ένα πέρασμα ανάμεσα στον ουρανό και στη γη. Το να ζούμε τη ζωή με τη καρδιά, το ναείμαστε όσο γίνεται περισσότερο ο εαυτός μας, το να πάρουμε τη θέση μας, το να έχουμε συνείδηση τουρόλου μας μέσα στο σύμπαν και να τον παίξουμε, όλα αυτά φανερώνουν τη νοημοσύνη της καρδιάς.

Οι άνθρωποι είναι αυτoί που κάνουν τις κοινωνίες, έστω κι αν αυτές δεν προσαρμόζονται με τουςανθρώπους που τις αποτελούν. Το να αλλάξουμε την κοινωνία χωρίς να αλλάξουμε τον άνθρωπο είναιουτοπία.

Οι καρδιές μας οφείλουν να γνωρίσουν τον κόσμο της λογικής και η λογική πρέπει να έχει ως οδηγό μίασυνειδητή καρδιά. Το συναίσθημα, όπως κάθε γλώσσα, διαθέτει μία γραμματική. Μπορούμε να μάθουμε ναεκφραζόμαστε, να δείχνουμε τα συναισθήματα μας και να ακούμε τον άλλον. Μπορούμε να μάθουμε ναδαμάζουμε τους φόβους μας, να μοιραζόμαστε τις χαρές μας, να ξεπερνάμε ένα πένθος, να ελέγχουμε τουςθυμούς μας χωρίς να τους θάβουμε μέσα μας και να τους μετατρέπουμε σε αγωνίες, κατάθλιψη ή αρρώστια.Μπορούμε να μάθουμε να συνεργαζόμαστε, να εμψυχώνουμε μία ομάδα (ή να εμψυχωνόμαστε σε μίαομάδα) και να λύνουμε τις διαμάχες με μη-βίαιο τρόπο. Το συναισθηματικό αλφαβητάρι είναι η πρόκληση τωνημερών μας. Ας ακούμε τις καρδιές μας, μαζί.

Η συνείδησή μας, σαν αυτοοργανώσιμο σύστημα, διαμορφώνει τις σκέψεις και πράξεις μας. Αυτό σημαίνειότι είμαστε ελεύθεροι από κάθε άποψη, και ταυτόχρονα υπεύθυνοι για οποιαδήποτε στιγμιαία σκέψη καιπράξη. Άρα τα συναισθήματα είναι τυπικά απαραίτητα στη λήψη λογικών αποφάσεων. Μας υποδεικνύουν τησωστή κατεύθυνση, όπου η στεγνή λογική μπορεί να είναι η καλύτερη επιλογή.

"Η αγάπη είναι η ακριβής αντανάκλαση της συνείδησης της αληθινής φύσης μας. Γεννιόμαστε αβοήθητοι.Αμέσως μόλις συνειδητοποιούμε τους εαυτούς μας συνειδητοποιούμε τη μοναξιά. Χρειαζόμαστε τους άλλουςανθρώπους, φυσιολογικά, συναισθηματικά, πνευματικά’ τους χρειαζόμαστε, αν θέλουμε να γνωρίζουμε κάτι,ακόμα και τους εαυτούς μας. " C. S. Lewis

Η ακαδημαϊκή ευφυϊα δεν έχει και πολλή σχέση με τησυναισθηματική ζωή. Άνθρωποι με υψηλό δείκτη νοημοσύνηςμπορεί να χειρίζονται εντυπωσιακά άστοχα την προσωπική τουςζωή. Καίριες συναισθηματικές ικανότητες μπορούν πράγματι ναδιδαχθούν και να βελτιωθούν στα παιδιά – αν βέβαια μπούμεστον κόπο να τις διδάξουμε. Η συναισθηματική σφαίρα είναι έναπεδίο το οποίο, όσο και τα μαθηματικά ή η ανάγνωση, μπορεί ναχειριστεί κανείς με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιδεξιότητα, καιαπαιτεί το δικό της μοναδικό σύνολο ικανοτήτων. Οι άνθρωποιπου δεν είναι σε θέση να βάλουν σε τάξη και να ελέγξουν τησυναισθηματική τους ζωή, δίνουν εσωτερικές μάχες πουυπονομεύουν την ικανότητά τους για σωστά προσανατολισμένηεργασία και καθαρή σκέψη.

Ο Χάουαρντ Γκάρντνερ, ψυχολόγος στην Παιδαγωγική Σχολή του Χάρβαρντ, εισήγαγε τη θεωρία τηςπολλαπλής νοημοσύνης και έδωσε με δυο λόγια αυτούς τους ορισμούς για τα δυο είδη προσωπικήςνοημοσύνης: Διαπροσωπική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να καταλαβαίνουμε τους άλλους ανθρώπους. Οπυρήνας της διαπροσωπικής νοημοσύνης περιλαμβάνει «την ικανότητα του ανθρώπου να διακρίνει και ναανταποκρίνεται κατάλληλα στις διαθέσεις, στην ψυχοσύνθεση, στα κίνητρα και στις επιθυμίες των άλλωνανθρώπων». Στην ενδοπροσωπική νοημοσύνη, κλειδί για την αυτοεπίγνωση, συμπεριέλαβε την «πρόσβασητου ανθρώπου στα προσωπικά του αισθήματα και την ικανότητα να τα διακρίνει μεταξύ τους και να αντλεί από

αυτά στοιχεία που θα καθοδηγούν τη συμπεριφορά του»

Πόσο έξυπνα μπορεί να είναι τα συναισθήματα;

Ο Πίτερ Σάλοβι, ψυχολόγος από το Γέηλ, εντάσσει τα είδη της προσωπικής νοημοσύνης στο βασικό ορισμότου περί συναισθηματικής νοημοσύνης, επεκτείνοντας αυτές τις ικανότητες σε πέντε βασικούς τομείς:

α) Γνώση των συναισθημάτων μας. Η αυτοεπίγνωση – η αναγνώριση ενός συναισθήματος την ώρα πουδημιουργείται. Η τυχόν ανικανότητά μας να παρατηρήσουμε τα πραγματικά μας αισθήματα μας αφήνει στοέλεός τους. Στον τομέα αυτό περιλαμβάνονται οι παρακάτω ικανότητες: 1. Αναγνώριση και βελτίωση τωνσυναισθημάτων, 2. Μεγαλύτερη ικανότητα κατανόησης των αιτιών των συναισθημάτων και 3. Αναγνώριση τηςδιαφοράς μεταξύ συναισθημάτων και πράξεων.

β) Έλεγχος των συναισθημάτων. Το να χειραγωγούμε και να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας έτσι ώστε ναείναι τα κατάλληλα ανά πάσα στιγμή, είναι μια ικανότητα που οικοδομείται πάνω στην αυτοεπίγνωση. Άτομαπου στερούνται αυτής της ικανότητας μάχονται πάντα τα αισθήματα της κατάθλιψης, ενώ όσοι διακρίνονται γι’αυτή τους την ικανότητα μπορούν πολύ πιο γρήγορα να ξεπεράσουν τα πισωγυρίσματα της ζωής. Στοντομέα αυτό περιλαμβάνονται οι παρακάτω ικανότητες: 1. Μεγαλύτερη ανοχή στην απογοήτευση καιαποτελεσματικός έλεγχος του θυμού. 2. Λιγότερες φραστικές προσβολές, καβγάδες, και διασπαστικέςενέργειες στην ομάδα γενικά. 3.Μεγαλύτερη ικανότητα εκδήλωσης του θυμού με σωστό τρόπο χωρίςκαυγάδες. 4.Λιγότερο αυτοκαταστροφική και επιθετική συμπεριφορά. 5.Πιο θετικά συναισθήματα για τονεαυτό, το σχολείο την οικογένεια, τη δουλειά. 6. Καλύτερος χειρισμός του άγχους. 7. Λιγότερη μοναξιά καικοινωνικό άγχος.

γ) Εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μας. Να βάλουμε τα συναισθήματα μας να εργάζονται για ένα καλύτεροστόχο που έχουμε θέσει. Στον τομέα αυτό είναι η δημιουργική χαλιναγώγηση των συναισθημάτων καιπεριλαμβάνονται οι παρακάτω ικανότητες: 1. Περισσότερη υπευθυνότητα, 2.Μεγαλύτερη εστίαση στοκαθήκον και προσοχή σε αυτό. 3. Λιγότερες παρορμήσεις.

δ) Αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων. Η ενσυναίσθηση όπως ονομάζεται έχει άμεση σχέση με τοναλτρουισμό. Οι άνθρωποι που έχουν αυτή τη δεξιότητα μπορούν να γνωρίζουν τι θέλουν οι άλλοι και έτσιμπορούν να λειτουργούν σωστότερα. Στον τομέα αυτό περιλαμβάνονται οι παρακάτω ικανότητες: 1.Μεγαλύτερη ικανότητα κατανόησης των απόψεων του άλλου. 2.Βελτιωμένη ενσυναίσθηση και ευαισθησίαστα συναισθήματα των άλλων. 3. Πιο προσεκτική ακρόαση των άλλων.

ε) Χειρισμός των σχέσεων. Είναι ουσιαστικά ο χειρισμός των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων. Στοντομέα αυτό περιλαμβάνονται οι εξής ικανότητες: 1. Πιο ικανοί στο να αναλύσουμε και να κατανοήσουμε τιςσχέσεις μας. 2. Καλύτεροι στο να λύσουμε τις διαφορές και να ρυθμίσουμε τις διαφωνίες μας. 3.Καλύτεροιστο να λύσουμε τα προβλήματα στις σχέσεις μας. 4. Πιο θετικοί και πιο επιδέξιοι στην επικοινωνία. 5. Πιοδημοφιλείς και εξωστρεφείς, φιλικοί και κοινωνικοί με τους συνομήλικους. 6.Πιο συμπονετικοί και πιοευαίσθητοι. 7. Πιο κοινωνικοί και εναρμονισμένοι μέσα στις ομάδες. 8. Ικανότεροι στις συνεργασίες ναβοηθάμε και να μοιραζόμαστε. 9. Πιο δημοκρατικοί στις συναναστροφές μας με τους άλλους.

Επτά ικανότητες μας βοηθούν να αυξήσουμε την συναισθηματική μας νοημοσύνη: η εμπιστοσύνη, ηπεριέργεια, η πρόθεση, ο αυτοέλεγχος, η αρμονικότητα, η ικανότητα επικοινωνίας και η συνεργασιμότητα.

ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ

Η ρήση του Σωκράτη «γνώθι σαυτόν» εκφράζει ακριβώς αυτόν τοθεμέλιο λίθο της συναισθηματικής νοημοσύνης: νααντιλαμβάνεσαι τα συναισθήματά σου μόλις γεννηθούν μέσα σου.Ο συγγραφέας της «Συναισθηματικής Νοημοσύνης» DanielGoleman, προτιμά τον όρο αυτοεπίγνωση, με την έννοια τηςσυνεχούς προσοχής του ατόμου στις εσωτερικές τουκαταστάσεις. Σ’ αυτήν την αυτοανακλαστική επίγνωση ο νουςπαρατηρεί και διερευνά την ίδια την εμπειρία, η οποίασυμπεριλαμβάνει το συναίσθημα. ( Νους ορά και Νους ακούει,κατά τον Αριστοτέλη).

Η συναισθηματική ζωή είναι πιο πλούσια για αυτούς πουπαρατηρούν περισσότερο. Το κλειδί προς μια πιο σταθερή βάσηπροσωπικής λήψης αποφάσεων είναι η εναρμόνισή μας με τασυναισθήματά μας. Υπάρχουν άπειρες ενδείξεις ότισυναισθηματικές δεξιότητες, όπως ο έλεγχος των παρορμήσεωνκαι η ακριβής μελέτη μιας κοινωνικής συγκυρίας, μπορούν ναδιδαχθούν.

Πολλές φορές κατά τη διάρκεια κρίσιμων στιγμών στη ζωή μας, όπως εξετάσεις, παρατηρούμε μεγάλοαριθμό ανησυχητικών σκέψεων. Αν κατατρυχόμαστε από την ανησυχία της αποτυχίας, η προσοχή μας παύεινα στρέφεται στην εξεύρεση των απαντήσεων. Οι ανησυχίες μας αυτοεκπληρώνονται και μας ωθούν προςτην ίδια την καταστροφή που προφητεύουν.

Οι καλές διαθέσεις βελτιώνουν την ικανότητα της ευέλικτης και πιο σύνθετης σκέψης, κάνοντας κατάσυνέπεια ευκολότερη την εξεύρεση λύσεων στα προβλήματα είτε πνευματικά είτε διαπροσωπικά. Το ναελπίζει κανείς σημαίνει ότι δεν υποχωρεί στο άγχος που τον συντρίβει, δεν υιοθετεί ηττοπαθή στάση ούτεκαταβάλλεται από την κατάθλιψη μπροστά σε δύσκολες προκλήσεις ή εμπόδια.

Η αισιοδοξία ως κινητήρια δύναμη

Ο Μάρτιν Σέλιγκμαν, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια ορίζει την αισιοδοξία ως τον τρόπο μετον οποίο οι άνθρωποι επεξηγούν στον εαυτό τους τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους. Οι αισιόδοξοιάνθρωποι πιστεύουν ότι η αποτυχία οφείλεται σε κάτι που μπορεί ν’ αλλάξει, ώστε την επόμενη φορά ναπετύχουν, ενώ οι απαισιόδοξοι θεωρούν την αποτυχία ως μομφή και την ανάγουν σε διαρκές χαρακτηριστικότους γνώρισμα, το οποίοι είναι ανίκανοι ν’ αλλάξουν. Οι άνθρωποι που έχουν την αίσθηση τηςαυτοαποτελεσματικότητας συνέρχονται από τις αποτυχίες. Προσεγγίζουν τα πράγματα με στόχο να τααντιμετωπίσουν και όχι να στενοχωρηθούν με το τι μπορεί να πάει στραβά».

Ροή: Η νευροβιολογία της τελειότητας

Ο Μιχάλι Τζικτζεντμιχάλι, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, περέγραψε με τη λέξη «ροή» τηχαρισματική κατάσταση κατά την οπποία η τελειότητα έρχεται αβίαστα. Η ροή αντιπροσωπεύει ίσως το ζενίθτης χειραγώγησης των συναισθημάτων, υποτάσσοντάς τα στην υπηρεσία της επίδοσης και της μάθησης. Στηροή τα συναισθήματα δεν περιέχονται ούτε και διοχετεύονται. Είναι θετικά, ενεργοποιημένα καιευθυγραμμισμένα με το συγκεκριμένο καθήκον. Όταν εγκλωβίζεται κανείς στην ανία της κατάθλιψης ή στηναναστάτωση του άγχους, η ροή αυτή εμποδίζεται.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να μπει κανείς σε ροή. Ένας τρόπος είναι η σκόπιμη εστίαση της προσοχής στοσυγκεκριμένο έργο. Συνήθως συγκεντρωνόμαστε περισσότερο όταν απαιτηθεί από μας λίγα περισσότερααπό τα συνηθισμένα. Αν απαιτούνται πάρα πολλά επέρχεται άγχος. Η ροή επέρχεται σ’αυτή τη λεπτή ζώνημεταξύ πλήξης και άγχους.

Ο Simonov (1970) πιστεύει ότι τα θετικά συναισθήματα είναι πολύ πιο παραγωγικά από τα αρνητικά. Χωρίςερεθίσματα, δεν εμφανίζονται θετικά συναισθήματα.

Γενικά, όταν οι άνθρωποι δουν ένα χαμογελαστό ή θυμωμένο πρόσωπο, δείχνουν και κείνοι ίχνη της ίδιαςδιάθεσης μέσα από ανεπαίσθητες μεταβολές των μυών του προσώπου τους.

Ο Μάρτιν Σέλιγκμαν λέει: «Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαμε μάρτυρες της έντονης διάδοσης του ατομικισμούκαι της αποδυνάμωσης των ευρύτερων θρησκευτικών πεποιθήσεων και των στηριγμάτων από την πλευράτης κοινωνίας και της διευρυμένης οικογένειας. Αυτό σημαίνει ότι χάνεις τις πηγές από τις οποίες αντλείςδύναμη και οι οποίες σε στηρίζουν στις αποτυχίες και στις ήττες. Αν όμως έχεις έναν ευρύτερο οπτικόορίζοντα, προσδοκίες όπως, πίστη στο Θεό και στη μετά θάνατο ζωή, και τύχει για παράδειγμα, να χάσεις τηδουλειά σου, το θεωρείς απλώς μια προσωπική ήττα. Μπορείς, με αυτό που σκέφτεσαι, να αλλάξεις τοντρόπο που νιώθεις.

Οι συναισθηματικές δεξιότητες περιλαμβάνουν αυτοεπίγνωση, αναγνώριση, έκφραση και χειρισμό

συναισθημάτων, έλεγχο της παρόρμησης και υπομονή για την ανταμοιβή και, φυσικά, αντιμετώπιση τουάγχους και του στρες. Μια βασική ικανότητα που πρέπει να έχει κανείς για να ελέγξει τις παρορμήσεις του,είναι το να μπορεί να διακρίνει τη διαφορά ανάμεσα στα συναισθήματα και στις πράξεις, και να μάθεικαλύτερες συναισθηματικές αποφάσεις, πρώτα ελέγχοντας την παρόρμηση για δράση, ύστερα βρίσκονταςεναλλακτικούς τρόπους δράσης και τέλος, σταθμίζοντας τις συνέπειες πριν από την ανάληψη τηςσυγκεκριμένης ενέργειας.

Ο φιλόσοφος Τζων Ντιούι εξέφρασε την άποψη ότι μια εκπαίδευση πάνω στην ηθική είναι πολύ πιο ισχυρήόταν διδάσκεται στα παιδιά με αφορμή πραγματικά γεγονότα και όχι με αφηρημένο τρόπο. Αυτή είναι ημέθοδος της συναισθηματικής παιδείας. Το θεμέλιο του χαρακτήρα είναι η αυτοπειθαρχία. Η ενάρετη ζωή,σύμφωνα με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, βασίζεται στην αυτοεπίγνωση και στον αυτοέλεγχο. Έτσιδίνουμε την ικανότητα για κίνητρα και καθοδήγηση στον εαυτό μας.

Αξίζει να προσπαθήσουμε για ένα συναίσθημα ισορροπίας μεταξύ των όσων σκεφτόμαστε, όσωναισθανόμαστε και όσων κάνουμε. Να αναπτύξουμε τα ανώτερα συναισθήματα, της ομορφιάς, του αγαθού καιτου δίκαιου. Χρειάζεται μία προοδευτική ανύψωση των ανώτερων συναισθημάτων εις βάρος των αρνητικώνσυγκινήσεων που φρενάρουν την διαίσθηση και αυτή προέρχεται από την αγάπη. Η αγάπη είναι ικανότητα νααποδεχόμαστε τα ελαττώματα του άλλου, να δεχόμαστε καλόκαρδα και ώριμα αυτά που ενστικτωδώς δενείναι αποδεκτά.

ΠΗΓΕΣ:

- http://nikilab.homestead.com/files/EQessay.htm

- «Η νοημοσύνη της καρδιάς», Isabella Filliza, εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ

- «H συναισθηματική Νοημοσύνη», Daniel Goleman, εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

- «Η σοφία των αιώνων», Wayne W. Dyer, εκδόσεις Δυναμική της Επιτυχίας

- «Η ανάπτυξη των θετικών και των αρνητικών συναισθημάτων στον άνθρωπο», Πανεπιστημιακές σημειώσειςτου Γιάννη Κουγιουμουτζάκη.

- «Σύγχρονο λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας», εκδόσεις Πελεκάνος

- «Το μυστικό μήνυμα του νερού», Dr Madary Emoto, εκδ. Έσοπτρον.

- «Εγχειρίδιο», Επίκτητος, εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ

- Σημειώσεις ψυχολογίας Α’ Νέας Ακρόπολης, θέμα 18ο (Αίσθημα, συναίσθημα, αντίληψη) και θέμα 11ο (Τασυναισθηματικά φαινόμενα)

Πηγή: nea-acropoli-heraklio.gr