Περί δημοσκοπήσεων Γιώργος Κουκουράκης

16/5/2019

ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ Προφητεία; «Προφήτης Ηλίας»

Μαντεψιά; Σύγχρονη έκφραση της Άμεσης Δημοκρατίας

Κατάργηση της Δημοκρατίας στην πράξη

Δεν κάνει ποτέ λάθος! Κάνει πάντα λάθος!

Εργαλείο της διαπλοκής

ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ

Ορισμός

(1) Διερεύνηση γνώμης σε ένα ή περισσότερα θέματα

(2) Αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού

(3) Επιλογή του δείγματος με την πιθανοθεωρητική δειγματοληπτική μέθοδο

(4) Χρήση ερωτηματολογίου με την τεχνική της ατομικής συνέντευξης

(5) Συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων

(6) Εξαγωγή συμπερασμάτων για το σύνολο του εν λόγω πληθυσμού

ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ Ανάπτυξη και γενίκευση της χρήσης τους (a) Πολιτική προϋπόθεση: καθιέρωση αντιπροσωπευτικής

δημοκρατίας (καθολική ψηφοφορία, Κοινή Γνώμη) (b) Επιστημονικές προϋποθέσεις:

(b1) Εξελίξεις στη στατιστική θεωρία (διατύπωση θεωρίας πιθανοτήτων, εφαρμογή δειγματοληπτικής μεθόδου)

(b2) Ανάπτυξη τεχνικής ατομικών συνεντεύξεων (χρήση ερωτηματολογίου)

(b3) Ανάπτυξη κοινωνικών ερευνών γενικά (αυτονόμηση Κοινωνιολογίας, Πολιτικής Επιστήμης) και γενίκευση χρήσης ποσοτικών μεθόδων μέτρησης

(c) Τεχνολογική προϋπόθεση: ανάπτυξη Πληροφορικής

Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΩΝ

Εικονικές ψηφοφορίες (straw votes)

ΗΠΑ 1824

Εφημερίδες και περιοδικά

Δεκαετίες 1920, 1930: συμμετοχή ακόμη και 2 εκατ. ψηφοφόρων!

Δείγμα μη αντιπροσωπευτικό

Η χρεοκοπία των εικονικών ψηφοφοριών

Αμερικανικές Προεδρικές Εκλογές 1936

Roosevelt (D) πρόβλεψη 43%, πραγματικό αποτέλεσμα 60,8%

Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΩΝ

George Gallup, ο «πατέρας των δημοσκοπήσεων»

Αμερικανικές προεδρικές εκλογές 1936

Roosevelt (D) πρόβλεψη 54%, πραγματικό αποτέλεσμα 60,8%

Αντιπροσωπευτικό δείγμα 5.000 ατόμων (ερωτηματολόγια)

Μετά τον πόλεμο:

- Ευρύτατη εφαρμογή σε ΗΠΑ και Ευρώπη

- Σταθερή βελτίωση ως προς τις τεχνικές και την αποτελεσματικότητα

- Ανάπτυξη επιστημονικής έρευνας στον τομέα της Εκλογικής Κοινωνιολογίας

Η πρώτη μεγάλη αποτυχία:

Αμερικανικές προεδρικές εκλογές 1948

ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ ΕΚΛΟΓΙΚΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ

(1) Προεκλογικές Δημοσκοπήσεις

(2) Δημοσκοπήσεις Εξόδου

(3) Προβολές και Εκτιμήσεις

ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ

(1) ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚH ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣH

Φωτογραφία της στιγμής ή

αξονική τομογραφία;

Στατιστική θεωρία δειγματοληψίας:

Για τυχαίο αντιπροσωπευτικό δείγμα

περίπου 2.000 ατόμων

περιθώριο σφάλματος με πιθανότητα 95% είναι +/-2%

Συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία, δυνατότητα εμπειρικής αξιολόγησης των στοιχείων της δημοσκόπησης

ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ

(1) ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚH ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣH

Τα όρια της μεθόδου:

(α) Καταγραφή πρόθεσης ψήφου –

αδυναμία να υπολογίσουν ενδεχόμενη διαφοροποίηση πρόθεσης – πράξης με στατιστικά θεμελιωμένες μεθόδους

(β) Μεγάλο ποσοστό αρνήσεων

(γ) Σκοτεινός χώρος της ψήφου:

«Αναποφάσιστοι» ή «Αδιευκρίνιστη ψήφος»

(άκυρο/λευκό, ΔΞ/ΔΑ, αποχή)

ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ

(2) ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣH ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΛΠΕΣ (EXIT POLL)

Πρώτο exit poll: ΗΠΑ 1967

- Ανάλυση εκλογικού αποτελέσματος

- Δεκαετία 1980: ΚΑΙ ως μέθοδος πρόβλεψης εκλογικού αποτελέσματος

- Επιλογή αντιπροσωπευτικού δείγματος εκλογικών τμημάτων

- Πραγματοποίηση συνεντεύξεων έξω από κάθε τμήμα

- Δείγμα συστηματικά επιλεγόμενο: 1 από 10 ψηφοφόρους

- Προσομοίωση ψηφοφορίας (μυστικότητα)

ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ (2) ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣH ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΛΠΕΣ (EXIT POLL) Η ερώτηση ψήφου δεν αφορά πρόθεση αλλά πράξη Η έρευνα αναφέρεται αποκλειστικά στον πληθυσμό που πράγματι ψήφισε Περιορίζονται οι επιπτώσεις: - μεροληπτικής δειγματοληψίας - αρνήσεων - σκοτεινού χώρου της ψήφου Δυνατότητα πολύ μεγάλου δείγματος σε σχέση με προεκλογικές δημοσκοπήσεις (π.χ. 5.000 ή και 10.000)

ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ (2) ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣH ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΛΠΕΣ

Εξαιρετικά έγκαιρη και ακριβής πρόβλεψη εκλογικού αποτελέσματος (κύματα exit poll) Ανάλυση εκλογικής επιρροής με βάση κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά Αρνητικά: -Υψηλό κόστος -Ερωτηματολόγιο περιορισμένο σε σχέση με εκείνο της πρόθεσης ψήφου.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗΣ

(3) ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΛΕΣ

• Δεν βασίζεται στη συλλογή ερωτηματολογίων

• Αξιοποιεί τα πρώτα πραγματικά αποτελέσματα

• Αξιοποιεί αποτελέσματα από επιλεγμένα εκλογικά τμήματα

• Συγκρίνει με αποτελέσματα προηγούμενων αναμετρήσεων

• Εφαρμογή στατιστικών μεθόδων

• Εκτίμηση τελικού αποτελέσματος που προσεγγίζει με μεγάλη ακρίβεια το πραγματικό αποτέλεσμα.

• Τελειοποίηση μεθόδου: 2 ώρες μετά το κλείσιμο της κάλπης το σφάλμα συχνά δεν ξεπερνάει το 0,5%.

• Ήδη από τη δεκαετία του 1970 εκτεταμένη χρήση στις τηλεοπτικές βραδιές ανά την Ευρώπη

ΟΙ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Πρώτη πειραματική δοκιμή πολιτικών δημοσκοπήσεων

Allied Mission to Observe the Greek Elections – AMFOGE

Έρευνα F: (1/4/1946)

Δείγμα 1.345 άτομα

ΟΙ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ινστιτούτο Ερευνών Επικοινωνίας

1957-1958:

Ευρωπαϊκή Συγκριτική Έρευνα Υπεύθυνος: Gallup

1961:

Η πρώτη έρευνα για πρόβλεψη εκλογικού αποτελέσματος

Προεκλογικές έρευνες 1963, 1964, 1967

ΟΙ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1974

Εκλογές 1974, 1977 1976 πρώτη δημοσίευση πολιτικής δημοσκόπησης στην Ελευθεροτυπία Από τις αρχές της δεκαετίας 1980: Διεξαγωγή τακτικών ερευνών κοινής γνώμης από το Ευρωβαρόμετρο (1981 – από Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε όλες τις χώρες μέλη) Σχετική επιτυχία στις ευρωεκλογές του 1984 1985-1990: τακτικές έρευνες πολιτικής συμπεριφοράς από το ΕΚΚΕ Άνθιση των δημοσκοπήσεων από 1990 Ξεκίνημα και ανάπτυξη ιδιωτικής τηλεόρασης σταθερό σημείο αναφοράς στον δημόσιο διάλογο, σταθερή συνεργασία εταιρειών δημοσκοπήσεων με ΜΜΕ

ΟΙ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1996:

-Εδραίωση προεκλογικών δημοσκοπήσεων

-Καθιέρωση exit poll

-Απόλυτη κυριαρχία TV στη μετάδοση των αποτελεσμάτων

ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ Public opinion polls (MME) Private opinion polls (κόμματα, φορείς επηρεασμού κοινής γνώμης: κόμματα, τοπικές αρχές, ομάδες πίεσης, δεξαμενές σκέψης, ΜΚΟ, διαφημιστικές εταιρείες, εταιρείες επικοινωνίας, ξένες πρεσβείες, ιδιώτες) Κριτήρια αξιοπιστίας προεκλογικών δημοσκοπήσεων • Βασικές τάσεις κοινής γνώμης • Ακριβής μέτρηση των τάσεων • Προβολή ευρημάτων μιας έρευνας με στόχο την πρόβλεψη εκλογικού αποτελέσματος

ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ (μεθοδολογία) ΕΡΕΥΝΕΣ FACE-TO-FACE Περισσότερο σύνθετα ερωτηματολόγια, μεγαλύτερη διάρκεια συνέντευξης ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ -Μικρότερος χρόνος πραγματοποίησης -Μικρότερο κόστος -Καλύτερη γεωγραφική και δημογραφική κάλυψη (διασπορά δείγματος) -Δεν δημιουργεί σοβαρές μεροληψίες υποαντιπροσώπευσης πληθυμσμών ΒΑΡΟΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΠΑΝΕΛ Σε τακτική βάση (μηνιαία, εξαμηνιαία, ετήσια) Πάνελ: έρευνες σταθερού δείγματος – ακριβής προσέγγιση χρόνου αλλαγής πολιτικών ή κοινωνικών συμπεριφορών

ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ

• Πρόθεση ψήφου • Πρόθεση ψήφου με αναγωγή • Πρόβλεψη ψήφου - Εκτίμηση εκλογικής επιρροής Ψευδοεπιστημονικός τρόπος παρουσίασης εκλογικής επιρροής με ακρίβεια δεκαδικού (0,1%) Διεθνής πρακτική: στρογγυλοποίηση εκλογικής επιρροής στον πλησιέστερο ακέραιο αριθμό

ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ

Εκτίμηση εκλογικής επιρροής κόμματος 33%

(κεντρική τιμή του διαστήματος εμπιστοσύνης)

= «Στις 95 από τις 100 περιπτώσεις που θα παρατηρούνταν τα συγκεκριμένα διαθέσιμα στοιχεία της έρευνας θα λάμβανε από 30-36%».

Το περιθώριο σφάλματος ως άλλοθι

Για διάστημα 37-40%, αν τελικά το αποτέλεσμα είναι 39,9% είναι επιτυχία;

Κόμματα περί το 3%

ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΑΙ ΧΕΙΡΑΓΩΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ

Ενδεχόμενες μορφές επιρροής

I. Παρακινούν όσους είχαν αποφασίσει να απέχουν, για να συμμετάσχουν

II. Παρακινούν όσους είχαν αποφασίσει να συμμετάσχουν, για να απέχουν

III. Παρακινούν τους εκλογείς να ψηφίσουν την παράταξη που προηγείται (bandwagon effect)

IV. Παρακινούν τους εκλογείς να ψηφίσουν την παράταξη που χάνει έδαφος (underdog effect)

V. Καμιά επίδραση

ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΑΙ ΧΕΙΡΑΓΩΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ

Η δημοσκόπηση ως μείζον πολιτικό γεγονός!

o Επιλογή χρόνου διεξαγωγής

o Επιλεκτική χρήση με ανάλογη δημοσιοποίηση

ή αποσιώπηση των αποτελεσμάτων

o Αυθαίρετη ερμηνεία ευρημάτων

ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΑΙ ΧΕΙΡΑΓΩΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ

Όχι ολόκληρη η αλήθεια,

αλλά όχι και ψέματα!

Προκατασκευασμένες ή πλαστές δημοσκοπήσεις:

Αυτορρύθμιση από την ίδια την αγορά

Απαιτείται «συνενοχή» ανταγωνιστικών εταιρειών και ΜΜΕ

Κρίνεται η αξιοπιστία όλων

ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΑΙ ΧΕΙΡΑΓΩΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ Απαγόρευση δημοσίευσης δημοσκοπήσεων στην Ελλάδα: τελευταίο 10ήμερο προ εκλογών (1996)/ 15ημερο και απαγόρευση διενέργειας ερευνών με πρόθεση ψήφου εκτός των πολιτικών κομμάτων (1998) Άρση απαγόρευσης 2015 Εντυπωσιακή διεύρυνση παράλληλης αγοράς δημοσκοπήσεων (κρυφών) Διαμόρφωση δύο κατηγοριών πολιτών Πλήγμα στο δικαίωμα της πληροφόρησης και η αρχή της ισότητας μεταξύ των πολιτών (αρ. 4, παρ. 1 Συντάγματος) Προσβολή προσωπικότητας του πολίτη

Αποτυγχάνουν οι δημοσκοπήσεις;

• Δεν προβλέπουν εκλογικό αποτέλεσμα

• Αποτυπώνουν τάσεις

• Δεν είναι απόλυτο κριτήριο επιτυχίας ή αποτυχίας η σύγκριση με το πραγματικό εκλογικό αποτέλεσμα.

•Αν δεν υπάρχουν τεχνικά σφάλματα, τα αποτελέσματά της αποτυπώνουν μια εικόνα της πραγματικότητας τη δεδομένη περίοδο που διεξάγονται.

Γιατί «αποτυγχάνουν» οι δημοσκοπήσεις; (α) Η εύκολη απάντηση (β) Ακαταλληλότητα δείγματος (αύξηση ποσοστού αρνήσεων, μείωση σταθερών τηλεφωνικών συνδέσεων) (γ) Αύξηση αδιευκρίνιστης ψήφου (δ) Ρευστότητα εκλογικού σώματος (κινούμενη άμμος): λόγω κρίσης υποχώρηση παραδοσιακών πολιτικών και κομματικών ταυτίσεων, δεν δίνει αποτέλεσμα η στάθμιση με βάση την προηγούμενη ψήφο (ε) Απόκρυψη «μη αποδεκτής» ψήφου (ε) Αμηχανία αναλυτών

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ

ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

ΕΡΩΤΗΣΗ 1η: Σε ποιον Δήμο κατοικείτε;

ΕΡΩΤΗΣΗ 2η: Σε ποιον Δήμο ψηφίζετε; (Η συνέντευξη συνεχίζεται μόνο αν ο απαντών ψηφίζει στον Δήμο που μας ενδιαφέρει)

ΕΡΩΤΗΣΗ 3η: Σε γενικές γραμμές, η κατάσταση στον Δήμο σας, τα τελευταία χρόνια έχει βελτιωθεί, είναι η ίδια ή χειροτέρευσε;

ΕΡΩΤΗΣΗ 4η: Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, σήμερα το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Δήμος σας;

ΕΡΩΤΗΣΗ 5η: Το έργο του σημερινού δημάρχου θα το χαρακτηρίζατε θετικό, μάλλον θετικό, ούτε θετικό ούτε αρνητικό, μάλλον αρνητικό, αρνητικό;

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

ΕΡΩΤΗΣΗ 6η: Για ποιον λόγο πιστεύετε ότι το έργο του είναι θετικό/αρνητικό;

ΕΡΩΤΗΣΗ 7η (πριν αποσαφηνιστούν οι υποψηφιότητες, για διερεύνηση της δυνητικής ψήφου): Στις προσεχείς δημοτικές εκλογές από τα πρόσωπα που θα σας διαβάσω θέλω να μου πείτε ποια θα ψηφίζατε σίγουρα για Δήμαρχο του Δήμου σας, ποια ίσως να τα ψηφίζατε και ποια δεν θα τα ψηφίζατε σε καμία περίπτωση.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΣΗ 7η (όταν έχουν αποσαφηνιστεί οι υποψηφιότητες, σε εύλογο χρόνο προ των εκλογών, για διερεύνηση πρόθεσης ψήφου): Στις προσεχείς δημοτικές εκλογές στον Δήμο σας είναι υποψήφιοι για τη θέση του δημάρχου οι εξής: …. Εσείς ποιον/ποια θα ψηφίσετε;

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΩΤΗΣΗ 8η: Εσείς ποιος θα λέγατε ότι είναι ο καταλληλότερος Δήμαρχος για τον Δήμο σας; ΕΡΩΤΗΣΗ 9η: Από ποια τοπικά μέσα ενημέρωσης ενημερώνεστε; ΕΡΩΤΗΣΗ 10η: Ποιον είχατε ψηφίσει για Δήμαρχο στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές; ΕΡΩΤΗΣΗ 11η: Τι είχατε ψηφίσει στις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015; ΕΡΩΤΗΣΗ 12η: Σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10, όπου το 1 αντιστοιχεί στην Αριστερά και το 10 στη Δεξιά, που θα τοποθετούσατε τον εαυτό σας;

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

ΕΡΩΤΗΣΗ 13η: Ποιο κόμμα θα ψηφίσετε στις προσεχείς βουλευτικές εκλογές;

ΕΡΩΤΗΣΗ 14η: Δημογραφικά στοιχεία (φύλο, ηλικία, επίπεδο εκπαίδευσης, θέση στην απασχόληση)