Επιτρέπεται η αναδηµοσίευση ή αναπαραγωγήκειµένων του περιοδικού, υπό τον όρο της ανα-φοράς της πηγής και της µη παραποίησης τωνκειµένων. Aπαγορεύεται η χρήση των εικονο-γραφήσεων.

Οι απόψεις που φιλοξενούνται σε ενυπόγραφακείµενα του περιοδικού είναι προσωπικές, εκφρά-ζουν αποκλειστικά και µόνο αυτούς που τις υπο-γράφουν. Το Ε.Κ.Κ. και το ΜΟΤΕΡ δεν φέρουν ευ-θύνη για τις απόψεις αυτές.

Έκδοση: Ελληνικό Κέντρο Κινηµατογράφου

Πρόεδρος: Γιώργος Παπαλιός

Αντιπρόεδρος: ∆ηµήτρης Σοφιανόπουλος

Μέλη ∆.Σ.: Τάκης Γιαννόπουλος, Αχιλλέας Κυριακίδης,Βασίλης Λεοντιάδης, Παύλος Φιλίππου, Λευτέρης Χαρωνίτης

Προϊστάµενος Οικονοµικών Υπηρεσιών: Αντώνης Καµκούτης

Ι∆ΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΕΚΚ

∆ιµηνιαία έκδοση για τον ελληνικόκινηµατογράφο που διατίθεται δωρεάν

Εκδότης: Γιώργος Παπαλιός∆ιευθυντής: ∆ηµήτρης Σοφιανόπουλος∆ιευθύντρια Σύνταξης: Νίκη Κατσαντώνη∆ιόρθωση κειµένων: Ειρήνη ΓιαννακάκουΣε αυτό τεύχος συνεργάστηκαν: Λευτέρης Αδαµίδης,∆ηµήτρης Αθανίτης, Νίκος Αναγνωστός,∆ηµήτρης Βάκης, Νίκος Θεοδοσίου,∆ήµητρα νικολοπούλουΦωτογράφοι: Βίκυ Αδαµοπούλου, ΠάρηςΑναγνωστόπουλος, Μαρίνα Κόντη,∆ηµήτρης Τσατσούλης∆ηµόσιες Σχέσεις: Άννα Κασιµάτη∆ιαφήµιση: Μπερνάρ ΒακόνδιοςΥπεύθυνος ∆ιανοµής: Κώστας ΧρηστόπουλοςΠαραγωγή: Ε.Κ.Κ.

Σχεδιασµός/Καλλιτεχνική επιµέλεια: TALC d.s.Εκτύπωση/Βιβλιοδεσία: ΜΟΤΙΒΟ Ε.Π.Ε.

Ιούνιος - Αύγουστος/08

#11editorial

Πριν λίγο καιρό ένας φίλος µού έλεγε πως τελευταία το Κέντρο εγκρίνει προτάσεις επηρεα-σµένο από έναν «ηλικιακό ρατσισµό». Οµολογώ δεν κατάλαβα αν το σχόλιό του είχε θετικήή αρνητική χροιά. Είναι αλήθεια πως και η Επιτροπή Κρίσεων, αλλά και το ∆.Σ του Κέντρου,προσπαθούν µέσα από τις εγκρίσεις –αλλά και µε κάθε τρόπο- να ενισχύσουν τους νεώτε-ρους σκηνοθέτες. Αυτοί είναι κυρίως που έχουν ανάγκη την υποστήριξή µας, αφού ουσιαστι-κά είναι το µέλλον του ελληνικού κινηµατογράφου, χωρίς ωστόσο αυτό να σηµαίνει αποκλει-σµό των αναγνωρισµένων δηµιουργών.Ας αφήσουµε λοιπόν τους αφορισµούς και τη στείρα κριτική και ας σταθούµε όλοι µε κάθετρόπο κοντά στους νέους κινηµατογραφιστές για να µπορέσουµε µια µέρα να χαρούµε τιςπροσπάθειές τους.

Ιούνιος 2008

ΜΟΤΕΡ Πανεπιστηµίου 10, 106 -71 ΑθήναΤηλ: 3678500 • Fax: 210 3614336email: moter@gfc.gr

ISSN: 1790-899X

Ιούνιος - Αύγουστος/08

#11περιεχόµενα

Editorial

Νέα

έλληνες του κόσµου: Αλεξάντρ Ντεσπλά

Συναντήσειςο ∆ηµήτρης Αθανίτης µιλά µε τον Παύλο Κάγιο

συνεντεύξεις:20 Άγγελος Φραντζής24 Μενέλαος Καραµαγγιώλης

∆ιεθνές Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ και Αναπηρία -Emotion Pictures28 Φεστιβάλ εξαιρετικών συναισθηµάτων32 Σπύρος Σταυριανόπουλος33 Μαργαρίτα Παπαδά – Χειµώνα34 Κισάν Σρικάντ35 Μαρία Χατζηµιχάλη – Παπαλιού

το Μάη του ’68 στο Παρίσι…

10ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης…από τότε, µέχρι σήµερα…

φεστιβάλ44 Ταινιοθήκη γνωριµία µε τους… κλασσικούς της πρωτοπορίας46 Eco films Eco-νες σε κίνηση48 Λος Άντζελες καλεί Ελλάδα50 ANIMART τέχνη και τεχνική της κινούµενης εικόνας

Οι αίθουσες λένε τη δική τους ιστορία

ο ελληνικός κινηµατογράφος στο ∆ιαδίκτυο

πνευµατικά δικαιώµατατίνος είναι βρε γυναίκα τα παιδιά;

βιογραφίες: Ζυλ Ντασέν

στον ιστό

tabula rasa: Κωνσταντίνος Φραγκόπουλος

//σηµεία διανοµής

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΙ ΑΘΗΝΑ ∆ΕΞΑΜΕΝΗ ΠΛ. ∆ΕΞΑΜΕΝΗΣ,ΚΟΛΩΝΑΚΙ ΤΡΙΑΝΟΝ – Filmcenter ΚΟ∆ΡΙΓΚΤΩΝΟΣ 21,ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ Prince Filmcenter Λ.ΣΥΓΓΡΟΥ 106, ΦΙΞ AΘΗΝΑΙΑ REFRESH CINEMASΧΑΡΗΤΟΣ 50, ΚΟΛΩΝΑΚΙ ΒΟΞ ΠΛ. ΕΞΑΡΧΕΙΩΝ ΡΙΒΙΕΡΑΒΑΛΤΕΤΣΙΟΥ 46, ΕΞΑΡΧΕΙΑ ΣΙΝΕ ΨΥΡΡΗ ΣΑΡΡΗ 40-44ΕΛΛΗΝΙΣ ΛΕΩΦ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ 29, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ ΦΙΛΟΘΕΗΠΛ. ∆ΡΟΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΦΙΛΟΘΕΗ ΣΙΝΕ ΦΛΟΙΣΒΟΣ ΕΨΑΠΑΡΚΟ ΦΛΟΙΣΒΟΥ, Π. ΦΑΛΗΡΟ ΣΠΟΡΤΙΓΚ Κ.ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ 18, Ν. ΣΜΥΡΝΗ ΦΙΛΙΠ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 40,Ν. ΣΜΥΡΝΗ ΦΛΕΡΥ ΘΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΣΚΙΠΗ, ΚΑΛΛΙΘΕΑODEON KOSMOPOLIS – ΜΑΡΟΥΣΙ Λ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ 73,ΑΓ.ΘΩΜΑΣ ODEON STARCITY Λ. ΣΥΓΓΡΟΥ 111 &ΛΕΟΝΤΙΟΥ, ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ STER ILION ΛΕΩΦ.∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 67 Α, ΙΛΙΟΝ STER ΑΓ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΛΕΩΦ.ΑΧΑΡΝΩΝ 375, ΑΓ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΝ CINEPOLISZΗΣΙΜΟΠΟΥΛΟΥ 7, ΓΛΥΦΑ∆Α

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ NΑΤΑΛΙ ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ 3 STERMACEDONIA ΤΟΜΠΑΖΗ 15, ΠΥΛΑΙΑ STER CITY GATEΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ & ΚΩΛΕΤΤΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΝ ΕΘΝΙΚΗΣΑΜΥΝΗΣ 2 ODEON CINEPLEX ΤΣΙΜΙΣΚΗ 43 & ΒΑΣ.ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 38

ΕΠΑΡΧΙΑ • ΤΡΙΠΟΛΗ ODEON CINEPLEX CINEVILLE∆ΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ 36 & 28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ • ΓΙΑΝΝΕΝΑODEON CINEPLEX ΠΕΡΙΟΧΗ ΒΟΤΑΝΙΚΟΥ • ΚΟΜΟΤΗΝΗODEON CINEPLEX ΝΕΑ ΜΟΣΥΝΟΥΠΟΛΗ, ΟΙΚΟ∆ΟΜΙΚΟΚΟΜΟΤΗΝΗΣ • ΛΑΡΙΣΑ STER THESSALIA 3Ο ΧΛΜ. ΕΘΝΙΚΗΣΟ∆ΟΥ ΛΑΡΙΣΗΣ - ΚΟΖΑΝΗΣ ΠΑΤΡΑ STER VESO MAREΑΚΤΗ ∆ΥΜΑΙΩΝ 17 • ΑΝ∆ΡΟΣ ΑΛΕΞ ΧΩΡΑ • ΑΙΓΙΝΑ ΑΝΕΣΙΣ •ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΑΡΙΩΝ • ΝΑΞΟΣ ΑΣΤΡΑ • ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ ΑΥΡΑ •ΑΓΡΙΝΙΟ ΕΛΛΗΝΙΣ • ΒΟΛΟΣ ΕΞΩΡΑΙΣΤΙΚΗ • ΛΟΥΤΡΑΚΙΗΛΕΚΤΡΑ • ΣΕΡΡΕΣ ΘΕΡΙΝΟ • ΘΗΒΑ ∆ΗΜΟΤΙΚΟ ΘΗΒΑΣ •ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ ΚΑΜΑΡΙ • ΛΑΡΙΣΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ • ΣΠΕΤΣΕΣ ΜΑΡΙΝΑ • ΜΥΚΟΝΟΣ ΜΑΝΤΩ •ΞΑΝΘΗ ΟΛΥΜΠΙΑ • ΠΑΡΟΣ ΣΙΝΕ ΠΑΡΟΣ • ΣΑΜΟΣ ΡΕΞ •ΣΠΑΡΤΗ ΡΟ∆ΟΝ • ΤΡΙΚΑΛΑ ∆ΗΜΟΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ • Υ∆ΡΑΛΕΣΧΗ Υ∆ΡΑΣ • ΧΙΟΣ ΣΙΝΕ ΚΗΠΟΣ • ∆ΡΑΜΑ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ• ΚΑΒΑΛΑ ΖΕΦΥΡΟΣ - ΚΙΝ/ΚΗ ΛΕΣΧΗ

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ∆ΑΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 17ΙΑΝΟΣ ΣΤΑ∆ΙΟΥ 24 ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 37& ΚΟΡΑΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΓΡΑΒΙΑΣ 35, ΕΞΑΡΧΕΙΑ ΛΙΒΑΝΗΑΡΑΧΩΒΑΣ & ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΣΤΟΑ ΒΙΒΛΙΟΥΠΕΣΜΑΖΩΓΛΟΥ 5 EX – LIBRIS ΣΟΛΩΜΟΥ 4-6 & ΣΤΡΑΤΗΓΗ154 51 Ν. ΨΥΧΙΚΟ FNAK (THE MALL) AΝ∆. ΠΑΠΑΝ∆ΡΕΟΥ,ΜΑΡΟΥΣΙ (ΘΕΣΗ ΨΑΛΙ∆Ι) ΧΑΡΑ ΤΑΣΟΓΛΟΥ ΠΟΤΑΜΟΣΣΚΟΥΦΑ & ∆ΗΜΟΚΡΙΤΟΥ ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ ΠΕΡΙΠΟΥ 28ΗΣΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 25 ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 72 100- ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 1 ΑΘΗΝΑ BEST BOOK HUNDERS ΣΟΛΩΝΟΣ47 ΑΘΗΝΑ

ΚΑΦΕ A LIAR MAN ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ 2, ΓΚΑΖΙ JOCKERSΒΟΥΛΗΣ 7, ΣΥΝΤΑΓΜΑ BACARO ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ 1 &ΑΡΙΣΤΕΙ∆ΟΥ BAR TESSERA ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 25, ΣΤΟΑΠΡΑΞΙΤΕΛΟΥΣ ΣΚΟΥΦΑΚΙ ΣΚΟΥΦΑ 47-49, ΚΟΛΩΝΑΚΙTRIBECCA ΣΚΟΥΦΑ 46 & ΟΜΗΡΟΥ NIXON ΑΓΗΣΙΛΑΟΥ61Β, ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΚΟΥΜΠΑΡΗ 1,ΚΟΛΩΝΑΚΙ TOY ΚΑΡΙΤΣΗ 10, ΚΕΝΤΡΟ JIMMYSΒΑΛΑΩΡΙΤΟΥ 7, KoΛΩΝΑΚΙ COFFEE SHOP ΛΑΣΚΑΡΙ∆ΟΥ104, ΚΑΛΛΙΘΕΑ • ΛΑΜΙΑ ΚΑΦΩ∆ΕΙΟ ΟΡΦΕΑΣ ΟΘΩΝΟΣ 10• ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ ΠΟΡΤΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΩΝ 9

σινεµά χωρίς όριαΞεκίνησε πέρυσι το Μάιο δειλά-δειλά, αλ-λά η απήχηση που είχε το καθιέρωσε στιςσυνειδήσεις των θεατών. Το 2ο Athens Gay& Lesbian Film Festival φιλοξενείται και πά-λι στο Τριανόν Filmcenter από τις 23 -27Μαΐου, µε ένα πλούσιο πρόγραµµα προβο-λών. Από τους καλεσµένους του Φεστιβάλξεχωρίζει η άφιξη του Βίλεντ Σπεκ, προέ-δρου του Πανοράµατος στο Φεστιβάλ τουΒερολίνου, ο οποίος θα παρουσιάσει τηνταινία του Westler. Την έναρξη του Φεστι-βάλ θα κάνει η ταινία Good boys τουΙσραηλινού Γιαϊρ Χόκνερ - διοργανωτή τουΙσραηλινού LGBT Film Festival στο Τελ Αβίβ– ο οποίος θα επισκεφθεί την Αθήνα. Απότο πρόγραµµα ξεχωρίζουν ακόµα: το Belike others από την Τεχεράνη, βραβευµένοστο πρόσφατο Φεστιβάλ Βερολίνου µε τοβραβείο κοινού και το βραβείο Sieggesaule(το µεγαλύτερο gay περιοδικό στο Βερολί-νο), οι µικρού µήκους ταινίες από τοBrazilian Mix Festival, περιλαµβανοµένηςκαι της ταινίας που πήρε φέτος το βραβείοµικρού µήκους στα Teddy Awards, και τοντοκιµαντέρ Lover other, που αναφέρεταιστις λεσβίες καλλιτέχνιδες Claude Cahumκαι Marcel Moore.

εν αρχή ην ο λόγοςΣεµινάριο για την τέχνη του σεναρίου διάρ-κειας 66 ωρών, διοργανώνουν η Ένωση Σε-ναριογράφων Ελλάδος µε την υποστήριξητης Σχολής Κινηµατογράφου και Τηλεόρα-σης του ΙΕΚ ∆ΟΜΗ και µε εισηγητές, έµπει-ρους και καταξιωµένους επαγγελµατίες σε-ναριογράφους. Στόχος του προγράµµατοςείναι µέσα από τα εργαστήρια, τη θεωρία καιτα master classes, να κατανοηθούν οι γενι-κές δραµατουργικές αρχές και οι απαιτήσειςτης κινηµατογραφικής γλώσσας, τα στάδιαανάπτυξης του σεναρίου, ο ρόλος των χα-

ρακτήρων και του διαλόγου, οι αφηγηµατι-κές δοµές και η πλοκή, τα διαφορετικά σε-ναριακά είδη και τέλος η αγορά του σεναρί-ου και οι τακτικές προώθησης. Μέσα απότην εργαστηριακή εφαρµογή, οι συµµετέχο-ντες θα συγγράψουν το σενάριο για τη δικήτους µικρού µήκους ταινία και θα συµµετέ-χουν σε ασκήσεις δηµιουργικής γραφής.Στο πλαίσιο των Master Classes, κάθεεβδοµάδα ένας από τους πλέον καταξιωµέ-νους σεναριογράφους µιλάει για το έργοτου και συµβουλεύει τους συµµετέχοντες.Σε όλους τους συµµετέχοντες θα χορηγηθείη επίσηµη βεβαίωση της Ένωσης Σεναριο-γράφων Ελλάδος.Πληροφορίες: τηλ.: 210 3800 300,

e-mail: artlab21@artlab21.eu

sex προβλήµατα και σινεµάΗ ερωτική προσµονή και το πάθος, η φα-ντασίωση και η αντιζηλία, µε κοινό παρανο-µαστή τη σεξουαλικότητα, «εξερευνάται»εδώ και χρόνια µέσα από τον κινηµατογρά-φο, αναζητώντας τα κίνητρα της ερωτικήςσυµπεριφοράς και του παιχνιδιού των δια-δοχικών αποκαλύψεων και αποκρύψεων.Το Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονί-κης, σε συνεργασία µε το Κέντρο Σεξουαλι-κής Αναπαραγωγικής Υγείας (ΚΕΣΑΥ) τουΑΠΘ, διοργανώνουν για όγδοη συνεχήχρονιά το αφιέρωµα Σεξ, προβλήµατα καισινεµά που θα φιλοξενηθεί από τις 15 -21Μαίου στην αίθουσα Παύλος Ζάννας. Στό-χος του αφιερώµατος είναι η ευαισθητοποί-ηση της κοινής γνώµης για ένα θέµα πουσυχνά υποτιµάται γιατί θεωρείται ταµπού ήγιατί λανθασµένα δεν αναγνωρίζεται ωςπρόβληµα υγείας. Κάθε µία από τις ταινίεςτου αφιερώµατος έχει το δικό τηςστυλ και ύφος, όλες ωστόσο κινού-νται στα κρυφά µονοπάτια της αν-θρώπινης σεξουαλικότητας.

η φωνή των φοιτητώνΓια µια ακόµη φορά, η Θεσσαλονίκη γίνεταιτο σηµείο συνάντησης των κινηµατογραφι-στών. Μόνο που αυτή τη φορά δεν έχουµενα κάνουµε µε επαγγελµατίες του χώρου,αλλά µε φερέλπιδες νέους σκηνοθέτες καισεναριογράφους, οι οποίοι ανανεώνουν τοραντεβού τους µε το Crashfest, το Φεστι-βάλ Σπουδαστικών και Νεανικών Ταινιών,που διοργανώνει το Τµήµα Κινηµατογρά-φου της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θκαι θα πραγµατοποιηθεί από τις 22 έως τις24 Μαΐου στο Ολύµπιον της Θεσσαλονίκης.Το Crashfest, που χρόνο µε το χρόνο καθιε-ρώνεται στα πολιτιστικά δρώµενα της χώ-ρας, είναι η «φωνή» των φοιτητών καισπουδαστών των σχολών Κινηµατογράφουτης χώρας και του εξωτερικού, το οποίο,σύµφωνα µε τους διοργανωτές του, θέλεινα αυτοπροσδιορίζεται «σαν µέρος της εκ-παιδευτικής διαδικασίας όσον αφορά την κι-νηµατογραφική παιδεία στη χώρα µας». Γι’

αυτό άλλωστε τα βραβεία του Φεστιβάλδεν είναι χρηµατικά, αλλά «έχουν χαρακτή-ρα ενθάρρυνσης, δεν µοιράζουµε χρήµατα,αλλά δώρα χρήσιµα στην εκπαιδευτική εξέλι-ξη των διαγωνιζόµενων σπουδαστών: βι-βλία, προγράµµατα, τεχνολογικό εξοπλισµόκ.α.», όπως επισηµαίνει ο Νίκος Γιαννόπου-λος, σκηνοθέτης και Υπεύθυνος ∆ιοργάνω-σης του Φεστιβάλ.Οι υποψήφιες ταινίες (προβάλλονται όλεςόσες δηλώνουν συµµετοχή) ταξινοµούνταισε τέσσερις κατηγορίες: Μυθοπλασία, Πει-ραµατικές, Κινούµενα Σχέδια και Ντοκιµα-ντέρ, δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 15 λε-πτά και διεκδικούν ένα από τα 11 βραβείαπου δίνει το Φεστιβάλ. Η Κριτική Επιτροπήτου Φεστιβάλ αποτελείται από τους: Αγγελι-κή Αντωνίου, Γιώργο ∆ηµητριάδη, Βαρβά-ρα ∆ούκα, Λάλη Κοντοθεοδώρου, Αργύρη

Θέο, Eleni Atsikbasis, Σπύρο Βούγια.Φέτος, οι διοργανωτές του Φεστιβάλ φρό-ντισαν και για τους επίδοξους µελλοντικούςσεναριογράφους, µε την υποστήριξη τηςανάπτυξης σεναρίου για ταινίες µικρού µή-κους. Στόχος του διαγωνισµού σεναρίου εί-ναι να βοηθήσει τους σπουδαστές των κινη-µατογραφικών σχολών να σχεδιάσουν καινα αναπτύξουν µε όσο το δυνατόν πιοεπαγγελµατικές προδιαγραφές τις επόµενεςταινίες τους. Την Κριτική Επιτροπή του ∆ια-γωνισµού Σεναρίου αποτελούν οι: ΑχιλλέαςΚυριακίδης, Ρέινα Εσκενάζυ, Ντίνος Γιώτης.Το Crashfest πραγµατοποιείται µε την υπο-στήριξη των ΥΠΠΟ, ΦΕΚΘ, ΕΚΚ, ΙΟΜ.

καλοκαίρι στη ΝίσυροΓια ένατη συνεχή χρονιά το ΜεσογειακόΙνστιτούτο Κινηµατογράφου (ΜΙΚ) διοργα-νώνει στη Νίσυρο, από 23 Ιουνίου έως 6Ιουλίου, το διεθνές εργαστήριο ανάπτυξηςκαι συγγραφής σεναρίου για µεγάλου µή-κους ταινίες MFI Script Workshops. Πρόκει-ται για τον πρώτο κύκλο του φετινού προ-γράµµατος, που θα ολοκληρωθεί στο Πυ-θαγόρειο Σάµου τον Οκτώβριο. Στο πλαίσιοτου εργαστηρίου οι συµµετέχοντες, επαγ-γελµατίες σεναριογράφοι και σκηνοθέτεςπροερχόµενοι από την Ελλάδα και άλλεςΕυρωπαϊκές χώρες, θα αναπτύξουν τις ιδέεςτους από την αρχική µορφή µιας εκτεταµέ-νης περίληψης προς την κατεύθυνση της τε-λικής γραφής σεναρίου. Το MFI ScriptWorkshops θεωρείται ένα από τα πιο επιτυ-χηµένα προγράµµατα του είδους, καθώςµέσα στα εννέα αυτά χρόνια έχει υποδεχθείπάνω από 250 κινηµατογραφιστές από όλητην Ευρώπη, και το 20% των σεναρίων έχειβρει το δρόµο της παραγωγής.Φέτος, διευρύνεται η συνεργασία του ΜΙΚµε το ΕΚΚ και την ΕΡΤ, µε στόχο τη συστη-µατική αξιοποίηση του προγράµµατος απότους Έλληνες δηµιουργούς, των οποίων τασενάρια θα επιλεγούν από τους δύο φορείςστο πλαίσιο των χρηµατοδοτικών τους προ-γραµµάτων.Πληροφορίες: website: www.mfi.gr

επιστήµη και τέχνηΜε παραπάνω από 120 συµµετοχές, το ∆ιε-θνές Φεστιβάλ Επιστηµονικών Ταινιών περι-µένει για τρίτη χρονιά τους φίλους στο Γαλ-λικό Ινστιτούτο Αθηνών, από τις 19 έως τις24 Μαΐου. Για έξι µέρες θα προβληθούν καιθα διαγωνιστούν 35 ταινίες µε θεµατικέςπου ξεκινούν από τον µικρόκοσµο και φτά-νουν στον µακρόκοσµο, από τον εγκέφαλοστο σύµπαν και από τους νευρώνες στουςπλανήτες. Ξεχωρίζει η θεµατική ενότητα γιατο περιβάλλον και τη γενετική, ενώ µε τηχρήση της προηγµένης τεχνολογίας CGI ει-κονοποιούνται τα αποτελέσµατα πρόσφα-των επιστηµονικών ερευνών.Οι ταινίες πουθα βραβευ-θούν στο Φε-στιβάλ θαπροβληθούναπό τις 30Μαΐου έως την1η Ιουνίουστον ∆ηµοτικόΚινηµατογρά-φο Στέλλα.

διαγωνισµός από το ΕΚΕΒΙΓια τέταρτη συνεχή χρονιά, το Εθνικό ΚέντροΒιβλίου (ΕΚΕΒΙ) προκηρύσσει διαγωνισµόγια τα Βραβεία ∆ιασκευασµένου Σεναρίουγια µεγάλου και µικρού µήκους ταινία, µεθέµα εµπνευσµένο φέτος από κάποιο βι-βλίο ή διήγηµα του Μ. Καραγάτση. Η επι-τροπή θα κρίνει το αποτέλεσµα από τη πι-στότητα στην πλοκή και το πνεύµα τουπρωτότυπου λογοτεχνικού έργου. Το σενά-ριο για µεγάλου µήκους ταινία επιβραβεύε-ται µε 7.000 ευρώ, και για µικρού µήκουςµε 3.000 ευρώ.Οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να υποβάλ-λουν συµµετοχή έως τις 15 Ιουλίου σταγραφεία του ΕΚΕΒΙ.

//νέα//νέα#11

Ιούνιος - Αύγουστος/08

Μάλτα22-31/5Παρέεςτου Σωτήρη ΓκορίτσαΦιλάνθρωπος Ειρήνητης Μαρίας Χατζηµιχάλη-Παπαλιού

Τουρκία8-15/5Eduartτης Αγγελικής Αντωνίου

Νάπολη9-16/6Eduartτης Αγγελικής Αντωνίου

Σλοβακία27/6-6/7Ταξίδι στα Κύθηρατου Θόδωρου Αγγελόπουλου

Σεούλ16-22/7Πρώτη φορά νονόςτης Όλγας Μαλέα

Λα Ροσέλ, Γαλλία27/6-7/7διόρθωσητου Θάνου Αναστόπουλου

Κάρλοβι Βάρι4-12/6διόρθωσητου Θάνου ΑναστόπουλουΕπιστροφήτου Βασίλη ∆ούβλη

Πολωνία17-27/7Αφιέρωµα στον Θ.Αγγελόπουλο:Η εκποµπήΜέρες του ‘36Ο θίασοςΟι κυνηγοίΜεγαλέξανδροςΑθήνα, επιστροφήστην ΑκρόποληΤαξίδι στα ΚύθηραΟ µελισσοκόµοςΤοπίο στην οµίχληΤο µετέωρο βήµα του πελαργούΤο βλέµµα του ΟδυσσέαΜια αιωνιότητα και µια µέραΤο λιβάδι που δακρύζει

ΦΕΣΤΙΒΑΛ

θέρεµιν στις ΚάννεςΣτο τµήµα Short Film Corner, την Αγορά γιατις µικρού µήκους ταινίες του ΦεστιβάλΚαννών, προβάλλεται η ταινία Θέρεµιν τουΝίκου Πάστρα από τη Θεσσαλονίκη. Πρό-κειται για µια χειροποίητη, ανεξάρτητη πα-ραγωγή, που γυρίστηκε σε ψηφιακό βίντεοHigh definition και όπως µας λέει ο σκηνο-θέτης της, λάτρης του σινεµά του ΝτέιβιντΛιντς και του Νίκολας Ρεγκ, αλλά και των b-movies φαντασίας και τρόµου των δεκαε-τιών του ΄50 και του ΄60, ακολουθεί αυτήτην ατµόσφαιρα. Μια γυναίκα βρίσκεται ναγυρίζει στους δρόµους, χωρίς να θυµάται τί-ποτα. ∆ιανυκτερεύει σε ένα φτηνό ξενοδο-χείο, όµως το πρωί ξυπνά και πάλι στο δρό-µο δίπλα σε έναν άστεγο. Καταλήγει σε µιακαφετέρια και ο σερβιτόρος προθυµοποιεί-ται να τη βοηθήσει να µάθει ποια είναι.Μπορεί να εµπιστευτεί τον άγνωστο άνδρα;Ο τίτλος της ταινίας αναφέρεται στο µουσικόόργανο που εφευρέθηκε το 1919 από τονΡώσο Λεόν Θέρεµιν και χρησιµοποιήθηκεευρέως στον αµερικάνικο κινηµατογράφοσε ταινίες φαντασίας και τρόµου. Μετά τιςΚάνες το Θέρεµιν θα συµµετάσχει στο διε-θνές διαγωνιστικό του Φεστιβάλ τουWinnipeg που θα γίνει τον Ιούνιο στη Μανι-τόµπα του Καναδά.

νύχτες µε γιασεµίΤην αυλαία της θερινής σεζόν ανέβασε πριναπό µερικές µέρες ο Ζέφυρος στο Θησείο,µε µια µικρή έκπληξη για τους φανατικούςτου φίλους: πλήρως ανακαινισµένος και µε

νέο οπτικοακουστικό εξοπλισµό – αλλά πά-ντοτε σταθερός στο καλλιτεχνικό του προ-φίλ και τις κινηµατογραφικές του επιλογέςπου έχουν διαµορφώσει την ιστορία του.Τον καλλιτεχνικό προγραµµατισµό της αί-θουσας ανέλαβε η εταιρία διανοµής NewStar, που έχει προγραµµατίσει καθηµερινέςεναλλαγές στο πρόγραµµα, αφιερώµαταστους Ιάπωνες σκηνοθέτες Μικίο Ναρούσεκαι Χιρόσι Τεσιγκαχάρα – τα έργα των οποί-ων προβάλλονται για πρώτη φορά στη χώ-ρα µας – καθώς και αφιέρωµα στις πρώτεςταινίες του Γούντι Άλεν. Τέλος, έχουν προ-γραµµατιστεί τριήµερα φεστιβάλ, θεατρικέςπαραστάσεις και παιδικές εκδηλώσεις.

Νία Βαρντάλος τον ΑύγουστοΩς τα τέλη Αυγούστου θα πρέπει να περιµέ-νουν όσοι έχουν περιέργεια για το τελικόαποτέλεσµα των περσινών γυρισµάτων τηςΝία Βαρντάλος στους αρχαιολογικούς χώ-ρους, οπότε και θα µπορέσουν να θαυµά-σουν τα ελληνικά µνηµεία µε…Χολυγου-

ντιανή αίγλη και αισθηµατικές αποχρώσεις,στη ροµαντική κοµεντί του Ντόναλντ ΠέτριMy life in ruins, που γυρίστηκε στην Ακρό-πολη, τους ∆ελφούς αλλά και την Ισπανία.Συµπρωταγωνιστής της Βαρντάλος, που υπο-δύεται µια ξεναγό που επισκέπτεται την Ελλά-δα µε ένα γκρουπ ιδιόρρυθµων Αµερικανώντουριστών, ο Αλέξης Γεωργούλης, ενώ συµ-µετέχει και ο βραβευµένος µε Όσκαρ Ρίτσαρ-ντ Ντρέιφους. Ευχόµαστε να ξεπεράσει…ακό-µη και τον Γάµο α λα Ελληνικά.

//νέα//νέα

Algarve FICAΠορτογαλία 12-17/5Καλή χρονιά µαµάτης Ιρίνας Μπόικο

Μόναχο 12-18/ 6Μια ζωή σαν άλλητου Ζαφείρη Χαϊτίδη

Banjaluka KratkofilΒοσνία 11-15/62 φορές τώρατου Μιχάλη Κωνσταντάτου

Golden Boll Film FestivalΆδανα Τουρκία 2-8/6Το σπίτι µε τις ελιέςτης Θούλη ∆ουσίουΤο πέρασµατου Γιάννη ΚατσάµπουλαΚλαίνε την ώρα πουτα σκοτώνουντης Μαρίας Μαγκανάρη

Tanger Μεσογειακό ΦεστιβάλΜαρόκο 23-28/6Για το όνοµα του σπουργιτιούτου Κύρου ΠαπαβασιλείουΤζίνα Ντοστογιέφσκιτης Βανέσας ΖουγανέληΙσόγειοτου Χάρη ΣταθόπουλουΠαραισθήσειςτου Σέργιου Κωνσταντινίδη

Ένας αθόρυβος εργάτης του κινηµατο-γράφου, ο διευθυντής φωτογραφίαςΝίκος Πετανίδης «έφυγε» από τη ζωήστις αρχές Μαΐου, σε ηλικία 72 ετών.Γεννηµένος στη Χρυσή Πέλλης, ξεκί-νησε την πορεία του ως οπερατέρ το1958, για να περάσει στη συνέχεια στηδιεύθυνση φωτογραφίας.Ανάµεσα στις ταινίες που έκανε, ξεχω-ρίζουν οι: Ελύτης του Γιώργου Καρυ-πίδη, Λάβετε θέσεις του ΘόδωρουΜαραγκού, καθώς και µια σειρά ντο-κιµαντέρ για προσωπικότητες όπως η∆ώρα Στράτου, ο Βασίλης Τσιτσάνης,ο Αλέκος Αλεξανδράκης και η ΑλίκηΒουγιουκλάκη.

ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ

Ελάτε να κάνουµεκινηµατογράφο µαζίΗ µεγάλη συµµετοχή και τα θετικά αποτελέ-σµατα οδήγησαν το Πρώτο Βήµα, το πρό-γραµµα του ΕΚΚ για τη δηµιουργία ταινιώναπό νέους 12 έως 23 ετών, στη δεύτερηχρονιά του. Με τη συµβολή αξιόλογωνσκηνοθετών και σεναριογράφων και τηναξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας, οινέοι ανακαλύπτουν τα µυστικά της δηµιουρ-γίας µιας ταινίας σε όλα τα στάδια παραγω-γής της. Υπενθυµίζουµε ότι στο περασµένοΦεστιβάλ Ολυµπίας για Παιδιά και Νέους, ηΕπιτροπή του Κάµερα Ζιζάνιο βράβευσε τηνταινία Παιχνίδια απ’ τις πατρίδες µας πουδηµιούργησε το 132ο ∆ηµοτικό ΣχολείοΑθηνών, στο πλαίσιο του προγράµµατοςΠρώτο Βήµα.Οι ταινίες δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 7 λε-πτά σε διάρκεια, ενώ προτάσεις µπορούν νακάνουν µεµονωµένα άτοµα ή οµάδες (π.χπαιδιά από µία τάξη σχολείου), που θαδουλέψουν συλλογικά σε όλα τα στάδια

της παραγωγής.Η προθεσµία κατάθεσης λήγει στις 15 Νο-εµβρίου. Οι εγκρίσεις θα γίνουν µέχρι τις 15∆εκεµβρίου 2008 και η καταληκτική ηµερο-µηνία κατάθεσης του έργου είναι η 30ηΜαΐου 2009.Χορηγός µηχανηµάτων στο πρόγραµµα είναι η SONY.Πληροφορίες Τµήµα Παραγωγής ΕΚΚ:210-3678521 & 210-3678513

Κινηµατογραφικά ταξίδιαστη ΝάουσαΧρόνο µε τον χρόνο, το ∆ιεθνές ΦεστιβάλΤαινιών Φιλµ και Βίντεο Μικρού Μήκουςτης Νάουσας, εδραιώνει τη θέση του στονκινηµατογραφικό χάρτη της χώρας και µειδιαίτερη θέρµη συνεχίζει την προσπάθειάτου να καταστεί το σπουδαιότερο φεστιβάλψηφιακού κινηµατογράφου στη Νοτιοανα-τολική Ευρώπη. Η φετινή, 5η διοργάνωσηπου πραγµατοποιήθηκε από τις 8 έως τις 11

Μαΐου, συµπεριλάµβανε πάνω από 250ταινίες στις κατηγορίες µυθοπλασίας, κινου-µένων σχεδίων και πειραµατικών ταινιών,ενώ µετά την περσινή πιλοτική χρονιά, τατµήµατα Digital View και κινητών τηλεφώ-νων movile, εντάχθηκαν στο κυρίως πρό-γραµµα του Φεστιβάλ.Στο τριήµερο της φετινής συνάντησης, ξεχώ-ρισαν οι δύο νέες ενότητες: «Βιβλίο και Κι-νηµατογράφος» και «Παιδί και Κινηµατο-γράφος», που στόχο είχαν να καταδείξουντην ευρύτητα της κινηµατογραφικής τέχνηςκαι να φέρουν πιο κοντά τα παιδιά µε την κι-νηµατογραφική δηµιουργία. Οι διοργανω-τές του Φεστιβάλ ανανέωσαν το ραντεβούτους για τον ερχόµενο Μάιο.

talent camp∆ιεθνούς φήµης σκηνοθέτες και ηθοποιοίόπως ο Αλεξάντερ Πέιν, Τζέρεµι Άιρονς, Ζι-λιέτ Μπινός, Μάικλ Μουρ, Στιβ Μπουσέµιθα βρεθούν τον Αύγουστο στο Σεράγεβοστο 2ο Serajevo Talent Campus, που θαδιεξαχθεί από τις 17 έως τις 23 Αυγούστου2008 σε συνεργασία µε το Berlinale TalentCampus. Πρόκειται για ένα επταήµερο πρό-γραµµα που θα περιλαµβάνει οµιλίες, ερ-γαστήρια, συζητήσεις, προβολές αλλά καιεκδροµές, το οποίο απευθύνεται σε νέουςσεναριογράφους, σκηνοθέτες, ηθοποιούςκαι παραγωγούς από την ΝοτιοανατολικήΕυρώπη.Η προθεσµία υποβολής αιτήσεων συµµετο-χής λήγει στις 3 Ιουνίου.Πληροφορίες: www.sff.ba

Καλοκαίρι µε τον ΖυλΞεκίνησε ήδη στα µέσα Απριλίου, και θασυνεχιστεί µέσα στο καλοκαίρι, το αφιέρω-µα της Seven Films στον Ζυλ Ντασέν, υπότην αιγίδα του Ιδρύµατος Μελίνα Μερκού-ρη. Οι τρεις ταινίες του αφιερώµατος, πουπροβάλλονται µε αποκατεστηµένες κόπιες,αντικατοπτρίζουν τους τρεις µεγάλους έρω-τες του σπουδαίου σκηνοθέτη: την Ελλάδα,τη Μελίνα και το νουάρ. Μετά το Ο Χριστόςξανασταυρώνεται (1957), διασκευή τουοµώνυµου µυθιστορήµατος του Νίκου Κα-

ζαντζάκη, θα ακολουθήσουν το εµβληµατι-κό Η νύχτα και η πόλη (1950), µείγµα εξ-πρεσσιονισµού και φιλµ νουάρ, και το ∆έ-κα και µισή, καλοκαίρι βράδυ (1966), σεσενάριο Μαργκερίτ Ντυράς.

τα παιδία παίζειΣτο πλαίσιο του προγράµµατος ΆγονηΓραµµή Γόνιµη που διοργάνωσε, για δεύτε-ρη συνεχή χρονιά, η Αστική µη Κερδοσκο-πική εταιρία ∆ιάδραση, µε την υποστήριξητου ΕΚΚ, εκτός από τα εργαστήρια κατα-σκευής κούκλας, ακροβατικών, κρουστών,πραγµατοποιήθηκε και εργαστήριο video.Τα παιδιά για τρεις µέρες έφτιαξαν τα δικάτους µικρά ταινιάκια, µε την επίβλεψη τωνµοντέρ Περσεφόνης Μήλιου και ΓιάννηΧαλκιαδάκη. Τα ταινιάκια αυτά θα εκπρο-σωπήσουν την Ελλάδα στο ∆ιεθνές Φεστι-βάλ Παιδικών ταινιών που πραγµατοποιεί-ται στην Ολλανδία τον Ιούνιο.Πληροφορίες: diadrasi.org

δηλώστε συµµετοχή• Από τις 14 έως 20 Σεπτεµβρίου 2008 θα

διεξαχθεί το φετινό 31ο Φεστιβάλ Ελληνι-κών Ταινιών Μικρού Μήκους ∆ράµας,καθώς και το 14ο ∆ιεθνές Φεστιβάλ Ται-νιών Μικρού Μήκους ∆ράµας και το"digi2008" (∆ιαγωνισµός ψηφιακών ται-νιών). Η προθεσµία υποβολής αιτήσεωνλήγει στις 31 Μαΐου. Η προθεσµία κατά-θεσης κόπιας (για το Φεστιβάλ Ελληνι-κών ταινιών) ή ψηφιακού υλικού (για το"digi2008") λήγει στις 15 Ιουνίου 2008.Αιτήσεις και κανονισµός συµµετοχής υπάρχουνδιαθέσιµα στην ιστοσελίδα του Φεστιβάλ ∆ράµας:www.dramafilmfestival.gr

• Μέχρι τις 10 Ιουλίου µπορούν να δηλώ-σουν συµµετοχή όσοι ενδιαφέρονται ναλάβουν µέρος στη φετινή 10η –επετεια-κή- διοργάνωση του ∆ιεθνούς Πανορά-µατος Ανεξάρτητων ∆ηµιουργών Φιλµκαι Βίντεο, που θα γίνει από τις 22 έως τις30 Σεπτεµβρίου στην Πάτρα.Πληροφορίες στο www.independent.gr

• Από τις 8-12 Οκτωβρίου θα πραγµατο-ποιηθεί το 2ο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκι-µαντέρ Χαλκίδας. Στο πρόγραµµα τουΦεστιβάλ συµµετέχουν όλα τα ντοκιµα-ντέρ παραγωγής 2007-8, µε ιδιαίτερη έµ-φαση στην ανεξάρτητη παραγωγή, ενώγια τη φετινή χρονιά οι διοργανωτές τουΦεστιβάλ ετοιµάζουν ένα αφιέρωµα µετην προβολή ντοκιµαντέρ δηµιουργώναπό την Εύβοια.

El GrecoΗ ταινία για τη ζωή του ασυµβίβαστου καλ-λιτέχνη έφερε 800.000 θεατές στις αίθουσες,σάρωσε τα Κρατικά Βραβεία και ετοιµάζεταινα…αλώσει τα καθιστικά µας. Ο ΓιάννηςΣµαραγδής χρειάστηκε επτά χρόνια προετοι-µασίας και έρευνας, ενώ τα γυρίσµατα έγινανστην Αθήνα, το Ηράκλειο Κρήτης, τη Ρόδο,τη Βενετία και το Τολέδο. Η µουσική από τον

Βαγγέλη Παπαθανασίου. Παίζουν: Νικ Άσντον, Χουάν ΝτιέγκοΜπότο, Λάγια Μαρούλ, Λάκης Λαζόπουλος και ο Σωτήρης Μου-στάκας στην τελευταία του εµφάνιση.

• Υπότιτλοι: Αγγλικά, Ελληνικά • Οθόνη: Widescreen 1,78:1 • 'Ηχος: Dolby Digital 5.1• Extras: ∆ιπλή συλλεκτική έκδοση µε χρυσοτυπία: making of, η πρεµιέρα στηνΑθήνα, απονοµή των Κρατικών Βραβείων- Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, παρουσίαση τηςταινίας – συντελεστές, φωτογραφίες από την ταινία, φωτογραφίες συντελεστών• ∆ιανοµή: AUDIO VISUAL

Το γαµήλιο πάρτυΟι απερίγραπτες περιπέτειες των καλεσµένωνενός γάµου στην Κρήτη µέχρι να φτάσουνστην γαµήλια δεξίωση, σε µια κωµωδία κα-ταστάσεων δια χειρός της Ελληνοαµερικανί-δας Κριστίν Κρόκος, και µε τους: Φαίη Ξυλά,Άλεξ ∆ηµητριάδη, Γιώργο Καραµίχο, ΧρύσαΡώπα, Τάκη Χρυσικάκο και πολλοί άλλοι,που λικνίζονται στους…µεταλλαγµένους ρέ-

γκε ρυθµούς των Locomondo.

• Υπότιτλοι: Αγγλικά, Ελληνικά για ανθρώπους µε προβλήµατα ακοής• Οθόνη: 4:3/1.85:1 • Extras: making of• ∆ιανοµή: AUDIO VISUAL

Το φιλί της…ΖωήςΆλλοι…γαµήλιοι µπελάδες στον ορίζονταστη νέα ταινία του Νίκου Ζαπατίνα,που επιστρέφει στο νησιωτικό τοπίο,αυτή τη φορά της Σίφνου, ενώ ο ήρωάςτου αµφιταλαντεύεται µεταξύ τηςπαραδοσιακής Ανθούλας και τηςµυστηριώδους Ζωής, µε φόντο τοαπέραντο γαλάζιο. Παίζουν: Λαέρτης Μαλκό-

τσης, Κατερίνα Παπουτσάκη, Ζέτα ∆ούκακαι…ο Θέµος Αναστασιάδης.

• Υπότιτλοι: Αγγλικά • Οθόνη: 1.78: 1 • Ήχος: Dolby Digital 5.1• Extras: Σχολιασµός σκηνοθέτη, κινηµατογραφικό τρέιλερ, κοµµένες σκηνές,making of, βίντεο κλιπ µε την Έλενα Παπαρίζου, γκαλερί και φιλµογραφίες συ-ντελεστών • ∆ώρο: Το CD Soundtrack της ταινίας• ∆ιανοµή: AUDIO VISUAL

Κλέφτες∆ύο χρόνια µετά το Τσίου, ο ΜάκηςΠαπαδηµητράτος επανέρχεται µε µια µαύρηκωµωδία µε στοιχεία θρίλερ.∆υο µικροαπατεώνες θα βρουν τον µπελάτους όταν, επιχειρώντας µια µεγαλύτερηληστεία, θα βρεθούν µάρτυρες ενός φόνου.Παίζουν: Μάκης Παπαδηµητράτος,Βαγγέλης Αλεξανδρής,

Μυρτώ Αλικάκη, Πέτρος Λαγούτης.

• Υπότιτλοι: Ελληνικά • Οθόνη: 16 Χ 9 Widescreen • Ήχος: Dolby Digital 5.1• ∆ιανοµή: Seven Films

DVD

//νέα//νέα#11

Ιούνιος - Αύγουστος/08

Στην Κρήτη θα βρίσκεται µέχρι τα µέσα Ιουνίου ο Κώστας Γα-βράς, για το τελικό στάδιο των γυρισµάτων του Eden is West.Ο βραβευµένος µε Όσκαρ σκηνοθέτης υπογράφει µε αυτή τηνταινία την πρώτη του ελληνική παραγωγή, της οποίας το πρώ-το µέρος των γυρισµάτων ήδη ολοκληρώθηκε στις ΓαλλικέςΆλπεις και το Παρίσι. Η ταινία φιλοδοξεί να αντικατοπτρίσει τηδιαδροµή, την περιπλάνηση και την ιστορία ανθρώπων πουδιασχίζουν ηπείρους και ωκεανούς σε αναζήτηση εστίας. Πρω-ταγωνιστούν ο Ρικάρντο Σκαµάρτσιο, Ιεροκλής Μιχαηλίδης,Άννυ Λούλου κ.α.

Με…«χιονισµένη» τη ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου ολοκληρώθη-καν τα γυρίσµατα για το Ricordi mi της Στέλλας Θεοδωράκη,µια ταινία που, µε αφορµή την απώλεια αγαπηµένων προσώ-πων, αναµειγνύει το όνειρο µε την πραγµατικότητα. Παίζουν οιΛάζαρος Γεωργακόπουλος, Θεοδώρα Τζήµου, Γιώργος Αρµέ-νης, Ελένη Γερασιµίδου.

Με καστ πολλών αστέρων ( Γιώργος Χωραφάς, Γιώργος Βογια-τζής, Ντέιβιντ Μίλµπερν) ο Νικ Γκαϊτατζής αφηγείται µια συγκι-νητική ιστορία στο Χωρίς Σύνορα. Ο Θανάσης, πλανόδιος πω-λητής, αναθρέφει µόνος του τη µικρή Μελίσα, που τον πιστεύ-ει για πατέρα της. Όταν η µητέρα της µικρής επιστρέφει και τηνπαίρνει µαζί της στην Αµερική, ο Θανάσης αποφασίζει να υπερ-πηδήσει όλα τα εµπόδια ενός δύσκολου ταξιδιού, µε τη βοή-θεια συγγενών και γειτόνων. Παίζουν ακόµη: Σπύρος Παπαδό-πουλος, Απόστολος Γκλέτσος, Γιώργος Καραµίχος.

Το χιούµορ µε τη δράση συνδυάζει ο Αλέξης Καρδαράς (Η λη-στεία) στη δεύτερη µεγάλου µήκους του ταινία Γκίνες, γυρισµέ-νη στο Καρπενήσι. Η ταινία αφηγείται την περιπέτεια του…άτυ-χου Ευτύχη, που προσπαθεί να φέρει τη θεά Τύχη µε το µέροςτου, έχοντας ανακαλύψει τον χάρτη για έναν κρυµµένο θησαυ-ρό. Τον Γιώργο Πυρπασόπουλο και τη Μαρκέλλα Γιαννάτουπλαισιώνουν οι Στέλιος Μάινας, Αντώνης Καφετζόπουλος καιΆκης Σακελλαρίου.

Μετά τη µεγάλη επιτυχία που σηµείωσε πέρυσι µε το 5 λεπτάακόµα, ο Βασίλης Χαραλαµπόπουλος επιστρέφει όχι µόνο ωςπρωταγωνιστής, αλλά και ως σεναριογράφος στη νέα κωµωδίαBank bang. Πρόκειται για τις περιπέτειες δύο αδελφών που οπιο εύκολος τρόπος για να βγάλουν χρήµατα είναι να αρχίσουννα ληστεύουν τράπεζες. Όταν όµως ο έρωτας µπαίνει στη µέση,η κατάσταση ξεφεύγει από κάθε έλεγχο. ∆ίπλα στον Χαραλα-µπόπουλο εµφανίζονται οι ∆ηµήτρης Ήµελλος, Μαρίσσα Τρια-νταυφλλίδου, Κατερίνα Μαυρογεώργη και ο Κώστας Βουτσάς.Τη σκηνοθεσία έχει ο Αργύρης Παπαδηµητρόπουλος.

«Γιατί πιστεύεις ότι αξίζει η ελευθερία σου;» Η ερώτηση αυτή εί-ναι ο καµβάς γύρω από τον οποίο χτίζεται η νέα ταινία του Θό-δωρου Μαραγκού, µε τον τίτλο Ισοβίτες. Ήρωές της δύο ισοβί-τες, οι οποίοι είναι εκ διαµέτρου αντίθετοι µε το τι σηµαίνειελευθερία και τι φυλακή. Ο ένας πιστεύει ότι η ζωή µέσα στηφυλακή είναι καλύτερη απ’ ότι έξω, και ο άλλος δεν µπορεί ναζήσει δευτερόλεπτο µέσα στο κελί. Τους δύο άνδρες υποδύο-νται ο Βαγγέλης Μουρίκης και ο Τάκης Σπυριδάκης. Παίζουνακόµα Κώστας Καφάσης, Κατερίνα ∆ασκαλάκη κ.α.

Ο Σταύρος Τσιώλης γράφει το σενάριο και ο Σταύρος Καπλανί-δης σκηνοθετεί την Καντίνα, µια πολυπρόσωπη ταινία µε ήρωατον Φίλιππο, έναν καλοσυνάτο 40άρη που γίνεται κοινωνόςτων προβληµάτων όσων σταµατούν στην καντίνα του. Παρατη-ρεί, ακούει, συµβουλεύει, υποµένει. Θα κάνει την επανάστασήτου αφήνοντας πίσω την καντίνα και τις ζωές των άλλων, επι-λέγοντας µια νέα αρχή για τον εαυτό του. Παίζουν οι: Αλέξαν-δρος Λογοθέτης, Σήφης Πολυζωίδης, Ερρίκος Λίτσης κ.α.

Ο Γιώργος Κέντρος, σε µία από τις σπάνιες εµφανίσεις του στονκινηµατογράφο, είναι ο πρωταγωνιστής της ταινίας του Σταµά-τη Tσαρουχά Carousel, που ξεκίνησε γυρίσµατα στα µέσαΜαΐου στις Σέρρες. Όπως λέει ο σκηνοθέτης «ο τίτλος της ται-νίας είναι συµβολικός. Αναφέρεται στην κύκλο της ζωής µιαςγυναίκας που έχοντας θεραπευτεί από ψυχολογικά προβλήµα-τα προσπαθεί να ξαναφτιάξει τη ζωή της. Οι σκιές του παρελθό-ντος όµως την ακολουθούν και στη νέα πορεία της ζωής της».Τον Γιώργο Κέντρο πλαισιώνουν οι: Σοφία Σωτηρίου, ΤάσοςΠαλαντζίδης, Κώστας Τερζάκης. Τα γυρίσµατα θα συνεχιστούνστη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.

Τα ταραγµένα Βαλκάνια, µετά την κατάρρευση των πολιτικώνσυστηµάτων των Ανατολικοευρωπαϊκών χωρών, διαλέγει γιαφόντο της ταινίας του Χορεύοντας στον πάγο ο Σταύρος Ιωάν-νου. Πρόκειται για την ιστορία τριών απελπισµένων γυναικώνπου προσπαθούν να περάσουν παράνοµα στην Ελλάδα µε τηβοήθεια ενός συνοδού, και οδηγούνται η καθεµιά στην προσω-πική της τραγωδία. Το σενάριο είναι βασισµένο σε αληθινέςιστορίες µεταναστών. Παίζουν: Ελένη Βεργέτη, ΑρχόντισσαΜαυρακάκη, Μαρία πρωτόπαπα, Μιχάλης Ιατρόπουλος.

Στο µέλλον τοποθετεί ο Αλέξανδρος Κακαβάς τη δράση της µι-κρού µήκους Το πλάσµα. Στην αλληγορική ταινία φαντασίας,ένα άγνωστο πλάσµα γίνεται αντικείµενο λατρείας του κόσµουπου επιδιώκει την επαφή µαζί του και πληρώνει αδρά την ιέ-ρεια που το κρατά κλεισµένο σε ένα ναό. Όταν κάποιος θα προ-σπαθήσει να το φυγαδεύσει, θα έρθει αντιµέτωπος µε τις ψευ-δαισθήσεις του…Παίζουν οι Βασιλική Βλάχου, Νίκος Γιαννίκας,Μαρία ∆ρακοπούλου.

Μια ελληνική ταινία πολεµικών τεχνών µε κεντρικό θέµα τηναναζήτηση ταυτότητας αποτολµά να γυρίσει η Αλίκη ∆ανέζη –Κνούτσεν στο Chinatown: τα τρία καταφύγια, τοποθετώνταςτη δράση στην Αθήνα του 2015. Μια γοητευτική “killer queen”(Ελένη Αρβανίτη) αναζητάει την ταυτότητά της ανάµεσα στην κι-νεζική καταγωγή του πατέρα της και τις κυπριακές ρίζες της µη-τέρας της. Εκπαιδευµένη στις πολεµικές τέχνες, αφήνει τηνασφάλεια του σπιτιού της και πηγαίνει στην Τσάινατάουν για ναπάρει εκδίκηση. Καθώς ανακαλύπτει και αντιµετωπίζει τουςεχθρούς της, της αποκαλύπτεται ένα κρυµµένο οικογενειακόπαρελθόν. Μια µεταµοντέρνα προσέγγιση που αγγίζει την πα-ρωδία, διατηρώντας όµως τον σεβασµό για την παράδοση τωνπολεµικών τεχνών.Καντίνα Carousel

Χορεύοντας στον πάγο Bank bang

Eden is West Ricordi mi

Ισοβίτες

Χωρίς Σύνορα Chinatown

Γκίνες Το πλάσµα

µοτέρ και πάµε!

Το όνοµά του είναι περιζήτητο από τα µεγαλύτερα στούντιο του Χόλιγουντ, ενώ έχει ήδη διαπρέψει στηνΕυρώπη, έχοντας γράψει τη µουσική σε πάνω από 70 ταινίες, όπως Το κορίτσι µε το µαργαριταρένιοσκουλαρίκι του Πίτερ Γουέµπερ, Γέννηση του Τζόναθαν Γκλέιζερ, Syriana του Στίβεν Σόντερµπεργκ, ΗΒασίλισσα του Στίβεν Φρίαρς, Προσοχή, πόθος του Ανγκ Λι. Γεννηµένος στη Γαλλία από Ελληνίδα µη-τέρα και Γάλλο πατέρα, ο Αλεξάντρ Ντεσπλά τον περασµένο µήνα βρέθηκε για λίγες µέρες στην Αθήνα,προσκεκληµένος του Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηµατογράφου για την πρεµιέρα της ταινίας Εχθροί εξαίµατος του Φλορέν Εµίλιο Σίρι.

από τη Νίκη Κατσαντώνη

ι γονείς µου γνωρίστηκαν στις ΗΠΑ, στο Πανεπιστήµιο της Καλιφόρνια, και παντρεύτηκαν στο Σαν Φρανσίσκο, πριν επι-στρέψουν στο Παρίσι. Εκεί γεννήθηκα το 1961. Ξεκίνησα να παίζω πιάνο όταν ήµουν πέντε, και µετά πέρασα στην τρο-µπέτα και το φλάουτο. Από τα δεκαπέντε µου παρακολουθούσα αµερικανικές ταινίες, όλους τους σπουδαίους σκηνο-θέτες, και άρχισα να συνειδητοποιώ πόσο σπουδαία µουσική υπήρχε στον Σπάρτακο, τους Αταίριαστους, τις ταινίες του

Χίτσκοκ, τις περιπέτειες µε τον Τζέιµς Μπόντ – µουσική που στέκεται καθαυτή. Το να µπορώ να γράφω µια µέρα µου-σική για τέτοιες ταινίες έγινε το όνειρό µου – και εξακολουθεί να είναι το πάθος µου. Μετά τη µου-σική µου εκπαίδευση, στα είκοσί µου χρόνια, συµµετείχα σε µια θεατρική οµάδα στη Γαλλία. Όταν ένας από τους ηθοποιούς γύ-ρισε µια ταινία µικρού µήκους, έγραψα την µουσική. Αυτό ήταν το ξεκίνηµα, και από τότε έχω δουλέψει ταυτόχρονα στο θέατροκαι τον κινηµατογράφο. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια που τα σχέδια για ταινίες γίνονται όλο και µεγαλύτερα, χρειάζεται περισσό-τερο χρόνο και ενέργεια, οπότε είµαι πιο αφοσιωµένος σε ό,τι κάνω. Οι µεγάλοι δηµιουργοί του είδους, που λα-τρεύω, από τον Χέρµαν και τον Ουίλιαµς ως τον Ουάξµαν, γράφουν µουσική που µπορεί να σταθεί ανεξάρτητα από τις ταινίες.Αυτός είναι και ο στόχος από τον οποίο προσπαθώ να µην ξεφεύγω.Επισκεφθήκατε την Ελλάδα µετά από πολλά χρόνια. Ποια είναι η εικόνα των παιδικών σας χρόνων και πόσο έχειαλλάξει µέχρι σήµερα; Η µυρωδιά της ναφθαλίνης στη ντουλάπα της γιαγιάς µου, η γεύση των σουσαµένιων κουλουριών στηνπαραλία. η ησυχία του µεσηµεριού, το αρωµατισµένο γιασεµί µε δειλινό.Με ποιους ήχους θα ντύνατε τα ταξίδια σας στη χώρα µας; Η Ελλάδα εκσυγχρονίζεται εξευρωπαΐζεται αλλά µε τους δι-κούς της ρυθµούς. Περιπλανιέται όπως και εµένα µου αρέσει να κάνω ανάµεσα - Οµόνοια και Μοναστηράκι. Τα σαντούρι, οι βρα-χνές φωνές των τραγουδιστών του Ρεµπέτικου, τα τζιτζίκια το µεσηµέρι, οι µανάδες που φωνάζουν τα παιδιά τους τραγουδιστά.Ποιες είναι οι µουσικές σας επιρροές και πόσο έχουν καθορίσει τη ζωή και τη δηµιουργία σας; - Πολλές επιρροές.Στο σπίτι ακούγαµε Ουµ Καλσούµ, Μπίλι Χόλιντεϊ, Σοπέν, Ραβέλ, Ντιούκ Έλινγκτον. Mεγάλη ποικιλία. Όσον αφορά στα ελληνι-κά µουσικά ακούσµατα, µεγάλωσα µε τη µουσική των Χατζιδάκι, Ξαρχάκου και Θοδωράκη. Μέσα από την ελληνικήµουσική διαµορφώθηκε η ταυτότητά µου η ελληνικότητά µου.Είναι η τέταρτη φορά που συνεργάζεστε µε τον Φλορέν Εµίλιο Σίρι. Πείτε µας λίγα λόγια για την συνεργασία σαςαυτή. O Φλορέν είναι λάτρης της κινηµατογραφικής µουσικής. Την έχει στο νου του κατά τη συγγραφή του σεναρίου και είναι δι-πλά µου στη διαδικασία της σύνθεσης. Έχουµε κτίσει µια σχέση που βασίζεται στην εµπιστοσύνη και που µας επιτρέπει να είµα-στε σήµερα πιο τολµηροί. Ωριµάζουµε µέσα από τη συνεργασία µας. Αφού φλερτάραµε µε τη µουσική ταινίας θρίλερ (Hostage),επιχειρήσαµε µε το Ennemi Intime να αποστασιοποιηθούµε από τη µουσική που συνήθως ακούµε στις πολεµικές ταινίες. Χωρίςτυµπανοκρουσίες και ηρωισµούς. Απεχθανόµαστε και οι δύο το πόλεµο. Μια τροµπέτα, ναι, αλλά σαν ηχώ της τζαζ του τέλουςτης δεκαετίας του 50. Συγκρατηµένη συγκίνηση. Χωρίς µουσική στις σκηνές δράσης. Μερικές φορές, για να δηµιουργηθεί µιαένταση, ή αµέσως µετά, σαν ηχώ.Μοιράζετε το χρόνο και τη δηµιουργία σας ανάµεσα στην Ευρώπη και την Αµερική. Ποιες είναι οι διαφορές ανά-µεσα στον Ευρωπαϊκό και τον Χολυγουντιανό κινηµατογράφο, και πού θα τοποθετούσατε τον εαυτό σας ανάµεσάτους; Ο ευρωπαϊκός κινηµατογράφος είναι αυτός που µου επέτρεψε να διαµορφώσω το στυλ µου, και να δώσω το στίγµα µουστους αµερικανούς σκηνοθέτες. Πάντα ήταν ένα όνειρο να γράψω για ένα κινηµατγράφο πιο ανοιχτό. Ο Μορίς Ζαρ ήταν για µέ-να πάντα το καλύτερο παράδειγµα από τους επιτυχηµένους ευρωπαίους συνθέτες στην Αµερική. Αν οι αµερικάνοι παραγωγοίέχουν µεγαλύτερη βαρύτητα από τους ευρωπαίους, ο σκηνοθέτης παραµένει και στις δυο πλευρές του Ατλα-ντικού ο αισθητικός οδηγός καλλιτεχνικής ανταλλαγής.Πως διαµορφώνει ο συνθέτης µουσικής για τόσο διαφορετικά είδη ταινιών το προσωπικό του ύφος; -Είµαι όπως έναςηθοποιός: ο Tζορτζ Κλούνεϊ είναι χοντρός και µε γένια στη ταινία Syriana και γρήγορος και γοητευτικός στο Η Συµµορία των έντε-κα. Αλλά είναι πάντα ο Τζορτζ Κλούνεϊ. Όλα είναι θέµα αισθητικής επιλογής. Γράφω την ίδια µουσική αλλά αυτή είναι διαφορετική.Υπάρχει κάποιο είδος ταινίας για το οποίο δεν θα γράφατε µουσική; Οι κακές ταινίες, οι χαζές ταινίες ή οι ταινίες που θαµπορούσαν να έχουν ένα αντιδραστικό πολιτικό λόγο.Σε ποιό βαθµό η πολυπολιτισµική καταγωγή σας σάς ώθησε να ασχοληθείτε µε την «οικουµενική γλώσσα» της µου-σικής; Πράγµατι η µουσική µου επιτρέπει να προσεγγίζω κάθε άτοµο προικισµένο µε ευαισθησία, οπουδήποτε και αν βρίσκεται.Και είναι πολύ συγκινητικό να σε εκτιµούν στη Κίνα, στη Ιαπωνία στην Αµερική η στην Ευρώπη. Θα είχε κανείς την εντύπωση ότιέχει πετύχει η µετάδοση του συναισθήµατος από το στούντιο µου που γράφω στο κόσµο.Θα σας ενδιέφερε να γράψετε µουσική για µια ελληνική ταινία; ΑΑΑ! Ναι. Αν µε συναρπάζει το θέµα θα το έκανα. Αλλάόχι συρτάκι σας παρακαλώ!!!

//έλληνες του κόσµου

Αλεξάντρ Ντεσπλά όχι άλλο συρτάκι, παρακαλώ!

φωτό

:Ελέ

νηΓρ

ηγο

ριάδ

ου

Ο

Συνή

θω

ςέν

ας

δη

µο

σιο

γρά

φο

ςα

νακρ

ίνει

ένα

νσ

κηνο

θέτ

η,π

ρο

σπ

αθ

ώντ

ας

ναφ

ωτί

σει

πρ

οθ

έσει

ς,δ

ιαδ

ρο

-µ

ές,κ

ίνη

τρα

.Ο∆

ηµ

ήτρ

ης

Αθ

ανί

της

ένιω

σε

την

ανά

γκη

νακά

νειτ

οα

ντίθ

ετο

.Θέλ

ησ

ενα

ανα

καλ

ύψ

ειµ

έσα

απ

όπ

οιο

υς

δρ

όµ

ου

ςο

δη

γείτ

αισ

τον

κινη

µα

τογρ

άφ

οκά

πο

ιος

πο

υγρ

άφ

ειγι

’αυ

τόν.

ΟΠ

αύ

λο

ςΚ

άγι

ος

γρά

-φ

ειχρ

όνι

αγι

ατο

νκι

νηµ

ατο

γρά

φο

,κιε

ίνα

ιγνω

στό

ςα

πό

τις

στή

λες

του

στα

ΝΕΑ

.Όµ

ως,

γρά

φει

καιµ

υθ

ι-σ

τορ

ήµ

ατα

.Στο

τέλ

ος

του

2008

,θα

εκδ

οθ

είτο

τέτα

ρτο

βιβ

λίο

του

,µε

τίτλ

οΚ

αιµ

εκλ

εισ

τάµ

άτια

θαβλ

έπω

.

µιλά

µετον

Πα

ύλο Κ

άγιο

ο∆ηµήτρης

Αθανίτης

οιδρόµοιτουκινηµατογράφου

είναιπροσωπικοί

Πώς

ανακ

άλυψ

ες τ

ον κ

ινηµα

τογρ

άφο;

Η λ

ατρε

ία τ

ης µ

ητέρ

ας µ

ου γ

ια τ

ο σι

νεµά

, ήτα

ν αυ

τή π

ου µ

ού ά

νοιξ

ετη

ν πό

ρτα.

Από

πολ

ύ µι

κρός

, 5-6

χρό

νων,

ήµο

υν κ

άθε

βράδ

υ σε

θε-

ρινό

. Ό

ταν,

11-

12 χ

ρόνω

ν, ά

ρχισ

α να

πηγ

αίνω

και

µόν

ος,

το σ

ινεµ

άήτ

αν π

ια ό

λη µ

ου η

ζω

ή. Η

καθ

ηµερ

ινότ

ητα

ήταν

ένα

ς εφ

ιάλτ

ης,

τον

οποί

ον θ

εωρο

ύσα

ένα

ψέµα

. Η

αλη

θινή

ζω

ή ήτ

αν σ

το π

ανί!

Έλ

εγα

ότι ό

ταν

µεγα

λώσω

, θα

ζω

όπω

ς στ

ο σι

νεµά

!Πού

µεγ

άλωσε

ς;Στ

ο Μ

εταξ

ουργ

είο.

Κολ

ωνό

ς, Κ

εραµ

εικό

ς, Α

καδη

µία

Πλά

τωνο

ς, Θ

η-σε

ίο,

αυτέ

ς οι

γει

τονι

ές ή

ταν

ο κό

σµος

µου

.

Αν

κάπο

ιο Σά

ββατ

ο ή Κυρ

ιακή

δε

ν πη

γαίν

ατε

σινε

µά,

πώς

ένιω

θες;

Χάλ

ια!

Σ’ α

υτές

τις

περ

ιπτώ

σεις

είχ

αµε

επιν

οήσε

ι κόλ

πα γ

ια ν

α βλ

έ-πο

υµε

τσάµ

πα έ

στω

και

λίγ

ο απ

ό τη

ν τα

ινία

, για

τί βέ

βαια

δεν

υπή

ρχε

χαρτ

ζιλί

κι γ

ια ε

ισιτή

ριο.

Άλλ

οτε

βλέπ

αµε

µε κ

αθρε

φτά

κια

µέσα

από

χαρα

µάδε

ς, ά

λλοτ

ε σκ

αρφ

αλώ

ναµε

σε

κάπο

ια µ

άντρ

α, ή

κάπ

οια

γει-

τονι

κή τ

αράτ

σα.

Θυµ

άσαι

κάπ

οια

ταιν

ία α

π’ α

υτήν

την

εποχ

ή;

Το Γ

η πο

τισµ

ένη

µε ιδ

ρώτα

µε τ

η Ν

αργκ

ίς. Ή

µουν

7-8

χρό

νων

και ε

ί-χα

κυρ

ιολε

κτικ

ά συ

γκλο

νιστ

εί.

Είχα

ταυ

τιστε

ί µε

τον

µικ

ρό γ

ιο τ

ήςΝ

αργκ

ίς,

τον

Πρε

ζούτ

, ο

µεγά

λος

της

γιος

, πι

ο αλ

ήτης

, ήτ

αν ο

αδε

ρ-φ

ός µ

ου,

και φ

υσικ

ά Ν

αργκ

ίς,

η µη

τέρα

µου

. Α

υτό

που

ζούσ

α στ

ηνπρ

αγµα

τικότ

ητα,

για

πρώ

τη φ

ορά

το έ

βλεπ

α κα

ι στο

σιν

εµά.

Το

σοκ

ήταν

µεγ

άλο!

Ένα

παι

δί σ

ινεφ

ίλ, σε

µια

λαϊ

κή γ

ειτο

νιά!

Τι άλ

λο έ

κανε

ς τό

-τε

;Έκ

λεβα

! Έκ

λεβα

τα

πάντ

α. Ρ

όδες

από

συν

εργε

ία, ξ

ύλα

από

εργα

στή-

ρια,

ρου

λεµά

ν απ

ό µη

χανο

υργε

ία.

Έφτια

χνα

όπλα

για

τη

συµµ

ορία

της

γειτο

νιάς

, πα

τίνια

και

ό,τ

ι άλλ

ο πε

ρνάε

ι απ’

το

µυαλ

ό. Κ

αι ή

θελα

να ε

ίµαι

παν

τού

πρώ

τος!

Πρώ

τος

στο

τρέξ

ιµο,

πρώ

τος

στο

κλέψ

ιµο,

πρώ

τος

σε ό

λα!

Πρώ

τος

και

στο

σχολ

είο;

Τελε

υταί

ος!

Στα

13 µ

ου,

άφησ

α το

σχο

λείο

κι

έπια

σα δ

ουλε

ιά.

Ηδο

υλει

ά µε

οδή

γησε

σε

νέες

ανα

καλύ

ψεις

. Κ

απνι

καρέ

α, Ε

υριπ

ίδου

,Ψ

υρρή

. Αλλ

ά στ

ράφ

ηκα

και σ

τη λ

ογοτ

εχνί

α. Α

ποφ

άσισ

α να

πάω

και

στο

νυχτ

εριν

ό γυ

µνάσ

ιο.

Έβλε

πα π

ολλέ

ς τα

ινίε

ς, α

λλά

διάβ

αζα

και

πολύ

. Θ

υµάµ

αι π

άντα

την

αίσ

θηση

από

το

Έγκλ

ηµα

και Τ

ιµω

ρία

του

Ντο

στογ

ιέφ

σκι.

Περ

πατο

ύσα

στον

δρό

µο κ

ι έν

ιωθα

Ρασ

κόλν

ικοφ

.Τα

υτίσ

τηκα

τόσ

ο, π

ου τ

ροµο

κρατ

ήθηκ

α. Α

λλά

µ’ ά

ρεσε

. Κι

έτσι

άρχ

ισες

να

γράφ

εις.

Στα

15 µ

ου,

ήθελ

α να

γίν

ω σ

κηνο

θέτη

ς κα

ι συ

γγρα

φέα

ς. Α

υτό

που

µε γ

οήτε

υε, ή

ταν

οι ισ

τορί

ες. Ά

ρχισ

α να

γρά

φω

µικ

ρά δ

ιηγή

µατα

. Τρί

αχρ

όνια

αργ

ότερ

α, β

λέπω

µια

αγγ

ελία

στη

ν εφ

ηµερ

ίδα.

Οι

εκδό

σεις

Κάλ

βος

ζητο

ύσαν

διη

γήµα

τα α

πό ν

έους

συγ

γραφ

είς.

Μού

δα

κτυλ

ο-γρ

αφού

ν έν

α δι

ήγηµ

ά µο

υ κα

ι το

στέλ

νω. ∆

εν π

ήρα

καµί

α απ

άντη

σηκα

ι το

ξέχα

σα.

Μπα

ίνω

µια

µέρ

α σ’

ένα

βιβ

λιοπ

ωλε

ίο σ

την

Παν

επι-

στηµ

ίου

και β

λέπω

µια

συλ

λογή

, ∆

ιήγη

µα 7

1.Τη

ν αν

οίγω

. Μ

έσα

εί-

ναι τ

ο όν

οµά

µου.

Τρε

λάθη

κα!

Ας

γυρί

σουµ

ε στ

ον κ

ινηµα

τογρ

άφο

και

στα

χρόν

ια τ

ης

αθωό-

τητα

ς.Σκ

όπευ

α να

τελ

ειώ

σω τ

ο νυ

χτερ

ινό

και

να σ

πουδ

άσω

σκη

νοθε

σία.

Αλλ

ά η

ζωή

σε π

ρολα

βαίν

ει!

Βρέθ

ηκα

για

έναν

χρό

νο σ

το ν

οσοκ

ο-µε

ίο,

κι ό

ταν

βγήκ

α έπ

ρεπε

να

δουλ

έψω

. Τέ

λειω

σα κ

ακήν

κακ

ώς

τονυ

χτερ

ινό

κι ο

ι σπο

υδές

σκη

νοθε

σίας

πήγ

αν π

ερίπ

ατο.

Για

δέκ

α χρ

ό-νι

α ακ

ολου

θούσ

α το

ν πα

τέρα

µου

από

δου

λειά

σε

δουλ

ειά.

Τελ

ικά,

το 1

980

πήγα

στο

υ Στ

αυρά

κου.

Κι ε

κεί σ

υνάν

τησα

τον

άνθ

ρωπο

που

µε ε

πηρέ

ασε

όσο

κανε

ίς.

Ο Β

ασίλ

ης

Ραφ

αηλί

δης

υπήρξ

ε ο

µέντ

οράς

σου

;Εί

ναι ο

πρα

γµατ

ικός

δάσ

καλό

ς µο

υ, κ

ι ένα

ς άν

θρω

πος

που

καθό

ρισε

τη ζ

ωή

µου.

Χ

άρη

σ’ α

υτόν

άρχ

ισα

να γ

ράφ

ω κ

ριτικ

ή στ

ο πε

ριοδ

ικό

Γράµ

µατα

και

Τέχ

νες,

αργ

ότερ

α στ

ο Π

άνθε

ον, σ

το Α

θηνό

ραµα

και

µε-

τά π

έρασ

α στ

α Ν

ΕΑ.

Ο Ρ

αφαη

λίδη

ς επ

ηρέ

ασε

την

κινη

µατο

γραφ

ική σ

ου µ

ατιά

;Ο

Ραφ

αηλί

δης

µε ά

γγιξ

ε κα

ι µέ

σα α

πό τ

ην π

ολιτι

κή δ

ιάστ

αση

που

υπήρ

χε σ

την

κριτι

κή τ

ου.

Ο τ

ρόπο

ς πο

υ αν

τιµετ

ώπι

ζε τ

ις τ

αινί

ες δ

ια-

µόρφ

ωσε

και

τη

δική

µου

προ

σέγγ

ιση.

Αυτ

ή η

κοιν

ωνι

κή µ

ατιά

επά

-νω

στο

σιν

εµά

πάντ

α µε

τράε

ι για

µέν

α, ό

πως

και σ

τα β

ιβλί

α µο

υ. Η

κοιν

ωνι

κή π

ροέλ

ευση

τω

ν ηρ

ώω

ν κα

ι το

υ πε

ρίγυ

ρού

τους

είν

αι γ

ιαµέ

να σ

ηµαν

τική.

Ποι

α εί

ναι

η α

γαπη

µένη

σου

ελλ

ηνι

κή τ

αινί

α;Η

Ευ

δοκί

α.Τη

ν έχ

ω δ

ει π

άνω

από

15

φορ

ές κ

αι π

άντα

µε

συγκ

ινεί

.Εί

χα τ

όσο

πολύ

ενθ

ουσι

αστε

ί ότα

ν τη

ν εί

δα τ

ο ’7

0 πε

ρίπο

υ, τ

ότε

είχε

βγει

, που

στο

νυχ

τερι

νό τ

α πα

ιδιά

µε

είχα

ν βγ

άλει

Ευδ

οκία

για

τί µί

λα-

γα σ

υνέχ

εια

γι’

αυτή

ν κα

ι του

ς έσ

τελν

α να

τη

δουν

.

Πότε ανακάλυψες την ερωτική διάσταση στον κινηµατογράφο;Ταυτόχρονα. Αναστατωνόµουν, αναρωτιόµουν τι µ’ αρέσει και τι δεν µ’ αρέσει και συχνά οι ταινίες µε µπέρδευανπερισσότερο, ή έρχονταν άλλες φορές να οδηγήσουν τις προτιµήσεις µου.Ποιοι ήταν οι αγαπηµένοι σου σταρ;Ως παιδί µού άρεσε η Καρέζη, όχι η Βουγιουκλάκη, την οποία ανακάλυψα πολύ αργότερα και την εκτίµησα, όταντη γνώρισα πια ως δηµοσιογράφος. Ακόµη µού άρεσε ο Κούρκουλος. Αργότερα στα 15-16, ως σινεφίλ πια, ηµεγάλη αγάπη µου έγινε η Ρόµι Σνάιντερ, η λατρεµένη όλων των εποχών για µένα. H Ρόµι Σνάιντερ στο Σηµασία έχει να αγαπάς;Ακριβώς. Μαζί µε την Ευδοκία και το Όσα παίρνει ο άνεµος, είναι οι τρεις ταινίες που έχουν σηµαδέψει τη ζωή µου. Μιλάς για την κοινωνική διάσταση στον κινηµατογράφο, αλλά επιλέγεις τρεις ερωτικές ταινίες, καιµάλιστα ταινίες µε ακραία πάθη. Έπαιξε ρόλο στην προσωπική ζωή σου το σινεµά;Καθοριστικό. Οι ιστορίες που έβλεπα, τα πρόσωπα που παρακολουθούσα, µου έδιναν αυτό που ήθελα να ζή-σω κι εγώ. Και δεν ταυτιζόµουν τόσο µε τα πρόσωπα, όσο µε τις ιστορίες. Και Ξαφνικά χιόνισε χρόνια. Πότε γράφεις το πρώτο σου µυθιστόρηµα;Ξεκίνησα το ’92 και εκδόθηκε το ’95. Σ’ αυτό το πρώτο βιβλίο, χώρος είναι ο χώρος της παιδικής µου ηλικίας, τοΜεταξουργείο και οι γύρω περιοχές. Τώρα, στο τελευταίο βιβλίο µου, γυρίζω πάλι σ’ αυτά τα µέρη, µέσα απότην ιστορία ενός ζευγαριού που γνωρίζεται µετά τον πόλεµο και παρακολουθώ την ιστορία του σχεδόν µέχρι σή-µερα. Ακουµπάω πάνω στην ιστορία των γονιών µου χωρίς να είναι ακριβώς µια βιογραφία. Τίτλος, Και µε κλει-στά µάτια θα βλέπω.Υπάρχεις κι εσύ ως πρόσωπο µέσα στο βιβλίο;Σ’ όλα µου τα βιβλία υπάρχω. Και δεν είναι ότι απλά ταυτίζοµαι µε κάποιο πρόσωπο, στην ουσία ζω µέσα απόόλα τα πρόσωπα. Όλες οι ιστορίες που γράφω είναι σαν να τις έχω ζήσει. Ακόµη κι αν τις έχω ζήσει µέσα στοµυαλό µου, είναι για µένα βιωµατικές.Έχεις την αίσθηση ότι έχεις εκτεθεί µέσα από τα βιβλία σου;Ναι, και νιώθω ωραία γι’ αυτό. Ίσως θα ήθελα να είµαι πιο τολµηρός.Λειτουργείς µε το ένστικτο ή τη λογική, γράφοντας;Και µε τα δύο. ∆εν µπορώ να τα ξεχωρίσω.Έχεις σκεφθεί να γίνει κάποιο από τα βιβλία σου ταινία;Ο Παναγιώτης Παπαχατζής έχει αγοράσει τα δικαιώµατα από το τρίτο βιβλίο µου, ∆εν υπάρχει ελευθερία µακρυάσου. Σίγουρα θα ήθελα να δω ένα βιβλίο µου ταινία, δεν θα ήθελα όµως να γράψω το σενάριο. Όταν ένα βιβλίοµου εκδίδεται, έχω τελειώσει πια µε τις ιστορίες του.Τι πιστεύεις για το σενάριο στον ελληνικό κινηµατογράφο;Υπάρχει ένα άπλωµα στη θεµατολογία σήµερα, που δεν υπήρχε παλαιότερα. Υπάρχει ακόµη ένα ψάξιµο, µια ανα-ζήτηση σε επαφή µε την πραγµατικότητα, αλλά χωρίς να χάνεται και το όνειρο. Η επεξεργασία είναι το αδύνατοσηµείο. Χρειάζεται περισσότερο βάθος. Το σενάριο πρέπει να αντιµετωπισθεί µε την ίδια σοβαρότητα µε τηνοποία γράφει κάποιος ένα βιβλίο.Μπορεί ο ελληνικός κινηµατογράφος να υπερβεί τον χώρο του, την πραγµατικότητα στην οποία ανα-φέρεται;Κι εδώ, νοµίζω, υπάρχει µια γκάµα πια. Υπάρχουν ιστορίες στις οποίες τα πρόσωπα αξιοποιούν το περιβάλλον,άλλες στις οποίες τα πρόσωπα το υπερβαίνουν. Ενώ σε άλλες, τα πρόσωπα πνίγονται από αυτό. Για παράδειγµα,στη δεύτερη ταινία σου, Καµιά συµπάθια για τον ∆ιάβολο, τα πρόσωπα ασφυκτιούν στον χώρο όπου ζουν καιπροσπαθούν να βρουν µια διέξοδο.Τι σε ιντριγκάρει περισσότερο, το σενάριο που καταγράφει τον χώρο, ή αυτό που επιχειρεί µια υπέρβαση;Το σενάριο που αξιοποιεί τον χώρο, πατάει στην πραγµατικότητα, αλλά κατορθώνει να προχωρήσει και σε µιαυπέρβαση.Πώς βλέπεις τον ευρωπαϊκό κινηµατογράφο σήµερα;Για µένα είναι η κορυφή. Σπάνια σε αµερικανική ταινία θα νιώσω να απογειώνοµαι. Αν και σήµερα, σε σχέση µετις δεκαετίες του ’70 και του ’80, υπάρχει µια πτώση του ευρωπαϊκού σινεµά, µάλλον µια γενικότερη πτώση τηςευρωπαϊκής κουλτούρας, η οποία έχει να κάνει και µε την αµερικανική επικράτηση µέσα από την τηλεόραση καιβέβαια το Ίντερνετ. Οι εθνικές γλώσσες έχουν καταλήξει στο περιθώριο.

Ο Παύλος ζει πάντα δίπλα στη γειτονιά όπου µεγάλωσε και την οποία αγάπησε. Και νιώθει ευτυχισµένος διότι το όνειρο πουείχε ως παιδί, έγινε πραγµατικότητα. Ζει µέσα σ’ αυτά που τον µάγεψαν, σ’ αυτά που αγάπησε. Το σινεµά και τη λογοτεχνία.Μέσα του δεν ξεχωρίζουν. Τα βιβλία του είναι κινηµατογραφικά. Και ο κινηµατογράφος είναι, πάνω απ’ όλα, ιστορίες.

Η φωτογράφηση έγινεστο σπίτι του ΠαύλουΚάγιου, από τον ∆ηµήτρη Τσατσούλη

Θα µας πείτε δυο λόγια για την ταινία σας;Η ταινία έχει προσωρινό τίτλο Το κόκκινο σπίτι µέσα στο δάσος και είναι ένα πανκ υπαρξιακό παραµύθι για τρεις νέ-ους: δύο αγόρια κι ένα κορίτσι.Γιατί πανκ;Λέω πανκ, διότι έχει µια τέτοια φόρµα. Πρόκειται για ένα project που ξεκίνησε µε βάση ένα κανονικό σενάριο και έχεικαταλήξει σε κάτι πολύ πέρα από αυτό. ∆ηλαδή, όλη η διαδικασία, από τα γυρίσµατα µέχρι την παρουσίαση, είναιένα work in progress. Το σενάριο αποτελεί τη βάση και την αφορµή γι’ αυτό που θα γυρίσουµε. Τα µόνα που κρατώαπό αυτό, είναι η δοµή και οι τρεις χαρακτήρες.Το Όνειρο του σκύλου, έµοιαζε µε αστικό όνειρο. Στη νέα σας ταινία, πού κινείστε; Επιστρέφετε στηνπραγµατικότητα;Όλη η ταινία θα είναι µέσα στη φύση. Σε φυσικά τοπία, βουνά, ποτάµια. ∆εν υπάρχει άλλο ίχνος ανθρώπινης παρου-σίας. Έχει µάλιστα την αίσθηση του παραµυθιού, οι ήρωές µου µοιάζουν µε τα παιδιά που χάνονται µέσα στο δάσος.Η ταινία είναι µια µεταφορά που έχει σχέση µε την ενηλικίωση, κάτι σαν το Χάνσελ και Γκρέτελ. Και είναι µια ιστορίαγια την επιθυµία, στην οποία το ένα αγόρι ερωτεύεται το άλλο αγόρι, το οποίο ερωτεύεται το κορίτσι, το οποίο ερω-τεύεται το πρώτο αγόρι. Η ταινία µιλά αρκετά γι’ αυτόν τον φαύλο κύκλο της επιθυµίας. Μιλά ακόµη για τη σεξουα-λικότητα, για τον φόβο και για τον τρόπο µε τον οποίον αυτά τα τρία παιδιά ανακαλύπτουν τις ταυτότητές τους, τη φύ-ση της επιθυµίας και το πώς αυτή µεταλλάσσεται. Έχει, ωστόσο, ένα κοµµάτι που το ένα του πόδι ακουµπά και πάλιστο φανταστικό. ∆ιότι η επιθυµία, είναι µέσα στο µυαλό µας.Είπατε πως είναι διαρκές work in progress; Τι εννοείτε µ’ αυτό;Το σενάριο ξαναγράφεται µέρα µε τη µέρα πάνω στα παιδιά που πρωταγωνιστούν. Αυτόν τον καιρό, µε τις πρόβες,κάνουµε µια δουλειά πολύ βιωµατική. Μοιάζει περισσότερο µε ψυχοθεραπεία, πάρα µε πρόβες.Είναι ο κινηµατογράφος ψυχοθεραπεία;Εννοείται. Γιατί τα κάνουµε όλα αυτά; Γιατί κάποιο πρόβληµα υπάρχει. Όταν είσαι καλλιτέχνης, έχεις µια ανάγκη, τηνοποία µετατρέπεις σε κάτι διαφορετικό. Αυτή η διαδικασία έχει τεράστιες ψυχοθεραπευτικές δυνατότητες, σε κάνει νανιώθεις καλύτερα. Γι’ αυτό λέω πως οι πρόβες που κάνουµε, µοιάζουν µε ψυχοθεραπεία. ∆ιότι καθένας φέρνει τα δι-κά του βιώµατα και έτσι φτιάχνουµε ξανά τους ήρωες. Αυτά τα τρία παιδιά, ο Nathan Pissoort, ο Ιάκωβος Καµχής καιη Κάτια Γκουλιώνη, είναι µε κάποιον τρόπο συνδηµιουργοί της ταινίας.Στην προηγούµενη ταινία σος, όλα ήταν σχεδιασµένα µέχρι την τελευταία λεπτοµέρεια. Ισχύει το ίδιο κι εδώ;Όχι. Όλη η διαδικασία του ταξιδιού που θα πραγµατοποιήσουµε στα γυρίσµατα, δεν θα ακολουθήσει µια ορθόδοξηπορεία. ∆ηλαδή, είµαστε ένα πολύ µικρό συνεργείο, πέντε ατόµων, που θα ταξιδεύουµε και θα γυρίζουµε χωρίς κα-θόλου φως και µε την κάµερα στο χέρι.∆όγµα;Καθόλου! Τι είναι ∆όγµα; Ακριβώς το αντίθετο. Είναι θα έλεγα µια ταινία αισθήσεων, η οποία θα γυριστεί µε µια µι-κρή φωτογραφική ψηφιακή µηχανή.Είναι τόσο απλό όσο ακούγεται;Πολύ απλό. Είναι µικρή, στοιχίζει µόλις 190 ευρώ στην αγορά, αλλά έχει ένα βίντεο το οποίο µου δίνει ακριβώς τηνεικόνα που θέλω για την ταινία. Μ’ αυτήν την κάµερα βρήκα κάτι εντελώς µοναδικό. Βρήκα µια απίστευτη ελευθερίακαι έναν νέο τρόπο να φιλµάρεις, να δουλεύεις πάνω στην κίνηση, όπως κινείται ένα σώµα. Έχει κάτι πολύ αέρινο.Πού θα πραγµατοποιηθούν τα γυρίσµατα;Σε όλη την Ελλάδα. Για περίπου 7 – 8 εβδοµάδες θα ζούµε στη φύση και θα κάνουµε γυρίσµατα σε διάφορα µέρη, µε-ρικά από τα οποία δεν είναι εύκολα προσβάσιµα. Έχουµε χτίσει µια άλλη γεωγραφία του ταξιδιού. Για παράδειγµα, έναµέρος στην Πελοπόννησο συνδέεται µε ένα µέρος στην Ήπειρο και µετά στη Ροδόπη.Σ’ αυτό το road movie αισθήσεων, ποια είναι η πρώτη ύλη;Πρώτη ύλη είναι οι λειτουργίες της επιθυµίας. Αυτός είναι ο πυρήνας της ταινίας.Επιλέξατε να µην υπάρχει άλλο ίχνος ανθρώπινης παρουσίας. Πού οδηγεί η αποµόνωση των ηρώων;Κατέληξα στην αφαίρεση σιγά – σιγά. Στο αρχικό σενάριο δεν ήταν αποµονωµένα τα παιδιά. Σιγά – σιγά, όµως, αντι-λήφθηκα ότι αυτή η αποµόνωση είναι ο πυρήνας του πράγµατος. Αποκτά µια άλλη διάσταση, κάτι το αρκετά υπερ-βατικό. Η ίδια η φύση είναι τροµερός πρωταγωνιστής της ταινίας. Ο κορµός ενός δέντρου, για παράδειγµα, γίνεται έναγεγονός. Οι ήρωες, αντλούν από τη φύση και στη φύση δίνουν.Ήταν και δική σας η ανάγκη, µετά το αστικό τοπίο, να επιστρέψετε στη φύση;Ναι. Αυτή η ταινία είναι λίγο το αντίθετο της προηγούµενης. Η προηγούµενη ταινία ήταν αστική, κλειστοφοβική, σεό,τι αφορά τους χώρους της. Αυτό το άνοιγµα στη φύση, πηγάζει από µια δική µου ανάγκη. Ξέρεις, τα πράγµατα δεντα οδηγείς πάντα εσύ, πολλές φορές σε πηγαίνουν µόνα τους. Στην προηγούµενη ταινία όλα ήταν τροµερά οργανω-µένα από πριν, και η τελευταία λεπτοµέρεια είχε προσχεδιαστεί. Μόνο στο µοντάζ παρέκκλινα πολύ. Εδώ είναι ακρι-βώς το αντίθετο. Η αλήθεια που προσπαθώ να βρω, είναι µέσα από τα πράγµατα τα οποία αφήνω να µου δείξουντον δρόµο. Πάω λίγο ψάχνοντας.

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν τρεις νέοι που έστησαν ένα γαϊτανάκι γύρω από την επιθυµία,τον φόβο, τον έρωτα και την ανάγκη να ανακαλύψουν τον εαυτό τους... Ως άλλος αδελφόςΓκριµ, ο Άγγελος Φραντζής εγκαταλείπει τα αστικά όνειρα και βάζει πλώρη για ένα... κόκκι-νο σπίτι µέσα στο δάσος. Η νέα του ταινία, η οποία βρίσκεται ήδη σε γυρίσµατα, παραπέµπεισε ένα πανκ υπαρξιακό παραµύθι, ένα παραµύθι που ξετυλίγεται στη φύση και το οποίο µαςκάνει να αναρωτιόµαστε αν το κλασσικό φινάλε τού «ζήσαν αυτοί καλά κι εµείς καλύτερα»,βρίσκει κι εδώ το νόηµά του...

Ένα πανκ υπαρξιακό παραµύθι

από τη ∆ήµητρα Νικολοπούλουφωτό: Πάρης Αναγνωστόπουλος

για τρεις νέους

Παίζετε πολύ µε την έννοια πραγµατικότητα – φανταστικό,αλήθεια – ψέµα, τι είναι και τι δεν είναι...Ναι, διότι η πραγµατικότητα είναι κάτι τόσο ρευστό. Είναι µια ιδέα.Αυτό που γίνεται στην ταινία, είναι µια πολύ περίεργη ισορροπία.Από τη µια καθοδηγείς τα πράγµατα, από την άλλη αφήνεσαι να σεοδηγήσουν. Τώρα είµαι στη φάση που προσπαθώ να ελέγξω λιγό-τερο τα πράγµατα. Θέλω πιο πολύ να παραιτούµαι σ’ αυτό πουσυµβαίνει. ∆ηµιουργικά πάντοτε. Η διαδικασία αυτής της ταινίας µεέβαλε σε έναν δρόµο όπου άρχισα να σκέφτοµαι τα πάντα. Για πα-ράδειγµα, γιατί πρέπει να κάνουµε σινεµά µ’ αυτόν τον τρόπο, κιόχι µε κάποιον άλλον. Υπάρχουν πολλοί τρόποι.Εννοείτε τη φόρµα;Είτε φόρµα, είτε µέθοδο, ακόµη και προβολή. Για παράδειγµα, για-τί πρέπει να δείχνουµε µια ταινία µόνο στις αίθουσες, σε ένα καθο-ρισµένο πλαίσιο διανοµής; Αυτό, λοιπόν, που σκοπεύω να κάνω,είναι το εξής: Μετά το τέλος των γυρισµάτων η ταινία θα αποκτή-σει διαφορετικές φόρµες. Η πρώτη φόρµα θα είναι ο τρόπος µε τονοποίον θα προβληθεί. ∆ηλαδή, δεν θα προβληθεί σε µια αίθου-σα, αλλά θα στηθεί γύρω από κάτι πιο συνολικό. Θα υπάρξει έναςαστικός µπετονένιος χώρος, τον οποίον δεν έχουµε βρει ακόµη,ίσως και ένα ξεχασµένο πάρκινγκ, στο οποίο θα στηθεί ένα projectπου θα εµπεριέχει κι άλλες τέχνες. Θα υπάρχει µια ηχητική εγκατά-σταση, µικρές δράσεις από performers, ζωντανή µουσική... Ο θεα-τής θα κάνει µια ολόκληρη διαδροµή πριν φτάσει στην αίθουσα,µια διαδροµή που στόχο θα έχει να τον υποβάλει στην ατµόσφαι-ρα και την αίσθηση της ταινίας. Σ’ αυτό το project οι τέχνες µπερ-δεύονται, µπορεί να έχει ως βάση του το σινεµά και την κινηµατο-γραφική αφήγηση, αλλά σπάει τα όρια του καθαρού σινεµά.Μοιάζει µε εικαστική δράση, η οποία έχει ως στοιχείο τηςτο σινεµά...Θα ’λεγα πως θα µοιάζει περισσότερο µε παράσταση, καθώς θαέχει µια διάρκεια. Θα παίζεται µία φορά την ηµέρα για κάποιο και-ρό. Συνδέει, όµως, πολλά περισσότερα. Θα είναι µια συνολική βιω-µατική εµπειρία, στην οποία η µία τέχνη µπαίνει µέσα στην άλλη.Κάτι που βλέπουµε όλο και πιο συχνά. Πιστεύετε ότι συµ-βαίνει λόγω κορεσµού του µέσου;Τα όρια είναι πλαστά, ούτως ή άλλως. Κάποιος είπε κάποτε ότι τοθέατρο είναι µόνο αυτό και τίποτε άλλο.Αναφέρατε πως η ταινία σας θα αποκτήσει κι άλλες φόρµες.Εκτός από την ασυνήθιστη παρουσίασή της, θα χρησιµοποι-ηθεί και διαφορετικά;Μετά από αυτές τις παραστάσεις και εκµεταλλευόµενος αυτήν τηνεµπειρία, θα δηµιουργηθεί και η τελική ταινία. Και στην παράστα-ση, τελικό θα είναι αυτό που θα δείξουµε, όµως σε µια αίθουσαδεν µπορεί να είναι το ίδιο. Τα στοιχεία που έχεις ως ζωντανήperformance και που επηρεάζουν την εικόνα και έχουν µέσα ένανσυνεχή διάλογο, µεταλλάσσονται πλέον σε κάτι άλλο. Αυτό το κά-τι άλλο θα είναι η ταινία που θα παιχτεί σε µια αίθουσα. Και µιατρίτη ταινία θα είναι αυτή για το dvd, το οποίο δεν θα περιλαµβά-νει µόνο κάποια extras, αλλά και κοµµάτια από την performance.Έχετε σκεφθεί εναλλακτικούς τρόπους διανοµής, ίσως µέσω∆ιαδικτύου;Με ενδιαφέρουν, αλλά όχι γι’ αυτό το project. Στο Ίντερνετ είσαι σε

διάφορα περιβάλλοντα, αποσπασµατικά, όπου έχεις πολύ λίγο χρό-νο συγκέντρωσης. Αυτό που πάµε να κάνουµε εδώ, µπορεί να συµ-βεί µόνο ζωντανά. Το Ίντερνετ έχει εντελώς άλλη αίσθηση. Στην αί-θουσα από την άλλη πλευρά, η πορεία αρκετών ελληνικών ταινιώνείναι προδιαγεγραµµένη. Θα παιχτούν σε 1-2 αίθουσες και θα κά-νουν πενιχρά εισιτήρια. Η καλύτερη περίπτωση από αυτού του εί-δους τις ταινίες, ταινίες εξαιρετικές, όπως αυτές της Βούλγαρη ή τουΑλεξίου, ήταν ο Οικονοµίδης. ∆υστυχώς, στο σινεµά, ο χρόνος δενείναι ποτέ αρκετός για να συµβεί αυτό που συµβαίνει στο θέατρο.Εννοείτε να ανακαλύψετε µια παράσταση;Ναι, κάτι που χρειάζεται χρόνο. Στο σινεµά δεν δίνεται η δυνατότη-τα στις ταινίες. Γενικά πιστεύω ότι πρέπει να βρούµε άλλους τρό-πους για να δείχνουµε αυτού του είδους το σινεµά. Και, δυστυχώς,το σινεφίλ κοινό έχει µειωθεί δραµατικά. Και δεν µιλάω µόνο γιατο ελληνικό σινεµά, αλλά και για το ξένο. Για παράδειγµα, για τοντελευταίο Λιντς ή τον τελευταίο Αλµοδοβάρ.Έρχεστε σε επαφή µε τη νέα γενιά. Πώς τη βλέπετε;Πιο ψαγµένη από µας. Οι άνθρωποι που είναι σήµερα 20 και έχουνκάποιες ευαισθησίες, είναι χίλιες φορές πιο ψαγµένοι από µας, ότανήµασταν 20. Παρακολουθώ, για παράδειγµα, στο my space τουςνέους καλλιτέχνες, τις µπάντες... πιο δηµιουργικά πράγµατα, πιοελεύθερα. Το µέσο τούς δίνει την ελευθερία, αλλά και έναν πλού-το από προσλαµβάνουσες που δεν είχαµε εµείς. Τους δίνει, επίσης,την ελευθερία να δηµιουργήσουν µε εύκολο τρόπο. Ο καθέναςπια µπορεί να κάνει σινεµά στο σπίτι του µε το τίποτα, µε µια φω-τογραφική µηχανή.Μπορεί, όµως, αυτός ο πλούτος από προσλαµβάνουσες και ηευκολία του µέσου να οδηγήσουν κάποιες φορές και σε πιοεπιφανειακά πράγµατα;Συγκριτικά πρέπει να το δούµε. Τα νέα παιδιά σήµερα παράγουνπολύ περισσότερη τέχνη, αλλά και πολύ καλύτερη τέχνη. Το βλέ-πω γύρω µου. Βλέπω πιο ενδιαφέροντα πράγµατα, από αυτά πουέβλεπα πριν από 10 χρόνια. Έχουν πιο έντονη διάθεση πειραµατι-σµού και είναι πολύ πιο ώριµα. Παντού, όχι µόνο στην Ελλάδα.Πριν από λίγο καιρό συµµετείχατε στην οµάδα εργασίας γιατην κινηµατογραφική τέχνη και τις οπτικοακουστικές τέχνεςτης Ακαδηµίας Τεχνών. Πώς ήταν αυτή η εµπειρία; Σε ποιοστάδιο βρίσκεται σήµερα;Ο ρόλος µας ήταν συµβουλευτικός, δηλαδή να δηµιουργήσουµεµια πρόταση για το πώς θα λειτουργεί το Τµήµα Κινηµατογράφου.Παραδώσαµε τη δουλειά µας, ωστόσο επίσηµα µέχρι στιγµής δενέχω ενηµερωθεί για το πού ακριβώς βρίσκεται. Τώρα επανέρχεταιη συζήτηση µε το νέο νοµοσχέδιο.Για τη σύνθεση των προτάσεων, µελετήσατε Ακαδηµίες τουεξωτερικού;Μελετήσαµε τις καλύτερες Ακαδηµίες και σχολές πάνω στο σινεµάκαι στα οπτικοακουστικά µέσα. ∆ιότι η σχολή δεν ήταν καθαρά κι-νηµατογραφική. Άνοιγε πολλές πόρτες στα οπτικοακουστικά.Πόσο πίσω βρισκόµαστε εδώ στην Ελλάδα;Ξέρεις τώρα πού είµαστε! Υπάρχει, βέβαια, η σχολή της Θεσσαλο-νίκης, αλλά δεν φτάνει. Μάλιστα πριν από λίγο καιρό είχε ξαναγί-νει στο µοτέρ µια συζήτηση για το θέµα, αλλά για να σου πω τηναλήθεια, έχω βαρεθεί να γκρινιάζω.

Έχει περάσει σχεδόν µία δεκαετία από το Black out. Τι σας έχει διδάξει η πε-ριπέτεια αυτής της ταινίας;Πως να κάνω µια ταινία φιξιόν. Το Black out ήταν η πτυχιακή µου. ∆εν είχα πάει σε κι-νηµατογραφική σχολή, δεν είχα κάνει µικρού µήκους και ξεκίνησα να κάνω µια ανεξάρ-τητη ταινία ως σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός: για να µάθω πως γίνονται οιταινίες που µου άρεσαν. Και θυµάµαι ότι ένα πράγµα για το οποίο είχαν χτυπήσει τότετο Black out ήταν ότι τόλµησα να κάνω µία τόσο απαιτητική ταινία ενώ ήµουν πολύ νέ-ος. Ευτυχώς τώρα µεγάλωσα.Μέχρι τότε είχατε δουλέψει ως βοηθός µόνο στο ντοκιµαντέρ του ∆ηµήτρηΜαυρίκιου Τα γεφύρια του Ιονίου;Ναι. Ήταν µία σειρά δώδεκα ταινιών σε φιλµ για την ΕΡΤ. Παράλληλα σπούδαζα στη Φι-λοσοφική και συγχρόνως έκανα κάποιες συνεντεύξεις για το περιοδικό που βγάζαµε τό-τε στη Σχολή. Μία από αυτές τις συνεντεύξεις ήταν και του ∆ηµήτρη Μαυρίκιου, πουετοίµαζε τα Γεφύρια και µπήκα στην οµάδα παραγωγής. Στην αρχή για να βοηθήσωστην έρευνα ως φιλόλογος και στη συνέχεια δούλεψα ως βοηθός ηχολήπτη, βοηθόςοπερατέρ, βοηθός παραγωγής και βοηθός σκηνοθέτη. Και µετά πήγα και βοηθός στοµοντάζ, συνέχεια από κοντά. ∆εν υπάρχει καλύτερο µάθηµα!Από την εµπειρία αυτή δεν σας δηµιουργήθηκε η ανάγκη να πάτε σε σχολήκινηµατογράφου;Μεγάλη. Αλλά µετά έκανα το πρώτο µου ντοκιµαντέρ για την ΕΡΤ και µε πήρε αµπάριζαη δουλειά. Στην Ελλάδα έχει συµβεί το εξής: χρησιµοποιούµε το ντοκιµαντέρ όπως τις µι-κρού µήκους, σαν σκαλί για να φτάσεις στη µυθοπλασία. Η σχέση ντοκιµαντέρ- µυθοπλα-σίας είναι αλληλοσυµπληρούµενη: κάνουν το ίδιο πράγµα µε διαφορετική διαχείριση. Πό-σες ταινίες φιξιόν χρησιµοποιούν στοιχεία ντοκιµαντέρ και το αντίθετο; Είναι ένας άλλοςκώδικας για να διηγηθείς µια ιστορία. Τα ντοκιµαντέρ που έχω κάνει, αν έχουν κάποιο ιδι-αίτερο χαρακτηριστικό, είναι ότι «αλληθωρίζουν» προς το φιξιόν.Όπως συµβαίνει και στις ταινίες µυθοπλασίας σας, και ιδιαίτερα σε αυτή πουετοιµάζετε τώρα…Έχεις απόλυτο δίκιο. Ειδικά στην τελευταία µου ταινία, γιατί η ιστορία του Jace είναιπραγµατική και θα µπορούσες να την είχες διαβάσει στα ψιλά των εφηµερίδων - αυτάπου είναι γραµµένα στο πλάι και σε κάνουν να ξεχνάς όλο το υπόλοιπο φύλο.Θα ακολουθήσετε την αισθητική του Black out;Το Jace είναι τελείως διαφορετικό. Στο Black out οι ήρωες ήταν άνθρωποι που µπορού-σαν να σκηνοθετούν τη ζωή τους. Εδώ δεν έχουν καµία παραπάνω πολυτέλεια πέρααπό την επιβίωση. Το Black out ήταν στυλιζαρισµένο λόγω της οπτικής του φωτογρά-φου. Εδώ, αυτός που διηγείται την ιστορία είναι υποχρεωµένος να πει τα πράγµαταόπως ακριβώς έχουν. ∆εν του επιτρέπεται να κάνει αλλιώς. Το Jace είναι ένα µοντέρνοσκληρό παραµύθι, µε τη διαφορά ότι τα σηµερινά παραµύθια δεν είναι όπως τα παλιά,γεµάτα υπερβάσεις. Μοιάζουν µε τα τσιγγάνικα όπου οι χαρακτήρες είναι συγχρόνωςκαλοί και κακοί, έχουν πάθη· είναι κανονικοί άνθρωποι, όχι υπερβατικοί χαρακτήρες.Ο Jace φαίνεται να λειτουργεί µοιρολατρικά. Είναι η µοίρα που έχει τον πρω-ταγωνιστικό ρόλο στην ταινία;Όχι, δεν νοµίζω. Πρωταγωνιστής της ταινίας είναι ο ίδιος ο Jace. Απλώς κάποιες φορέςπρέπει να είναι υποµονετικός, να περιµένει και να µπαίνει στην άκρη. Αν µε ρωτούσεςτι είναι η ταινία θα σου έλεγα ότι είναι η ιστορία ενός ορφανού παιδιού που δεν έχει κα-µία υποστήριξη από πουθενά και πρέπει να κάνει πολύ προσεκτικά βήµατα για να ταβγάλει πέρα. Ενός παιδιού που µεγάλωσε χωρίς γονεϊκή διαπαιδαγώγηση και πρέπει ναδιαχειριστεί µονάχο χωρίς καµιά υποστήριξη το µυστήριο και τις δυσκολίες της ανθρώ-πινης ζωής. Είναι ένα παιδί που έχει αποδράσει τρεις φορές, που αρνείται να επικοινω-νήσει µε αυτούς που δεν θέλει, που φθάνει στο φόνο. Σ’ αυτή την ταινία θέλω να µιλή-σω για την ουσιαστική βία, που ασκείται υπονοµευτικά και µε έναν λανθάνοντα τρόποκαι την οποία δεν µπορείς να αντιµετωπίσεις εύκολα.Ποιος είναι λοιπόν ο Jace;Ο τίτλος της ταινίας προέρχεται από ένα σύνδροµο που ταλαιπωρεί τους ορφανούς. Ηοικογένεια είναι µεγάλη ευλογία και µεγάλη κατάρα. Και ειδικά η ελληνική. Μπορεί ναγίνει η πιο µεγάλη κατάρα. Πολλές φορές αφουγκράζοµαι αυτούς που λένε για τη νέαγενιά, ότι είναι ευνουχισµένη, κανείς όµως από αυτούς δεν αναλογίζεται τις ευθύνες τουως γονιός, ως δάσκαλος – γιατί και το σχολείο ένα είδος οικογένειας είναι. Νοµίζω ότι οιορφανοί πάντα είχαν και έχουν τη δυνατότητα, αν δεν καταστραφούν, να βρουν την απα-ραίτητη ισορροπία. Πάντα αυτό που σου λείπει είναι πιο εύκολο να το δεις πιο καθαρά.Και να το διεκδικήσεις αποτελεσµατικά. Ένα αγαπηµένο παιδικό ανάγνωσµα, το Με καιΧωρίς Οικογένεια χρησιµοποιούσε πολύ αυτό το µοτίβο του ορφανού παιδιού που προ-σπαθεί να επιβιώσει. Αυτή η ιστορία µας βοηθούσε ως παιδιά να αντιµετωπίσουµε το φό-βο της ορφάνιας. Έτσι είναι κι η ιστοριά του Jace. Μ’ αυτή την ιστορία θα ήθελα να ικα-νοποιήσω µια φιλοδοξία που έχω για τον κινηµατογράφο: να λειτουργεί ψυχότροπα. Κά-θε που δυσκολευόµουν στη ζωή µου, θυµάµαι να έρχεται µια ταινία και να µε βοηθά-

Μενέλαος Καραµαγγιώληςη αβάσταχτη πολυτέλειατης σκηνοθεσίαςΌταν ένας σκηνοθέτης θεωρεί το σινεµά δεκα-νίκι της ύπαρξής του, τότε η αναµονή γίνεταισυναρπαστική! Λίγο πριν την έναρξη των γυ-ρισµάτων της νέας του ταινίας µε το µυστηριώ-δη τίτλο J.A.C.E., ο Μενέλαος Καραµαγγιώληςκαλείται να δώσει εξηγήσεις: που οφείλεται ηµακροχρόνια απουσία του; Μα στην αγάπητου για το σινεµά που ο πολύς κόσµος θεωρείπολυτέλεια φυσικά! Γι’ αυτό ζητάει την άδειανα προσφέρει ταινίες όπως και όποτε θέλει.

από τη Νίκη Κατσαντώνηφωτό: Βίκυ Αδαµοπούλου

ει να διαχειριστώ τη δυσκολία. Συχνά έβαλα τη ζωή µου σε τάξη χά-ρη στη λανθάνουσα επιρροή του κινηµατογράφου. Αυτό που µουπρόσφερε ήταν ανεκτίµητο. Πιστεύω λοιπόν ότι µε µια ιστορία πουδιηγούµαστε µπορούµε να βοηθήσουµε ένα- δυο ανθρώπους να ταβγάλουν πέρα στα διαρκή αδιέξοδα που βρισκόµαστε όλοι καθηµε-ρινά. Είναι υποχρέωση µιας ταινίας, ενός θεατρικού, ενός βιβλίου, ναγίνουν µε κάποιο τρόπο «οδηγοί» στις διαρκείς αναζητήσεις της αν-θρώπινης περιπέτειας.Σπουδάσατε φιλοσοφία, κάνετε ραδιόφωνο, κινηµατογράφο.Φαίνεται ότι σας απασχολεί ιδιαίτερα ο λόγος.Νοµίζω ότι ο λόγος είναι βασικό µοτίβο κι εµµονή των Ελλήνων. Εί-ναι θέµα παιδείας. Τα πρώτα παραµύθια που µας διηγούνται είναι ηΟδύσσεια και η Ιλιάδα, κι η ζωή του Χριστού. Οτιδήποτε λέµε, ακό-µα και το «καληµέρα», το λέµε µε µια ιστορία. Γι’ αυτό και όλοι οιΈλληνες θα µπορούσαν δυνητικά να είναι σκηνοθέτες. Απλώς κά-ποιοι µπαίνουν στον κόπο να εκτεθούν και κάποιοι το κάνουν µεένα σωρό επινοητικούς τρόπους στην καθηµερινή τους ζωή.Ποιες είναι οι επιρροές σας; Πώς ξεκίνησε η αγάπη σας γιατον κινηµατογράφο;Πρώτα ήταν τα Κλασσικά Εικονογραφηµένα. Ήθελα τις ιστορίες νατις λέω µε εικόνες, όπως στα κλασσικά εικονογραφηµένα και σταµικι µάους: µε τα καρέ. Μετά ήρθε το ραδιόφωνο όπου άκουγες κιέπρεπε να φαντάζεσαι τις εικόνες, να τις στήνεις µόνος σου. Τέλος,ο κινηµατογράφος -που όταν ήµουν µικρός ήταν η βασική έξοδοςκαι διασκέδαση- έδωσε το στίγµα και καθόρισε τον τρόπο που θαζούσα την ενήλικη ζωή µου. Όλα τα flash forwards στο µέλλον εί-χαν κινηµατογραφική χροιά, υφή και διάρκεια δανεισµένα από τιςταινίες της παιδικής ηλικίας. Όχι στην τηλεόραση αλλά στην οθόνητης κινηµατογραφικής αίθουσας. Γι’ αυτό το µέλλον της ζωής µουείχε συνήθως και τις γρατζουνιές της κόπιας. Χρήσιµη εξοικείωσηµε τη φθορά της εικόνας.Κάνετε κινηµατογράφο για να εκφραστείτε; Και όταν µεσο-λαβούν τόσο µεγάλα χρονικά διαστήµατα τι γίνεται;∆εν ξέρω αν κάνω κινηµατογράφο για να εκφραστώ. Μπορεί νακάνω κινηµατογράφο γιατί δεν έχω βρει κάτι άλλο πιο συναρπα-στικό να κάνω. Αλλά πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι να κά-νεις ταινίες. Τα τελευταία είκοσι χρόνια που κάνω ραδιόφωνο στοΤρίτο, κάθε εκποµπή είναι και µια ταινία. Η ζωή µου γενικώς, όλατα πράγµατα που κάνω, έχουν αυτό το χαρακτήρα της κινηµατο-γραφικής περιπέτειας. Αυτό που µε πανικοβάλει είναι ο ρόλος πουθα παίξω. Για αυτό διάλεξα την ασφαλή απόσταση που έχει ο ρό-λος του σκηνοθέτη-αφηγητή. Και δεν τροµάζω µε τα µεγάλα χρο-νικά κενά µεταξύ των ταινιών που κάνω γιατί έχουν ένα µεγάλοπλεονέκτηµα: σου προσφέρουν µια αποστασιοποίηση από ταπράγµατα.Θα κάνατε µία low budget ταινία;Βεβαίως. Γιατί όχι; Έτσι κι αλλιώς όλες οι ταινίες στην Ελλάδα είναιχαµηλού προϋπολογισµού. Ποτέ δε φτάνουν τα λεφτά.Γιατί υπάρχει η παρεξήγηση, ότι είστε ένας σκηνοθέτης µεφιλόδοξα project…∆εν νοµίζω ότι υπάρχει σκηνοθέτης - ακόµη και αυτός που κάνει τηνταινία µόνος του µε µια βιντεοκάµερα - που δεν είναι φιλόδοξος. Ηφιλοδοξία είναι ένα βασικό κίνητρο για να σκηνοθετήσεις µια ταινία.Από εκεί και πέρα κάθε ταινία και κάθε ιστορία έχει τις δικές της επι-ταγές, που οφείλεις να ακολουθήσεις. Η ταινία κι η ιστορία της είναιπου σε πάνε, δεν τις πας εσύ. Σου επιβάλει η ίδια η ταινία τον τρό-πο που θα διαχειριστείς το θέµα και τις ιδιαιτερότητές της για να βγειένα αποτέλεσµα µε τους λιγότερους δυνατούς συµβιβασµούς. Καιγια µένα ένα πολύ βασικό µότο σε όλα τα πράγµατα στη ζωή µουείναι να κάνω τους λιγότερους συµβιβασµούς. Οπότε προτιµώ νακάνω τον συµβιβασµό του χρόνου, παρά να συµβιβαστώ σε ουσια-στικά πράγµατα για τα οποία µετά θα ντρέποµαι.Είστε πιο ευτυχισµένος όταν βρίσκεστε στο γύρισµα ή ότανγράφετε το σενάριο;Όταν γράφω την ταινία και την ετοιµάζω έχω κοµµένα πόδια. Όταν

είµαι στα γυρίσµατα, πετάω, δεν καταλαβαίνω τίποτα. Όταν τη µο-ντάρω, παρακολουθώ τον τρόπο που αυτονοµείται η ταινία και«πενθώ».Επειδή τελειώνει η ταινία ή γιατί βλέπετε και πράγµατα πουθα µπορούσατε να είχατε κάνει αλλιώς;Γιατί όσα έχουν γυριστεί είναι πλέον δεδοµένα. Και οτιδήποτε δεδο-µένο έχει µέσα του το χαρακτήρα του πένθους. Αλλά την ώρα τουγυρίσµατος που όλα είναι εν γενέσει, που είσαι µέσα στη δηµιουρ-γία του πράγµατος, ακόµα και τα λάθη, είναι παράγοντες που σουφέρνουνε χαρά, είναι συναρπαστικά!Το Black out θα το ξανακάνατε µε τον ίδιο τρόπο;Για τ’ όνοµα του Θεού όχι, ποτέ! Καµία από τις προηγούµενες δου-λειές µου δεν θα ξανάκανα µε τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν κοµµάτιατους που λέω, «Α, κοίτα τι ωραίο που είναι αυτό», γιατί το έχω ξε-χάσει, γιατί είναι µακριά, αλλά καµία από τις δουλειές µου δεν ανα-γνωρίζω µετά το πέρας της. Ούτε εµένα µ’ αναγνωρίζω µέσα σ’ αυ-τές. Και δεν ντρέποµαι να το πω. Ακούγεται λίγο φριχτό αλλά είναιαναγκαίο. Αλλιώς θα ήταν µια ύποπτη και αρρωστηµένη καθήλωση.Το πιο σπουδαίο στη ζωή ενός δηµιουργού είναι ο τρόπος που αλ-λάζει και ο ίδιος –και συχνά άθελά του- µέσα από τις δουλειές του.Ποιες ταινίες σας έχουν επηρεάσει;Το Φάννυ και Αλέξανδρος είναι η πιο ωραία ταινία που έχω δειστη ζωή µου και που µε έπεισε να κάνω τέτοιου είδους σινεµά.Ταυτίστηκα πάρα πολύ µαζί της. Η δεύτερη ταινία που µου αρέσει- γιατί µε βοήθησε να διαχειριστώ τις ερωτικές µου απορίες αποτε-λεσµατικά - είναι το Αντρέι Ρουµπλιόφ του Ταρκόφσκι. Και η τρί-τη είναι το Μάµα Ρόµα. Και µετά είναι µια σειρά ταινιών που µπο-ρώ να σου λέω γιατί η καθεµιά έκανε τι. Αγαπηµένοι µου σκηνο-θέτες είναι αυτοί που κάνουν αυτό το είδος του σινεµά που κάποι-οι θεωρούν πολυτέλεια, αλλά εµείς ξέρουµε ότι είναι το πιο ουσια-στικό σινεµά που υπάρχει.Είδατε τις ελληνικές ταινίες φέτος;Βλέπω πάντα ελληνικές ταινίες και είµαι πολύ περήφανος που έχου-µε τόσες παραγωγές κάθε χρόνο. Είµαι πολύ περήφανος για το ελ-ληνικό σινεµά γιατί τα έχει όλα µέσα, ακόµα και για τις ταινίες πουδεν µου αρέσουν καµαρώνω, γιατί ξέρω πώς έγιναν. Και πόσο δύ-σκολο είναι να γίνει και να ολοκληρωθεί µια ελληνική ταινία.Οι κριτικές, θετικές ή αρνητικές, σας επηρεάζουν;Μου αρέσει πάρα πολύ που ένας άνθρωπος µπαίνει στον κόπο καιασχολείται µαζί µου. Σε άλλες χώρες πληρώνεις τους δηµοσιογρά-φους να ασχοληθούν µαζί σου. Εδώ, που το κάνουν από µόνοιτους, ακόµη κι αν σε βρίζουν πρέπει να τους πεις «ευχαριστώ» για-τί µπήκαν καταρχήν στον κόπο να ασχοληθούν µαζί σου και γιατίκάτι µπορείς να πάρεις από αυτό. ∆εν πιστεύω ότι υπάρχει λάθοςερµηνεία, ο καθένας έχει το δικαίωµα της δικής του ερµηνείας. Γίνο-µαι όµως έξαλλος µε τους άδικους χαρακτηρισµούς, όπως επίσηςµε διάφορες «κατηγορίες» που εξαπολύονται από ανθρώπους πουέχουν τη δύναµη, που δεν τις έχουν καν διασταυρώσει και δεν σκέ-φτονται τι συνέπειες µπορεί να έχουν από τη στιγµή που δεν είναιπραγµατικές. Γιατί σε αυτή την περίπτωση δεν µπορείς να απαντή-σεις, ούτε καν δικαστικά, γιατί απλώς γίνεσαι ένας δικοµανής πουδεν ανέχεσαι να σε κριτικάρουν. Υπήρξαν αρνητικές κριτικές γιαπράγµατα που έχω κάνει που µου ήταν πολύ χρήσιµες, είτε γιατίανακάλυψα ότι µπορεί να είχαν δίκιο, είτε γιατί δεν είχαν καθόλουδίκιο κι έτσι ισχυροποίησαν περισσότερο µέσα µου την άποψή µουγια αυτό που έκανα. Από την άλλη, ο θυµός µου στις άδικες κριτι-κές είναι παροδικός, γιατί αυτά που γράφονται για µια ταινία διαρ-κούν πολύ λίγο. Η ταινία όµως διαρκεί πολύ. Στην ουσία, λοιπόν,ο δηµιουργός είναι σε πλεονεκτική θέση έναντι του κριτικού.Η εξιλέωση του Jace έρχεται;∆εν ξέρω αν έρχεται, ελπίζω να την κερδίσει στο τέλος της ταινίας οήρωας. Και να το εννοεί. Και να του αλλάξει τη ζωή. Κι εγώ µε τηνίδια αγωνία θα το παρακολουθώ όσο θα γίνεται η ταινία.

Emotion PicturesΦεστιβάλ εξαιρετικών συναισθηµάτωνΊσως η µεγαλύτερη επιτυχία του τον πρώτο του χρόνο ήταν ότι…δεν συγκί-νησε. Αντ’ αυτού προβληµάτισε, αφύπνισε συνειδήσεις, τράβηξε αιφνιδιαστι-κά το χαλί από βεβαιότητες και έδωσε σε όλους να καταλάβουν πως σε θέµα-τα όπως η αναπηρία, οι συναισθηµατισµοί είναι περιττοί, όταν υπάρχει αλλη-λεγγύη, διάθεση για ζωή, χιούµορ και δηµιουργικότητα.

Το ∆ιεθνές Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ και Αναπηρία - Emotion Pictures - ένα ετήσιο, πλέον, καλ-λιτεχνικό γεγονός της Αθήνας, το οποίο οργανώνεται από τη Γενική Γραµµατεία Επικοινωνίας -Γενική Γραµµατεία Ενηµέρωσης, µε πρωτοβουλία του Υπουργού Επικρατείας και ΚυβερνητικούΕκπροσώπου Θεόδωρου Ρουσόπουλου, και το Ελληνικό Κέντρο Κινηµατογράφου, ανανεώνεικαι φέτος το ραντεβού του µε το κοινό, από τις 21 έως τις 23 Ιουνίου στο Νέο Μουσείο Μπε-νάκη της οδού Πειραιώς. Το πρώτο Φεστιβάλ του είδους του στην Ελλάδα, εντάσσεται σε έναισχυρό παγκόσµιο κίνηµα καλλιτεχνικής έκφρασης µε θέµα την αναπηρία, µε στόχο να µοιρα-στεί το κοινό της χώρας µας τον προβληµατισµό καλλιτεχνών από όλο τον κόσµο, ώστε να ξε-κινήσει ένας ουσιαστικός κοινωνικός διάλογος µε όχηµα την κοινή γλώσσα της τέχνης.

Πάνω από 3.000 άτοµα παρακολούθησαν πέρυσι το Φεστιβάλ, ενώ σηµαντικές προσωπικό-τητες του πολιτικού και του καλλιτεχνικού γίγνεσθαι έδωσαν το παρόν: 350 ταινίες από 38 χώ-ρες δήλωσαν συµµετοχή, εκ των οποίων προβλήθηκαν οι 40 καλύτερες. Οι προβολές µάλι-στα δεν περιορίστηκαν στην Αθήνα, καθώς βραβευµένες ταινίες ταξίδεψαν σε πολλές πόλειςτης Ελλάδας – τα Χανιά, τη Νιγρίτα, το Βόλο, την Τρίπολη, τις Σέρρες, το Αγρίνιο, τη ΝεάποληΘεσσαλονίκης κ.α. – ενώ ξένοι ∆ήµοι εκδήλωσαν την αλληλεγγύη τους, µε επιστολές από τηνΠαλαιστίνη, την Αγκόλα, τη Σερβία, τη Ρουµανία, τον Καναδά, την Αυστραλία, τη Γαλλία καιτην Αµερική. Αναδεικνύοντας την ανάγκη κοινωνικής συµµετοχής και επιβεβαιώνοντας τον κύ-ριο στόχο του Φεστιβάλ, τον συνεχή διάλογο µε το κοινό, διεθνή φεστιβάλ συµπεριέλαβαν τιςβραβευµένες ταινίες στο πρόγραµµά τους, όπως το 31ο ∆ιεθνές Φεστιβάλ Κινηµατογράφουτου Καΐρου, που έκανε αφιέρωµα στο Emotion Pictures µε αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα Ατό-µων µε Αναπηρία, και το ∆ιεθνές Φεστιβάλ Μεσογειακού Κινηµατογράφου της Ρώµης, αφιε-ρωµένο στο Ευρωπαϊκό Έτος Ίσων Ευκαιριών για Όλους. Ενώ το ντοκιµαντέρ Θεός στον Ορί-ζοντα, που δηµιούργησαν µαθητές του Ειδικού Λυκείου Ιλίου στο πλαίσιο κινηµατογραφικούεργαστηρίου, συµµετείχε σε διεθνή κινηµατογραφικά φεστιβάλ για παιδιά του εξωτερικού,όπως του Σαν Φρανσίσκο και του Καΐρου.

από το Νίκο Αναγνωστό

Στη φετινή διοργάνωση, διακεκριµένες προσωπικότητες που τηναγκάλιασαν στο ξεκίνηµά της επιστρέφουν, όπως ο βραβευµένοςσκηνοθέτης και συγγραφέας Ζαν-Μαρί Ντρο και η καλλιτέχνις καιΠαραολυµπιονίκης Έιµι Μάλλινς. Ενώ θα φιλοξενηθεί και ο µικρό-τερος σκηνοθέτης του κόσµου: ο µόλις δώδεκα ετών Κισάν Σρικά-ντ, από την Ινδία.

Επίσηµη προσκεκληµένη του Φεστιβάλ είναι η ανεξάρτητη φωτο-ρεπόρτερ Έιµι Λάιν, η οποία ταξιδεύει ακατάπαυστα σε εµπόλεµεςπεριοχές και αιχµαλωτίζει στον φακό της στιγµιότυπα από διαµάχες

σε όλο τον κόσµο. Μετά από σπουδές στη φωτογραφία, την ιστο-ρία της τέχνης και τη γαλλική λογοτεχνία, ξεκίνησε δυναµικά τηνκαριέρα της στο πλάι του Ελβετού φωτογράφου Μισέλ Κόµτ πα-ρουσιάζοντας τις δραστηριότητες της ∆ιεθνούς Επιτροπής του Ερυ-θρού Σταυρού στην Αγκόλα, την Αιθιοπία και το Αφγανιστάν, στοέργο «Πρόσωπα και Μέρη Χωρίς Όνοµα», ενώ ακολούθησαν συ-νεργασίες στο πλαίσιο ανθρωπιστικών και περιβαλλοντικών προ-γραµµάτων. «Η φωτογραφία είναι ένας τρόπος να µοιραστείς ένα τα-ξίδι: αιχµαλωτίζεις σκηνές από µακρινούς τόπους και τις φέρνεις πίσωµαζί σου. Η ευκταία κατάληξη ενός τέτοιου ταξιδιού είναι να µπορέ-σουν οι άνθρωποι να σχετιστούν µε αυτές τις εικόνες. Εν τέλει, ο κό-σµος είναι µικρότερος απ’ ό,τι φανταζόµαστε. Στόχος µου είναι ναβοηθήσω όσους έχω φωτογραφήσει, µε το να αποτελέσω τη φωνήτους και να ακουστούν», δηλώνει για τη σχέση της µε τη φωτογρα-φία, και προσθέτει για το Emotion Pictures: «Κλονίζει τις προκατα-λήψεις µας, προβάλλοντας ταινίες υψηλού επιπέδου που ερµηνεύ-ουν την εµπειρία της αναπηρίας από µια θετική οπτική».

Η Λάιν θα συνεργαστεί µε το Φεστιβάλ για µια ταινία µικρού µή-κους µε επίκεντρο τα παιδιά, στο πλαίσιο κινηµατογραφικού εργα-στηρίου, δηµιουργώντας ένα ντοκιµαντέρ που βασίζεται στο φωτο-γραφικό αρχείο της από εµπόλεµες περιοχές όλου του κόσµου καιαρθρώνοντας έναν αντιπολεµικό λόγο. Προσωπικότητες από τονελληνικό και τον διεθνή χώρο, µεταξύ των οποίων ο βραβευµένοςµε Όσκαρ ηθοποιός Ντάνιελ Ντέι Λιούις, απευθύνονται στα παιδιάκαι τους µιλούν για την αναπηρία, καθώς και τη σηµασία του να κα-ταρρίψουµε τα κοινωνικά στερεότυπα και να συµφιλιωθούµε µε ει-κόνες που έχουµε αποκλείσει από τη ζωή µας.

Οι ταινίες του ΦεστιβάλΜε τις επιλογές των ταινιών της, η φετινή διοργάνωση συνδυάζειτην προσωπική µαρτυρία µε την κοινωνική και πολιτική προσέγγι-ση, και το αφοπλιστικό χιούµορ µε µια αυστηρή και ακριβοδίκαιηµατιά, χωρίς συναισθηµατισµούς:

Το πορτρέτο του Ιταλού γιατρού Αλµπέρτο Κάιρο, ο οποίος έχειαναλάβει να αποκαταστήσει την αξιοπρέπεια κάθε ατόµου πουτραυµατίστηκε από νάρκη στο Αφγανιστάν, χτίζει το ντοκιµαντέρThe Italian doctor του Έσµπεν Χάνσεν. Έχοντας ζήσει δύο εµφύλι-ους πολέµους τα τελευταία 15 χρόνια, ως επικεφαλής του Ορθο-πεδικού Κέντρου του Ερυθρού Κέντρου στην Καµπούλ, µε τη βοή-θεια 150 εργαζοµένων µε αναπηρία ο Κάιρο έχει βοηθήσει δεκά-δες χιλιάδες θύµατα ατυχηµάτων από νάρκη να ξαναπερπατήσουνκαι να επανενταχθούν στην Αφγανική κοινωνία. Πιο…πικάντικηατµόσφαιρα δηµιουργεί η Σαλόµ Τσάσνοφ καθώς διερευνά ζητή-µατα σχέσεων, αλήθειες και ψέµατα σχετικά µε το σεξ και την ανα-πηρία, µε αφορµή ένα ροµαντικό δείπνο ανάµεσα σε µια γυναίκα

µε αναπηρία και τον συνοδό της, στο Doin' It: sex, disability, &videotape. Στο Breadmakers της Γιασµίν Φέντα, µια κοινότητα ερ-γαζοµένων µε µαθησιακές δυσκολίες φτιάχνει οργανικό ψωµί σ’έναν φούρνο του Εδιµβούργου, διανέµοντάς το καθηµερινά σε κα-ταστήµατα και καφέ της πόλης. Ο Έρικ Μπιντούν στο I was bornwhen i was sixteen παρακολουθεί την Ντορίν, παραπληγική µετάαπό ένα αεροπορικό δυστύχηµα που της συνέβη όταν ήταν 16, ναξεπερνά την αναπηρία της και να γίνεται πιλότος, και στη συνέχειανα δίνει την πιο όµορφη µάχη της, φέρνοντας στον κόσµο ένα παι-δί. Ο Μπέντζαµιν Σνόου, φοιτητής δηµοσιογραφίας και χρήστης

αµαξιδίου ο ίδιος, κάνει τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα τουΧόλυγουντ απέναντι στην αναπηρία φύλλο και φτερό, φωνάζοντας«όχι στον οίκτο» – Thumbs down to pity. Ο Τοντ Χέρµαν στο ∆ενµπορώ να µιλήσω χωρίς να τρέµω επιχειρεί µια δυναµική απο-δόµηση των ταινιών της ναζιστικής προπαγάνδας που δηµιουργή-θηκαν προκειµένου να προωθήσουν τα επιχειρήµατα υπέρ της ευ-γονικής και έβαζαν στο στόχαστρο τα άτοµα µε αναπηρία, εξετάζο-ντας κριτικά το βιολογισµό, την ευγονική και τις σύγχρονες ιδεολο-γικές τους προεκτάσεις. Στη ζωή και το έργο του καλλιτέχνη ΝτανΚέπλινγκερ, µας ταξιδεύει ο Ουίλλιαµ Ουάιτφορντ στο The King ofarts. Η δυσκολία του Κέπλινγκερ να επικοινωνήσει µε τον κόσµο,εξαιτίας της αναπηρίας του, εξανεµίστηκε όταν ανακάλυψε την δη-µιουργική του φλέβα, που τον οδήγησε µέχρι τις γκαλερί της ΝέαςΥόρκης αλλά και τα βραβεία Όσκαρ, ως πρωταγωνιστή του ντοκι-

µαντέρ King Gimp. Ο Μαντί Τζαναρντανάν αφηγείται µια ιστορίααλληλεγγύης στο Race against time: ο 41χρονος Μουσταφά, οοποίος είδε τη ζωή του να αλλάζει µετά από ένα ατύχηµα που τονάφησε παράλυτο, αποφασίζει µετά από έναν χρόνο µοναξιάς στοκρεβάτι να κάνει µια καινούργια αρχή: κατασκευάζει έναν ειδικόµηχανισµό οδήγησης για το αυτοκίνητό του, και στη συνέχεια βοη-θά εκατοντάδες συνανθρώπους του σε όλη την Ινδία να ξαναφτιά-ξουν τη ζωή τους. Η Κλώντια Τέλλεγκεν, στο Angelique & Titia,αφηγείται την ενηλικίωση της Αντζελίκ, κοριτσιού µε σύνδροµοΝτάουν, και την αποδέσµευσή της από την οικογενειακή εστία και

την µητέρα της, όταν η τελευταία αποφασίζει να επιστρέψει στη γε-νέτειρά της. Η Λόρελ Τσίτεν, που στα 17 της απέκτησε µια νευρο-λογική διαταραχή που ωθεί τους µύες να στρίβουν σε επίπονεςστάσεις, συνδέει στο ντοκιµαντέρ της Twisted την ιστορία της µεαυτές άλλων πασχόντων, και µαζί τους προσπαθεί να απαντήσειστο ερώτηµα: «τι µπορεί να σε απελευθερώσει όταν παγιδευτείςστο ίδιο σου το σώµα;». «∆εν χρειάζονται φτερά για να πετάξεις»,απαντά ο Ανχέλ Λόθα στο Wings are not necessary to fly, τοπορτρέτο ενός DJ τέκνο µουσικής που γεννήθηκε χωρίς χέρια. Κά-τι που έρχεται να επιβεβαιώσει και ο Κέισι Χάουαρντ συστήνοντάςµας ττον Εντ Μάρκο, ο οποίος παρά την απώλεια της όρασής τουαπό µια εκφυλιστική ασθένεια διευθύνει το δικό του συνεργείο αυ-τοκινήτων, στο Plan F.

τι µπορείνα σε απελευθερώσειόταν παγιδευτείς στο

ίδιο σου το σώµα;

δεν χρειάζονταιφτερά για

να πετάξεις

Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερηΤο Φεστιβάλ Emotion Pictures πραγµατοποιείται µε την αρωγή: Ιδρυµα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, Ελληνική Εθνική Επιτροπή UNESCOΜε την υποστήριξη: ∆ήµος Αθηναίων, Αττικό Μετρό, Υπουργείο ΣυγκοινωνιώνΧορηγός Επικοινωνίας ΕΡΤ

Σε ποιόν βαθµό πιστεύετε ότι η τέχνη µπορεί να διαδραµα-τίσει ρόλο στην ανάδειξη θεµάτων αναπηρίας;Από αρχαιοτάτων χρόνων, η εικόνα των ατόµων µε αναπηρία πουκαταγράφεται στην κοινωνία χαρακτηρίζεται από µια απαξιωτικήαντίληψη για τις δυνατότητες τους, σε βαθµό όπου ως µοναδικότους χαρακτηριστικό αναφέρεται η αναπηρική τους κατηγορία (οτυφλός, ο κουτσός). Όλα τα άλλα προσωπικά τους στοιχεία υποτι-µώνται και συχνά αγνοούνται, µε αποτέλεσµα να αποτυπώνεται ηεικόνα ενός ατόµου σωµατικά και κοινωνικά αντιπαραγωγικού καιανίκανου. Η εικόνα αυτή αναπαράγεται από χρόνιες στρεβλές ιδε-οληψίες και ο µόνος τρόπος ανάσχεσης έως και ανατροπής τους εί-ναι η επικοινωνία, η γνωριµία µε το άτοµο µε αναπηρία. Αυτή ακρι-βώς την αναγκαιότητα καλύπτει το ντοκιµαντέρ και καταξιώνει τοφεστιβάλ Emotion Pictures. ∆ιότι όλοι γνωρίζουν ότι η σχέση τουανθρώπου µε την τέχνη, την κουλτούρα και τον αθλητισµό, είναικατά βάση βαθιά ερωτική, σχεδόν θρησκευτική, που σε καταξιώνειως άνθρωπο και κοινωνικό ον. Η ενασχόληση του ατόµου µε τηντέχνη, ως αυτόνοµη τάση της ανθρώπινης ψυχής, δίνει νόηµα στηζωή. Σ’ αυτή λοιπόν τη µέθεξη της ανθρώπινης φύσης, όλοι οι άν-θρωποι, χωρίς καµία εξαίρεση, έχουν το δικαίωµα συµµετοχής.Με αυτές τις σκέψεις γεννήθηκε το θεατρικό τµήµα τουΠΑ.ΣΥ.Π.Κ.Α.Πράγµατι, κάθε θεατής, βλέποντας έναν ανάπηρο να υπηρετεί τολόγο, την κίνηση, τη µουσική συνειδητοποιεί ότι τα άτοµα αυτά εί-ναι παραγωγικά. Αυτό είναι και το ζητούµενο.

Έχετε επισηµάνει πολλές φορές στο παρελθόν το πρόβληµαπροσβασιµότητας στην Ελλάδα. Θα θέλατε να κάνετε κάποιοσχόλιοσχετικάµετηνπροσβασιµότητατηςτέχνηςστηχώραµας;Κατ αρχήν, ο όρος προσβασιµότητα περικλείει το σύνολο των αρ-χών και µεθόδων για την εξασφάλιση ανεµπόδιστης, αυτόνοµηςκαι ανεξάρτητης διακίνησης και κυκλοφορίας του κάθε πολίτη στοδοµηµένο περιβάλλον, στους ελεύθερους χώρους, στα Μέσα Μα-ζικής Μεταφοράς και Επικοινωνίας, για τη δηµιουργία µιας κοινω-νίας χωρίς διακρίσεις και αποκλεισµούς, η οποία αντιµετωπίζει ισό-τιµα τα µέλη της. Αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δηµι-ουργία φιλόξενων πόλεων για το 65% των πολιτών και επισκεπτώντης χώρας µας που είναι άτοµα µε κινητικές δυσλειτουργίες (όπωςάτοµα µε αναπηρία, υπερήλικες, εγκυµονούσες, µητέρες µε βρεφι-κά αµαξίδια κ.τ.λ.). Οι Ολυµπιακοί και Παραολυµπιακοί Αγώνεςτου 2004 βοήθησαν σηµαντικά στην κατανόηση της ανάγκης εξα-σφάλισης της προσβασιµότητας, και µαζί µε την µεταστροφή τηςαπαξιωµένης αντίληψης της ελληνικής κοινωνίας για τα άτοµα µεαναπηρία, δικαίως χαρακτηρίστηκαν ως µεγάλη «Άυλη Κληρονο-µιά» των Αγώνων του 2004. Όµως, µετά από τέσσερα χρόνια, βλέ-πουµε ότι συνεχίζουν αρχαιολογικοί χώροι, µουσεία, θέατρα κλπ.να είναι κατά 80% απροσπέλαστα για κάθε άτοµο που δεν έχει τιςσωµατικές δυνατότητες ενός…«ακτιβιστή». Ο πολύς κόσµος πι-στεύει ότι αυτό οφείλεται στην έλλειψη αντίστοιχων νόµων. Ηυπάρχουσα νοµοθεσία, ωστόσο, ιδιαίτερα ο Νόµος 2831/200 καικυρίως το άρθρο 28, είναι σχεδόν επαρκής και θα µπορούσε ναλειτουργήσει καταλυτικά για την προσβασιµότητα, εάν εφαρµοζό-ταν. ∆ιότι αυτό που δεν προβλέπεται είναι η επιβολή κυρώσεωνστους ασυνεπείς. Άρα το πρόβληµα για την εξασφάλιση των αρ-χών προσβασιµότητας στη χώρα µας είναι ένα και µόνο: Η έλλειψη

κανόνων εφαρµογής του νόµου. Όσο αυτό δεν γίνεται, δυστυχώς«θα ακούµε τα έργα και θα βλέπουµε τα λόγια».Από το 2004 είστε Πρόεδρος της Ελληνικής Παραολυµπια-κής Επιτροπής. Ποια είναι η εκτίµησή σας για την πορείατου Παραολυµπιακού κινήµατος στη χώρα µας και την ευ-ρύτερη σηµασία του αθλητισµού στη ζωή µας;Το 2004 ζήσαµε από κοντά τις κορυφαίες επιδόσεις των Παραολυ-µπιακών αθλητών και απολαύσαµε τη µοναδική έµπνευση των Πα-ραολυµπιακών Αγώνων. Παράλληλα, όµως, οι Αγώνες έφεραντην ελληνική κοινωνία στο σύνολό της κοντά στον Παραολυµπια-κό αθλητισµό και τους αθλητές µε αναπηρία, αναγνωρίζοντας πλή-ρως το δικαίωµά τους στον πρωταθλητισµό και την ισοτιµία τους µετους λοιπούς αθλητές. Έτσι, µέσα σε 12 ηµέρες, οι Παραολυµπια-κοί Αγώνες κατάφεραν να ανατρέψουν απαξιωτικές αντιλήψεις, στη-ριγµένες σε προκαταλήψεις δεκαετιών, και συνέβαλαν στον εκσυγ-χρονισµό της χώρας. Πράγµατι η παρουσία της πολυπληθέστερηςµέχρι στιγµής Ελληνικής Παραολυµπιακής Οµάδας στους Αγώνεςκαι οι σπουδαίες διακρίσεις των αθλητών και αθλητριών µας, πουκατάφεραν να κατακτήσουν 20 µετάλλια (3 χρυσά, 13 αργυρά, 4χάλκινα) και 58 πλασαρίσµατα στις πρώτες οχτώ θέσεις, ανέδειξαντον αθλητισµό των ατόµων µε αναπηρία στην παγκόσµια και ιδιαί-τερα την ελληνική αθλητική οικογένεια. Στους Αγώνες του Πεκίνουθα έχουµε επίσης µεγάλη και δυναµική συµµετοχή, καθώς µέχριστιγµής έχουν προκριθεί 66 αθλητές και αθλήτριες σε 10 αθλήµα-τα. Η Ελληνική Παραολυµπιακή Επιτροπή εργάζεται σε αυτήν τηνκατεύθυνση, ώστε να φέρει την ελληνική κοινωνία πιο κοντά στουςαθλητές µε αναπηρία και, συγχρόνως, να ενεργοποιήσει κάθε νέοµε αναπηρία να ενταχθεί στο Παραολυµπιακό κίνηµα. Έτσι θα µε-γαλώσει η βάση στην πυραµίδα των αθλουµένων και κατ’ επέκτα-ση θα ψηλώσει η κορυφή της, µε µια καλύτερη θέση της χώραςµας στην παγκόσµιο κατάταξη.Βραβευτήκατε πρόσφατα από τον Πρόεδρο της ∆ιεθνούς Πα-ραολυµπιακής Επιτροπής Σερ Φίλιπ Κρέιβεν. Θα θέλατε να µαςµιλήσετε για το πλαίσιο της βράβευσης και τη σηµασία της;Πρόκειται για την υψηλότερη βράβευση που µπορεί να ένα λάβειένα φυσικό πρόσωπο από το ∆ιεθνές Παραολυµπιακό Κίνηµα, καιείναι συνδεδεµένη µε την ουσιαστική και µακρόχρονη προσφοράτου στην ανάπτυξη και τη διάδοση του Παραολυµπιακού πνεύµα-τος. Η ∆ιεθνής Παραολυµπιακή Τιµή «Για τη µακροχρόνια προσφο-ρά στο ∆ιεθνές και στο Ελληνικό Παραολυµπιακό Κίνηµα», µουαπενεµήθη στη Γενική Συνέλευση της ∆ιεθνούς ΠαραολυµπιακήςΕπιτροπής (IPC) που διεξήχθη στη Σεούλ της Κορέας 24 – 25 Νο-εµβρίου 2007, µε τη συµµετοχή αντιπροσωπειών 150 χωρών. Εί-ναι βέβαιο ότι η τιµή αυτή δεν αφορά µόνο εµένα προσωπικά, αλ-λά και ολόκληρο το Παραολυµπιακό κίνηµα της χώρας µας – για-τί η παραγωγικότητα κάθε προσπάθειας είναι αποτέλεσµα συλλο-γικής δουλειάς. Ενώ τιµά και τη χώρα µας ως γενέτειρα των αρχώντου Ολυµπισµού. Το Παραολυµπιακό Κίνηµα αποτελεί µια φλόγαπου ενισχύει και εκσυγχρονίζει τις κοινωνικές αντιλήψεις για τηναναπηρία, και µετατρέπει τον αθλητή µε αναπηρία σ’ ένα ενεργόµέλος της κοινωνίας µας.

Τέχνη εναντίον προκατάληψηςΤέσσερα χρόνια µετά τους Ολυµπιακούς Αγώνες στην Ελλάδα,ο Πρόεδρος της Ελληνικής Παραολυµπιακής Επιτροπής Σπύρος ΣΣταυριανόπουλος,ψυχή του θεατρικού τµήµατος του Πανελλήνιου Συνδέσµου Παραπληγικών και Κινητικά Αναπήρων (ΠΑ.ΣΥ.Π.Κ.Α.), µας µιλάει για την κληρονοµιά των Παραολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας, την κοινωνική προσφορά του αθλητισµού και την προσβασιµότητα της τέχνης στη χώρα µας.

από τη Βάσια Βαγενά

Πέρυσι πραγµατοποιήθηκε για δεύτερη χρονιά το Συνέδριοκαι για πρώτη φορά το Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ. Ποιος είναιο απολογισµός των δύο πρωτοβουλιών;Το Συνέδριο αγκαλιάστηκε από το αναπηρικό κίνηµα αλλά και απότην ελληνική κοινωνία, και προκάλεσε σηµαντικό και γόνιµο διά-λογο. Έχει γίνει ένα σηµείο αναφοράς. Το Φεστιβάλ, συνδιοργάνω-ση της ΓΓΕ-ΓΓΕ και του ΕΚΚ, γνώρισε αποδοχή όχι µόνο στη χώραµας αλλά και διεθνώς. Πέρυσι, πρώτη χρονιά διοργάνωσής του,υποβλήθηκαν 350 ταινίες από όλο τον κόσµο για να διαγωνιστούντελικά 40. Για το προσεχές φεστιβάλ του Ιουνίου υπάρχει ήδη αυ-ξηµένο ενδιαφέρον.Ποιες είναι οι θεµατικές της φετινής 3ης διοργάνωσης τουΣυνεδρίου; Στις θεµατικές των ενοτήτων θα συµπεριληφθούν: Επικοινωνία καιαυτισµός, Παραολυµπιακοί και ΜΜΕ (µιας και είµαστε σε Ολυµπιακήχρονιά) Νέα Μέσα και προσβασιµότητα. Όπως και τις δύο προηγού-µενες χρονιές, το Συνέδριο είναι διήµερο µε ειδικό εργαστήρι τη 2ηµέρα, µε διεθνείς συµµετοχές. Αισθάνεστε ότι από πλευράς των ΜΜΕ υπήρξε η ανταπόκρι-ση που επιθυµούσατε;Είµαι ευγνώµων για την ανταπόκριση. ∆εν αρνιέµαι τις δυσκολίες.Βαθιά ριζωµένες νοοτροπίες και αγκυλώσεις δεν ανατρέπονται απότη µια µέρα στην άλλη. Το σίγουρο είναι ότι αξίζει η προσπάθειαόσες δυσκολίες και αν συναντάµε.Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από τις διάφορες εκδηλώ-σεις που ακολούθησαν στην Ελλάδα και το εξωτερικό, µετάτη λήξη του Φεστιβάλ και του Συνεδρίου;Με χαρά βλέπουµε ∆ήµους, άλλους δηµόσιους και ιδιωτικούς φο-ρείς, απλούς πολίτες να κινητοποιούνται. Αυτό που έχει ενδιαφέ-ρον είναι η κινητοποίηση σε επίπεδο περιφέρειας. Συγκεκριµέναστη Θεσσαλονίκη, το Ηράκλειο, την Αλεξανδρούπολη, την Κοµο-τηνή, µε την ευκαιρία των διοργανώσεων που υλοποιήσαµε, δια-πιστώθηκε ότι η ελληνική περιφέρεια διαθέτει τους ανθρώπους, τιςδυνάµεις, τον ισχυρό κοινωνικό ιστό και αγκάλιασε την πρωτοβου-λία µας. Οι ταινίες που προβλήθηκαν στο Φεστιβάλ, διαγράφουντη δική τους πορεία. Έχουν συµµετάσχει σε διεθνή φεστιβάλ στοΚάιρο και τη Ρώµη, και έχουν ταξιδέψει ακόµη στα Χανιά, στη Νι-γρίτα Σερρών, στη Σύρο. Ποιοι είναι οι ειδικότεροι στόχοι που έχει θέσει το Συνέ-δριο, οδεύοντας πλέον στην τρίτη του χρονιά;Το φετινό συνέδριο έχει ως πολύτιµη παρακαταθήκη τη δουλειά,τους στόχους και τη δυναµική που αναπτύχθηκε στα δύο προηγού-µενα συνέδρια. Κάθε χρόνο εκπονείται και δηµοσιοποιείται η σχετι-κή µε την προσβασιµότητα στα ΜΜΕ µελέτη του Ινστιτούτου Οπτι-κοακουστικών Μέσων. Η ιστοσελίδα της ΓΓΕ-ΓΓΕ είναι οµιλούσα γιανα διασφαλίζεται η πρόσβαση των πολιτών µε προβλήµατα όρασηςστην αντίστοιχη ενηµέρωση, έχει δηµιουργηθεί ειδικός δικτυακόςτόπος µε αυτήν τη θεµατική, ενώ έχει αναπτυχθεί και µια σηµαντικήεκδοτική δραστηριότητα. Πέραν των Πρακτικών των Συνεδρίων πουδιανέµονται σε επιλεγµένους αποδέκτες σε όλη τη χώρα, οι ετήσιεςεκδόσεις «Πολιτικά Γεγονότα» και «Φύλλα Οικολογίας» εκδίδονταικαι σε γραφή Mπράιγ. Έπανεκδόθηκε σε 3.000 αντίτυπα ο Οδηγόςγια τους επαγγελµατίες των ΜΜΕ µε δόκιµους και αδόκιµους όρουςγια τα ΑµεΑ και την Αναπηρία. Εκδόθηκε, επίσης, η ποιητική συλ-λογή του Αλέξανδρου ∆αµουλιάνου Θεός στον ορίζοντα. Οι ταινίες

που βραβεύθηκαν στο Φεστιβάλ, προβλήθηκαν όχι µόνο στο Πρί-σµα αλλά και στα άλλα κανάλια της ∆ηµόσιας Τηλεόρασης. Προ-κηρύχθηκε, στο πλαίσιο του ετήσιου διαγωνισµού για οπτικοακου-στικά έργα που απευθύνονται σε παιδιά, βραβείο για ειδική κατηγο-ρία µε θέµα την αναπηρία. Στον πρόσφατο νόµο 3592/2007 για τηΣυγκέντρωση και την Αδειοδότηση των Επιχειρήσεων Μέσων Ενη-µέρωσης στο άρθρο 6 παρ. 13 εδ. ε και στ΄ προβλέφθηκε η µε-τάδοση στη νοηµατική γλώσσα µε ταυτόχρονη αναγραφή υποτίτ-λων δελτίων ειδήσεων διάρκειας επτά λεπτών της ώρας µεταξύ τωνωρών 17.00 έως 23.00 και εκποµπών τέχνης, λόγου, αθλητικούπεριεχοµένου, ντοκιµαντέρ κλπ. επί τέσσερις ώρες εβδοµαδιαίωςΘυµίζω ότι οι αντίστοιχες προβλέψεις στο προηγούµενο νοµοθετικόπλαίσιο ήταν πέντε λεπτά για τις ειδήσεις και µισή ώρα ανά δεκα-πενθήµερο για τις εκποµπές που προανέφερα. Με τον πλούτο αυ-τής της παρακαταθήκης έχουµε θέσει τους ακόλουθους στόχους:ένα 3ο Συνέδριο πιο τεχνοκρατικό, το 2ο Φεστιβάλ να ξεπεράσειτον πήχυ που µπήκε ψηλά ήδη από την πρώτη του διοργάνωση πέ-ρυσι. Να εκδοθούν και οι φετινές εκδόσεις που προανέφερα σε γρα-φή Μπραϊγ και να αποσταλούν σε ακόµα περισσότερους αποδέκτεςσε όλη τη χώρα. Να ενταθεί η διάχυση αυτού του δηµόσιου διαλό-γου στην περιφέρεια, ώστε να ικανοποιηθούν και σχετικά αιτήµαταφορέων που γεννήθηκαν µε αφορµή τις φετινές πρωτοβουλίες στιςδιάφορες πόλεις, στις οποίες διοργανώσαµε αντίστοιχες συζητήσειςκαι προβολές ταινιών του Φεστιβάλ. Η Ψηφιακή ∆ηµόσια τηλεόρα-ση να ολοκληρώσει το πρόγραµµα της Κοινωνίας της Πληροφο-ρίας µε την παραγωγή ψηφιακού περιεχοµένου προσβάσιµου απόάτοµα µε αναπηρία, που σηµαίνει καινούργια ελληνικά προγράµ-µατα. Να αυξηθούν οι ώρες που εκπέµπει περιεχόµενο προσβάσι-µο σε ΑµεΑ και να προσφέρει νέες υπηρεσίες πρόσβασης. Από ποιες δράσεις και ενέργειες πρέπει να συνοδεύονταιτέτοιες πρωτοβουλίες όπως το Συνέδριο και το Φεστιβάλγια την επίτευξη ορατών αποτελεσµάτων; Ουσιαστικός όρος για την επιτυχία τέτοιου είδους πρωτοβουλιών,είναι η συντονισµένη δράση όλων των κοινωνικών και πολιτικώνφορέων. ∆εν χρειαζόµαστε επιτροπές, θέλουµε δουλειά στη βάση,άµεσα, στον κάθε άνθρωπο. ∆ιότι δεν αλλάζουµε εύκολα νοοτρο-πίες, ούτε θέσεις, ούτε στάσεις, πρόκειται για µια διαδικασία χρονο-βόρα, αλλά απαιτείται υποµονή, επιµονή, και προπαντός διάθεσηαγαστής και διαρκούς συνεργασίας µε κέντρο τον άνθρωπο.Ποια είναι τα δυνατά και τα αδύνατα σηµεία της ελληνικήςκοινωνίας σε ότι αφορά τη στάση της απέναντι στα άτοµαµε αναπηρία;Όπου και αν ταξιδέψει κανείς στο εξωτερικό, βλέπει τα άτοµα µεαναπηρία παντού, στους δρόµους, τις διαβάσεις, τα εµπορικά κέ-ντρα, τα θέατρα, τους κινηµατογράφους, τα λεωφορεία, το γήπεδοκαι φυσικά στην τηλεόραση. Τα τελευταία χρόνια βλέπουµε καιστην Ελλάδα ρωγµές στη νοοτροπία και τις εικόνες σχετικά µε ταΑµεΑ. Έχουµε τη βούληση. Το τελικό αποτέλεσµα, βέβαια, δεν εί-ναι το αναµενόµενο, η κοινωνία µας, όµως, είναι έτοιµη να καταρ-ρίψει τα στερεότυπα του παρελθόντος και να προχωρήσει πιοµπροστά. Να διευρύνει την οπτική της και να αναγνωρίσει πλέονκαι τα άτοµα µε αναπηρία ως ισότιµους και ισάξιους πολίτες. Οι δι-κές µας προσπάθειες και πρωτοβουλίες είναι µέρος µόνο µιας συ-νολικής προσπάθειας µε πολλούς πρωταγωνιστές, πολλά στάδιακαι µε πολίτες που δεν παραµένουν θεατές.

οι πολίτες δεν είναι θεατές«Βαθειά ριζωµένες νοοτροπίες και αγκυλώσεις δεν ανατρέπονται από τη µια µέραστην άλλη. Αξίζει όµως η προσπάθεια, όσες δυσκολίες και αν συναντάµε», λέει µε συγκίνηση και αποφασιστικότητα η Μαργαρίτα ΠΠαπαδά ––Χειµώνα, Γενική Γραµµατέας Επικοινωνίας, για το ∆ιεθνές Συνέδριο «Άτοµα µε Αναπηρία και ΜΜΕ» που θα πραγµατοποιηθεί στις 23 και 24 Ιουνίου στο Κέντρο Τύπου της ΓΓΕ-ΓΓΕ, και το Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ και Αναπηρία -Emotion Pictures.

από τη Νίκη Κατσαντώνη

Σκηνοθέτης, ηθοποιός, σεναριογράφος…Τελικά τι από όλανιώθεις να σ’ έχει κερδίσει περισσότερο;Ξεχωρίζω τη σκηνοθεσία.Πώς εµπνεύστηκες το θέµα της ταινίας σου Μερίµνη τουµονοπατιού;Μια µέρα που ήµουν στο αυτοκίνητο µε τον µπαµπά µου, παρατή-ρησα παιδιά να ζητιανεύουν στα φανάρια. Τον ρώτησα γιατί αυτάτα παιδιά είναι στους δρόµους, και µου απάντησε ότι δεν έχουν κα-νέναν να τα φροντίσει. Από αυτή την εικόνα ένιωσα την ανάγκη ναγράψω µια ιστορία γι’ αυτά τα παιδιά. Οι φίλοι του πατέρα µου µεπαρότρυναν να τη σκηνοθετήσω. Έτρεφα ανέκαθεν αγάπη για τιςκάµερες. Ο πατέρας µου µού αγόρασε την πρώτη όταν ήµουντριών χρόνων, και συνήθιζα να φιλµάρω τον εαυτό µου παίζοντας.Έµαθα πολλά και στα παρασκήνια, στο χρόνο που περνούσα µετους σκηνοθέτες και τους τεχνικούς στα γυρίσµατα των ταινιών πουέπαιζα. Αποφάσισα, λοιπόν, να κάνω µία ταινία γι’ αυτά τα παιδιάπου δεν έχουν άλλη διεύθυνση πέρα από τα στενάκια των µεγα-λουπόλεων. Μιλάει για ένα άστεγο παιδί που ξεκινάει να πηγαίνεισχολείο και καταλήγει να αποτελεί πηγή έµπνευσης των συνοµηλί-κων του. Τα γυρίσµατα διήρκεσαν συνολικά 55 µέρες, σ΄ ένα διά-στηµα έξι µηνών. Στην ταινία σου θίγεις µε αισιοδοξία ένα σκληρό κοινωνι-κό ζήτηµα. Σκοπεύεις να ασχοληθείς και πάλι µε θέµαταπου έχουν κοινωνική προέκταση ή οραµατίζεσαι πιο εµπο-ρικές ταινίες; Έχω ήδη ξεκινήσει να δουλεύω την επόµενη ταινία µου. Είναι µιαταινία εµπορική, ξεκαρδιστική, 100% ψυχαγωγική, µε βάσεις ωστό-σο στη σύγχρονη παιδική ψυχολογία. ∆εν µπορώ, όµως, να σαςαποκαλύψω τίποτα περισσότερο σ’ αυτό το στάδιο.Αντιλαµβάνεσαι την κάµερα ως κοινωνικό όπλο για να κά-νουµε τον κόσµο µας καλύτερο ή επικεντρώνεσαι περισσό-τερο στο αισθητικό αποτέλεσµα;Εξαρτάται καθαρά από το θέµα της ταινίας που επιλέγω. Στην πρώ-τη µου ταινία χρησιµοποίησα την κάµερα ως κοινωνικό όπλο. Στηνεπόµενη ταινία µου θα δώσω περισσότερη βαρύτητα στο αισθητι-κό αποτέλεσµα. Θα προσπαθήσω, ωστόσο, να θίξω µε διακριτικότρόπο και κοινωνικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν τα παιδιάστις µέρες µας. Ελπίζω να ξεκινήσει γενικά µια νέα τάση µε «ται-νίες παιδιών για παιδιά». Θα υπάρξει µια πραγµατική επανάστασηόταν πολλές παιδικές, αυθόρµητες και ανεπηρέαστες σκέψεις καιόνειρα αποκτήσουν φτερά. Και περιµένω αυτήν την ηµέρα, ελπίζο-ντας να έρθει σύντοµα.Ποια είναι η µέχρι στιγµής πορεία της ταινίας σου στην Ινδίακαι το εξωτερικό;Η ταινία παίχτηκε για 100 συνεχόµενες µέρες στις αίθουσες στη Νό-τια Ινδία. Σε λίγο καιρό θα κυκλοφορήσει και στη Βόρεια Ινδία.Κέρδισε το Κρατικό Βραβείο Καλύτερης Ταινίας 2006 και το Κρατι-κό Βραβείο Καλύτερου Ηθοποιού 2006 (κατηγορία παιδιών) στηνΙνδία. Βραβεύτηκε επίσης στην Ιταλία, στο διεθνές κινηµατογραφι-κό φεστιβάλ Τζιφόνι (Giffoni), στην Αίγυπτο, στο διεθνές φεστιβάλγια παιδιά του Καΐρου αλλά και στο διεθνές φεστιβάλ της Αλεξάν-δρειας, στα Νησιά Ανταµάν και Νικοµπάρ (Ινδία) από την Ένωση

Τηλεόρασης και Κινηµατογράφου των νησιών, και στη Χιντεραµπά-ντ (Ινδία), στο διεθνές κινηµατογραφικό φεστιβάλ για παιδιά Χρυ-σός Ελέφαντας. Συµµετείχε, επίσης, σε φεστιβάλ στην Κύπρο, τηΝότια Κορέα, τον Καναδά, το Νέο ∆ελχί και τη Βοµβάη. Ποιον σκηνοθέτη και ηθοποιό θα ήθελες να γνωρίσεις σύ-ντοµα από κοντά, γιατί όχι και για να συζητήσετε µια πιθα-νή συνεργασία;Θαυµάζω ιδιαιτέρως τον Στήβεν Σπίλµπεργκ ως σκηνοθέτη. Οι ιδέ-ες του είναι πολύ καινοτόµες, αντιλαµβάνεται µ’ έναν µοναδικότρόπο το µέλλον. Μου αρέσουν οι ταινίες του E.T., ΤζουράσικΠαρκ, Τα σαγόνια του καρχαρία, Ο πόλεµος των κόσµων, γιατίπιστεύω ότι είναι ταινίες που κάνουν τα παιδιά να σκέφτονται προ-οδευτικά. Μου αρέσει επίσης ο Ροµπέρτο Μπενίνι, σκηνοθέτης τουΗ Ζωή είναι ωραία. Θα ήθελα να γνωρίσω κάποτε από κοντά καιτον Κιάνου Ριβς.Πώς είναι το συναίσθηµα του να συγκαταλέγεσαι στο Βιβλίοτων Ρεκόρ Γκίνες; Είµαι πολύ ενθουσιασµένος και εύχοµαι όλο και περισσότερα παι-διά να δουν το όνοµά τους στο Βιβλίο.Εάν επρόκειτο να κάνεις γυρίσµατα στο εξωτερικό, ποια χώ-ρα θα διάλεγες;Θα διάλεγα τη χώρα και την τοποθεσία για τα γυρίσµατα ανάλογαµε το θέµα, την υπόθεση, το πολιτισµικό πλαίσιο της ταινίας κι άλ-λους τέτοιους παράγοντες. Σίγουρα µε γοητεύει η οµορφιά τηςΕλλάδας. Πέρυσι, στο κινηµατογραφικό εργαστήρι του EmotionPictures, µαθητές µε αναπηρία έγραψαν το σενάριο, πρωτα-γωνίστησαν και φίλµαραν ένα δικό τους ντοκιµαντέρ. Ποιοείναι το µήνυµά σου προς αυτά τα παιδιά στα πρώτα τουςκινηµατογραφικά βήµατα;Είµαι πολύ χαρούµενος που αποφασίσατε να γυρίσετε αυτήν τηνταινία. Σας ενθαρρύνω µε όλη µου την καρδιά να γυρίσετε κι άλ-λες. Η αναπηρία δεν εµποδίζει τις σκέψεις και τα όνειρα. Και χαίρο-µαι που διαλέξατε ως µέσον την κινηµατογραφική τέχνη για να επι-κοινωνήσετε τις σκέψεις και τα όνειρά σας. Μη σταµατήσετε εδώ!Είναι µια πολύ καλή αρχή, συνεχίστε. Πάντα λέω ότι η ταινία γιαµένα είναι ένα υπέροχο µέσο να αποδόσεις τις σκέψεις σου και ναεκφράσεις τι νιώθεις. Όταν κάνουν παιδιά ταινίες για παιδιά, τότε εί-ναι πιο ρεαλιστικές και αυθόρµητες, και ασχολούνται µε θέµαταπου απασχολούν τη σύγχρονη γενιά. Η ταινία µου είναι γυρισµέ-νη µε την κάµερα στο ύψος των µατιών των παιδιών, δηλαδή πιοκάτω από το συνηθισµένο. Είναι µια ταινία για παιδιά, άρα πρέπεινα αποδώσει τη δική τους οπτική του κόσµου.

Τον Ιούνιο θα επισκεφθείς την Αθήνα στο πλαίσιο του Φε-στιβάλ Emotion Pictures. Τι θα ήθελες να δεις σ’ αυτό σουτο ταξίδι στην Ελλάδα;Είµαι ενθουσιασµένος που θα έρθω στην Ελλάδα. Μου έχουν πειότι είναι µια πολύ όµορφη χώρα, διάσηµη για τους αρχαιολογικούςτης χώρους, τα µουσεία και τη φυσική της οµορφιά. Το ταξίδι θα εί-ναι, δυστυχώς, σύντοµο, περιµένω λοιπόν να µου προτείνετε εσείςκάποια µέρη να επισκεφτώ!

Συζητώντας µε τον µικρότερο σε ηλικίασκηνοθέτη στον κόσµο Ο Κισάν Σρικάντ θεωρείται πλέον «βετεράνος» του σινεµά στην Ινδία. Αν και µόλις 12ετών, έχει παίξει σε 24 κινηµατογραφικές ταινίες, 1.000 επεισόδια δηµοφιλούς σαπου-νόπερας και έχει γράψει, σκηνοθετήσει και πρωταγωνιστήσει στην ταινία Μερίµνη τουµονοπατιού (c/o Footpath) που σαρώνει τα βραβεία και του έχει χαρίσει τον τίτλο τουµικρότερου σκηνοθέτη παγκοσµίως.

Στο πρώτο φεστιβάλ προβλήθηκαν ταινίες για διαφορετικέςµορφές αναπηρίας, άλλοτε από ιατρική κι άλλοτε από ψυ-χοκοινωνική σκοπιά. Σκοπεύετε να διατηρήσετε και φέτοςαυτόν τον πλουραλισµό; Και φέτος θα υπάρξει ποικιλία στο περιεχόµενο και τη φιλοσοφίατων ταινιών. Αυτό που έχει πολύ ενδιαφέρον -και θα το δείτε στοφεστιβάλ- είναι το πώς διαφορετικές χώρες και πολιτισµοί αντιµε-τωπίζουν διαφορετικά την αναπηρία. Ήρθαν φέτος στα χέρια µαςταινίες από κράτη όπως το Αφγανιστάν, το Βιετνάµ, η Ρωσία, τα νη-σιά του Ειρηνικού Ωκεανού, η Ιαπωνία, που αναφέρονται σε κοινω-νικά θέµατα τα οποία, ενώ συνδέονται άρρηκτα, δεν τα συσχετίζου-µε συνήθως κατευθείαν µε την αναπηρία, όπως ο πόλεµος και ηπεριβαλλοντική καταστροφή. Είναι ταινίες καταγγελίας, ταινίες πά-νω στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, µε πρωταγωνιστές όχι µεµονωµέ-να άτοµα αλλά «συλλογικά» θύµατα, οµάδες ολόκληρες πληθυ-σµού που βρέθηκαν στην πλευρά της αναπηρίας εξαιτίας τηςεγκληµατικής δράσης κάποιων άλλων οµάδων, που στο όνοµα οι-κονοµικών και άλλων συµφερόντων καταπατούν τα δικαιώµατατων συνανθρώπων τους στην ίδια τη ζωή. Φέτος σε ποιες θεµατικές θα εστιάσετε;Το φεστιβάλ δεν θα µπορούσε παρά να συµπορεύεται µε το παγκό-σµιο αναπηρικό κίνηµα, και αποφάσισα να εντάξω φέτος στο πρό-γραµµα προβολών ταινίες γύρω από τους άξονες πόλεµος και ανα-πηρία, περιβάλλον και αναπηρία. Στόχος µας είναι να δείξουµε πώςο σύγχρονος τρόπος ζωής στις λεγόµενες ανεπτυγµένες χώρες (κα-τάχρηση πρώτων υλών για την ικανοποίηση των καταναλωτικώνµας εµµονών) επηρεάζει δραµατικά τη ζωή στις λιγότερο ανεπτυγ-µένες περιοχές του κόσµου. Αφιέρωµα θα γίνει, µεταξύ άλλων, στοντοκιµαντέρ Μισή ζωή, το οποίο δείχνει τις επιπτώσεις των παράνο-µων πυρηνικών δοκιµών στην υγεία των κατοίκων των νησιώνΜάρσαλ, οι οποίοι χρησιµοποιήθηκαν και ως πειραµατόζωα. Οιδοκιµές είχαν ως αποτέλεσµα να δηλητηριαστεί το έδαφος. Χιλιά-δες άνθρωποι πέθαναν από καρκίνο, οι νέες γενιές γεννιούνται µεβαριές µορφές αναπηρίας, για να µη µιλήσουµε για τις τερατογενέ-σεις. «∆ύσκολα µπορείς να ξεχάσεις εκείνα τα πρόσωπα που χωρίςκαµία κριτική εξιστορούν την ιστορία τους χωρίς κακία» έγραφε ηεφηµερίδα The Australian. Η Guardian και οι Times του Λονδίνουέχουν εκθειάσει την ταινία, ενώ η Berlinale την τίµησε µε το βραβείοτης Κριτικής Επιτροπής για την καλύτερη ταινία και το βραβείο ειρή-νης. Και όλα αυτά µακριά από τον «πολιτισµένο» δυτικό κόσµο,που διαπράττει εγκλήµατα εις βάρος του Τρίτου Κόσµου. Θέλουµεµε λίγα λόγια να δείξουµε ότι η αναπηρία είναι ένα θέµα βαθιά κοι-νωνικό και σε άλλα επίπεδα, πέρα από την προσβασιµότητα, τηνκοινωνική αποδοχή και τον αγώνα για ισότιµη ένταξη. Πέρα από τοαφιέρωµα αυτό, θα δείτε συγκλονιστικές ταινίες πάνω στον έρωτα,το δικαίωµα στη µητρότητα, την πίστη, τον αυτοπροσδιορισµό καιτην αγάπη. Ταινίες γεµάτες συναισθήµατα. Άλλωστε το EmotionPictures είναι ένα φεστιβάλ «εξαιρετικών» συναισθηµάτων!Επανέρχεστε σε θεµατικούς άξονες που σας έχουν απασχο-λήσει και προσωπικά ως δηµιουργό. Το περιβάλλον, η ειρή-νη και οι κοινωνικοί αγώνες είναι προσφιλή σας θέµατα.Συνεχίζετε να είστε ακτιβίστρια...Πράγµατι, ο καθένας δουλεύει ανάλογα µε την ιδιοσυγκρασία του,

κι εµένα αυτά τα θέµατα µε συγκινούν. Ακολουθώ την καρδιά µου.Νοµίζω, πάντως, ότι όσο διαφορετικά κι αν ήταν τα ζητήµατα πουµε απασχόλησαν, υπάρχει ένα νήµα που τα συνδέει: η πάλη τουανθρώπου ενάντια στην αδικία, η διεκδίκηση ενός προσωπικούχώρου. Είδα περισσότερες από 600 ταινίες για την αναπηρία τα τε-λευταία δύο χρόνια. Αρκετές από αυτές ήταν ταινίες καταγγελίας,γεγονός που µε προέτρεψε να συνεχίσω ν’ αγωνίζοµαι µέσα απότον χώρο του Φεστιβάλ. Κάθε ντοκιµαντέρ είναι ένα διαφορετικόταξίδι και, ταυτοχρόνως, ένα δυναµικό µέσο πίεσης, χάρη στηνάµεση πολιτική του διάσταση. Έτσι τουλάχιστον αισθάνοµαι για τιςταινίες µου: την αντιπολεµική ταινία Φιλάνθρωπος Ειρήνη και τοοικολογικό ντοκιµαντέρ ∆εν είσαι µόνος, που αναφέρονται σ’ αυ-τά τα θέµατα και είχαν διεθνή απήχηση. Κι όσο µεγαλώνω, τόσοπιο «κάθετη» γίνοµαι. ∆εν έχει κανείς δικαίωµα στη ζωή άλλων αν-θρώπων. Η Τέχνη εκφράζει την αντίθεση του δηµιουργού στον κό-σµο, έχει ήθος, είναι ένας τρόπος να συνεχιστεί η ζωή. Στους περσινούς καλεσµένους σας συµπεριλαµβάνονταν ση-µαντικές προσωπικότητες από το χώρο της πολιτικής, τουαθλητισµού και των τεχνών. Τι προβλέπεται για φέτος; Είχαµε, όντως, την τιµή να βρίσκονται κοντά µας υπέροχοι άνθρω-ποι, που πίστεψαν και στήριξαν το φεστιβάλ. Χωρίς αυτούς δεν θαείχαµε την ίδια επιτυχία. Στην τελετή έναρξης παρευρέθηκε ο Πρό-εδρος της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας, κ. Κάρολος Παπούλιας, πρόε-δρος της κριτικής επιτροπής ήταν, και παραµένει και φέτος, έναςθρύλος του γαλλικού κινηµατογράφου, ο Ζαν Μαρί-Ντρο, προσκε-κληµένες µας ήταν η Βρετανίδα καλλιτέχνης µε αναπηρία ΆλισονΛάπερ και η Αµερικανίδα Παραολυµπιονίκης και ηθοποιός ΈιµιΜάλλινς, που θα είναι και φέτος κοντά µας. Η τελετή λήξης είχε τησφραγίδα του Λάκη Λαζόπουλου. Και φέτος, όµως, θα έχουµε κο-ντά µας σηµαντικές προσωπικότητες: την Αµερικανίδα φωτογράφοΈιµι Λάιν, η οποία έχει ταξιδέψει σε εµπόλεµες περιοχές σε όλοντον κόσµο φωτογραφίζοντας παιδιά µε αναπηρία, τον Γάλλο καλ-λιτεχνικό διευθυντή Πιερ Μπλοντώ, άτοµο µε τύφλωση, ο οποίοςέχει στήσει ένα από τα σηµαντικότερα κινηµατογραφικά φεστιβάλτης Γαλλίας και θα είναι µέλος της κριτικής µας επιτροπής, τον νεό-τερο σκηνοθέτη όλου του κόσµου, σύµφωνα µε το βιβλίο Γκίνες,τον 12χρονο Κισάν Σρικάντ από την Ινδία, και άλλους βεβαίως.Στο περσινό κινηµατογραφικό εργαστήρι του φεστιβάλ, παι-διά µε αναπηρία δηµιούργησαν το ντοκιµαντέρ Θεός στονορίζοντα. Τι έχετε προγραµµατίσει για φέτος; Το παιδί παραµένει στο επίκεντρο του εργαστηρίου. Ετοιµάζουµεµια ταινία µικρού µήκους όπου θα εναλλάσσονται εικόνες από τοέργο της φωτογράφου Έιµι Λάιν µε συνεντεύξεις από προσωπικό-τητες που θα µιλούν στα παιδιά για την αναπηρία. Είχαµε την τιµήνα µας µιλήσει, µεταξύ άλλων, ο Ντάνιελ Ντέι Λιούις. Θα επιδιώ-ξουµε να διανεµηθεί αυτό το ντοκιµαντέρ, µαζί µε το Θεός στονορίζοντα, σε όλα τα ελληνικά σχολεία. Η νοοτροπία µας σε σχέσηµε την πραγµατικότητα που µας περιβάλλει και η κοινωνική µαςαντίληψη διαµορφώνονται σε µικρή ηλικία, γι’ αυτό ακριβώς απευ-θυνόµαστε σε µαθητές. Η συγκεκριµένη ταινία θα προβληθεί καιστην τελετή έναρξης του Emotion Pictures. Η πρόσκληση είναιανοιχτή, ελπίζω να µοιραστούν την εµπειρία του φεστιβάλ µαζί µαςόσο το δυνατόν περισσότεροι συµπολίτες µας.

Από το προσωπικό στο συλλογικό Όπου υπάρχουν µεγάλα προβλήµατα, εµφανίζεται και η κατάφαση για τη ζωή. Αυτό τουλάχιστον απέδειξε η περσινή πρώτη διοργάνωση του ∆ιεθνούς ΦεστιβάλΝτοκιµαντέρ µε θέµα την Αναπηρία Emotion Pictures. Η Καλλιτεχνική ∆ιευθύντρια του Φεστιβάλ, Μαρία ΧΧατζηµιχάλη –– ΠΠαπαλιού, µας µιλά για την απήχηση της διοργάνωσης στα πρώτα βήµατά της, το πρόγραµµα της φετινής χρονιάς και την εξέλιξη του θεσµού.

από τη Βάσια Βαγενά από τη Βάσια Βαγενά

∆ίχως κάµερες και φώτα …το Μάηστο Παρίσι Ο Μάης του ‘68 βρήκε στο Παρίσι ένα µεγάλο αριθµό Ελλή-νων σκηνοθετών, που µε τον δικό τους τρόπο έδωσαν ένα ηχηρό παρών στα γεγονότα.Τους περισσότερους τους είχε «στείλει» εκεί η δικτατορία των συνταγµαταρχών που είχεεπιβληθεί ένα χρόνο πριν στην Ελλάδα. Κάποιοι απ’ αυτούς είχαν ήδη σηµαντικό έργοπίσω τους, ενώ οι υπόλοιποι βρίσκονταν στην αρχή της κινηµατογραφικής τους πορείας.Στηριγµένοι σε αναµνήσεις κάνουµε µια πρώτη καταγραφή αυτής της οµάδας των «εµι-γκρέδων»: Σταύρος Κωνστανταράκος, ∆ηµήτρης Σταύρακας, Νίκος Παναγιωτόπουλος,Γιώργος Κατακουζηνός, Νίκος Κούνδουρος, Νίκος Παπατάκης, Κώστας Φέρης, ΓιάννηςΦραγκάκης, Κώστας Φιλίππου, Ροβήρος Μανθούλης.Σε αυτούς πρέπει να προσθέσουµε και άλλους δυο που δυστυχώς έφυγαν νωρίς από τηζωή: Λάµπρος Λιαρόπουλος και Γιάννης Φαφούτης.Στο Παρίσι βρίσκονταν και κάποιοι νεώτεροι που προσπαθούσαν τότε να βρουν τον κινη-µατογραφικό βηµατισµό τους: Σταύρος Καπλανίδης, Νίκος Θεοδοσίου, Θόδωρος (Τέος)Ρόµβος (τον οποίο κέρδισε τελικά η λογοτεχνία), Γιάννης Μαυροειδάκος (που έµεινε στοΠαρίσι και ίδρυσε το ελληνικό βιβλιοπωλείο και τις εκδόσεις «∆εσµός»).Κινούµενοι ανάµεσα στην αγωνιώδη αναζήτηση διεξόδων στις καλλιτεχνικές ανησυχίεςσε συνθήκες προσφυγιάς, στον αγώνα για επιβίωση και στην αντιδικτατορική πάλη, οι πε-ρισσότεροι από αυτούς µαζεύονταν τις βραδινές ώρες στα καφέ του Καρτιέ Λατέν και ξε-κινούσαν ατέλειωτες συζητήσεις. Εκεί τους βρήκε το ξέσπασµα της εξέγερσης.«Έκπληκτοι οι Έλληνες εξόριστοι της χούντας, κινηµατογραφιστές οι περισσότεροι», θυµά-ται ο Κώστας Φέρρης, πίσω από την τζαµαρία του Cafe Saint Claude, «παρακολουθούνσαν σε ταινία τη µεγαλύτερη µάχη όλων των εποχών ανάµεσα σε αστυνοµία και φοιτητές».Το Cafe Saint Claude βρισκόταν στο Boulevard Saint Germain, τέσσερα τετράγωνα πιοκάνω από τη Σορβόννη, δηλαδή στην καρδιά των συγκρούσεων. Όταν το κίνηµα φού-ντωσε δηµιουργήθηκε η σκέψη να αναλάβουν πιο ενεργό δράση. Βρισκόµαστε στις 21Μαΐου και το κίνηµα των καταλήψεων έχει φτάσει στην κορύφωσή του. «Από νωρίς είχεακουστεί, στο Cafe Saint Claude, ότι το βράδυ οι Έλληνες θα µαζεύονταν στο αµφιθέατρο5 της Σορβόννης για να συζητήσουν και να συντονίσουν τη συµµετοχή τους στην εξέγερσητου Μάη», θυµάται ο Τέος Ρόµβος. Η συγκέντρωση πραγµατοποιήθηκε στο κατειληµµέ-νο πανεπιστήµιο. «Ο πυρήνας των συγκεντρωµένων ήταν οι αυτοεξόριστοι κινηµατογραφι-στές του Παρισιού».Οι προτάσεις για δυναµική δράση πέφτουν βροχή. ∆υο µέρες πριν, οι Γάλλοι σκηνοθέ-τες, µε επικεφαλής τους πρωτεργάτες της Νουβέλ Βάγκ, Φρανσουά Τριφό, Ζαν Λικ Γκο-ντάρ, Λουί Μαλ, Κλοντ Λελούς, είχαν επιβάλλει µε δυναµικό τρόπο τη διακοπή του Φε-στιβάλ στις Κάννες. Στη Σορβόννη, οι Έλληνες αποφασίζουν να καταλάβουν το ΕλληνικόΣπίτι στην Πανεπιστηµιούπολη. «Η νύχτα είχε προχωρήσει», συνεχίζει την αφήγησή του οΤέος Ρόµβος, «όταν βγήκαµε από το χώρο του πανεπιστηµίου στους δρόµους του ΚαρτιέΛατέν. Πελώρια δέντρα κοµµένα σύρριζα ήταν πεσµένα στη µέση του δρόµου. Στα οδο-φράγµατα ξηλωµένα καθίσµατα από το γειτονικό κινηµατογράφο, αναποδογυρισµένα αυτο-κίνητα, γυρισµένα στο πλάι φορτηγά. Κρατώντας σηµαίες στα χέρια κατεβήκαµε τη Ρι Σεν Ζακτραγουδώντας ελληνικά τραγούδια, παράθυρα ανοίγανε στο δρόµο µας και ξαφνιασµέναµούτρα κοίταζαν την εύθυµη παρέα µας. Μισή ώρα αργότερα φτάσαµε στην πύλη της Σιτέ·είχε πια ξηµερώσει, µπήκαµε στο πάρκο και σταµατήσαµε µπροστά στο κτίριο που θύµιζεαρχαίο ελληνικό ναό.»Έτσι αρχίζει η κατάληψη του Ελληνικού Περιπτέρου που ανακηρύσσεται σε «ελεύθεροελληνικό έδαφος».

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑΑπό κείνες τις µέρες, που σίγουρα επηρέασαν βαθιά όλους τους, κάποιοι φρόντισαν να δια-σώσουν κάποια τεκµήρια. Ανάµεσα σε αυτά ένας αριθµός από προκηρύξεις και άλλα έντυ-πα των ηµερών εκείνων. Βρέθηκαν στις αποσκευές του Νίκου Θεοδοσίου και του Τέου Ρόµ-βου, όταν γύρισαν πίσω µετά την ανατροπή της χούντας.«∆εν θυµάµαι πως πήρα την απόφαση να κρατήσω αυτά τα έντυπα γιατί δεν είµαι συλλέ-κτης κανενός πράγµατος» λέει ο Νίκος Θεοδοσίου. «Ήταν τα χαρτιά που µοιράζονταν στουςδρόµους ή τις καταλήψεις, τα διαβάζαµε γρήγορα και ασυνείδητα τα βάζαµε στην τσέπη.Σχεδόν όλα πολυγραφηµένα σε φτηνό χαρτί. Φυλάχτηκαν όπως φυλάγαµε το διαβατήριο(άσχετα αν ήταν πλαστό όπως το δικό µου) γιατί µάλλον θεωρήθηκαν κι αυτά «στοιχεία ταυ-τότητας».Τα κιτρινισµένα χαρτιά, ανάµεσά τους κι η πρώτη ανακοίνωση της επιτροπής κατάληψης τουΕλληνικού Σπιτιού, που ζωντανεύουν µε έναν ιδιαίτερο τρόπο τις µέρες της µεγάλης εξέ-γερσης, τοποθετηµένα σε ταµπλό, µε τη µορφή έκθεσης, θα παρουσιαστούν στα πλαίσια τωνπαράλληλων εκδηλώσεων του ∆ιεθνούς Φεστιβάλ Κινηµατογράφου - Ecofilms στη Ρόδο.

΄68από τον Νίκο Θεοδοσίου*

ΟΙ ΑΤΥΧΕΣ ΚΑΡΤ ΠΟΣΤΑΛΛίγο µετά το τέλος του Μάη, ο Ροβήρος Μανθούληςείχε την ιδέα να τυπώσει σε καρτ ποστάλ µια σειράαπό 12 αφίσες των ηµερών της εξέγερσης. Η επιχεί-ρησε είχε άδοξο τέλος. Την αφηγείται ο ίδιος: «Εγώείχα ενθουσιαστεί, είχα πάθει, µε το πολιτιστικό µέ-ρος του Μάη του 68. Αυτό το οποίο µε τρέλανε πε-ρισσότερο ήταν οι καταπληκτικές αφίσες που βγαί-νανε κάθε πέντε λεπτά. Τις εµπνέονταν, τις σχεδία-ζαν µέσα σε ένα εκπληκτικό πνεύµα δηµιουργικότη-τας, τις χάραζαν, τις τύπωναν και τις κυκλοφορού-σαν. Αυτές οι αφίσες και τα πολύ εµπνευσµένα, λο-γοτεχνικά, ποιητικά, συνθήµατα στον τοίχο έστελναντον κόσµο στα οδοφράγµατα ή βοηθούσαν αυτούςπου συµµετείχαν να έχουν µια ακόµα πιο ισχυρή πα-ρουσία. ∆ηλαδή παίζανε ένα ρόλο πραγµατικά επα-ναστατικό. Η ποίηση οδηγούσε στην επανάσταση.Όταν τέλειωσαν τα γεγονότα µαζί µε ένα φίλο, συνά-δελφο, το Νίκο Παναγιωτόπουλο αποφασίσαµε νακάνουµε µια µικρή επιχείρηση, να τυπώσουµε αυτέςτις αφίσες µαζί µε τα συνθήµατα σε καρτ ποστάλ γιανα µπορέσουν να κυκλοφορήσουν σε όλο τον κόσµο.Τυπώσαµε 80.000 καρτ ποστάλ αλλά οι µαγαζάτορεςαρνήθηκαν να τα πάρουν γιατί ήταν όλοι φοβισµένοιαπό την αστυνοµία ή την πιθανότητα ότι µπορούσαννα τους επιτεθούν οµάδες αντιφρονούντων. Έµειναναδιάθετες και κάποια στιγµή καταστράφηκαν.»Οι καρτ ποστάλ τυπώθηκαν στο όνοµα της εταιρίαςAlter Ego, το όνοµα της εταιρίας παραγωγής της ται-νίας «Πρόσωπο µε πρόσωπο». Από αυτές σώθηκε µό-νο µια σειρά και παρουσιάζεται εδώ για πρώτη φορά.

*Ο Νίκος Θεοδοσίου είναι σκηνοθέτης

«Θυµάµαι την κατάληψη του Ελληνικού Σπιτιού», λέει ο Νίκος Κούνδουρος, «µέσα στον ιδιό-κτητο χώρο του Πανεπιστηµίου. Και τους νεαρούς φοιτητές που χτύπησαν ξηµερώµατα τηνπόρτα µου και µου ζήτησαν να µπω επικεφαλής, µαζί µε τον Παπατάκη, εµείς, δύο έλληνες40χρονοι, προφανώς για να δώσουµε κάποιο κύρος στη χωρίς µέτρο ορµή των νέων. Για µιαστιγµή φάνηκε µάταιη ως και αστεία η έφοδος της µικρής οµάδας µας, καθώς δεν υπήρχε καµίααντίσταση».Συντάσσεται και η πρώτη ανακοίνωση της επιτροπής κατάληψης: «Από σήµερα, 22 τουΜάη και ώρα 7 το πρωί, το Ελληνικό Σπίτι της φοιτητούπολης βρίσκεται υπό κατάληψη απόφοιτητές και νεαρούς ΄Έλληνες εργάτες. Η κατάληψη εκφράζει το πνεύµα αντίστασης στον ελ-ληνικό φασισµό και είναι πράξη συµπαράστασης στο γαλλικό κίνηµα. Από σήµερα το Ελλη-νικό Σπίτι ορίζεται σαν τόπος κατοικίας, συγκέντρωσης και ελεύθερων συζητήσεων, µε σκο-πό να γίνει κέντρο επαναστατικής δραστηριότητας».Πρόεδρος της επιτροπής κατάληψης εκλέχτηκε ένας σκηνοθέτης, ο Σταύρος Κωνσταντα-ράκος. Από τις µέρες εκείνες θυµάται: «Το Μάη του 68, και ειδικά στις σύνθετες δραστη-ριότητες τού υπό κατάληψη Ελληνικού περιπτέρου στην Πανεπιστηµιούπολη, η δράση τωναναλογικά πολυάριθµων σκηνοθετών ήταν αξιοµνηµόνευτα έντονη. Από τη Σορβόννη,όπου πάρθηκε η απόφαση, µέχρι σχεδόν κάθε χαρακτηριστική πρωτοβουλία στη πάνω απόµήνα διάρκεια της Γενικής συνέλευσης: οργάνωση της κατάληψης, το χρώµα της σηµαίας, οιπροκηρύξεις και τα συνθήµατα στους τοίχους, τα (ελάχιστα) συσσίτια κ.λ.π. κ.λ.π. Βασική κα-τεύθυνση της συµµετοχής µας ήταν η σύνθεση ριζικά αντίθετων προτάσεων των πολυδια-σπασµένων πολιτικών σχηµάτων, η ενότητα δράσης των πολλών εκατοντάδων συµπατριω-τών µας που συνέρεαν από κάθε γωνιά της Ευρώπης στο “πρώτο ελεύθερο ελληνικό έδα-φος” και ο συντονισµός µας µε το ραγδαία κλιµακούµενο κίνηµα, αρχίζοντας από τα περί-πτερα των πολυάριθµων άλλων κρατών της Πανεπιστηµιούπολης, τα οποία, σηµειωτέον,λόγω και δικτατορίας, µας εκτιµούσαν ιδιαίτερα. Μεταξύ πολλών άλλων, στους οποίους ζη-τώ συγνώµη για την παράλειψη, θυµάµαι σαν τώρα, και σίγουρα για πάντα, σε στιγµές έντο-νης δράσης τους: Κούνδουρο, Παπατάκη, Φέρρη, Κατακουζηνό, Λιαρόπουλο, Σταύρακα,Φαφούτη. Ενδεικτικά αναφέρω ότι στην καθοριστικής, και όχι µόνο προς τα έξω, σηµασίαςεπιτροπή περιφρούρησης, το 30% ήταν συνάδελφοι.»Ο Σταύρος Κωνστανταράκος έχει και την ερµηνεία για τον ξεχωριστό ρόλο που έπαιξαν οιέλληνες σκηνοθέτες στο Παρίσι: «Μέρος της εξήγησης αυτής της ιδιαιτερότητας είναι σίγου-ρα ότι ήταν ήδη αναλογικά πολλοί οι σκηνοθέτες µε αντιδικτατορική δράση και, µετά τα δια-δοχικά κύµατα συλλήψεων, προτίµησαν φεύγοντας το Παρίσι της nouvelle vague. Και ένα άλ-λο είδος εξήγησης είναι µάλλον ότι στις, πέρα και πάνω από την πολιτική τους χειραγώγηση,υπερβατικές συνθήκες του Μάη, άνθησε η οργανωτικότητα και συλλογικότητα του επαγγέλ-µατος καθώς, ή και προπαντός, και αυτό βέβαια δεν αφορούσε µόνο αλλά σίγουρα και εµάς,το ότι, ουτοπικά και φευγαλέα έστω, η φαντασία διεκδίκησε ΚΑΙ θεσµικά την εξουσία.»

επρόκειτο για τους σκόρπιους κρίκους µιας κοινωνικής, αιτιοκρατι-κής αλυσίδας οι οποίοι οδηγήθηκαν συγκυριακά στη σύνδεση αι-τίας και αιτιατού. Για παράδειγµα, η καθιέρωση της διοργάνωσηςτης Θεσσαλονίκης αποκλειστικά για ντοκιµαντέρ, η (παρά τα γλί-σχρα οικονοµικά) οργανωτική επάρκεια και αυτό χάρη στα έµπειραστελέχη του κύριου Φεστιβάλ, η υποστηρικτική «αφύπνιση» απότο Ελληνικό Κέντρο Κινηµατογράφου και την ΕΡΤ, και, οπωσδήπο-τε, η παρουσία του ∆ηµήτρη Εϊπίδη, δείχνουν να ήταν το έναυσµαγια την εντυπωσιακή -σε µόλις µία δεκαετία- παρουσία του ντοκι-µαντέρ στην Ελλάδα.Ένα άλλο φυλλοµέτρηµα των 22 πρώτων σελίδων του φετινού -καλύτερου από κάθε προηγούµενο - καταλόγου όπου επιχειρείταιµια συνοπτική αναδροµή στις 9 περασµένες διοργανώσεις, θα πεί-σει τον αναγνώστη του παρόντος. Γι’ αυτό, άλλωστε, το ΦεστιβάλΝτοκιµαντέρ της Θεσσαλονίκης έχει αναγνωρισθεί (όχι, βέβαια,από την ντόπια κινηµατογραφική συντεχνία) ως ένα από τα πιο ση-µαντικά του είδους φεστιβάλ της Ευρώπης. Ο αθεράπευτος εγωτι-σµός του Έλληνα δεν καταλαβαίνει από τέτοιου είδους γενναιοδω-ρίες. Αλλά αυτή είναι η πραγµατικότητα.Με την ευκαιρία, και για χάρη της ιστορικής αλήθειας, να θυµίσου-µε ότι µε µόλις τέσσερις και µισό µήνες διαφορά ήταν το, µακαρίατου η µνήµη, ∆ιεθνές Φεστιβάλ Καλαµάτας το οποίο έκοψε το νή-µα της πρωτιάς στην Ελλάδα όσον αφορά τη φεστιβαλική διοργά-νωση για ντοκιµαντέρ (Καλαµάτα, 28 Οκτωβρίου 1998 - Θεσσαλο-νίκη, 15 Μαρτίου 1999). Φθίνοντας, έριξε άδοξα την αυλαία τουύστερα από έξι χρόνια. Ο αυτοσχεδιαστικός ερασιτεχνισµός και οιάσχετες µε το αντικείµενο φιλοδοξίες, τιµωρήθηκαν.Η πολύχρονη διεθνής εµπειρία των ανθρώπων της Θεσσαλονίκης

αποκλείουν ανάλογες συµπεριφορές και ατυχήµατα του είδους. Ηαπόδειξη βρίσκεται στο γεγονός ότι παρ’ όλο που η προετοιµασίατης φετινής 10ης διοργάνωσης (και µε πρόσθετες, τις επετειακές,ανάγκες) συµπτύχθηκε ουσιαστικά σε µόλις δύο µήνες (τα γιατίαφορούν την «κουζίνα» και όχι ετούτο το γραφτό) το αποτέλεσµαυπήρξε δίχως φανερές ρωγµές, προοιωνίζοντας ένα ακόµα καλύ-τερο µέλλον.Όπως πάντα, πλούσιο και ενδιαφέρον το ξένο πρόγραµµα και οιγνωστές (όσο και εκπαιδευτικά και επαγγελµατικά) παράλληλες εκ-δηλώσεις. Οι αναγνώστες του µοτέρ το γνωρίζουν καλύτερα απόκάθε άλλον. «Πράµατα και θάµατα» µπαίνουν στο κεφάλι του ευ-αισθητοποιηµένου θεατή. Οι πόλεµοι, οι γενοκτονίες, τα ακρωτη-ριασµένα ανθρώπινα δικαιώµατα, µεσαιωνικοί, θρησκευτικοί καιπολιτικοί φονταµενταλισµοί, κατατρεγµοί της γυναίκας, κατασπατά-ληση της µη ανανεώσιµης φύσης και η αφηγηµατική µνήµη που µαςγειτονεύει (συχνά και µας συγγενεύει) µε ατοµικές ιστορίες αγνώ-στων µας. Γιατί το σύγχρονο ντοκιµαντέρ διαθέτει µιαν απέραντηαγκαλιά που χωράει όλο τον λογισµό και τα αισθήµατα του ανθρώ-που. Σίγουρα δεν έχει νόηµα η παράθεση σε τούτο το κείµενο τίτ-λων ταινιών και ονοµάτων δηµιουργών που όσοι τυχεροί προλάβα-µε να δούµε. Μένουν η θετική αίσθηση και η συγκινησιακή φόρτι-ση που δεχτήκαµε. Η εµπορική διανοµή έχει τον λόγο επ’ αυτού.Όµως, στο Φεστιβάλ υπάρχει και η ελληνική συµµετοχή. Το ελληνι-κό ντοκιµαντέρ. Μια ιστορία γεµάτη ερωτηµατικά και ασαφείς απα-ντήσεις, όπως άλλωστε συµβαίνει και µε ολόκληρο τον ελληνικό κι-νηµατογράφο. Βέβαια, υπάρχει η ανησυχία -κάθε χρόνο- και κανέ-νας µας δεν το κρύβει, αυτή η φορά να είναι καλύτερη, και µακάριακόµα καλύτερη. Και όµως, αντί να εστιάσουµε την προσοχή µας

Τα 10 χρόνια που γιόρτασε φέτος το Φεστι-βάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης- Εικόνες του21ου Αιώνα- διαθέτουν το ικανό χρονικό βά-θος για συγκριτικές αναδροµές και εκτιµήσεις(επιτυχιών και ηµαρτηµένων) σχετικές µε τησυµβολή του στην εδραιωµένη θέση τηνοποία έχει πλέον το (ελληνικό και διεθνές)ντοκιµαντέρ στη χώρα µας, όχι µόνο ως αυ-τόνοµο κινηµατογραφικό είδος (αυτό αποτε-λεί προ πολλού αυτονόητο), αλλά και ως

κοινωνικό παρεµβατικό δρώµενο πολλών εκδοχών και διαρκώςεπαναβεβαιούµενης χρησιµότητας. ∆ιαστάσεις, δηλαδή, σε µεγά-λο βαθµό άγνωστες πριν από το 1999, κυρίως λόγω της ελλιπούςεγχώριας ενηµέρωσης για τις τρέχουσες τάσεις και τη δυναµική τουκινηµατογράφου τεκµηρίωσης στον διεθνή στίβο της 7ης Τέχνης.Όχι, βέβαια, ότι το ελληνικό ντοκιµαντέρ δεν είχε αξιόλογο παρελ-θόν, µε ταινίες σταθµούς, ούτε ότι δεν προηγήθηκαν σηµαντικάονόµατα δηµιουργών του. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι οι ρευστέςκοινωνικοπολιτικές τάσεις στο παγκοσµιοποιηµένο τοπίο και η κα-ταλυτική παρέµβαση του τηλεοπτικού µέσου ανέτρεψαν την οµφα-λοσκοπική αυτάρκεια της εθνικής εµβέλειας ντοκιµαντέρ. Οι κανό-νες του παιχνιδιού άλλαξαν. Αυτό είναι που κατάλαβαν έγκαιραπ.χ. οι ∆ανέζης και Αυγερόπουλος. Η δηµιουργία αποκλειστικώνγια το ντοκιµαντέρ φεστιβάλ διεθνούς προγράµµατος προώθησαναποφασιστικά το είδος στο προσκήνιο του ελληνικού κινηµατογρα-φικού ενδιαφέροντος, µε συνέπεια -ανάµεσα στα άλλα- τη δηµι-ουργία συνεχώς αυξανόµενου ενήµερου κοινού. Ήδη στην Ελλά-

δα διοργανώνονται σήµερα έξι φεστιβάλ ντοκιµαντέρ κλιµακούµε-νου µεγέθους, µε «ναυρχίδα», φυσικά, αυτό της Θεσσαλονίκης.Την εξέλιξη αυτήν ενίσχυσε το άνοιγµα της ελληνικής τηλεόρασηςστο ντοκιµαντέρ (µε κατά βάση «ανώδυνα», βέβαια, είδη π.χ. ταξι-διωτικά, λαογραφικά, πορτρέτα). Προηγήθηκαν τα κρατικά κανά-λια και «ακροποδητί» ακολούθησαν κάποια από τα ιδιωτικά. Αξιό-λογη και η προσθήκη του καναλιού της Βουλής.∆ισταχτικό µεν, αλλά µε ελπιδοφόρες προοπτικές το βήµα της δια-νοµής να ανοίξει τις αίθουσες στο ντοκιµαντέρ, µε ενθαρρυντικά -σε κάποιες περιπτώσεις- αποτελέσµατα. Βέβαια, µε εξαίρεση το εµ-βληµατικό ντοκιµαντέρ του Φίλιππου Κουτσάφτη, το «τόλµηµα»εξακολουθεί να αφορά ξένες επιτυχίες του στυλ Μάικλ Μουρ ήτων Φρίντµα. Κοντά σε αυτές και κάποια ελληνικά ντοκιµαντέρ,πάντοτε όµως µε τη «βίζα» που τους δίνει η καλή υποδοχή τουςστη διοργάνωση της Θεσσαλονίκης, αλλά και η προσπάθεια τωνπαραγωγών τους.Έτη (κινηµατογραφικού) φωτός µας χωρίζουν από τον Μακεδονι-κό γάµο του Τάκη Κανελλόπουλου, την Μπέττυ του ∆ηµήτρηΣταύρακα, τον Θηραϊκό όρθρο του Κώστα Σφήκα ή τους Καρβου-νιάρηδες της Αλίντας ∆ηµητρίου. Οι δεκάδες χιλιάδες (και µε αυ-ξητική από χρόνο σε χρόνο τάση) φίλων του ντοκιµαντέρ οι οποίοισυνωστίζονται στα εκδοτήρια των αιθουσών του Φεστιβάλ της συ-µπρωτεύουσας, µε το πρόγραµµα των επιλογών τους της ηµέραςανά χείρας, είναι ο αψευδής µάρτυρας του ισότιµου ενδιαφέροντοςπου κέρδισε ο κινηµατογράφος της τεκµηρίωσης µε αυτόν της µυ-θοπλασίας. Και είναι αρκετοί οι λόγοι και οι συντελεστές που συ-νέκλιναν σε αυτό το αποτέλεσµα. Θα µπορούσε να πει κάποιος ότι

Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης…από τότε, µέχρι σήµερα…

του ∆ηµήτρη Χαρίτου10ο

σ’ αυτό το πρόκριµα της ελπίδας, αναλωθήκαµε πάλι στην παρωχη-µένη, δήθεν θεωρητική, σκιαµαχία: Είναι (κινηµατογραφικό) ντοκιµα-ντέρ ή τηλεοπτική δηµοσιογραφία; ∆ιληµµατική παρέµεινε η ερµη-νεία αν το ερώτηµα αφορούσε το τεχνικό µέσο αποτύπωσης της ει-κόνας ή το περιεχόµενο της καταγραφής. Η «κόκκινη γραµµή» άµυ-νας βρισκόταν, βέβαια, στην αποσιώπηση των αισθητικών κανόνωνοι οποίοι και κάνουν τη διαφορά. Αν, πάλι, η αναφορά γίνεται στηνποιοτική «προχειρότητα» της δουλειάς των ελληνικών καναλιών,«σιγά τον πολυέλαιο». Λες και αυτό σπανίζει στον κινηµατογράφοµας. Και προς αποφυγήν όποιου «casus belli», ας πούµε, επιτέλους,πώς θέλουµε έναν ντοκιµαντερίστα: γόνο Ταρκόφσκι ή καταγραφέατης σε υπερθέρµανση πραγµατικότητας; Προέχει η µορφή ή το πε-ριεχόµενο; Ευτυχώς που για το τεχνικό µέσο υπάρχει τελεσιδικία·από τα 155 συνολικά ντοκιµαντέρ που προβλήθηκαν φέτος στηΘεσσαλονίκη, µόνο τα 17 ήταν απευθείας σε negatif 35 mm.Και ξανά στο ζητούµενο. Από τα 90 (πλούσια τα ελέη) ελληνικά ντο-κιµαντέρ που υποβλήθηκαν στην Καλλιτεχνική ∆ιεύθυνση του Φε-στιβάλ, 14 επελέγησαν για το ∆ιεθνές ∆ιαγωνιστικό, 14 για το Πανό-ραµα και 9 για το τµήµα Ελληνική Τηλεόραση. «Έντονα» παράπονακαι «υπογραφές» ότι ήταν µικρή, αριθµητικά, η ελληνική συµµετο-χή, και εν πάση περιπτώσει, γιατί αυτά (που επελέγησαν) τα ντοκιµα-ντέρ και όχι κάποια, καλύτερα, άλλα; ∆ηλαδή «γιατί όχι και το δικόµου;». Ευτυχώς για όλα αυτά απάντηση, δεσµευτική για όλους, δί-νει ο Κανονισµός της διοργάνωσης. Τελικά σηµασία έχει, και κατά τηνταπεινή µου γνώµη, ότι υπήρχαν καλά ελληνικά ντοκιµαντέρ. Ίσωςλίγα, αλλά υπήρχαν. Και σ’ αυτά που διαγωνίσθηκαν – και συναγω-νίσθηκαν- στις διεθνείς επιλογές, στα άλλα του Πανοράµατος και,οπωσδήποτε, στα της ελληνικής τηλεόρασης. Η άνυδρη ισοπέδωσηκαι η άρνηση του κόπου δεν εξυπηρετούν τον ελληνικό κινηµατο-γράφο, ούτε από τη µία πλευρά, ούτε από την άλλη.Το δυσάρεστο είναι ότι κανένας από τους ενιστάµενους, τους προ-γράφοντες και τους υπογράφοντες, δεν θέτει και την παράµετρο τηςποιοτικής στάθµης του προσφερόµενου καλλιτεχνικού προϊόντος.Παραδεκτό ότι η αυτοκριτική είναι, κατά κάποιον τρόπο οδυνηρή.Κάθε γονιός βλέπει κουκλί το καρακαξάκι του. Είναι, όµως, δυνα-τόν µια εθνική κινηµατογραφία να αναλώνεται σε βιογραφικά πορ-τρέτα, σε ατελείωτες ώρες µε «κεφάλαια που µιλάνε», και το χει-ρότερο µε σχοινοτενείς φλυαρίες; Και ακόµα, εν έτει 2008, σε µο-νόπατους συναισθηµατικους αναµηρυκασµούς «αντιστασιακών»αναµνήσεων (παρ’ όλη την αναµφισβήτητη αλήθεια τους) αντί της-οπωσδήποτε δύσκολης- εκ βαθέων τεκµηριωµένης αντιπαράθε-σης και σύνθεσης, έργο και υποχρέωση (επιτέλους) της ιστορίας;Άλλωστε, κανένα ποτάµι δεν έχει µόνο µία όχθη. Το γαλλικό π.χ.ντοκιµαντέρ Γενιά του ΄68 του Σάιµον Μπρουκ και το βουλγαρικό∆ιαζύγιο αλά αλβανικά της Αντέλα Πέεβα, ήταν δύο περιπτώσειςµε επίσης αντικειµενικό ιστορικό υλικό, αλλά από την απέναντι, τωνδικών µας, «όχθη». Και στο µεταξύ, το παρόν κυλάει κάτω από τηµύτη µας. Και για να γίνω σαφέστερος: ο 30χρονος Γιανγκ Τσανγκµόχθησε τρία χρόνια για να γυρίσει το ντοκιµαντέρ που είδαµε φέ-τος Ανεβαίνοντας τον Γιάνγκτσε. Αναφέρεται στο µεγαλύτερουδροηλεκτρικό φράγµα στην ιστορία, γνωστό µε την ονοµασία«Τρία φαράγγια», το οποίο, ανάµεσα στα άλλα εφιαλτικά προβλή-µατα περιβαλλοντικών ισορροπιών, στοίχισε και τον αναγκαστικόξεριζωµό εκατοµµυρίων κατοίκων των γύρω περιοχών οι οποίεςκαταβυθίστηκαν. Ε, λοιπόν, ποιος δικός µας σκέφτηκε να κάνει έναανάλογο ή αντίστοιχο ντοκιµαντέρ για την -work in progress-

εκτροπή του Αχελώου, δέκα ολόκληρα χρόνια µετά τον προφητι-κό Αχελώο του ∆ηµήτρη Κουτσιαµπασάκου και το Σώµα της κα-ταστροφής του Κώστα Βρεττάκου; Είναι απίστευτο, αλλά το 20%των 90 ελληνικών ντοκιµαντέρ που υποβλήθηκαν φέτος στο Φεστι-βάλ, το αποτελούσαν βιογραφίες. Μέχρι και για τον -συµπαθέστα-το- Ρένο Χαραλαµπίδη υπήρχε ντοκιµαντέρ!Παρά τον πιο πάνω «εξάψαλµο», ελληνική παρουσία µε χαρά δε-χόµαστε ότι υπήρξε στη 10η διοργάνωση. Και ήταν επιτυχής, ανε-ξάρτητα από τη θέση συµµετοχής, διαγωνιζόµενη ή µη. Ήταν τοΠάρβας άγονη γραµµή του νεαρού Γεράσιµου Ρήγα και το θεµα-τικά δίδυµό του Οι εραστές της Αξού του -σε διαρκές καλλιτεχνι-κό µέστωµα- Νίκου Λυγγούρη. Ήταν το επίπονο, αλλά µε το σπου-δαίο αποτέλεσµα ντοκιµαντέρ της Κατερίνας Πατρώνη Ο τρίτος Τά-κης, ήταν ο Καθρέφτης και το µαχαίρι του ∆ηµήτρη Βερνίκου, τοπληρέστερο µέχρι σήµερα κινηµατογραφικό πορτρέτο του ΜάνουΧατζιδάκι, ήταν το υψηλής αισθητικής εικαστικό βλέµµα της Βου-βούλας Σκούρα στο Etel Adnan - Εξόριστες λέξεις, ήταν το Ανα-τολικά του ύπνου µου της Άννας Κεσίσογλου, µνήµες και άρωµα,λόγου και εικόνας γαλλικού αντιροµάν, ήταν η σκηνοθετική βιρ-τουοζιτέ και το πανέξυπνο σενάριο του Στέλιου Χαραλαµπόπου-λου στο Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσσόα συνάντησε τον Κων-σταντίνο Καβάφη, ήταν η έντιµη, τολµηρή όσο και ειλικρινής(πρώτη) δουλειά του Παναγιώτη Ευαγγελίδη Chip and Ovi, ήταντα Περιουσιακά στοιχεία της Αθανασίας ∆ρακοπούλου, το οριστι-κό για τη ζωή, το έργο και την εποχή του µεγάλου ΝικηφόρουΒρεττάκου, ήταν το πλούσιο σε σύγχρονο λαογραφικό υλικό καισπαρταριστό σε κέφι και ζωντάνια 3 γάµοι της Αγγελικής Αριστο-µενοπούλου (άντε τώρα να το πεις αυτό το ολόφρεσκο αποτέλε-σµα… «τηλεοπτικό»), ήταν η πάντα αξιόπιστη δουλειά της Καλιό-πης Λεγάκη Μίµης Κοντός, από την Ανατολή ως τη ∆ύση της σε-λήνης, πορτρέτο ενός από τους σηµαντικότερους εικαστικούς τηςµεταπολεµικής Ελλάδας, ήταν το Γράµµατα χωρίς παραλήπτη τουΗλία ∆ηµητρίου, ήταν το Καντίρ - ένας Αφγανός Οδυσσέας τηςΑνέτας Παπαθανασίου, ήταν η συναρπαστική βιογραφία του ποιη-τή και πολιτικού διανοούµενου Νικόλα Κάλλας, στη γνωστή σειράτου Τάσου Ψαρρά Εποχές και Συγγραφείς, ήταν η ευαίσθητη κινη-µατογραφική γραφή του Ηλία Ιωσηφίδη στο Κορέστεια, πολιτικό«βλέµµα» από αντικειµενική απόσταση, ήταν το Μια ζωή µια επο-χή - Μιχάλης Κακογιάννης της Λυδίας Καρρά, και βέβαια ήταν τατρία και µοναδικά οικολογικά ντοκιµαντέρ, πάντοτε πολύτιµα, τοΥπάρχει ελπίδα του Χρίστου Καλλίτση, το Σκυριανό αλογάκι τουΓιώργου Σουργιαδάκη και το Archelon bubble του ΕλευθέριουΦυλακτού.Άλλος ή άλλοι ασφαλώς θα έκαναν προσθαφαιρέσεις στην πιο πά-νω παράθεση ταινιών και άλλη κριτική εκτίµηση. Απόλυτα προσδό-κιµο και φυσικό. Σηµασία έχει ότι υπήρχαν και καλές και ενδιαφέ-ρουσες ταινίες. Παρήγορο και ελπιδοφόρο. Θα προσέξει ο αναγνώ-στης ότι αρκετές από τις ταινίες που ξεχώρισα, ήταν βιογραφικά πορ-τρέτα. Αυτά ήταν τα καλά. Πολύ περισσότερα ήταν αυτά για τα οποίαεπέλεξα τη σιωπή. Με την πρόγκα κανείς δεν γίνεται καλύτερος.Ως είδος υστερόγραφου κάνω εδώ, στο τέλος, αναφορά στο αφιέ-ρωµα στην τηλεοπτική σειρά «Εµπόλεµη ζώνη» του Σωτήρη ∆ανέ-ζη και του ∆ηµήτρη Γεράρδη. Η σοβαρότητα και η χρησιµότητα τηςδουλειάς τους δεν χρειάζονται υπερθετικού βαθµού επίθετα. Πι-στεύω ότι µάλλον κάτοικοι της νεφελοκοκκυγίας είναι όσοι µιλάνε,συλλήβδην, για «τηλεοπτική δηµοσιογραφία». Και του χρόνου.

Γνωριµία µε τους…κλασσικούς της πρωτοπορίας

Μια πρωτοβουλία που αναδεικνύει την πολυµορφία της κινηµατογραφικής γραφής και χρό-νο µε τον χρόνο καθιερώνεται ως θεσµός, συνεχίζεται για πέµπτη συνεχή χρονιά από την Ται-νιοθήκη της Ελλάδος: το 5ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηµατογράφου, το οποίο από τις13 έως τις 22 Μαΐου απλώνεται σε όλη την Αθήνα, µε προβολές στο Τριανόν Filmcenter, εκ-θέσεις στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, διαλέξεις και masterclasses στο ΠανεπιστήµιοΑθηνών, αλλά και συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας. ∆ιοργάνωση που φιλοδοξεί να αποτε-λέσει το υπόστρωµα για την ανάπτυξη µιας νέας «κινηµατογραφοφιλίας», υπό το πρίσµα καιτης επικείµενης µεταστέγασης της Ταινιοθήκης στο νέο της «σπίτι», τη Λαΐδα στον Κεραµεικό.Η κινηµατογραφική πρωτοπορία και οι τάσεις της, όπως οι ευρωπαϊκές πρωτοπορίες του ’20και του ’30, το αµερικανικό underground, η βρετανική πρωτοπορία και ο ελληνικός µεταπο-λεµικός πειραµατικός κινηµατογράφος, αλλά και η προβληµατική του φύλου και η αναπαρά-στασή της στον γυναικείο κινηµατογράφο, εξακολουθούν να βρίσκονται στο επίκεντρο τουΦεστιβάλ, το οποίο, όπως επιβάλλεται από τον ανήσυχο χαρακτήρα του, φιλοδοξεί να προ-σφέρει ένα βήµα έκφρασης σε νέους ανερχόµενους δηµιουργούς, να προβάλει τον κινηµα-

τογράφο της περιφέρειας και των γειτονικών χωρών, και να σχηµατίσει ένα δίκτυο µεταξύ τωνΕυρωπαϊκών Ταινιοθηκών και όχι µόνο. Παράλληλα, έµφαση δίδεται στην προβολή του ση-µαντικού έργου αποκατάστασης και ψηφιοποίησης των Κινηµατογραφικών Αρχείων.Κεντρικό γεγονός της φετινής διοργάνωσης, το αφιέρωµα στην Αυστριακή εικαστικό, περφόρ-µερ, κινηµατογραφίστρια και θεωρητικό VALIE EXPORT, µε σηµαντικό µέρος του έργου της ναπαρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το τρίπτυχο αφιέρωµα περιλαµβάνει προβο-λές σε 35mm, 16mm και βίντεο, έκθεση στην ΑΣΚΤ, όπου θα παρουσιασθούν όλες οι πτυ-χές του εικαστικού της έργου (εγκαταστάσεις φιλµ, προβολές διευρυµένου κινηµατογράφου,κινηµατογραφηµένες περφόρµανς, βίντεο-εγκαταστάσεις) και διάλεξη της καλλιτέχνιδος µεάξονες τον µη-αφηγηµατικό κινηµατογράφο, τη σχέση τεχνολογίας-κινηµατογράφου-τέχνης,το Φύλο και τον διευρυµένο κινηµατογράφο. Ενώ στο πλαίσιο των ειδικών προβολών, η Μα-ρίνα Αµπράµοβιτς αναβιώνει τη θρυλική περφόρµανς της EXPORT Genital Panic, στην ταινίατης Μπαµπέτ Μανγκόλτ Επτά εύκολα κοµµάτια, που έκανε πρεµιέρα στο περασµένο Φεστι-βάλ Βερολίνου.Τρεις ακόµη σηµαντικές γυναικείες προσωπικότητες δίνουν το στίγµα τους: θα προβληθούνεννέα ταινίες καθώς και ανέκδοτο υλικό της Ζερµαίν Ντυλάκ, πρωτοπόρου κινηµατογραφί-στριας της τελευταίας περιόδου του βωβού, θεωρητικού, δηµοσιογράφου και φεµινίστριαςπου υπερασπίσθηκε τον κινηµατογράφο ως ανεξάρτητη µορφή τέχνης. Η σκηνοθέτρια καισυγγραφέας Χέλκε Σάντερ, πρόδροµος και πρωταγωνίστρια του φεµινιστικού κινήµατος, τηςοποίας το έργο επικεντρώνεται στις αντιφάσεις µεταξύ πολιτικής συνείδησης και προσωπικήςδράσης, θα δώσει διάλεξη µε αφορµή το κινηµατογραφικό της έργο από το οποίο θα γίνειµια επιλογή δεκαέξι ταινιών µικρού, µεσαίου και µεγάλου µήκους. Τέλος, η Λόρα Μάλβεϊ,σηµαντική θεωρητικός του κινηµατογράφου, η οποία προτείνει την τοµή θεωρίας, ψυχανάλυ-σης και φεµινισµού και διερευνά την ταύτιση του θεατή στον κινηµατογράφο, θα δώσει διά-λεξη και θα παρουσιάσει το καινούργιο της βίντεο Οπτικές Απολαύσεις και Αφηγηµατικός Κι-νηµατογράφος, µια απόπειρα οπτικοποίησης οµώνυµου άρθρου της που δηµοσιεύθηκε το1975, και την ταινία της Crystal Gazing, µια διορατική καταγραφή του Λονδίνου της Θατσε-ρικής περιόδου.Αλλά και ένας πολύπλευρος καλλιτέχνης που πρεσβεύει την ειρηνική συνύπαρξη ανάµεσαστο Ισραήλ και την Παλαιστίνη, ο Ούντι Αλόνι, του οποίου τα έργα, οι ταινίες και τα εικαστι-κά projects έχουν φιλοξενηθεί σε µερικά από τα πλέον σηµαντικά µουσεία και κινηµατογρα-φικά φεστιβάλ ανά τον κόσµο, θα δώσει το παρόν στο Φεστιβάλ µε τρεις ταινίες του.Στην ενότητα Κορυφαίοι ∆ηµιουργοί του Ολλανδικού Πειραµατικού Κινηµατογράφου, οΜαρκ-Πολ Μέγιερ, υπεύθυνος προγραµµατισµού και επιµελητής στην Ολλανδική Ταινιοθή-κη και εµπνευστής της Filmmuseum Biennale, που έχει δώσει ιδιαίτερη έµφαση στον πειρα-µατικό κινηµατογράφο, θα παρουσιάσει την πρωτοβουλία αποκατάστασης και ψηφιοποίησηςταινιών του ολλανδικού πειραµατικού κινηµατογράφου η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη κατά τατελευταία δύο χρόνια. Θα προβληθούν ακόµη δεκαεπτά πειραµατικές ολλανδικές ταινίες µι-κρού µήκους, µεταξύ των οποίων του Φραντς Ζβάρτγες (Spectator, Living) και της Μπάρ-µπαρα Μέτερ, ιδρύτριας του Electric Cinema, κινηµατογραφικής κολεκτίβας-λέσχης µε σκο-πό την προβολή του πειραµατικού κινηµατογράφου που αποτέλεσε σηµείο αναφοράς γιαπλήθος κινηµατογραφιστών.Όµως, και η εγχώρια κινηµατογραφική δηµιουργία εκπροσωπείται επάξια: η ενότητα Ελληνί-δες ∆ηµιουργοί στέκεται σε µία σειρά γυναικείων πορτρέτων µε την πολυπρισµατική µατιάσκηνοθετριών όπως οι Αλίντα ∆ηµητρίου, Βουβούλα Σκούρα, Ελένη Αλεξανδράκη, ΜαρίαΗλιού, ενώ η ενότητα Ελληνική Πρωτοπορία τιµά το έργο του εµβληµατικού Κώστα Σφήκα,επιλέγοντας το παλαιότερο Μοντέλο και την πρόσφατη Μεταµόρφωση, καθώς και δύο δου-λειές της Αντουανέτας Αγγελίδη, το κινηµατογραφικό της δοκίµιο METAMORPHOSIS OFBYAA και το ανέκδοτο µέχρι σήµερα Τελετουργικό 121280. Οι προβολές θα προλογίζονται απότους δηµιουργούς και θα ακολουθεί συζήτηση µε το κοινό.Παράλληλα, στη στρογγυλή τράπεζα Γέφυρες στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια,θα επιχειρηθεί µια πρώτη αποτίµηση των δυνατοτήτων παραγωγής και συµπαραγωγής ντο-κιµαντέρ στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και των σχέσεών τους µε την Ελλάδα, ταυπόλοιπα Βαλκάνια και την ευρύτερη Ευρώπη, καλώντας δύο ευρωπαϊκά φεστιβάλ µε ανά-λογη εµπειρία να παρουσιάσουν τη δραστηριότητά τους και να εκθέσουν τους προβληµατι-σµούς τους: το goEast Film Festival, του οποίου η πρωτοβουλία SEEDOX project αποτελείµια ψηφιακή πλατφόρµα για το ντοκιµαντέρ στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, και το ∆ιεθνές Φε-στιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης, µε αφορµή τη µακρόχρονη δραστηριοποίησή τουστον χώρο των Βαλκανίων. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας θα προβληθούν ντοκιµα-ντέρ από τη Σερβία, τη Βοσνία και την Κροατία.

Περισσότερες πληροφορίες στο http://www.tainiothiki.gr/festivals

επαγγελµατιών ονειροπόλων», ο Χέρτζογκ εξερευνά το Νότιο Πόλο, που µοιάζει να έλκει σαν µαγνήτης επιστή-µονες, τυχοδιώκτες και κάθε είδους εκκεντρικούς. Ο σύντοµος φόρος τιµής στον ιδιοσυγκρασιακό Γερµανό σκη-νοθέτη, που αφιέρωσε µεγάλο µέρος της καριέρας του στη δηµιουργική καταγραφή της πραγµατικότητας, ολο-κληρώνεται µε δύο παλιότερες ταινίες που γύρισε στην Ελλάδα το 1967-68: το πειραµατικό, µικρού µήκουςLast words, για έναν ηλικιωµένο άνδρα που αρνείται να µιλήσει µετά από χρόνια αποµόνωσης στη Σπιναλό-γκα, και την πρώτη µεγάλου µήκους ταινία του Signs of life, σταθµό στην ιστορία του γερµανικού κινηµατογρά-φου, η οποία ακολουθεί ένα τραυµατισµένο Γερµανό στρατιώτη αποκλεισµένο στο νησί της Κω να παραδίνεταισιγά- σιγά στην τρέλα.

∆εύτερο τιµώµενο πρόσωπο, ο Λουί Μαλ, σ’ ένα αφιέρωµα που κινείται στο πλαίσιο της εξερεύνησης, µε τοσκηνοθέτη να καταγράφει µια νέα πραγµατικότητα, µακριά από την ασφάλεια της πατρίδας του. Στη συγκε-κριµένη περίπτωση µεγάλη πλανεύτρα είναι η Ινδία, και προϊόν της µακρoχρόνιας σχέσης του µε την χώρα τοL’ Inde Fantome: reflexions sur un voyage, επτά σπονδυλωτές ταινίες στο ύφος ενός προσωπικού ταξιδιω-τικού ηµερολογίου. Ο Μαλ αφουγκράζεται το ρυθµό της Ινδίας και παρουσιάζει τις ποικίλες πολιτιστικές, πο-λιτικές και θρησκευτικές πτυχές της σαν ένα καλειδοσκόπιο εικόνων, τοποθεσιών και συναντήσεων, ανιχνεύ-οντας το βαθµό στον οποίο ο δυτικός άνθρωπος αισθάνεται ξένος µέσα σ’ ένα τόσο διαφορετικό κόσµο. Ποι-ητικό και πολιτικό ταυτόχρονα, το L’ Inde Fantome καταγράφει την αγωνιώδη προσπάθεια του Μαλ να αιχ-µαλωτίσει την ουσία των πραγµάτων και να αναµετρηθεί µε τα φαντάσµατα που τον βασανίζουν κατά τη διάρ-κεια των γυρισµάτων.

Το πρωτότυπο αφιέρωµα «Η Ποίηση σε Κίνηση» πραγµατοποιείται σε συνεργασία µε το τµήµα Γραφιστικής τουΤ.Ε.Ι. Αθήνας και το ηλεκτρονικό περιοδικό Poema. Οι σπουδαστές του τµήµατος κλήθηκαν να οπτικοποιήσουνένα στίχο ή ένα απόσπασµα από ένα ποίηµα σε µορφή µικρών σε διάρκεια video, και το Φεστιβάλ θα παρου-σιάσει το σύνολο της δουλειάς τους, που στέκεται σαν αυτόνοµο και αξιόλογο καλλιτεχνικό έργο, ξεπερνώνταςτα όρια µιας απλής σπουδαστικής άσκησης.

Παράλληλα µε τις νέες κινηµατογραφικές παραγωγές το Ecofilms διοργανώνει, µε αφορµή τα 40 χρόνια από τοΜάη του ‘68, αφιέρωµα στο πολιτικό ντοκιµαντέρ κάνοντας µια σύντοµη αλλά αξιόλογη αναδροµή στο παρελ-θόν: Με αφετηρία τα Μέγαρα, την προφητική ταινία των Γιώργου Τσεµπερόπουλου και Σάκη Μανιάτη, αποκα-λύπτει τους κοινωνικο-οικονοµικούς µηχανισµούς που οδηγούν στην οικολογική καταστροφή και στη βιοµηχα-νική συγκέντρωση καταγράφοντας φιλήσυχους αγρότες να αποκόπτονται βίαια από τη γη και το µόχθο τους καινα ενώνονται µε την εξεγερµένη νεολαία του Πολυτεχνείου το Νοέµβριο του ‘73. Θα προβληθούν ακόµη τοσπάνιο γαλλικό ντοκιµαντέρ Mai 68, la belle ouvrage του Ζαν Λικ Μανιερόν, µε συνταρακτικές µαρτυρίες τωνπρωταγωνιστών των κινητοποιήσεων, και το καναδέζικο A promise to the Dead: the exile journey of ArielDorfman του Πίτερ Ρέιµοντ, ένα ταξίδι στη µνήµη, τη νοσταλγία και την απώλεια µέσα από τα µάτια του διακε-κριµένου συγγραφέα, ποιητή και ακαδηµαϊκού Άριελ Ντόρφµαν που έζησε από κοντά το στρατιωτικό πραξικό-πηµα του Αουγκούστο Πινοσέτ στη Χιλή.

Πέρα όµως από την πολιτική χροιά του Φεστιβάλ - που από πέρσι έχει κάνει έντονη αίσθηση - ένα από τα βα-σικά θέµατα που απασχολούν την συνείδησή του είναι η σωτηρία του πλανήτη. Και επειδή οι κληρονόµοι τουδεν είναι άλλοι από τα παιδιά, τούς προσφέρεται η ευκαιρία να παρακολουθήσουν σε πρεµιέρα µια σειρά επί-λεκτων ταινιών – άλλωστε, τον περασµένο Απρίλιο επτά χιλιάδες µικροί θεατές από τα δηµοτικά και τα γυµνά-σια της Ρόδου και της ∆ωδεκανήσου έδωσαν το παρόν.

H Λουκία Ρικάκη και το Εcofilms, πιστοί για όγδοη συνεχή χρονιά στο ραντεβού τους, συ-νεχίζουν το διάλογο για την κοινωνία, την οικολογία, την πολιτική, την τέχνη και τον άν-θρωπο, µε φόντο το υπέροχο σκηνικό της Ρόδου, από τις 24 µέχρι τις 29 Ιουνίου. Στρατευ-µένο στην αναζήτηση εικόνων που προτείνουν µια νέα κινηµατογραφική γραµµατική, τοΦεστιβάλ της Ρόδου αφουγκράζεται προσεκτικά τις φωνές εκείνες που προτείνουν, σύµ-φωνα µε το Χέρτζογκ, «µια εκστατική προσέγγιση στην αλήθεια». Ως τιµώµενο πρόσωπο,οφείλουµε να τον εµπιστευτούµε…

Λίγο πριν οι ζέστες του Ιουλίου σας οδηγήσουν ανεπιστρεπτί στην παραλία, το Φεστιβάλ της Ρόδου διεκδικείτην προσοχή σας και, έχοντας εξασφαλίσει τις αίθουσες του ∆ηµοτικού Θεάτρου και του θερινού κινηµατογρά-φου ΡΟ∆ΟΝ, προσφέρει µια ολοκληρωµένη κινηµατογραφική εµπειρία χωρίς αντίτιµο και περιττές τυπικότητες.130 ταινίες από 38 χώρες για 6 διεθνή βραβεία και τέσσερα διαγωνιστικά τµήµατα περιλαµβάνονται στη φετινήδιοργάνωση, ενώ η Κινηµατογραφική Λέσχη Ρόδου είναι επιφορτισµένη µε την ανάδειξη των πιο αγαπηµένωνταινιών των επισκεπτών, καθορίζοντας τα δύο βραβεία κοινού. Ενώ πέραν των κινηµατογραφικών προβολών,το Ecofilms διοργανώνει ποικίλα εργαστήρια και εκθέσεις.

Το αφιέρωµα στον Βέρνερ Χέρτζογκ ανοίγει µε την τελευταία του ταινία, Encounters at the end of the world,επιβεβαιώνοντας πανηγυρικά τον τίτλο του ως κινηµατογραφικό ποιητή των ανθρώπων που ζουν στα άκρα. Μεορµητήριο το σταθµό Μακµέρντο, τόπο συγκέντρωσης «full time ταξιδιωτών και part time εργαζοµένων, αλλά και

Eco-νες σε κίνηση8o ∆ιεθνές Φεστιβάλ Κινηµατογράφου + Εικαστικών Τεχνών Ρόδου

Μετά τις ενθαρρυντικές εντυπώσεις που άφησε ηπερσινή, «αναγνωριστική» χρονιά, ήταν δύσκο-λο να µην επαναληφθεί το εγχείρηµα: και φέτοςλοιπόν, από 25 έως 29 Ιουνίου, το Χόλιγουντανοίγει τις πύλες του στην ελληνική κινηµατο-γραφική παραγωγή όπου γης, και το Los AngelesGreek Film Festival υποδέχεται ταινίες και σκηνο-θέτες, διοργανώνει αφιερώµατα και προγραµµα-τίζει ειδικές προβολές, µε την επιµέλεια της Έρσης∆άνου (Μια θάλασσα µακριά) και της ΑγγελικήςΓιαννακοπούλου.

Ο πρόεδρος των στούντιο της Fox Τζιµ Γιαννό-πουλος αλλά και άλλοι Έλληνες που δίνουν τοστίγµα τους στην βιοµηχανία του κινηµατογρά-φου αναµένεται να δώσουν το παρών, αγκαλιάζοντας και φέτος τον θεσµό. Η δε-δοµένη αγάπη και το ενδιαφέρον των Ελλήνων της Αµερικής αλλά και η περιέρ-γεια του κοινού για µια πιο…εξωτική κινηµατογραφία βάζουν την Ελλάδα στονχάρτη του Χόλιγουντ, δηµιουργώντας ενδιαφέρουσες συναντήσεις µε ανοιχτήέκβαση, σε ό,τι αφορά την διάδοση των ταινιών και την προβολή των δηµιουρ-γών τους.

«Υπάρχει διάθεση στήριξης νέων Ελλήνων σκηνοθετών που θέλουν να δείξουντη δουλειά τους πέρα από τα σύνορα – εξάλλου τα τελευταία χρόνια, έχουν βγειαρκετά νέα ταλέντα στο χώρο. Στόχος µας είναι να συµβάλλουµε στη διεύρυνσητου ορίζοντά τους, ώστε να καταλάβουν πως οι ταινίες τους δεν είναι µόνο γιαεσωτερική κατανάλωση. Όλα τα ξένα φεστιβάλ κινηµατογράφου στο Λος Άντζε-λες εκµεταλλεύονται το γεγονός ότι βρισκόµαστε στην καρδιά της αµερικανικήςβιοµηχανίας, εποµένως, εκτός από τη χρηµατοδότηση, είναι ιδιαίτερα σηµαντικήκαι η στρατηγική µάρκετινγκ που θα επιλεγεί. Κάνουµε ό,τι µπορούµε για να ξε-σηκώσουµε το ενδιαφέρον των media και του κοινού, ελπίζοντας ότι θα ανακα-λύψουν και θ’ αγαπήσουν το νέο ελληνικό κινηµατογράφο», λέει η Έρση ∆άνου.

Οι εκδηλώσεις ξεκινούν χορεύοντας…συρτάκι, µε την ειδική προβολή του Ζορ-µπά του Μιχάλη Κακογιάννη, σε καινούργια, επεξεργασµένη κόπια από την 20thCentury Fox. Το έδαφος, βέβαια, έχει ήδη προετοιµαστεί από τις αρχές Μαΐου, µετην προβολή του ντοκιµαντέρ του Κίµωνα Τσακίρη Sugartown: οι γαµπροί, πουθεωρήθηκε η µεγαλύτερη επιτυχία της περσινής διοργάνωσης. Εκτός από τα βρα-βεία µυθοπλασίας, ντοκιµαντέρ, σκηνοθεσίας, ταινίας µικρού µήκους, δυο τιµητι-κές βραβεύσεις και το βραβείο κοινού, φέτος θα απονεµηθεί και βραβείο σεναρί-ου µετά από αντίστοιχο διαγωνισµό - οι συµµετοχές ξεπέρασαν τις εβδοµήντααπό όλο τον κόσµο.

Κάποιες από τις ταινίες που συµµετέχουν στη φετινή διοργάνωση είναι οι: Ώρεςκοινής ησυχίας της Κατερίνας Ευαγγελάκου, Eduart της Αγγελικής Αντωνίου, Κιαν φύγω…θα ξανάρθω της ∆ώρας Μασκλαβάνου, Πρώτη φορά νονός τηςΌλγας Μαλέα, καθώς και τα ντοκιµαντέρ Εραστές της Αξού του Νίκου Λυγγού-ρη και Άλεξ των Αλέξανδρου Παπανικολάου και Εµιλυς Γιαννούκου, βραβευµέ-να στο πρόσφατο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης.

Το LA Greek Film Festival πραγµατοποιείται µε την υποστήριξη της Γ. Γ. Ενηµέρω-σης, Imperial Media, ΥΠΠΟ, ΕΚΚ, ΕΡΤ.

Περισσότερες πληροφορίες στο: http://www.lagreekfilmfestival.org

Λος ΆΆντζελεςκαλεί ΕΕλλάδα

Ένας θερινός θεσµός επιµόρφωσης και κατάρτισης γύρω από την κινούµενη εικό-να σε όλες τις εκδοχές της, και ένας ισχυρός περιφερειακός πόλος για αυτό το ξε-χωριστό είδος δηµιουργίας συναντά για δεύτερη συνεχή χρονιά το ελληνικό καιευρωπαϊκό κοινό µέσα από την 2η ANIMART, που διοργανώνουν το ΙνστιτούτοΟπτικοακουστικών Μέσων και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Κινουµένων Σχεδίων, από τις13 έως τις 20 Ιουλίου 2008 στο Μονοδένδρι Ιωαννίνων.Στο πρόγραµµα της φετινής διοργάνωσης βρίσκουν τη θέση τους τόσο το παραδο-σιακό animation όσο και άλλες, καθιερωµένες και ανερχόµενες µορφές κινούµενηςτέχνης όπως η video art, η visual art, η digital art, web art και η mobile art, αλλάκαι κάθε υβριδική µορφή τέχνης όπου οι παραδοσιακές µορφές έκφρασης – ζω-γραφική, κουκλοθέατρο, µουσική, χορός – συναντούν την τεχνολογική και εκφρα-στική πρωτοπορία. Αναδεικνύεται έτσι η σηµασία των οπτικo-ακουστικών τεχνώνστον υπό διαµόρφωση, συνεχώς εξελισσόµενο ψηφιακό κόσµο του 21ου αιώνα.Νέοι δηµιουργοί, σπουδαστές σχολών animation, εκπαιδευτικοί, επαγγελµατίεςστον χώρο της κινούµενης εικόνας και φοιτητές Σχολών Καλών Τεχνών, θα έχουντην ευκαιρία να εµβαθύνουν τις γνώσεις τους γύρω από το animation και τις σύγ-χρονες οπτικοακουστικές τέχνες, µέσα από εργαστήρια, διαλέξεις, παρουσιάσειςκαι master classes, ενώ Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες, πανεπιστηµιακοί, διευθυ-ντές φεστιβάλ και άλλοι θεσµικοί εκπρόσωποι του πολιτισµού, έχουν κληθεί νακαταθέσουν τις γνώσεις τους και τις εµπειρίες τους γύρω από το γνωστικό αντικεί-µενό ή την τέχνη τους. Στη 2η ANIMART 08 έχουν κληθεί να διδάξουν οι: ΡόνιΟρέν από το Ισραήλ, Φερνάντο Γκαλρίτο από την Πορτογαλία, Κάβελ Όρντ – Σρί-µπτον από την Βρετανία, ενώ την Ελλάδα θα εκπροσωπήσουν οι Παναγιώτης Βε-λιανίτης και Καµίλο Νόλλας.Οι εικαστικές προτάσεις που θα προκύπτουν από τα διάφορα εργαστήρια θα πα-ρουσιάζονται από τους καλλιτέχνες, ενώ µια σειρά από επιλεγµένες δραστηριότη-τες θα ξεκινήσουν από το Μονοδένδρι και θα επεκταθούν στα γύρω χωριά, καιαναµένεται να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του κοινού την περίοδο τηςANIMART. Ταυτόχρονα, µια σειρά επισκέψεων, ξεναγήσεων και οικολογικών δρα-στηριοτήτων στοχεύουν στην ευρύτερη γνωριµία µε την παραδοσιακή πολιτιστικήταυτότητα και το φυσικό περιβάλλον της περιοχής των Ζαγοροχωρίων.Στις παράλληλες εκδηλώσεις, οι NOVITANGO QUINTET θα αφεθούν στους µελαγ-χολικούς ρυθµούς του Nuevo Tango, παρουσιάzoντας στις 17 Ιουλίου το πρό-γραµµα «Τέσσερις εποχές κι ένας µύθος», βασισµένο στον Άστορ Πιατσόλα καιτον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ενώ την εποµένη θα γίνει προβολή, συνοδεία ζωντα-νής µουσικής, της θρυλικής βουβής ταινίας Αστέρω του ∆ηµήτρη Γαζιάδη, πουεντοπίστηκε πρόσφατα στη Γαλλική Ταινιοθήκη από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.Η ANIMART αποκτά όµως από φέτος και διεθνή χαρακτήρα, καθώς στα εργαστη-ριά της θα λάβουν µέρος νέοι animators από όλες τις χώρες της Νότιο-Ανατολι-κής Ευρώπης, µε αφορµή τη συµµετοχή στον εορτασµό του 2008 ως ΕυρωπαϊκούΈτους ∆ιαπολιτισµικού ∆ιαλόγου. Εξάλλου, στον ίδιο χώρο και την ίδια χρονικήπερίοδο θα υλοποιηθεί και η 1η Συνάντηση των Φεστιβάλ Animation των Χωρώντης Νότιο-Ανατολικής Ευρώπης.Περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συµµετοχής στο www.animationcenter.gr

Τέχνηκαι τεχνική

της κινούµενηςεικόνας

Αυτό που συνέβη εκείνο το βράδυ στην οδό Βουκουρεστίου, σί-γουρα ξεπερνά τα όρια εφευρετικότητας οποιουδήποτε ταλαντού-χου σεναριογράφου. Αδυνατεί να το συλλάβει ανθρώπου νους,όπως θα έλεγε ένας µαθητευόµενος λογοτέχνης. Τι κάνουµε τότε;Καταφεύγουµε στη στενή-στεγνή δηµοσιογραφική περιγραφή:Αλλά τι ήταν αυτό;... χιλιάδες ανθρώπων - δεν είνε υπερβολή - είχανπολιορκήσει την είσοδο του "Παλλάς", είχαν κατακλύσει την οδόΒουκουρεστίου και χωρίς εισιτήριο, χωρίς τάξι, χωρίς καµία υποµονή,εννούσαν να ξεχυθούν στο θέατρο και να το καταλάβουν µε το "έτσιθέλω"! Τέσσερις πέντε, δέκα αστυφύλακες που ήταν εκεί για την τά-ξι παρεσύρθησαν απ' το ποτάµι του κόσµου, ανετράπησαν µαζί µε τοπλέγµα της πόρτας και δεν µπόρεσαν να συγκρατήσουν κανένα.Έτσι περί τας δέκα πλέον το βράδυ, αφού παρεβιάσθησαν οι πόρτες,αφού έσπασαν τζάµια, εξυλίσθησαν άνθρωποι, ελιποθύµησαν κυ-ρίες, εξεζουµίσθηκαν παιδιά, πατείς µε πατώσε, χώθηκε η µισή Αθή-να στην αίθουσα του νέου κινηµατοθεάτρου. Το αδιαχώρητον κατερ-γήθη και όλος ο ανθρώπινος χείµαρος που εστοιβάζετο στην οδόΒουκουρεστίου διοχετεύθη εις τα καθίσµατα του "Παλλάς".Το τι έγινε κατά την διοχέτευσιν είνε απερίγραπτον. Άκουγε κανείς άγριεςφωνές, σπαρακτικές επικλήσεις, βλαστήµιες, µαγκουριές, καρπαζιές, ξε-σκίσµατα φουστανιών, τραβήγµατα µαλλιών, θρήνον και υδυρµόν!Θα περίµενε κάποιος ότι όλα αυτά έγιναν για χάρη ενός µεγάλουαστέρα του Χόλιγουντ ο οποίος, σε κάποια από τις επίγειες διαδρο-µές του, έφθασε και στην πολύπαθη Αθήνα, ή έστω για κάποιοναντίστοιχο αστέρα της µουσικής σκηνής, από αυτούς που έχουν τηχάρη να συνεγείρουν, µέχρι παροξυσµού, τα πλήθη. Όχι. Στην οδόΒουκουρεστίου συνέβαινε κάτι πολύ πιο απλό: τα εγκαίνια του κι-νηµατογράφου «Παλλάς»! Κι ήταν ηµέρα γιορτινή, 28η Οκτωβρί-ου του 1932. Και µπορεί αυτό το συµβάν να φαντάζει ακραίο στιςηµέρες µας, ήταν όµως απολύτως εναρµονισµένο µε το κλίµα τηςεποχής. Ήδη από το 1924, το περιοδικό Κινηµατογράφος είχε προ-ειδοποιήσει ότι από την πρωτεύουσα λείπουν οι κινηµατογράφοιπου µπορούν να ικανοποιήσουν την κινηµατογραφοφιλία των κα-τοίκων της. Υπάρχει ανάγκη οικοδόµησης «κινηµατογράφων δυνα-

µένων να περιλάβωσι τέσσαρας µε πέντε χιλιάδας θεατάς» τόνιζεµε έµφαση ο συντάκτης του.Και µπορεί κι αυτό να φαίνεται ως δηµοσιογραφική υπερβολή, ναµην κτίσθηκαν ποτέ τόσο µεγάλοι κινηµατογράφοι, αλλά το υπερ-βολικό πάθος των κατοίκων αυτής της χώρας, ακόµη και στα πιοαποµακρυσµένα σηµεία της επικράτειας, για τον κινηµατογράφο εί-ναι γεγονός. Στο µεταξύ δύο χρόνια πριν, το 1922, είχε συµβεί ηµεγάλη τραγωδία στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, η Μικρασιατικήκαταστροφή, και εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες διόγκωσαναπρόσµενα τον πληθυσµό της Ελλάδας, η οποία εισήλθε σε µιανέα πορεία ανάπτυξης. Στοιχείο της ανάπτυξης αυτής αποτέλεσε καιο κινηµατογράφος.Κι υπήρξε πράγµατι µια εποχή κατά την οποία το ξεκίνηµα της λειτουρ-γίας ενός κινηµατογράφου ήταν όχι απλά το πιο σηµαντικό γεγονόςµιας πόλης, αλλά κυρίως «δείγµα εκπολιτισµού», δείγµα προόδου,όπως έγραφαν οι εφηµερίδες. Ήταν κάτι που ονειρευόταν κάθε χωριό,κάθε προσφυγικός συνοικισµός, διότι µέσα από αυτό ερχόταν τοάνοιγµα στον κόσµο όλον, η υπέρβαση του καθηµερινού, η φυγή στοόνειρο. Αυτό το κλίµα φιλοδοξεί να ζωντανέψει µε σκόρπιες πινελιέςτο µικρό χρονικό της κινηµατογραφικής εποποιίας που ακολουθεί.

Στιγµές στο πέρασµα του χρόνουΤο εντυπωσιακό ξεκίνηµα του κινηµατογράφου στην Ελλάδα πραγ-µατοποιείται τον κρύο Νοέµβρη του 1896, τη χρονιά των πρώτωνσύγχρονων Ολυµπιακών Αγώνων, σε ένα ταπεινό κατάστηµα τηςοδού Κολοκοτρώνη στην Αθήνα όπου τα πλήθη συρρέουν για ναγνωρίσουν τον «κινηµατοφωτόγραφον του κ. Έντισον». Και εντυ-πωσιάσθηκαν από τη νέα τέχνη και µαγεύθηκαν –και ουδέποτε συ-νέβη λιθοβολισµός της «δαιµονικής» οθόνης– και έτσι, ανεπαισθή-τως, έβαλαν τα θεµέλια µιας εκπληκτικής 70άχρονης πορείας. Με-τά ήλθε η τηλεόραση. Ανάλογο πάθος παρατηρείται και στις πρώ-τες καταγεγραµµένες µέχρι στιγµής προβολές στη Θεσσαλονίκη καιτη Σάµο, το 1897, από ξένους, Γάλλους κυρίως, πλανόδιους κινη-µατογραφιστές. Μέχρι που εµφανίσθηκαν, το 1899 (παρεµβλή-

Η αίθουσα έχει τη δική της ιστορία

από τον Νίκο Θεοδοσίου*

Οι οθόνες τους φιλοξένησαν φευγαλέα εκατοντάδες χιλιάδες ιστορίες, συγκεντρώνοντας, ως άλλα Πλατωνικάσπήλαια, τα µαγεµένα πλήθη γύρω τους. Κάθε ένας, όµως από τους ιστορικούς κινηµατογράφους ανά τηνΕλλάδα, κρύβει µια δική του ιστορία, που συναγωνίζεται επάξια την ακριβότερη ταινία εποχής - ενώ αρκετοίσυνεχίζουν ακόµη να συναρπάζουν και να συγκινούν. Το κείµενο που ακολουθεί φτιάχνει το γενεαλογικό δέ-ντρο κάποιων από τις γνωστότερες αίθουσες, όπου διαδραµατίστηκαν σκηνές που…

δεν γίνονται ούτε στο σινεµά

έτσι παρέµεινε, τουλάχιστον µέχρι τέλους της Βασιλείας στην Ελλά-δα. Σήµερα µπορεί να την επισκεφθεί ο καθένας. Θα µπορούσε,όµως, κάλλιστα να ονοµασθεί και η αίθουσα των καινοτοµιών. Εί-ναι ο πρώτος κινηµατογράφος στην Ελλάδα που έγινε «παρλάν».Η πρώτη προβολή ηχητικού κινηµατογράφου πραγµατοποιήθηκεεκεί, στις 22 Οκτωβρίου 1929. Εδώ έγινε και η πρώτη προβολή σι-νεµασκόπ στις 18 ∆εκεµβρίου 1953, παρουσία του Σπύρου Σκού-ρα ο οποίος ήλθε ειδικά από την Αµερική, αλλά και σύσσωµης της

Βασιλικής οικογένειας. Το λιµάνι του Πειραιά, που πρωτογνώρισετον κινηµατογράφο το 1899, αποκτά την πρώτη κινηµατογραφικήαίθουσα το 1913 όταν οικοδοµείται στο Πασαλιµάνι το «Ολύ-µπια», το µετέπειτα «Κάπιτολ», από τον πρωτοπόρο Πειραιώτη κι-νηµατογραφιστή Γ. Συνοδινό. Την εποχή αυτή, καθώς µάλιστα γυ-ρίζονται πολύ πιο ενδιαφέρουσες ταινίες, το «µικρόβιο» του κινη-µατογράφου εξαπλώνεται µε απίστευτη ταχύτητα σε όλη την επι-κράτεια κυριαρχώντας κάθε άλλης διασκέδασης. Γι’ αυτό και οΑνδρέας Χρυσάνθης περιγράφει την κατάσταση στην εφηµερίδαΑθήναι µε λεξιλόγιο αστυνοµικού συντάκτη: «Την πρωτεύουσαναλλά και τας κυριωτέρας επαρχιακάς πόλεις λυµαίνεται κυριολεκτικώςο κινηµατογράφος». Και συνεχίζει δίνοντας το ακριβές στίγµα τηςδιασκέδασης του Νεοέλληνα, εκεί στο πρώτο τέταρτο του 20ού αι-

ώνα: «Είνε η πρώτη αν µη και αποκλειστική θεαµατική απόλαυσις τουελληνικού κοινού».Το 1926, σύµφωνα µε µια επίσηµη στατιστική την οποία παραθέτειο Φ. Ηλιάδης, στην Ελλάδα υπήρχαν 71 κινηµατογράφοι: 13 στηνΑθήνα, 6 στον Πειραιά, 7 στη Θεσσαλονίκη, 5 στην Καβάλα, 4στον Βόλο, 3 στα Χανιά, από δύο σε Ηράκλειο, Κόρινθο, Καλαµά-τα, Λαµία, Μυτιλήνη, Ξάνθη, Πάτρα και από ένας σε Αγρίνιο,Αργοστόλι, Αµαλιάδα, Άργος, Αίγιο, Αλεξανδρούπολη, Γαργαλιά-νους, ∆ράµα, Έδεσσα, Ιωάννινα, Κοµοτηνή, Κέρκυρα, Πρέβεζα,Πύργο, Σύρο, Σάµο, Τρίκαλα, Τύρναβο και Χίο. Σίγουρα αυτή ηστατιστική δίδει µια εικόνα της εξάπλωσης των κινηµατογραφικώναιθουσών. Ουσιαστικά, κάθε µεγάλη πόλη ή κωµόπολη έχει τονκινηµατογράφο της και µερικές περισσότερους του ενός. Στο ση-µείο αυτό τίθεται πλέον ένα νέο ζήτηµα: η οικοδόµηση κινηµατο-γράφων που υπερβαίνουν τα όρια µιας απλής αίθουσας προβο-λών, µε κυρίαρχο στοιχείο την ανέγερση κτιρίων µε ιδιαίτερα αρχι-τεκτονικά χαρακτηριστικά. Ο κινηµατογράφος έχει αναγνωρισθείπλέον ως 7η τέχνη και χρειάζεται ειδική αντιµετώπιση. Ο εκδότηςτου Κινηµατογραφικού Αστέρος θέτει, στις 16 ∆εκεµβρίου 1928, µεσαφήνεια το θέµα: «Ένας κινηµατογράφος δεν πρέπει να είναι ούτευπόστεγον αχρησιµοποίητον, ούτε Θέατρον τοιούτον. Η εβδόµη Τέ-χνη έχει οριστικώς επικρατήση αποδειχθείσα αξία να καθέξη θέσιν µε-ταξύ των δραµατικών χρονογραφικών τεχνών.» Και καθώς κτίζονταιοι νέοι πολυτελείς κινηµατογράφοι, αρχίζουν οι συγκρίσεις µε τηνΑνατολή και ενίοτε µε τη ∆ύση, διότι µπορεί η Ελλάδα να προσπα-θούσε να µοιάσει µε τις ευρωπαϊκές χώρες, αλλά πάντοτε «αλλη-θώριζε» προς την Ανατολή. Είναι πολύ χαρακτηριστική η αναγγε-λία των εγκαινίων του πολυτελούς Θεσσαλονικιώτικου κινηµα-

θηκε ο καταστροφικός ελληνοτουρκικός πόλεµος το 1897 ο οποί-ος καθυστέρησε την πορεία των πραγµάτων) οι πρώτοι γηγενείς κι-νηµατογραφιστές: οι αδελφοί Ψυχούλη από τον Βόλο. Αυτοί, οιπρωτοπόροι του κινηµατογραφικού θεάµατος στη χώρα, µε πάθος«αληθούς ιεραποστόλου» άρχισαν να διατρέχουν την επικράτειαµε τη φορητή µηχανή τους, µαζί µε «νευρόσπαστα» που συµπλή-ρωναν το εντυπωσιακό, αλλά φτωχό ακόµη κινηµατογραφικό θέα-µα. Αφού πλέον το φιλοθεάµον κοινό αποµακρυνόταν από τον συ-µπαθή, πλην όµως χωρίς µυστικά και µυστήριο, καραγκιόζη καισυνέρεαν εκεί όπου «αι προβαλλόµεναι εικόνες εις φυσικόν µέγε-θος» αποτελούσαν «αληθή µαγείαν», οι κινηµατογραφικές εικόνεςέπρεπε να αποκτήσουν µόνιµες κινηµατογραφικές στέγες κι όχι να«ταλαιπωρούνται» σε χωµάτινες πλατείες, ντουµανιασµένα καφε-νεία ή έστω θέατρα.Πρώτη από όλες τις ελληνικές πόλεις, η Θεσσαλονίκη αποκτά µόνι-µο χειµερινό κινηµατογράφο, από το 1903 κιόλας! Ας µην ξεχνάµεότι τότε η Θεσσαλονίκη δεν ονοµαζόταν «συµπρωτεύουσα», αφούδεν ανήκε στην ελληνική επικράτεια, αποτελούσε την άτυπη πρω-τεύουσα των Βαλκανίων και ευηµερούσε. Είναι, λοιπόν, το Θέατροποικιλιών «Ολύµπια», στην παραλία, που χάρις στον διορατικόηθοποιό και θεατρώνη Πλούταρχο Ιµπροχώρη, ο οποίος έφερε απότην Ευρώπη µηχανήµατα προβολής, αλλάζει πορεία και µετατρέπε-ται σε κινηµατογράφο. Κι αυτό µέχρι το 1917, ηµεροµηνία ορόση-µο για την πόλη καθώς µια πυρκαγιά κατέστρεψε το µεγαλύτερο µέ-ρος της. Η φωτιά έθεσε εκτός µάχης το ιστορικό «Ολύµπια», αλλάκαι το όµορφο «Πατέ» λίγο πιο πέρα. Από αυτούς τους κινηµατο-γράφους, µόνο το «Ολύµπια» ξαναγεννήθηκε, χρόνια αργότερα,στην Πλατεία Αριστοτέλους και ευτυχώς επιβιώνει µέχρι σήµερα χά-ρις στο Φεστιβάλ Κινηµατογράφου.Στην Αθήνα ο κινηµατογράφος απέκτησε µόνιµη στέγη πέντε χρό-νια αργότερα, το 1908. Το φθινόπωρο αυτής της χρονιάς, σύµφω-να µε τον Φώτο Γιοφύλλη, άνοιξε στο Σύνταγµα το πρώτο συστη-µατικό κινηµατοθέατρο µε εισιτήριο. Βρισκόταν στη γωνία τωνοδών Σταδίου και Γεωργίου Σταύρου και ονοµαζόταν «Θέατροντου Κόσµου». «Το εισιτήριον ήταν 2 δραχµές, δηλαδή όσο ήταντότε το εισιτήριο των µεσαίων θέσεων της πλατείας κεντρικού θεά-τρου της Αθήνας. Κι ο κόσµος άρχισε να τρέχη άφθονος...» γράφειο Φ. Γιοφύλλης. Από κει και πέρα η Αθήνα αρχίζει να παίρνει τασκήπτρα. Το 1911 διαθέτει τρεις χειµερινούς κινηµατογράφους, αλ-λά, προσέξτε, µε ταξική ταυτότητα: τον «Κόσµο», και το «Ρουα-γιάλ» στο Σύνταγµα για όλον τον κόσµο και το «Πανελλήνιον» γιατην αριστοκρατία! Με την ευκαιρία, ας θυµηθούµε ότι πρώτος µη-χανικός προβολής στο «Πανελλήνιον» την εποχή εκείνη ήταν ο Ζό-ζεφ Χεππ. Ο 24άχρονος Ούγγρος τεχνίτης ήλθε στην Ελλάδα για ναεγκαταστήσει τη νέα µηχανή προβολής "Πατέ" κι από τότε έµεινεεδώ συµβάλλοντας αποφασιστικά στη γέννηση και την ανάπτυξητου ελληνικού κινηµατογράφου.Ο κινηµατογράφος στην Αθήνα συνεχίζει την ανοδική του πορείαακόµη και σε περιόδους µεγάλης κρίσης, όπως το 1916. Και µπο-ρεί η χώρα να βρίσκεται σε πόλεµο, να υπάρχει έλλειψη τροφίµωνκι η ακρίβεια να τσακίζει τα εισοδήµατα, αλλά ο κινηµατογράφοςανθεί! «Η πληµµύρα των κινηµατογραφικών αιθουσών, που παρου-σιάζει εφέτος η Ελληνική πρωτεύουσα είναι πρωτοφανής και εκπλη-κτική» επισηµαίνει χαρακτηριστικά η Εικονογραφηµένη. Αλλά πρινταξιδέψουµε σε άλλες πόλεις, ας µείνουµε λίγο σε µια αίθουσα ηοποία, η τύχη το έφερε, να παραµείνει όρθια, αναλλοίωτη και ζω-ντανή µέχρι σήµερα. Πρόκειται για το «Αττικόν», στην οδό Σταδί-ου. Σχεδιάσθηκε από τον µεγάλο αρχιτέκτονα των αρχών του 20ούαιώνα και καθηγητή του ΕΜΠ Αλέξανδρο Νικολούδη (1874-1944)και σηµατοδοτεί την αρχή της κατασκευής σπουδαίων κινηµατο-γράφων. Πρόκειται για µια αίθουσα κινηµατογράφου - στολίδι, ηοποία χαρακτηρίζεται ως «αναµφισβητήτως η µεγαλυτέρα, η τελειο-τέρα, η πολυτελεστέρα όλων των εν Αθήναις εν γένει της Ανατολήςκαι των πλείστων της Ευρώπης αιθουσών».Πώς είναι δυνατόν, λοιπόν, µε τέτοια προσόντα να µην χαρακτηρι-σθεί ως «Κέντρον του άνθους της αθηναϊκής κοινωνίας, του διπλω-µατικού σώµατος, της Αυλής, κέντρον του καλλιτεχνικού κόσµου». Κι

Ολύµπια, στην οδό Ακαδηµίας. Εκεί όπου σήµερα βρίσκεται η ΕθνικήΛυρική Σκηνή, ορθωνόταν κάποτε ένα όµορφο θέατρο το οποίο από το1916 και µετά µετατράπηκε σε κινηµατογράφο. Στην ιστορική φωτογρα-φία του Μεγαλοοικονόµου διακρίνεται η µεγαλοπρεπής είσοδος του κι-νηµατογράφου, διακοσµηµένη µε τις γιγάντιες ξύλινες φιγούρες τωνναυτών της Κροστάνδης. Η µετατροπή του κινηµατογράφου σε «χειµε-ρινά ανάκτορα» έγινε για τη διαφήµιση της ταινίας του Σεργκέι Αϊζεν-στάιν «Θωρηκτό Ποτέµκιν». Και µπορεί η προβολή της ταινίας το 1927να ενθουσίασε τους κοµµουνιστές που κατέκλυσαν τον κινηµατογράφο,δεν έγινε το ίδιο και µε τους αντιδραστικούς κύκλους. Με προεξάρχου-σα την «Εστία», ξεκίνησε µια καµπάνια ενάντια στην ταινία, µε αποτέ-λεσµα να απαγορευθεί η προβολή της. Αυτό µε τη σειρά του προκάλε-σε την αντίδραση του προοδευτικού κόσµου και έγινε µείζον πολιτικόζήτηµα. Για ηµέρες ήταν το κύριο θέµα της πρώτης σελίδας του Ριζο-σπάστη. Ύστερα από δύο βδοµάδες έντονων διαµαρτυριών, η απαγόρευ-ση ανακλήθηκε. Ο Ριζοσπάστης που φοβόταν ότι προβοκάτορες του κρά-τους θα προσπαθήσουν να προκαλέσουν νέα απαγόρευση, δίδει «εντο-λές» συµπεριφοράς στους θεατές: «Παρακολουθώντας όµως (οι εργάτεςθεατές) πρέπει να έχουν υπ’ όψει τους ότι εγκάθετοι ΠΟΥ ΕΧΟΥΝΣΥΜΦΕΡΟΝ να διακοπή η προβολή της ταινίας θα ζητήσουν να προκα-λέσουν σκηνές άλλοι απ’ αυτούς επευφηµώντας και άλλοι αποδοκιµά-ζοντας. Οι εργάτες τους τέτοιους πρέπει να τους καταγγέλλουν χωρίςθόρυβο στην υπηρεσία του θεάτρου. Γιατί δεν πρέπει να δοθή η ευκαι-ρία στους εγκάθετους να διακόψουν την προβολή, να επιτύχουν δηλαδήότι δεν µπόρεσαν να επιτύχουν µε τις επιτροπές λογοκρισίας και µε τιςεπιθέσεις του αντιδραστικού τύπου.»

Το 1911 διαθέτει τρεις χειµερινούς κινηµατο-γράφους, αλλά, προσέξτε, µε ταξική ταυτότητα:

τον «Κόσµο», και το «Ρουαγιάλ»στο Σύνταγµα για όλον τον κόσµο

και το «Πανελλήνιον»για την αριστοκρατία!

Οι κινηµατογράφοι, σιωπηλοί µάρτυρες ιστορικών γεγονότων. Τα Ηλύσια, στη Θεσσαλονίκη, βλέπουν τα πλήθη να πανηγυρίζουν την απελευθέρωση της πόλης. Στο τέλοςαυτής της µεγάλης διαδήλωσης ακολουθεί το «ξυπόλητο τάγµα» που έδωσε την έµπνευση στο Γκρεγκ Τάλλα για να δηµιουργήσει την υπέροχη ταινία. Το Τιτάνια, στηνΠανεπιστηµίου, δίπλα στο «Ρεξ», παρακολουθεί την αποχώρηση των γερµανικών στρατευµάτων τον Οκτώβριο του 1944. Οι πολίτες παραµένουν βουβοί περιµένοντας τηναποµάκρυνση του στρατού για να πανηγυρίσουν. Η φωτογραφία προέρχεται από κινηµατογραφικό φιλµ που γύρισε τις ηµέρες εκείνες ο Φιλοποίµην Φίνος.

εκ των ολίγων Κινηµατογράφων της Ελλάδος, είµεθα βέβαιοι ότι καιαι Αθήναι στερούνται οµοίου τοιούτου.Κινηµατογράφος - κοµψοτέχνηµα, ο οποίος δυστυχώς δεν διέφυγετης προσοχής του «εκσυγχρονιστικού» εµπορίου και µετετράπη στιςηµέρες µας σε εµπορικό κατάστηµα για κοµψές κυρίες. ∆εν θα ξε-χάσουµε, όµως, τη µεγάλη καινοτοµία που έφερε στην ελληνικήπραγµατικότητα: για την επιλογή του ονόµατός του διενεργήθηκεδηµοψήφισµα! (Χρόνια αργότερα, το 1960, θα γίνει το ίδιο και γιατον κινηµατογράφο «Αθήναιον» στην Κηφισίας.) Μια και βρισκόµα-στε στη Θεσσαλονίκη, θα ήταν άδικο να µην µνηµονεύσουµε µιαπαγκόσµια πρωτοτυπία της πόλης: τον πλωτό κινηµατογράφο! Σύµ-φωνα µε τον µύθο (δηλαδή τον Κ. Τοµανά), ο κινηµατογράφος λει-τουργούσε επάνω σε ένα ιστιοφόρο, αραγµένο απέναντι από το ση-µερινό καφενείο «Αιγαίον» και ονοµαζόταν «GERUSALEME» διότι οιδιοκτήτης του ήταν Εβραίος. Σύµφωνα µε την αποµυθοποιούσαπραγµατικότητα (διάβαζε Κινηµατογραφικό Αστέρα), ο κινηµατογρά-φος είχε στηθεί σε µια παλιοµαούνα και ονοµαζόταν «Κουρσάλ»διότι ο ιδιοκτήτης του ήταν Ισπανοεβραίος. Αυτά τα, έτσι κι αλλιώς,ωραία συνέβησαν το 1925, χρονιά κατά την οποία στην ίδια πόληπολλοί δαιµόνιοι επιχειρηµατίες, Εβραίοι και µη, µετατρέπουν σε κι-νηµατογράφους ό,τι βρουν µπροστά τους. Έτσι το Γενή Χαµάµ µετα-τρέπεται στον κινηµατογράφο «Αίγλη», το τζαµί Χαµζά Μπέη στο«Αλκαζάρ» και µια µεγάλη αποθήκη στο «Μοντέρν»!Κι ενώ Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι απασχοληµένες µε την αιώ-νια διαµάχη τους, µπαίνουν «σφήνα» οι Σέρρες! Το 1931 κτίζεται οπολυτελής κινηµατογράφος «Κρόνιον» (σε χώρο όπου από το

1920 λειτουργούσε κινηµατογράφος) µε σχέδια του Αυστριακούµηχανικού Ράιζερ. Φυσικά δεν θα µπορούσαν να λείπουν οι συ-γκρίσεις κι οι επιθετικοί προσδιορισµοί για το αδιαµφισβήτητο στο-λίδι της πόλης. Έτσι, λοιπόν, οι τοπικές εφηµερίδες δεν διστάζουννα το χαρακτηρίσουν ως το ωραιότερο κινηµατοθέατρο της Μακε-δονίας και εφάµιλλο των καλυτέρων αθηναϊκών!Για τα επεισοδιακά εγκαίνια του «Παλλάς» της Αθήνας το 1932, οοποίος αναµφισβήτητα είναι ο µεγαλοπρεπέστερος κινηµατογράφοςπου κατασκευάσθηκε ποτέ στην Ελλάδα, κάναµε λόγο στην αρχή. Ηπρόσφατη ανακαίνισή του σεβάσθηκε το παρελθόν και την ιστορία, ανκαι δεν φαίνεται ότι θα επαναλειτουργήσει ως κινηµατογράφος. ΟΠειραιάς, παρακολουθώντας την Αθήνα, δεν θα µπορούσε να µείνειπίσω. Έτσι, τρία χρόνια αργότερα από το κτίσιµο του κινηµατογράφουτου Μετοχικού Ταµείου Στρατού, αποκτά το δικό του «Παλλάς», πούαλλού, στο Πασαλιµάνι. Πρόκειται για έναν χειµερινό και έναν θερινόκινηµατογράφο «πολυτελέστατον από πάσης απόψεως». Ο χειµερι-νός έχει 1.274 θέσεις και ο θερινός 2.500!

Έρχεται ένας βασιλιάςΑλλά η Αθήνα επανέρχεται δυναµικά οικοδοµώντας ένα κινηµατο-γραφικό µεγαθήριο, σε αµερικανικά πρότυπα, τον πρώτο πολυκι-νηµατογράφο της χώρας, που υποχρεωτικά έπρεπε να ονοµασθεί«Βασιλιάς» ή επί το λατινικότερον «REX», διότι ήταν ο βασιλιάςτων κινηµατογράφων. Έτσι κι έγινε. Το 1936, χρονιά της εργατικήςεξέγερσης στη Θεσσαλονίκη και εγκαθίδρυσης της δικτατορίας της4ης Αυγούστου, ολοκληρώνεται η κατασκευή του µεγαλοπρε-

τογράφου «∆ιονύσια», στις 26 Νοεµβρίου 1926: «ΑΙ ΠΡΟΟ∆ΟΙΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Σήµερον τελούνται τα εγκαίνια του νέου Κινη-µατογράφου "Τα ∆ιονύσια". Τα "∆ιονύσια" κρίνονται ως το τελειότε-ρον οικοδόµηµα του είδους εν Ανατολή και από απόψεως αρχιτεκτο-νικής και από απόψεως διακοσµήσεως. Περιλαµβάνει µετά των θεω-ρείων 1000 καθίσµατα.»∆υστυχώς, ο κινηµατογράφος γκρεµίστηκε κατά την περίοδο τηςχούντας. Αλλά και οι εξ Ανατολής πρόσφυγες του συνοικισµού τηςΝέας Ιωνίας, στην Αθήνα, δεν θέλουν να µείνουν έξω από αυτόν

τον ιδιότυπο κινηµατογραφικό συναγωνισµό και δικαιούνται ναονειρεύονται. Γι’ αυτό και ο συντάκτης της προσφυγικής εφηµερί-δας Η Κυριακάτικη δεν µετράει τα λόγια του, αναγγέλλοντας ταεγκαίνια του πρώτου κινηµατογράφου στον συνοικισµό, το Πάσχατου 1926: «Την ίδρυσιν του κινηµατογράφου χαιρετίζωµεν µε χαράνδιότι είνε µία πραγµατική πρόοδος, διότι ούτος αποτελεί ένα αληθινόκέντρο αναψυχής ανάλογον µε τους οικονοµικούς πόρους των κατοί-κων, ένα κέντρον εξοχικόν, µπορεί να πει κανείς που θα προσελκύσηπολύν κόσµον και από τας Αθήνας.»Ο Βόλος, η πιο ανεπτυγµένη πόλη της Θεσσαλίας, δεν µπορούσενα υστερήσει ούτε της Αθήνας ούτε της Θεσσαλονίκης. Έτσι, το

1924-25 οικοδοµεί το δικό της κινηµατογραφικό στολίδι πουακούει στο όνοµα «Αχίλλειον». Αίθουσα µε σύγχρονο τεχνολογι-κό εξοπλισµό, καλαίσθητο εσωτερικό διάκοσµο και στέγη πουανοιγοκλείνει! Τα σχέδια του κινηµατογράφου εκπόνησε ο Βολιώ-της αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Αργύρης ή Χατζηαργύρης. [Το ευ-τύχηµα είναι ότι χάρις σε µια λαϊκή κινητοποίηση, το 1990, το«Αχίλλειον» σώθηκε από τις µπουλντόζες και εξακολουθεί να λει-τουργεί µε ευθύνη του ∆ήµου Βόλου. Επίσης σώθηκε και λει-τουργεί µε επιτυχία ένας από τους πιο παλαιούς θερινούς κινηµα-τογράφους της πόλης, η «Εξωραϊστική» (από το 1930), που στή-θηκε στην αυλή της Εξωραϊστικής Λέσχης]. Αντεπίθεση από τηνΑθήνα. Τον Μάη του 1930 ανοίγει το θερινό κινηµατοθέατρο «Έσπε-ρος», στην οδό Πατησίων. Ο συντάκτης του ΚινηµατογραφικούΑστέρος είναι σίγουρος ότι «όµοιον δεν θα υπάρχη εις όλην τηνΕγγύς Ανατολήν».Νοµίζετε, όµως, ότι η Θεσσαλονίκη δεν θα απαντήσει στην πρό-κληση; Θα κατασκευάσει κάτι καλύτερο από αυτό που υπάρχειστην Αθήνα. Η απάντηση έρχεται έξι µήνες αργότερα µε το «Ηλύ-σια», «ένα αληθινό κοµψοτέχνηµα και στόλισµα δια την πόλιν», πουδεν συγκρίνεται µε τους κινηµατογράφους της Ανατολής, αλλά τηςΕυρώπης! Αι εξωτερικαί εµφανίσεις του νοεδµήτου κτιρίου είναιανώτεραι πολλών µεγάλων κινηµατογράφων της Ευρώπης, ο εσωτε-ρικός διάκοσµος πλουσιώτατος τελείως µοντέρνος. Η ηλεκτρική εγκα-τάστασις του τόσον της προσόψεως όσον και η εσωτερική, χάρµαοφθαλµών, πρωτοφανής δια την Ελλάδα. Εν ολίγοις από απόψεωςεµφανίσεως, εσωτερικής διαρρυθµίσεως, πλούτου και ανέσεως, είνε

Παλλάς, στο Παγκράτι. Ένας από τους «ηµικεντρικούς», όπως χαρακτηρίζονταν από τους διανοµείς οι εκτός κέντρου κινηµατογράφοι, ο οποίος συνεχίζει να λειτουργεί.Ανήκει σε εκείνες τις προσπάθειες των γειτονιών της Αθήνας να αποκτήσουν κινηµατογράφους εφάµιλλους του κέντρου. Γι’ αυτό όταν κτίσθηκε, ο «ανταποκριτής» τουπεριοδικού Παρλάν στη γειτονιά του Παγκρατίου, έγραφε µε υπερηφάνεια: Εις την συνοικίαν µας από πολλού καιρού λειτουργεί ο γνωστός κινηµατογράφος «Παλλάς»υπό την διεύθυνσιν του κ. Φ. Κρέµερ. Είναι δε είς από τους µεγαλυτέρους κινηµατογράφους των Αθηνών, κείται επί της λεωφόρου Υµµητού (Τέρµα Παγκρατίου). Ο κι-νηµατογράφος «Παλλάς» ιδρύθηκε από τον επιχειρηµατία Ευ. Αθανασιάδη. Στην αρχή της λειτουργίας του πέρασε µια µεγάλη κρίση. Υπήρχαν ηµέρες που έπαιζε µε ένανκαι δύο θεατές. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι γειτνίαζε µε τους πολυπληθείς προσφυγικούς συνοικισµούς όπως του Βύρωνα και της Καισαριανής. Σύντοµα η κατάστασηαντιστράφηκε.

Ιντεάλ, στην οδό Πανεπιστηµίου. Ο κινηµατογράφος ο οποίος µοιάζει µε τον φοίνικα που ξαναγεννιέται από τις στάχτες. Στις 4 Ιουνίου του 1933 εκδηλώθηκε η πρώτηπυρκαγιά στην ιστορία του πολύπαθου κινηµατογράφου. Η φωτιά ξέσπασε στις 9.30 το πρωί. Κάηκε ολοσχερώς το ξύλινο εσωτερικό του και κατέρρευσε η στέγη του. ∆ενκινδύνευσαν θεατές διότι δεν ήταν ώρα προβολής. Κινδύνευσαν, όµως, δύο οικογένειες που έµεναν µέσα στον κινηµατογράφο! ∆ύο πολυµελείς οικογένειαι, αναφέρει τοσχετικό ρεπορτάζ, αίτινες διέµενον εντός του θεάτρου, αποκλεισθείσαι προς στιγµήν υπό του πυρός εκινδύνευσαν να καούν. Αι οικογένεια αυταί είνε των κ.κ. Μούτσου,µηχανικού του κινηµατογράφου και Λεονταρίτη, επιστάτου αυτού. Οι πυροσβέσται κατόπιν υπερανθρώπων προσπαθειών κατώρθωσαν να διασώσουν αυτάς. Υπέστησαν µό-νον εγκαύµατα η κ. Λεονταρίτη και η θυγάτηρ αυτής Αγλαΐα. Το περιστατικό αυτό αποκάλυψε µια τραγική πραγµατικότητα: υπήρχαν µηχανικοί κινηµατογράφου οι οποίοι,λόγω οικονοµικής ανέχειας, έµεναν µέσα στους κινηµατογράφους!

Είνε η πρώτη αν µη και αποκλειστικήθεαµατική απόλαυσις του ελληνικού κοινού.

Το εισιτήριον ήταν 2 δραχµές,κι ο κόσµος άρχισε να τρέχη άφθονος...

µη φυγή από τη σκληρή πραγµατικότητα, είναι το πιο φθηνό ταξίδι στοόνειρο για τους ανθρώπους που προσπαθούν να βγουν από µια κό-λαση. Από εδώ και πέρα ξεκινά η περίοδος µιας εκπληκτικής άνθη-σης όπου πλέον η ποσότητα κυριαρχεί της ποιότητας, από αρχιτε-κτονική άποψη, και ολοκληρώνεται αυτό το µικρό χρονικό.

Αναγκαστικός επίλογοςΣτη ροή του κειµένου που προηγήθηκε, δόθηκε το σηµερινό στίγµακάποιων κινηµατογραφικών οικοδοµηµάτων. Τα περισσότερα χάθη-καν. Ο τελικός απολογισµός µάλλον είναι απογοητευτικός. Η βιοµη-χανία του θεάµατος έχει καταφέρει σε µεγάλο βαθµό να αποδοµή-σει τον κινηµατογράφο ως κοινωνική πράξη και να τον µετατρέψει σεατοµική κατανάλωση ψηφιακών εικόνων. Γι’ αυτό έχει σηµασία νακλείσουµε µε εκείνα τα στίγµατα (δεν µιλάµε για κινήµατα) αντίστα-σης στην ισοπεδωτική λαίλαπα. Χάρις στην κινητοποίηση των Σερ-ραίων, το «Κρόνιον» εξακολουθεί, αν και πληγωµένο από το πέρα-σµα του χρόνου, να πραγµατοποιεί προβολές. Το «Αχίλλειον» στονΒόλο, µε ευθύνη του ∆ήµου πια προσπαθεί να βρει και πάλι το κοι-νό του. Είναι ευτύχηµα που η Ταινιοθήκη της Ελλάδας θα στεγασθείστον χώρο του παλαιού κινηµατογράφου «Λαΐς», στον Βοτανικό

(λειτούργησε το 1948) κι έτσι ο παλαιός θερινός θα επαναλειτουρ-γήσει. Ο όµιλος Ακροπόλ Χαραγκιώνης ανέλαβε τη µακρόχρονη εκ-µετάλλευση του ιστορικού κινηµατογράφου «Άστορ», στην οδό Στα-δίου και σκοπεύει να τον ανακαινίσει και να τον εντάξει στην εµπορι-κή και ψυχαγωγική στοά Galleria Κοραή, στην οποία περιλαµβάνεταιο κινηµατογράφος «Άστυ». Με την ευκαιρία να θυµηθούµε ότι καιτο «Άστυ» χρειάσθηκε κινητοποίηση και κρατική παρέµβαση για νασωθεί, αφού κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο µνηµείο. Οι θερινοί κι-νηµατογράφοι της Κηφισιάς «Μποµπονιέρα» (από το 1919) και«Χλόη» εξακολουθούν να λειτουργούν ως κινηµατογράφοι και του-λάχιστον µέχρι τώρα δεν υπάρχει πρόθεση από την πλευρά τουΥΠΕΧΩ∆Ε (όπως φάνηκε από απάντηση ερώτησης στη Βουλή) ναεπιτρέψει την αλλαγή χρήσης. Άλλωστε υπάρχει η υπουργική από-φαση του 1997, µε την οποία 47 θερινοί κινηµατογράφοι στο Λεκα-νοπέδιο της Αθήνας έχουν χαρακτηρισθεί διατηρητέοι.Βεβαίως, ο δρόµος είναι µακρύς µπροστά µας. Η σωτηρία των ιστο-ρικών κινηµατογράφων (εκείνων οι οποίοι απέµειναν) δεν αποτελείεπιστροφή στο παρελθόν, αλλά διατήρηση της ιστορικής µνήµης.Και η ιστορική µας µνήµη χρειάζεται περισσότερη ενεργό δράση.

ΠΗΓΕΣ Νίκος Θεοδοσίου, ΣΤΑ ΠΑΛΙΑ ΤΑ ΣΙΝΕΜΑ, εκδόσεις ΦΙΝΑΤΕΚ, 2000.Νίκος Θεοδοσίου, Ερωτοστάσια κινουµένων σκιών - Οι παλιοί κινηµατογράφοι της Αθήνας, υπό έκδοση από τον Αιγόκερω.∆ανιήλ Αθ. Ορφανουδάκης, Ο κινηµατογράφος στην Ελλάδα - Ένας αιώνας αρχιτεκτονική του κινηµατογράφου.Χαρίλαος Πατέρας, Κινηµατογράφοι της Αθήνας (1896-2006), εκδόσεις Συλλογές, Αθήνα.Κώστας Τοµανάς, Οι κινηµατογράφοι της Παλιάς Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1993.Βασίλης Τζανακάρης, Το Θέατρο και ο Κινηµατογράφος εις την "καλλίστην πόλιν" των Σερρών, από τα τέλη του 19ου αιώνα µέχρι το λυκόφως του 20ου,έκδοση του περιοδικού ΓΙΑΤΙ, Σέρρες 2003.Περιοδικό «Εν Βόλω», αφιέρωµα Κινηµατογράφος, τχ. 19, Οκτώβριος - ∆εκέµβριος 2005.

Ιντερνετ: «Στα παλιά τα σινεµά», στη διεύθυνση www.cinefilip.gr Ένας δικτυακός τόπος µε πληροφορίες και φωτογραφίες για τους παλαιούς κινηµατογράφους,τον οποίον δηµιούργησε και συντηρεί ο Νίκος Θεοδοσίου.

Ορφέας, στην οδό Βουλιαγµένης. Ένα 20άχρονο προσφυγόπουλο από τη Σµύρνηήταν ο Λευτέρης Σκλάβος όταν το 1936, έχοντας µέσα του το µικρόβιο του κινη-µατογράφου, έστησε το πρώτο του σινεµά. Νοίκιασε ένα οικόπεδο όπου πριν βο-σκούσαν οι αγελάδες ενός χασάπη και το µετέτρεψε σε κινηµατογράφο ο οποίοςέµελλε να αφήσει ιστορία. Τον ονόµασε «Ορφέα», ήταν θερινός, αλλά λειτουργού-σε µέχρι τα Χριστούγεννα! Κάθε ∆ευτέρα κατέβαινε στην Αθήνα και µάζευε τιςχάρτινες γιγαντοαφίσες που κατέβαζαν οι κινηµατογράφοι πρώτης προβολής για ναστολίζει τους δικούς του κινηµατογράφους. Έτσι σώθηκε το µεγαλύτερο µέρος απότο εφήµερο, αλλά πολύτιµο κινηµατογραφικό παρελθόν µας. Σήµερα, ένας απόγο-νος του παλαιού «Ορφέα» λειτουργεί στη Σαρωνίδα µε τη διεύθυνση του γιου τούΛευτέρη, Πωλ Σκλάβου, ενώ ένας δηµοτικός κινηµατογράφος, κοντά στο σηµείοόπου βρισκόταν ο πρώτος, τιµητικά έχει ονοµασθεί κι αυτός «Ορφέας».

πούς «Κτιρίου Θεαµάτων», στην οδό Πανεπιστηµίου. Αρχές του1937 πραγµατοποιούνται τα εγκαίνια. Εδώ πλέον δεν αρκούν οισυγκρίσεις ούτε µε κινηµατογράφους της Ανατολής ούτε της ∆ύ-σης. Γι’ αυτό και ο ρεπόρτερ του Κινηµατογραφικού Αστέρος, µιλώ-ντας για τον διακοσµητικό φωτισµό της εντυπωσιακής πρόσοψηςτου κτιρίου, φθάνει στο σηµείο να παροµοιάζει το «REX» µε τηνΑκρόπολη! Αρχικά σχεδιάσθηκε για να στεγάσει έναν υπερπολυ-

τελή κινηµατογράφο, ένα θέατρο για τη Μαρίκα Κοτοπούλη, ντάν-σινγκ καµπαρέ και άλλα κέντρα αναψυχής. Αλλά λίγο πριν από ταεγκαίνια, η αίθουσα του υπογείου, η οποία αρχικά προοριζόταν γιακαµπαρέ, µετατρέπεται σε κινηµατογράφο. Όχι, όµως, έναν συνη-θισµένο κινηµατογράφο. Είναι ο «πρωτοτυπώτερος» των υπαρχό-ντων στη χώρα, όπως γράφηκε, αφού προβάλλει αποκλειστικάζουρνάλ (επίκαιρα γεγονότα από όλον τον κόσµο), σορτς (ταινίεςµικρού µήκους) και ντοκιµαντέρ. Ονοµάζεται Σινέ Ακ (σινεµά τωνακτυαλιτέ), αλλά καθιερώνεται ως ΣΙΝΕΑΚ και γίνεται θρύλος.Παραµονές του ∆ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου, και συγκεκριµένατον Σεπτέµβρη του 1939, λειτουργούν στην Ελλάδα 280 κινηµατο-γράφοι, αριθµός σχεδόν διπλάσιος από αυτόν του 1935 όταν υπήρ-χαν 150 αίθουσες. Το ένα τρίτο από αυτούς βρίσκεται στην πρωτεύ-ουσα. Η Αθήνα διαθέτει 9 κινηµατογράφους πρώτης προβολής, 25δεύτερης ή συνοικιακούς και 65 θερινούς. Φυσικό είναι κατά την πε-ρίοδο της γερµανικής κατοχής να µην εµφανισθεί κανείς νέος κινη-µατογράφος. Μόλις όµως η χώρα ελευθερώνεται, έστω κι αν ηεσωτερική πολιτική κατάσταση εξελίσσεται ανώµαλα µε κατάληξη

τον αιµατηρό Εµφύλιο πόλεµο της περιόδου 1946-49, στην Αθήνααναγγέλλεται η κατασκευή ενός ακόµη κινηµατογράφου: Σε σύντο-µο χρονικό διάστηµα, οι 10 κινηµατογράφοι πρώτης προβολής τωνΑθηνών θα γίνουν 11. Η καινούργια αυτή αίθουσα κτίζεται ή µάλλοναποπερατούται στην Οµόνοια, αρχάς Αγίου Κωνσταντίνου, και ανήκειακίνητον και επιχείρησις εις τον µηχανικό αρχιτέκτονα κ. Ζακ Μοσσέ. Ονέος αυτός κινηµατογράφος, µε τον προσωρινό τίτλο: "Σινέ - Σταρ",διαθέτει µια πολυτελεστάτη αίθουσα µε 1100 άνετα καθίσµατα. Όπωςκαταλάβατε, πρόκειται για το «Σταρ», αφού το προσωρινό όνοµαέγινε µόνιµο, ένας κινηµατογράφος που εξακολουθεί να στέκεταιορθός ανάµεσα σε άσχηµες και άχαρες µεταπολεµικές πολυκατοι-κίες, και συνεχίζει να λειτουργεί ως κινηµατογράφος εξυπηρετώνταςόµως µη κινηµατογραφικές ανάγκες. Λίγο αργότερα ο αρχιτέκτονάςτου, ο Ζακ Μοσσέ, κάνοντας υπέρβαση του προπολεµικού ανταγω-νισµού ανάµεσα στην πρωτεύουσα και τη συµπρωτεύουσα, ανεβαί-νει στη Θεσσαλονίκη και κτίζει κι εκεί ένα κινηµατογραφικό συγκρό-τηµα υψηλών προδιαγραφών: το «Ολύµπιον» µέγαρο, στην πλα-τεία Αριστοτέλους.Το «Ολύµπιον», στον αρχικό σχεδιασµό, περιλάµβανε µια υπόγειααίθουσα όπου λειτουργούσε κινηµατογράφος επικαίρων, ισόγειοκαι τέσσερις ορόφους διαµερισµάτων µε δύο κινηµατοθέατρα. Η µι-κρότερη αίθουσα, στον τελευταίο όροφο, ήταν θερινή και έκλεινεµε κινητή οροφή. Με αυτούς τους δύο κινηµατογράφους ολοκληρώ-νεται το πρώτο µισό του αιώνα που σηµαδεύθηκε από την οικοδόµη-ση των µεγαλύτερων και πολυτελέστερων «ναών» της 7ης τέχνης,στην Ελλάδα. Κλείνει και το κεφάλαιο του Εµφυλίου, οι στρατιές τωνηττηµένων διασκορπίζονται στις Ανατολικές χώρες, χιλιάδες άλλοι σύ-ρονται σε εξορίες, τα εκτελεστικά αποσπάσµατα δουλεύουν ασταµάτη-τα αλλά... το καλοκαίρι του 1950 είναι ο θρίαµβος του θερινού σινε-µά. Στις συνοικίες ξεφυτρώνουν ολοένα καινούρια. Είναι η ολιγόδραχ-

Άστυ, στην οδό Κοραή. Ο κινηµατογράφος δεν ήταν στα αρχικά σχέδια των κατασκευαστών του µεγάρου της Εθνικής Ασφαλιστικής Εταιρείας το 1936-38. Στο κτίριο, τοοποίο κατασκευάσθηκε βάσει σχεδίων του καθηγητή του ΕΜΠ Εµµ. Κριεζή και του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά, µια µεγάλη αίθουσα του υπογείου προοριζόταν γιααίθουσα πατινάζ. Η µεγάλη άνθηση του κινηµατογράφου ώθησε τους ιδιοκτήτες του να τη µετατρέψουν σε κινηµατογράφο, έστω κι αν δεν διέθετε τις κατάλληλες προ-διαγραφές (µικρό ύψος και κολώνες µέσα στην αίθουσα). Επρόκειτο να προβάλλει, όπως το «Σινεάκ», ταινίες επικαίρων, και γι’ αυτό ίσως να µην ενδιέφερε τόσο η ακα-ταλληλότητα του χώρου. Σε αυτόν τον κινηµατογράφο, το 1952, ξεκινά τη δραστηριότητά της η Κινηµατογραφική Λέσχη Αθηνών µε τα αποκαλούµενα "Sunday Matinees"(κυριακάτικες πρωινές προβολές). Το «Άστυ» είναι ο µοναδικός κινηµατογράφος που είχε το θλιβερό προνόµιο, κατά την περίοδο της Γερµανικής Κατοχής, να βρίσκεταιακριβώς επάνω από έναν τόπο µαρτυρίου: το καταφύγιο του µεγάρου της Εθνικής Ασφαλιστικής που είχε µετατραπεί από τις δυνάµεις κατοχής σε κρατητήριο και χώροβασανισµού. Οι µηχανικοί προβολής του κινηµατογράφου, για να µπουν στην καµπίνα, ήταν υποχρεωµένοι να περνούν µπροστά από τα κελιά. Το µόνο που µπορούσαν νακάνουν, ήταν να ρίχνουν κρυφά στους κρατούµενους τρόφιµα και τσιγάρα.

Την πρωτεύουσαν αλλά και ταςκυριωτέρας επαρχιακάς πόλεις λυµαίνεται

κυριολεκτικώς ο κινηµατογράφος

*Ο Νίκος Θεοδοσίου είναι σκηνοθέτης

χαµένοι στη µετάφρασηο ελληνικός κινηµατογράφος στο ∆ιαδίκτυοΜέχρι σήµερα, οι εξελίξεις σχετικά µε το Ίντερνετ δεν µας άφηναν να πάρουµε ανάσα, αλλάζοντας, µε-ταξύ άλλων, το σκηνικό σε ό,τι αφορά τον κινηµατογράφο σε όλες του τις εµπορικές, αλλά και καλλι-τεχνικές πτυχές. Ο ερχοµός του ∆ικτύου (Grid), το καλοκαίρι θα φέρει επανάσταση στις ταχύτητες σύν-δεσης, και βέβαια στον τρόπο που συλλέγουµε και αποθηκεύουµε την πληροφορία. 10.000 φορές τα-χύτερο από το Ίντερνετ, το ∆ίκτυο θα µειώσει τις τρεις ώρες που χρειάζονται για να κατεβάσει κανείς µιαταινία στον υπολογιστή του σε λίγα δευτερόλεπτα, και θα ανατρέψει ριζικά πολλές πραγµατικότητες τουσήµερα. Τι µέλλει γενέσθαι; Ποιες είναι οι νέες προοπτικές που διανοίγονται για τον χώρο του κινηµα-τογράφου, ποιες οι προκλήσεις και ποιοι οι κίνδυνοι για τους δηµιουργούς, τις αίθουσες, το κύκλωµαπαραγωγής και διανοµής;Λίγο πριν βυθιστούµε στους νέους αυτούς λαβύρινθους, επιχειρούµε µια χαρτογράφηση της σηµερινήςπραγµατικότητας σε ό,τι αφορά το Ίντερνετ και τον κινηµατογράφο.

Κατερίνα Ευαγγελάκου σκηνοθέτις

Λουκία Ρικάκη σκηνοθέτις

Κυριάκος Χατζηµιχαηλίδης δηµιουργός του t – short.gr και τoυ Big Bang.gr

Ιωσήφ Πρωιµάκης δηµιουργός του blog Movies for the Masses (http://mftm.blogspot.com)

Βασίλης Κατσούφης πρόεδρος ΣΑΠΟΕ και της εταιρείας Stefi

Μιχάλης Σαραντινός γενικός διευθυντής της εταιρείας Steficon

Κωνσταντίνος Πιλάβιος σκηνοθέτης, δηµιουργός του The series (www.cpil.info/theseries )

Χρήστος Ζαχαράκης σκηνοθέτης

επιµέλεια: Νίκος Αναγνωστός, Νίκη Κατσαντώνηφωτό: Μαρίνα Κοντί

Στη συζήτηση συµµετείχαν οι:

ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ: Από τότε που υπάρχειτο Ίντερνετ, υπάρχει µια διαφωνία σχετικά µε τοαν είναι µέσο ή ∆ίκτυο. Για εµένα αυτή είναι ηουσία του προβλήµατος. Στην αρχή οι περισσό-τεροι νόµιζαν ότι είναι άλλο ένα µέσο, όπως ητηλεόραση, η εφηµερίδα, το περιοδικό. Σας θυ-µίζω εδώ, ότι το ταχυδροµείο εφευρέθηκε σταµέσα του προηγούµενου αιώνα στην Μ. Βρετα-νία σαν µέσο διανοµής περιεχοµένου - για ναµοιράζονται εφηµερίδες. Σαν τέτοιο απέτυχε. Μέ-χρι που κάποιος είχε την ιδέα να χρησιµοποιή-σουµε την υπηρεσία του ταχυδροµείου για ναανταλλάσσουµε µεταξύ µας γράµµατα. Κι έτσι τοταχυδροµείο πέθανε σαν ένα µέσο διανοµής αλ-λά επέζησε σαν ένα ∆ίκτυο. Τελικά το Ίντερνετ εί-ναι µέσο ή δίκτυο; Θα δείξει.

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ: Λυπάµαι πουτο λέω, αλλά για πολλόυς αυτά είναι ψιλά γράµ-µατα, γιατί -κατά τη γνώµη µου- στην Ελλάδα τοΊντερνετ είναι τροµερά υποβαθµισµένο. Είµαστετόσο πίσω που δεν ξέρουµε πόσα χιλιόµετρα τηνώρα πρέπει να τρέξουµε για να προλάβουµε τιςεξελίξεις.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΤΣΟΥΦΗΣ: Ίσως πολλοί πιστεύουνότι το Ίντερνετ είναι ένα παιχνίδι µε πολλά λεφτάγια πολύ λίγους.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΙΛΑΒΙΟΣ: Συµβαίνει όµως τοαντίθετο. Το The series το κάναµε ουσιαστικά ωςένα πείραµα, για την πλάκα µας. Και την επόµενηµέρα που βγήκε το είχαν δει 5.000 άνθρωποι.Εξαπλώθηκε µέσα σ’ ένα βράδι, το έγραψαν κά-ποια blogs, και ξαφνικά από το τίποτα έγινε έναµπαµ, µε µηδέν λεφτά.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΕΥΑΓΓΕΛΑΚΟΥ: Είναι πολύ σπουδαίαιστορία το ζήτηµα της σύνδεσης ανάµεσα στις ται-νίες και στην κίνηση των ταινιών µέσα από αυτέςτις καταπληκτικές λεωφόρους, που έλεγε ο Ου-µπέρτο Έκο. Στην Πορτογαλία, που πήγα πρό-σφατα µε την τελευταία µου ταινία, παρακολού-θησα µια συζήτηση µε Αµερικανούς σκηνοθέτεςκαι παραγωγούς, που δουλεύουν πια σχεδόναποκλειστικά µέσω Ίντερνετ. Γι’ αυτούς είναι θεµε-λιώδες πλέον ζήτηµα η ανίχνευση ενός πιθανούκοινού που δεν µας ξέρει και η επαφή µαζί του.

ΛΟΥΚΙΑ ΡΙΚΑΚΗ: Μα υπάρχει ένα κοινό πουενηµερώνεται, αναζητά και βρίσκει αυτό που τοενδιαφέρειµέσω Ίντερνετ. Εγώ µέσω του site καιτων blogs που έχω πουλώ κατά µέσον όρο πέ-ντε ταινίες µου την εβδοµάδα µε αντικαταβολή.Και πολλά µηνύµατα που έρχονται είναι από τοεξωτερικό. Βέβαια, δεν είναι τζίρος που θα αλ-λάζει τη ζωή µου, αλλά δεν ξέρω µε ποιόν άλλοτρόπο θα µπορούσε να γίνει. Αν υπήρχε σαν ση-µείο αναφοράς ένα καλό site µε θεµατικές, πι-στεύω ότι αυτό θα µπορούσε να γίνει ακόµα πιοοργανωµένα.

ΙΩΣΗΦ ΠΡΩΙΜΑΚΗΣ: Η διαδικασία που κάνει ηΛουκία µε τα πέντε DVD την εβδοµάδα θα περί-µενε κανείς να γίνεται πριν από πέντε χρόνια. Σή-

µερα θα µπορούσε µε ένα email να στέλνει τηνταινία κατευθείαν στον ενδιαφερόµενο.

ΡΙΚΑΚΗ: Σίγουρα, αλλά θέλει οργάνωση, υπο-δοµή. Τώρα το διαχειρίζοµαι µόνη µου γιατί δενπιστεύω ότι ένα γραφείο διανοµής θα ασχοληθείµε το να πουλήσει ένα DVD µε τον τρόπο που τοκάνω εγώ.

ΕΥΑΓΓΕΛΑΚΟΥ: Και όταν λέµε διανοµή στο Ίντερ-νετ τι εννοούµε; Αναφερόµαστε σε µικρές «γιάφ-κες», κάποιους ανθρώπους που αναζητούν µι-κρές ανεξάρτητες ταινίες, όχι για την µαταιοδοξίατου σκηνοθέτη τους αλλά για την συντροφιά καιµόνο- αφού το έκανες το ρηµάδι και κάποιον τονενδιαφέρει, γιατί να µην το δει; Μέχρι, βέβαια,την πιθανότητα να καταφέρει να φτάσει σε έναστάδιο σχέσης παραγωγής και ανώνυµου κοινούπου, πιθανώς, να θέλει να εµπλακεί σε ένα τέτοιοπαιχνίδι. Εγώ το βλέπω σαν ένα παιδικό παιχνίδι,όχι σαν µια στεγνή οικονοµική σχέση.

ΡΙΚΑΚΗ: Μα το Ίντερνετ έχει πολύ παιχνίδι, ού-τως ή άλλως.

ΕΥΑΓΓΕΛΑΚΟΥ: Εγώ νιώθω ότι είναι κάτι σαν τονγκρινιάρη: ανεβαίνεις, κατεβαίνεις, χάνεσαι, φεύ-γεις, πάλι από την αρχή.

ΠΡΩΙΜΑΚΗΣ: Στην Ελλάδα αυτή την στιγµή δενυπάρχουν δυνατότητες για µια ιδιωτική εταιρείανα µπει στον τοµέα της online διανοµής και προ-βολής, αλλά στην Αµερική αυτά τα πράγµατα γί-νονται. Είναι πολύ απλά. Καινούργια ταινία, µετρία δολάρια την έχεις σε µισή ώρα σπίτι σου, πα-λιά ταινία το ίδιο µε δυο δολάρια, το Σαββατοκύ-ριακο προσφορές. Την κατεβάζεις στο κινητό σου,και έχεις ένα βιντεοκλάµπ στην τσέπη σου, τοσυνδέεις µε την τηλεόρασή σου και βλέπεις όποιαταινία θέλεις, συνδυάζοντας την ευκολία και τηνδύναµη του Ίντερνετ µε την άνεση του σαλονιούσου. Εκεί είναι το µέλλον της ιντερνετικής διανο-µής της ταινίας. Όταν θα στην φέρει στο σαλόνισου. Σίγουρα για τον ιδιώτη είναι πιο δύσκολο,αλλά νοµίζω ότι η ουσία είναι η εξής: η Odeon, ηAudiovisual, ενδιαφέρονται να ασχοληθούν µε τοΊντερνετ, να ανοίξουν την βιβλιοθήκη τους;

ΚΑΤΣΟΥΦΗΣ: Τις εταιρείες τις ενδιαφέρει έτσι κιαλλιώς. Το θέµα είναι κατά πόσο µια εταιρείαπου κάνει εκµετάλλευση on demand µπορεί ναβάλει και ένα όριο, ένα “πρέπει”, π.χ. ότι µετάαπό δέκα χρόνια τις µικρού µήκους ταινίες θαµπορεί να τις ανεβάζει στο ∆ιαδίκτυο.

Μιχάλης ΣαραντινόςΒασίλης ΚατσούφηςΚατερίνα Ευαγγελάκου

Που είµαστε και τι κάνουµε;

Η πολιτεία πρέπει να ασχοληθεί πιο σοβαρά µεαυτά τα πράγµατα. Πρέπει να µπουν κανόνες,γιατί από την στιγµή που δεν υπάρχουν κανόνεςδεν µπορείς να κάνεις τίποτα, σε όλα είσαι ή πα-ράνοµος ή ηµιπαράνοµος ή δεν υπάρχεις.

ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ: Ο Βασίλης λέει ότι ο ρόλος τουκράτους είναι να δηµιουργήσει τις υποδοµές. Αςαναφέρω, ενδεικτικά, το παράδειγµα των οπτι-κών ινών, για τις οποίες αυτή τη στιγµή σκάβεταιη Αθήνα. Πράγµατι, εκεί ο ρόλος του κράτους εί-ναι να περάσει τις υποδοµές. Σταµατάει όµωςστην οπτική ίνα η υποδοµή, ή µήπως πρέπει ναεπεκταθεί και στη χρηµατοδότηση του site π.χ.του Κυριάκου και του Ιωσήφ; - γιατί και αυτόυποδοµή είναι.

ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ: Υπάρχει η ιδιωτική πρωτο-βουλία αλλά και µια άλλη κατάσταση πραγµά-των, πιο δυναµική, που αφορά την Πολιτεία. Εί-ναι “απλό” να δηµιουργήσουµε τη βάση εκείνηπου θα ανυψώσει τον ελληνικό κινηµατογράφο.Αλλά πρέπει να το δούµε σε βάθος χρόνου. Γιατίαν µια διανοµή στις αίθουσες είναι για µια εβδο-µάδα, η διανοµή στο διαδίκτυο είναι δια παντός.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ: παρατείνεις το χρόνο ζω-ής ενός πολιτιστικού προϊόντος. Είναι µια παρά-µετρος που δεν πρέπει να ξεχνάµε. Η ταινία θαείναι στο διηνεκές και κάποια στιγµή µπορεί ναφέρει χρήµατα.

ΠΙΛΑΒΙΟΣ: Αυτό που µου αρέσει πιο πολύ στοΊντερνετ είναι ότι κάνεις κάτι και κάποιος θα τοδει, δεν υπάρχει περίπτωση. Και σίγουρα πάνωαπό εκατό άτοµα, µπορεί σ’ έναν χρόνο, µπορείσ’ έναν µήνα, θα το δουν όµως.

ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ: Για να έρθει και η άλληπλευρά, η µη ανεξάρτητη, που εµπλέκει και πε-ρισσότερες διαδικασίες: η αγορά σε µεγαλύτεροκοινό χρειάζεται µεγαλύτερο οικονοµικόbackground κατασκευής, δηµιουργίας, υποδοµήςκαι διαχείρισης. Το κράτος θα πει “ναι, θα κά-

νουµε ευρυζωνική υποδοµή στην Ελλάδα”. Απόεκεί και πέρα το δέντρο διαχωρίζεται στα κλαδιάτου. Τι κάνουµε για το κλαδάκι του κλαδιού πουείναι ο κινηµατογράφος στο Ίντερνετ; Τίποτα. ∆ενξέρω αν είναι ευθύνη της πολιτείας, πρέπει όµωςνα είναι επιθυµία της. Έχει µεγάλη διαφορά. Ηεπιθυµία είναι που είναι δηµιουργική. Η ευθύνηείναι καταναγκαστική. Για εµένα, που δουλεύωκατά 98% στο σινεµά και στη µικρού µήκους,νοµίζω ότι αυτή η καθυστέρηση µπορεί να οφεί-λεται κυρίως στο οικονοµικό κοµµάτι, αλλά είναιάµεσα συναρτώµενη µε το ότι είναι λάθος άν-θρωποι σε λάθος θέσεις. Και δεν µιλάµε για ένανή για δυο. Το όραµα του ενός µόνου του δεν γί-νεται. Πρέπει να κάνουµε µια οµάδα πραγµάτων.

Όπως συµβαίνει συχνά, όταν σε ένα θέµα περιπλέ-κεται η πολιτεία τα πράγµατα δείχνουν απαισιόδο-ξα. Σίγουρα όµως δεν είναι έτσι. Η η ελληνική αγο-ρά µπορεί να κερδίσει το χαµένο χρόνο.

ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ: Φτιάχνουµε τώρα, µε επιδότησηαπό την Κοινωνία της Πληροφορίας, ένα portal,το Greek Scripts.com. Εκεί σεναριογράφοι θα κα-ταθέτουν περιλήψεις µε µια ειδική σκηνή από τοσενάριό τους, και θα βαθµολογούνται από µιαδική µας επιτροπή αλλά και από το κοινό. Όσασενάρια εγκρίνονται θα τα φέρνουµε σε επαφήµε εταιρείες παραγωγής ανά την Ευρώπη. Αρχικάθα γίνει µόνο στα Ελληνικά, και στη συνέχεια θατο µεταφράσουµε στα Αγγλικά και στα Γερµανι-κά. Είναι µια πανευρωπαϊκή προσπάθεια καιπροσπαθούµε να συµβληθούµε µε αντίστοιχαΙνστιτούτα όπως π.χ. το Μεσογειακό ΙνστιτούτοΚινηµατογράφου, ώστε να έχουµε ευρύτερη συ-νεργασία και µε καταξιωµένους σεναριογράφους.

ΡΙΚΑΚΗ: Εξάλλου, οι έρευνες δείχνουν ότι αυτήπου ευνοείται κυρίως από την διαδικτιακή διανο-µή είναι η ανεξάρτητη παραγωγή. Πολύ σύντοµαοι ανεξάρτητες πωλήσεις θα είναι ίδιες περίπουµε τις mainstream. Οι έρευνες δείχνουν ότι είναι1:1. ∆ηλαδή όταν θα έχω τη δυνατότητα να πά-ρω την ταινία της Ευαγγελάκου έναντι π.χ. τουΤζορτζ Κλούνεϊ θα διαλέξω την πρώτη. Σίγουρααυτό θα αλλάξει το τοπίο.

ΕΥΑΓΓΕΛΑΚΟΥ: θα αναφέρω εδώ την περίπτωσητου Αµερικάνου αεροπόρου, ο οποίος από προ-σωπική του τρέλα, έκανε ένα ηµίωρο φιλµάκι µετοπία από αερολήψη και µουσική. Βεβαίως δενπούλησε πουθενά, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε ποτένα αγοράσει αυτή την ταινία που του κόστισε κά-ποια χρήµατα. Μέσω Ίντερνετ, απευθύνθηκε σελέσχες φίλων αεροπλάνου, ελικοπτέρου κλπ., καιέβγαλε γύρω στις χίλιες φορές το κόστος της ται-νίας του πουλώντας τη µε έναν τρόπο ακριβώςόπως τον περιέγραψε πριν η Λουκία. Στη συνέχειαµάλιστα κατάφερε να φτιάξει κι ένα µικρό γραφείογια να µπορεί να εκµεταλλεύεται τα έσοδα. Μουθύµισε λίγο τον Μελιές, που στην Αµερική πού-λαγε είκοσι κόπιες, και στη συνέχεια έµαθε ότι κυ-κλοφορούσαν εκατόν πενήντα – βεβαίως κατάλα-βε ότι γινόταν “πειρατεία”, και άνοιξε ένα υποκα-τάστηµα για να µπορεί να την ελέγξει. Η ιστορίαµε τον πιλότο έγινε πολύ διάσηµη στον κόσµοτου κινηµατογράφου, και τώρα υπάρχουν ανεξάρ-τητοι παραγωγοί που συγκεντρώνουν ένα µέροςτου τρέχοντος κεφαλαίου για την παραγωγή τηςταινίας µέσα από µέλη, και κοινότητες που ανακα-λύπτουν οι ίδιοι στο Ίντερνετ. Βλέπουµε ότι στοανεξάρτητο σινεµά, η κίνηση µέσω Ίντερνετ, έχειδώσει ενός είδους οξυγόνου, µια ανάσα, δεδοµέ-νου ότι η διανοµή έχει γίνει ασφυκτική για οποι-ονδήποτε είναι έξω από τα µεγάλα κεφάλαια.Ακόµα και σε µια τόσο µικρή παραγωγή σαν τηνελληνική, δυο τρεις ανεξάρτητες ταινίες το χρόνοείναι σχεδόν αδύνατο να ιδωθούν ακόµα και απόανθρώπους που σίγουρα θα τους ενδιέφεραν. ∆εν

νοείται να πάρεις µια βαλίτσα µε τις κόπιες και νατρέχεις σε όλη την Ελλάδα.

ΠΡΩΙΜΑΚΗΣ: Μιας και το θίξατε, θεωρώ ότι ακό-µα και στο θέµα της πειρατίας η ανεξάρτητη πα-ραγωγή µπορεί να έχει το πάνω χέρι. Κι αυτό για-τί το αβαντάζ που έχουν οι ανεξάρτητες και οι µι-κρού µήκους ταινίες είναι το ότι δεν τις πειρατεύεικανείς. Θα πρέπει να ψάξεις πάρα πολύ για να τιςβρεις. Αυτό είναι που πρέπει να γυρίσουν προςόφελός τους οι ταινίες αυτές και να προσφέρουνέναν τρόπο ευκολότερης πρόσβασης σε κάποιονπου ενδεχοµένως θελήσει να τις δει. Είναι και αυ-τή µια µέθοδος καταπολέµησης της πειρατείας,γιατί ένα πολύ µεγάλο ατού της είναι ότι έχειςάµεση πρόσβαση στην ταινία που θες να δεις.Άπαξ και θέλω να δω το Transformers απόψε, θαµπω στο τάδε site και θα το κατεβάσω.

ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ: Άλλο είναι να κάνεις πει-ρατεία σε µια ταινία σαν το Transformers όπουχάνονται εκατοµµύρια ενδεχοµένως, και άλλο σεµια δική µου, για την οποία λέω «Μακάρι Θεέµου κάποιος να την πειρατέψει! Είναι εύκολο νατης κάνετε πειρατεία; Κάντε της!» Το οικονοµικόυπόβαθρο είναι αυτό που στηρίζει κάθε επιλογή,κάθε ενέργεια. Αν θελήσω εγώ στο site µου ναµην έχω πειρατεία, να µην µπορεί κάποιος ναµου κλέψει την ταινία, την κριτική, το κείµενο,την φωτογραφία που βάζω, όλα αυτά έχουν απόκάτω µια σχέση κατασκευής που κοστίζει.

ΠΙΛΑΒΙΟΣ: Έχω παρατηρήσει ότι το κοινό τουΊντερνετ είναι γενικά πιο “ανοιχτό” από το κοινόπου θα πάει στην αίθουσα. Αναζητά και βλέπειπιο περίεργα πράγµατα. Αυτό συµβαίνει κατά κύ-ριο λόγο γιατί αυτά που βλέπουν είναι δωρεάν,δεν τα πληρώνουν. Από τη στιγµή που δεν τοπληρώνεις µπορείς να δεις και την τελευταίαµπαρούφα, έτσι κι αλλιώς λεφτά δεν έδωσες, δέ-κα λεπτά από τη ζωή σου θα χάσεις µάξιµουµ.

Είναι, τελικά, το δωρεάν που κάνει το χρήστη τουΊντερνετ από απλό επισκέπτη ή περιηγητή, θεατήµιας ταινίας ή ακροατή ενός cd που ενδεχοµένως θααγνοούσε πλήρως αν δεν το έβρισκε στο ∆ίκτυο;

ΠΙΛΑΒΙΟΣ: Για να λειτουργήσει το Ίντερνετ πρέπεινα είναι τσάµπα. Αν π.χ. ο Κυριάκος χρέωνε έναευρώ τον καθένα για να δει τις ταινίες του BigBang, δεν θα τις έβλεπε κανείς. Όταν µπαίνει ηχρέωση µέσα αυτό τελειώνει. Λεφτά από το Ίντερ-νετ µπορούν να βγουν αλλά όχι από τους χρή-στες. Βάζεις µια διαφήµιση, κάτι, κι έτσι ίσως κα-λύπτεις τα έξοδα. Ο λόγος που «πάγωσα» το Theseries ήταν ότι ήθελα να βρω χορηγούς για ναυποστηρίξουν την παραγωγή. Αυτό δεν έγινε, όχιγιατί ζητούσα πολλά λεφτά, αλλά γιατί υπάρχειένα ψιλοκόµπλεξ µε το ελληνικό σινεµά απόπλευράς των διαφηµιστών και των εταιρειών.Όνειρό µου είναι να κάνω µια µεγάλου µήκουςταινία που θα παιχτεί µόνο στο Ίντερνετ, και ταλεφτά να βγουν καθαρά από τη διαφήµιση.

ΠΡΩΙΜΑΚΗΣ: Στο Ίντερνετ υπάρχουν τρόποιελεύθερης διάθεσης του υλικού, που να σουφέρνουν κι εσένα χρήµατα πίσω µε τις διαφηµί-σεις που θα βάζεις µέσα στην ταινία, όπως αςπούµε έχουν ξεκινήσει µια προσπάθεια η Fox καιη MGM, µια πλατφόρµα που λέγεται hulu, ηοποία δίνει δωρεάν ταινίες ή σειρές ολόκληρες,και απλά σου πετάει µια- δυο διαφηµίσεις κατάτην διάρκεια. Για την ώρα, δηλαδή, είναι βιώσιµα– ή τουλάχιστόν φαίνονται βιώσιµα –γιατί είναιακόµη στο ξεκίνηµα.

ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ: Το δωρεάν δεν µπορεί να αποτε-λέσει ένα επιχειρηµατικό µοντέλο πάνω στοοποίο µπορείς να στήσεις µια επιχείρηση. Η Λου-κία ανέφερε ότι είναι δουλειά αυτό, πρέπει ναασχολείσαι κάθε µέρα. Και η δουλειά αυτή κά-πως πρέπει να αµειφθεί. Άρα αν ασχολείσαι µετο Ίντερνετ το επιχειρηµατικό µοντέλο είναι απα-ραίτητο. Οποιαδήποτε προσπάθεια στο Ίντερνετστηρίζεται σε τέσσερις κολόνες. Η µια είναι το πε-ριεχόµενο, το κόστος παραγωγής και διαχείρι-σης. Η δεύτερη είναι η τεχνολογία. Πρέπει ναέχεις µια πλατφόρµα. Η τρίτη είναι οι τηλεπικοι-νωνίες, όσο πιο πολύ πετυχαίνεις, τόσο πιο πολύbandwith χρειάζεσαι: αν θες να το αγοράσειςαπό τον ΟΤΕ κοστίζει πάρα πολλά λεφτά κάθεµήνα, όπως σίγουρα έχετε διαπιστώσει. Άρα ηεπιτυχία σού φέρνει ένα κόστος. Τέταρτον: µάρ-κετινγκ. Πρέπει να σε µάθουν. Τι συµβαίνει τα τε-λευταία χρόνια; Οι πιο δηµοφιλείς ιντερνετικέςπροσπάθειες, το youtube, το facebook, τοmyspace, το google, το email, είναι networkδραστηριότητες. Αυτές οι προσπάθειες κατάφε-ραν ουσιαστικά και από τις τέσσερις κολόνες µη-δένισαν την πιο ακριβή: το περιεχόµενο. Είπαν“δεν παράγουµε εµείς περιεχόµενο, το παράγει ηκοινότητα”, και το ανταλλάσσουν µεταξύ τους.Εάν λοιπόν ισχύει αυτή η προσέγγιση πιστεύωότι µας δείχνει πώς θα αξιοποιήσει κανείς τη δι-κτυακή φύση του Ίντερνετ µέσα σ’ ένα επιχειρη-µατικό µοντέλο που παράγει κέρδος. Εκεί µπο-ρείς να σταθείς µόνο µε τη διαφήµιση, γιατί τακόστη σου είναι χαµηλά.

ΚΑΤΣΟΥΦΗΣ: Μια καλή προσέγγιση είναι η λε-γόµενη πολυκαναλική. Από κάποιους ακούστηκε«εγώ θα ανεβάσω την ταινία µου µόνο στο Ίντερ-νετ», άλλοι λένε «θα την βγάλω µόνο στις αί-θουσες». Γιατί όχι παντού, σ’ όλα τα κανάλια;Κινηµατογράφος, τηλεόραση, triple play, βιντεο-κλάµπ, οι εφηµερίδες, που δεν ξέρω

τι µέλλει γενέσθαι….

το τσάµπα πουλάει…Τι κάνουµε για το κλαδάκι του κλα-διού που είναι ο κινηµατογράφοςστο Ίντερνετ; Τίποτα. ∆εν ξέρω ανείναι ευθύνη της πολιτείας, πρέπειόµως να είναι επιθυµία της.

Λουκία ΡικάκηΚωνσταντίνος ΠιλάβιοςΧρήστος Ζαχαράκης

αν κάνουν καλό ή κακό στη διανοµή, πάντωςµοιράζουν 150.000 ταινίες κάθε Κυριακή.

ΠΙΛΑΒΙΟΣ: Απλά προς το παρόν ο πιο εύκολοςτρόπος διανοµής είναι το Ίντερνετ, γιατί για ναπας την ταινία σου π.χ. στην On telecom πρέπεινα πας στην εταιρεία να τους µιλήσεις, το ίδιοστην εφηµερίδα. Οπότε το κάνεις µόνος σου καιτελείωσε.

ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ: Ναι, αλλά και πάλι µιλάς για κάτιπου κάνεις εσύ για εσένα. Έχεις απόλυτο δίκιοστο ότι µια ταινία είναι κάτι που, πέρα από το ότιτο κάνεις για σένα, ξέρεις ότι υπάρχει και ένακοινό που ενδιαφέρεται. Πέρα από αυτό όµως,µία ταινία είτε στην αίθουσα, είτε στο Ίντερνετ, θαπρέπει να φέρει χρήµατα πίσω, γιατί είναι και αυ-τός ένας λόγος που θα συνεχίσεις.

ΚΑΤΣΟΥΦΗΣ: Έτσι είναι, δεν µπορεί να είναι κάτιγια το οποίο δεν πληρώνεται, δεν γίνεται. Ενδε-χοµένως, θα είναι χρήµατα από εταιρική ευθύνη.

ΡΙΚΑΚΗ: Σε κάποιες ηλικίες, όµως βλέπεις ότιυπάρχει φοβερά δηµιουργικό ταλέντο που γιατην ώρα δεν τους ενδιαφέρει η εµπορική τουπλευρά. Το Youtube είναι γεµάτο από ανθρώ-πους νέους από σχολές κλπ. που κάνουν εξαιρε-τική δουλειά.

ΚΑΤΣΟΥΦΗΣ: Αυτό είναι το περίσσευµα της κά-ψας που έχουν οι νέοι άνθρωποι για τη ζωή. Έτσιείναι πάντα, αυτό δεν αλλάζει, είναι µια κοινωνι-κή ευθύνη η οποία δίνεται πριν ακόµα ζητήσειςνα πάρεις και εταιρική ευθύνη. Αυτό είναι πουζητάµε από το youtube; ή αυτό να γίνει έναforum, όπου οι νέοι άνθρωποι θα µπορούν ναπαίρνουν και να παράγουν ιδέες, να επικοινω-νούν, να εκτελούν τις παράλογες ιδέες τους γιανα φτιαχτεί κάτι καλύτερο;

ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ: Σίγουρα ισχύει αυτό που λέει ηΛουκία, αλλά στο πεδίο του πειραµατισµού καιτης εκµάθησης. Γιατί όντας µικρότερος ή όταν ξε-κινάς κάνεις πράγµατα για να τεστάρεις και τηναντίδραση του κόσµου. Αλλά όταν πλέον κατα-λήγεις στο ότι είσαι επαγγελµατίας πρέπει να ζή-σεις από αυτό που κάνεις. Ακόµη και στο επίπε-δο που συζητάµε, ότι ναι µεν θα βγάζουµε απότη διαφήµιση αλλά προσφέρουµε την ταινία τσά-µπα υπάρχει πολύ νερό που µπορεί να µπει. Αν,για παράδειγµα, το Κέντρο είχε ένα συγκεκριµέ-νο site και µε τη λήξη ενός Φεστιβάλ, θα µπο-ρούσε κάποιος µε αντικαταβολή να παρακολου-θήσει κάποιες από τις ταινίες του Φεστιβάλ αυτόθα ήταν ένα έσοδο που πιθανότατα να είχε κά-ποια αξία. ∆εν ξέρω πως θα µπορούσε να µοιρα-στεί µετά, αλλά είναι κάτι που θα είχε νόηµα.

Στη χώρα µας όλα είναι επί χάρτου ή στην καλύτε-ρη των περιπτώσεων σε νηπιακό στάδιο. Οι εξαιρέ-σεις µετρηµένες. Η αναζήτηση δείχνει το δρόµο καιαπό τους περισσότερους δεν λείπει η πίστη ότι ηκοινότητα του Ίντερνετ δεν θα αγνοεί για πολύ ακό-µα τον κινηµατογραφικό χώρο

ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ: Λύσεις υπάρχουν, αλλάµια διαφηµιστική εταιρεία πόσο διατεθειµένη εί-ναι να χρηµατοδοτήσει και να έχει µια σχέση συ-νεργασίας; Πόσο διατεθειµένες είναι οι διαφηµι-στικές εταιρείες να πείσουν τον πελάτη να προ-σθέσει σε αυτό το µεγάλο budget έναν µικρόκορβανά;

ΚΑΤΣΟΥΦΗΣ: Μπορεί να µην κάνει το κράτος,αλλά ούτε και εµείς κάνουµε πολλά πράγµατα.∆εν είναι µόνο ο κινηµατογράφος που δεν φρο-

ντίζουµε. Άλλο όµως η κοινωνική ευθύνη και άλ-λο το να βγάζουµε λεφτά. Η ιδιωτική εταιρεία θασου δώσει χρήµατα µόνο αν το περιεχόµενό σουέχει, είτε επίφαση ή ουσία κοινωνικής ευθύνης.

ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ: Άρα πάµε πάλι στη δυνα-µική και την αναλογία. ∆ηλαδή µια εταιρία θαπει οπωσδήποτε ναι στην ταινία µε τον ΣάκηΡουβά, αλλά όχι στην πρώτη µεγάλου µήκουςτου Κωνσταντίνου.

ΠΡΩΙΜΑΚΗΣ: Για να βγάλεις χρήµατα από µιαταινία, ή θα πουλήσεις το DVD, ή θα ζητήσειςχρήµατα για να δει κάποιος την ταινία σου, ή θαβάλεις διαφήµιση µέσα στην ταινία. ∆εν νοµίζωότι υπάρχει άλλος τρόπος. Προφανώς θα επικρα-τήσει ο πιο φιλικός προς τον χρήστη, που κατάτην άποψή µου, θα είναι ούτως ή άλλως η ενοι-κίαση της ταινίας γιατί, τεχνολογικά τουλάχιστον,µέχρι στιγµής είναι ο πιο εύκολος και ο πιο αξιό-πιστος. Κι από εκεί και πέρα πιστεύω ότι η διανο-µή της ανεξάρτητης ταινίας θα έρθει σαν συνεπα-κόλουθο της εξάπλωσης της µεθόδου, η οποίαθα γίνει πρωτίστως µε ταινίες που είναι γνωστές.∆εν ισχύει ότι εκατό άτοµα θα δούνε ό,τι έχειςανεβάσει, ότι µόλις δώσεις το ελεύθερο θα τρέξειο άλλος να το δει.

ΚΑΤΣΟΥΦΗΣ: Είναι θέµα marketing…

ΠΡΩΙΜΑΚΗΣ: Είναι διαφορετικό το marketingσαν έννοια marketing και διαφορετικό το socialnetworking που «σπρώχνει» κάτι χωρίς ναυπάρχει καν marketing.

ΚΑΤΣΟΥΦΗΣ: Marketing είναι και αυτό. Η αγοράπαλιά πώς δούλευε; Μην το εξιδανικεύετε.

ΠΙΛΑΒΙΟΣ: Ακόµα και έτσι να είναι, το marketingπλέον δεν είναι πολυέξοδο. Γιατί µπορώ να ανοί-ξω ένα blog, που θα µου κοστίσει το περισσότε-ρο τριάντα ευρώ το µήνα και από εκεί θα µπορώνα πουλάω τα µπλουζάκια µου.

ΚΑΤΣΟΥΦΗΣ: Και θα πουλήσεις το µπλουζάκισου αν δεν είναι καλό, αν δεν είναι φτηνό ή ανδεν απευθύνεσαι σε εκείνους που έχουν λεφτάνα το αγοράσουν; Όταν πάω να πουλήσω κάτιείναι προϊόν, αν είναι πνευµατικό έργο είναι µια

προώθηση και διανοµή

άλλη διαδικασία, αλλά και πάλι είναι marketing.∆εν είναι ότι δεν στοιχίζει, γιατί και εσύ έχεις µία“αξία” για τον εαυτό σου, λες κάνω δουλειά,έχω ένα blog. Πόσο κάνει το blog; Τίποτα; Αφούδεν κάνει τίποτα θες να µουφτιάξεις εκατό; Θέλωνα πω λοιπόν ότι είναι εµπόριο.

ΠΡΩΙΜΑΚΗΣ: Είµαστε όµως σίγουροι ότι αυτόθέλουµε; Λόγου χάριν φταίει το ότι ο επικεφα-λής του µάρκετινγκ δεν του αρέσει το Ίντερνετπου δεν βάζει διαφηµίσεις ή µήπως – και εδώπρέπει να δούµε τα ποιοτικά στοιχεία στις έρευ-νες και τις µετρήσεις – δεν είναι αρκετή η αγορά,δεν είναι αρκετό το κοινό για να ασχοληθεί ηδιαφηµιστική πίτα µε το Ίντερνετ; Ήδη, δηλαδή,το 10% χρησιµοποιεί σύνδεση ADSL.

ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ: Με βάση στοιχεία της AGB αυτήτη στιγµή το Ίντερνετ χρησιµοποιείται από το10% στην ADSL, δηλαδή από 1,1 εκατοµµύριαανθρώπους, και στην non- ADSL από 4,5 εκατοµ-µύρια. Όµως η ουσία του είναι ότι είναι παγκό-σµιο, ότι δεν έχει σύνορα.

ΠΡΩΙΜΑΚΗΣ: Για µια ελληνική ταινία που βγαίνειστις αίθουσες το κοινό έχει 100% πρόσβαση ναπάει να την δει. Από το 10% του Ίντερνετ πουέχει πρόσβαση πόσο τοις εκατό θα δουν την ται-νία; Αξίζει τον κόπο να ασχοληθεί η ιδιωτικήεταιρεία; Είναι άλλα τα µεγέθη. Το θέµα είναι αντο ποσοστό αυτό του τζίρου του Ίντερνετ σε σχέ-ση µε το τζίρο που γίνεται στα υπόλοιπα Μέσααξίζει τον κόπο.

ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ: Είναι κάτω από 3% στην Ελλάδα,ενώ έξω είναι πάνω από 15%, γίνεται χαµός.

ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ: Και στις αίθουσες όµως έχεις νασυνυπολογίσεις το γεγονός ότι η ταινία βγαίνειγια ένα συγκεκριµένο διάστηµα ή ότι βγαίνει µό-νο στην Αθήνα.

ΠΡΩΙΜΑΚΗΣ: Και έτσι να το πάρεις, ισχύει επίσηςότι η συγκέντρωση του 10% της ADSL πρόσβα-σης είναι συµπυκνωµένη πιο κοντά στην Αθήνα.

ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ: Σε όλα αυτά που λέτε ναπροσθέσω ότι υπάρχει και ένα µειωµένο ενδια-φέρον από τους 40χρονους και πάνω να τοποθε-τήσουν την ταινία τους στο Ίντερνετ, ώστε ναµπορεί ο καθένας ανά πάσα στιγµή να έχει πρό-σβαση στο διηνεκές. ∆εν ξέρω αν είναι έλλειψηενηµέρωσης, αλλά η γενιά µου είναι διστακτικοί,αυτοί που φέρνουν ταινίες στο Ίντερνετ είναι ταπιτσιρίκια.

ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ: Μα δεν είναι µόνο το θέµα τηςδιανοµής, υπάρχει και το θέµα της προώθησης.Το Ίντερνετ παρέχει έναν πολύ οικονοµικό τρό-πο να προωθήσεις το ελληνικό κινηµατογραφικόπεριεχόµενο παγκοσµίως. Ένας από αυτούς τουςτρόπους είναι το viral marketing. Φτιάχνεις έναεκπληκτικό κλιπ και το στέλνεις σε έναν αρχικόπληθυσµό είκοσι χιλιάδων ανθρώπων σε όλοντον πλανήτη, αυτοί θα το στείλουν στους φίλουςτους. ∆ουλεύει τροµερά.

ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ: Είναι ο πιο οικονοµικός τρόπος νααγγίξεις ένα πολυπληθές κοινό, γιατί, προς τοπαρόν, για να διαφηµιστείς στο Ίντερνετ µεbanners το κόστος είναι τεράστιο.

ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ: Το άλλο που µπορείς να κάνεις εί-ναι να χτίσεις κοινότητες µέσω του Ίντερνετ.Υπάρχουν ίσως τρόποι να δηµιουργηθεί µια κοι-νότητα καταναλωτών ελληνικού πολιτιστικού/κι-νηµατογραφικού προϊόντος, κι αυτή να τρέφεταιµε newsletters, µε κλιπς, µε νέα. Ουσιαστικά αυ-τό κάνει ο Ιωσήφ. ∆ηµιουργεί µια κοινότηταΕλλήνων κινηµατογραφόφιλων. Επίσης, εγώ θαεπεξέτεινα την κουβέντα και στην προώθηση όχιµόνο της ελληνικής κινηµατογραφικής παραγω-γής, δηλαδή του τελικού προϊόντος του κινηµα-τογράφου, αλλά συνολικά της ελληνικής κινηµα-τογραφικής βιοµηχανίας. Π.χ. είµαι ένας Αµερι-κάνος και θέλω να κάνω µια ταινία για την Τροία,και θα µου περάσει από το µυαλό να εξετάσω τοενδεχόµενο να την κάνω στην Ελλάδα. Υπάρχειένα portal στο οποίο είναι µαζεµένο όλο τοindustry; Να δω δουλειές φωτογράφων, µοντέρ,τοποθεσίες, να υπάρχουν δείγµατα δουλειάςόλων των σκηνοθετών, των κάµεραµεν, των µο-ντέρ, των σεναριογράφων κλπ., που να πεις «γιανα δω, υπάρχει εδώ το υλικό που θέλω;»

ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛΙ∆ΗΣ: Και αν υπάρχει κάτι τέτοιο,υπάρχει σωστά; Ή θα το κλείσει ο άλλος σε δέκαδευτερόλεπτα;

ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ: Αυτό είναι το θέµα. Γιατί στο Ίντερ-νετ αν δεν το κάνεις σωστά έχει πεθάνει.

ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ: Ο µέσος χρόνος παραµονής στοhomepage είναι τριάντα δευτερόλεπτα. Είναι νευ-ρική κίνηση, ο χρήστης κάνει «κλικ» και φεύγει.Υπάρχει και µια καινούργια µέθοδος προώθησηςπου «δένει» µε την διανοµή: δες την αρχή τηςταινίας δωρεάν, κι αν σ’ αρέσει πλήρωσε δυο ευ-ρώ να την κατεβάσεις. Και πως µπορείς να τοπροωθήσεις; Φτιάχνεις ένα community site καιτο επικοινωνείς.

ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ: Υπάρχουν τρόποι, το θέµα είναι ναβάλει κανείς προτεραιότητες, να δει τι θέλει ναπετύχει. ∆εν θέλεις µόνο τη διανοµή αλλά και τηνπροώθηση των ταινιών, την προώθηση συνολικάτης βιοµηχανίας. Γιατί όλα αυτά πάνε µαζί.

Κυριάκος ΧατζηµιχαηλίδηςΙωσήφ Πρωιµάκης

στο ανεξάρτητο σινεµά, η κίνησηµέσω Ίντερνετ, έχει δώσει ενός εί-δους οξυγόνου, µια ανάσα, δεδο-µένου ότι η διανοµή έχει γίνειασφυκτική για οποιονδήποτε είναιέξω από τα µεγάλα κεφάλαια

Συµπέρασµα; Αναζητούνται πρωτοπόροι! Μιας και δύσκολα εντοπίζει κανείς τη λύση σ’ ένα πρόβληµα µε πε-ρισσότερα µέτωπα κι’ απ της Λερναίας Ύδρας, οι ελπίδες εναποτίθενται στα χέρια των τολµηρών που θα απο-φασίσουν να ρισκάρουν, θέτοντας τους τροχούς της βιοµηχανίας αναπόφευκτα σε κίνηση.

Μικρός, άκουσα να λένε πως το σινεµά είναι δουλειά οµαδική.Έκτοτε έβλεπα τα έργα και φανταζόµουν την «οµαδική δουλειά»που τα δηµιούργησε, κάτι σαν τον Παναθηναϊκό, αλλά να δηµιουρ-γεί ταινίες. Την πλήρη «αλήθεια» την έµαθα µεγαλύτερος –πως, ναι,η δουλειά είναι οµαδική, αλλά η ταινία είναι του σκηνοθέτη.

Είναι µάλλον περίπλοκος συλλογισµός, ο οποίος για να δικαιωθείχρειάζεται το «όραµα» του σκηνοθέτη, µε µια τάση προς την αντί-φαση. Όταν, για να του αποδοθεί διάσταση «οικουµενικότητας»–ως αυτονόητη και εκ των προτέρων ταυτισµένη µε την ιδιότητατου σκηνοθέτη– παραβλέπεται στην ουσία η βαθύτερη ιδιωτικήτου σχέση µε το έργο. Ενώ από την άλλη, η παραµικρή ένδειξηπροσωπικής µατιάς υπερτονίζεται σε βάρος της οµαδικότητας καιτης συνεργασίας. Με τέτοια µαθηµατικά, προκύπτει πως ταινία ίσονσκηνοθέτης και σκηνοθέτης ίσον οικουµενικό όραµα. Άρα, κάθεταινία ίσον οικουµενικό όραµα;

Ας λύσουν τον γρίφο οι θεωρητικοί, αυτοί άλλωστε τον κατασκεύ-ασαν. Στην πράξη είναι γνωστό πως στο σινεµά «one man show»δεν υπάρχει και τα οράµατα είναι σχετικά. Κάποιος, ας θεωρήσου-µε, οραµατίζεται έναν κόσµο οµορφότερο, και άλλος, έναν κόσµοοµορφότερο µε τη Γερµανία «über alles». Όσο για την οικουµενι-κότητα ως ολοκληρωτική ταύτιση του τρίπτυχου «δηµιουργός-έρ-γο-µεγάλο κοινό», είναι πιθανότερο να προκύψει όταν δεν αναζη-τείται. Μέσα από τη βαθιά προσωπική σχέση των δηµιουργών µετο θέµα, απλά κι ανθρώπινα, έξω από τη σύµβαση του έργου τέ-χνης και του «εκ θεού» γεννήτορά του.

Ας µείνουµε στο όραµα ως προσωπικό στοίχηµα, υπό την έννοια πωςκάθε δηµιουργός έχει να υπερβεί τον εαυτό του και µόνον, ενώ ό,τιδηµιουργεί µπορεί να κατορθώσει να αφορά και άλλους, ή όχι. Κά-θε τέτοιο στοίχηµα περιλαµβάνει µια δόση «εγωισµού», ακόµη κιόταν πρόκειται για την πιο άδολη δηµιουργική φιλοδοξία. Είναι ο λό-γος για τον οποίον ο καλλιτέχνης δηµιουργεί, αλλά και η αρχή κάθεπαραµυθιού. Είναι αυτό που στο σινεµά µεταφράζεται απλά είτε ως«έχω κάτι πολύ σηµαντικό να σας πω», είτε ως «δεν ξέρω αν είναι τό-σο σηµαντικό, αλλά αν δεν το πω θα σκάσω». Και στις δύο περιπτώ-σεις έχουν προκύψει έργα σπουδαία, ή εντελώς ασήµαντα. Κανείς δεντα δηµιούργησε µόνος του, γι’ αυτό και κανενός το στοίχηµα ούτε πε-ρισσεύει, ούτε υπολείπεται σε προσωπική σηµασία. ∆εν είναι µόνονηθικό το ζήτηµα, αλλά και νοµικό. Και οι δύο πλευρές του συνοψίζο-νται στο φαινοµενικά απλό ερώτηµα «αυτό το έργο ποιος το δηµιούρ-γησε;», το οποίο ωστόσο δεν είναι εύκολο να απαντηθεί.

Το σενάριο στο οπτικοακουστικό έργο(Το έργο στο χαρτί)«Oι ιστορίες βρίσκονται στην καρδιά της ανθρώπινης φύσης.Έχουν ειπωθεί, ξαναειπωθεί και ερµηνευθεί ανά τις εποχέςµε ποικίλους τρόπους. Είναι ο ανεκτίµητος θησαυρός που περιέχειτην πολύµορφη πολιτιστική κληρονοµιά της ανθρωπότητας.Οι παραµυθάδες της εποχής µας είναι οι σεναριογράφοι»1.Εισαγωγή στο Μανιφέστο της Θεσσαλονίκης,1ο Συνέδριο για το Ευρωπαϊκό Σενάριο, Νοέµβριος 2006

Αν «ιστορία» είναι η δοµηµένη αφήγηση συµβάντων, κάτι που το

σινεµά πραγµατοποιεί µε εικόνες, τότε «σενάριο» είναι η λεπτοµε-ρής περιγραφή αυτών των εικόνων, η οποία προηγείται στο χαρτί.Παράλληλα, όµως, αποτελεί κι ένα αυτόνοµο έργο. Κινηµατογρα-φικό έργο χωρίς σενάριο δεν γίνεται, ό,τι κι όπως κι αν είναι αυτό.Πέρα από τη δραµατουργία σε ανάπτυξη, µέσα από τη δράση καιτον λόγο, το σενάριο περιλαµβάνει τα θεµελιώδη στοιχεία για τιςερµηνείες, την εικαστική και ηχητική παρουσίαση, τον ρυθµό και τησυνολική οπτική που καθοδηγεί, συντονίζει και διαµορφώνει το έρ-γο. Συνεπώς, ο σεναριογράφος είναι βασικός συνδηµιουργός τουοπτικοακουστικού έργου, όταν το επινοεί από το µηδέν και θέτει ταθεµέλια2, για να αποθέσουν άλλοι στη συνέχεια τη δική τους ση-µαντική συµβολή. Το ότι µερικές φορές οι ιδιότητες σεναριογρά-φου και σκηνοθέτη εντοπίζονται στο ίδιο πρόσωπο, δεν σηµαίνειβεβαίως απουσία σεναρίου ή σκηνοθεσίας. Τα όριά τους συχνάσυγχέονται, επειδή ως δηµιουργικά πεδία βρίσκονται σε σχέση αλ-ληλεπίδρασης και εξάρτησης, επηρεάζοντας κατά τρόπο άµεσο καιουσιαστικό το ένα το άλλο. Με άλλα λόγια, επεκτείνοντας µια φρά-ση του David Mamet, αν ο σκηνοθέτης αποτελεί «τη διονυσιακήεπέκταση του σεναριογράφου»3, τότε το σενάριο είναι η φυσικήδηµιουργική προϋπόθεση της σκηνοθεσίας, µε τελικό αποτέλεσµανα δηµιουργούν από κοινού και ως αδιάσπαστη ενότητα, το οπτι-κοακουστικό έργο –αγαθό πολιτισµού που επίσης αποτελεί καιπροϊόν προς εµπορική εκµετάλλευση.

Η άποψη ότι το οπτικοακουστικό έργο είναι έργο συνεργασίας, κατ’αρχήν ανάµεσα στον σεναριογράφο και τον σκηνοθέτη –µια αλή-θεια η οποία σταδιακά γίνεται ξεκάθαρη και αποδεκτή, τόσο ηθικάαπό το σύνολο του κινηµατογραφικού4 και εν γένει οπτικοακουστι-κού κόσµου, όσο και νοµοθετικά σε άλλα κράτη και κυρίως αυτάτης Ευρωπαϊκής Ένωσης– για την ελληνική νοµοθεσία φαίνεται πωςδεν ισχύει. Και αυτό είναι άξιο απορίας όταν, κατά τα άλλα, κανείςδεν αµφισβητεί ότι πρωταρχικοί δηµιουργοί ενός τραγουδιού, µιαςόπερας ή ενός µιούζικαλ είναι ο συνθέτης και ο ποιητής (στιχουρ-γός, λιµπρετίστας), έστω κι αν στην τελική µορφή του συµβάλλουνκαθοριστικά ο ενορχηστρωτής και οι εκτελεστές. Κανείς, επίσης,δεν αµφιβάλλει ότι στο θέατρο πρωτογενής δηµιουργός είναι οσυγγραφέας, όσο κι αν το έργο του δέχεται σηµαντικότατες δηµι-ουργικές αναγνώσεις-παρεµβάσεις σκηνοθετών και ερµηνευτών,κατά τη διαδροµή του στον χρόνο. Αλλά όχι, η ταινία είναι έργοτου σκηνοθέτη.

Βασική αιτία αυτής της παρεξήγησης –έκφρασης µάλλον ήπιας γιαµια αδικία– είναι η «θεωρία του δηµιουργού» (auteur), του ιδιοφυ-ούς σκηνοθέτη, ο οποίος µόνος εµπνέεται, δηµιουργεί το κινηµα-τογραφικό έργο απ’ άκρη σ’ άκρη και, εποµένως, νέµεται τους καρ-πούς του. Μια αντίληψη που καλλιεργήθηκε στην Ευρώπη, στοναντίποδα του κινηµατογράφου των µεγάλων εταιρειών παραγω-γής, ο οποίος ως θεατο - κεντρικός και στην πλειοψηφία του προ-σανατολισµένος στο εµπορικό κέρδος, συχνά υπολειπόταν σε καλ-λιτεχνικές αναζητήσεις. Ακραία πολιτική µιας οµάδας στην πραγµα-τικότητα, παρά θεωρία5, αφού κάθε προσπάθεια να υποστηριχθείσυστηµατικά και επιστηµονικά έχει αποτύχει παταγωδώς, η «θεω-ρία του auteur», ή ό,τι κατέληξε να σηµαίνει, έχει δεχθεί δριµύτα-

τη κριτική. Κατ’ αρχήν, της αποδόθηκε το γεγονός ότι προωθώνταςτον µύθο της «ιδιοφυΐας» µε τον διαχωρισµό σε «auteurs» και «µηauteurs», υπέσκαψε εν τέλει τη δηµιουργικότητα, φέρνοντας σεαντιπαράθεση µια ελίτ δηµιουργών µε άλλους δηµιουργούς, αλλάκαι µε το κοινό. Έτσι, για θεωρητικούς όπως ο Robert McKee6,αποτελεί τον βασικό παράγοντα της εµπορικής και καλλιτεχνικήςκαταβύθισης του ευρωπαϊκού σινεµά. Αντίθετα, η ανάπτυξη της σε-ναριογραφίας σε χώρες όπως οι σκανδιναβικές, θεωρείται ως ο ου-σιαστικός λόγος της εντυπωσιακής εξέλιξης του κινηµατογράφουτους κατά τα τελευταία χρόνια.

Σε καιρούς δόξας της ωστόσο, η «θεωρία του auteur», έχονταςδιαποτίσει µε τις αρχές της το µεγαλύτερο ίσως µέρος της κινηµα-τογραφικής θεωρίας και κριτικής (διαδικασίας την οποία η ίδια τά-ση αναγόρευσε σε δηµιουργία), ανέστειλε επί χρόνια την ανάδειξηκαι άλλων δηµιουργών στον κινηµατογράφο, καθώς και το έργο τοοποίο ενδεχοµένως θα είχαν προσφέρει. Παράλληλα, επέτρεψε σεπαρερµηνείες της να εξυπηρετούν διάφορες σκοπιµότητες. Για πα-ράδειγµα: πίσω από τα διάφορα νοµοθετικά µοντέλα που έχουνδιαµορφωθεί για την απονοµή του δικαιώµατος της πνευµατικήςιδιοκτησίας –ειδικά σε χώρες που δίδουν το βάρος στο «δικαίωµατου δηµιουργού» (droit d’ auteur) αντί του «copyright»– κρύβεταιη τάση να αναγνωρίζεται ως δικαιούχος ένα µόνον φυσικό πρόσω-πο7, ώστε να διευκολυνθεί κυρίως η εκµετάλλευση του οπτικοα-κουστικού έργου και όχι τόσο η παραγωγή του.

Ο Έλληνας σεναριογράφος:«Τι δουλειά κάνεις, είπαµε;»Στην Ελλάδα, οι απόηχοι της «θεωρίας του auteur» συνέπεσαν µετον ερχοµό της τηλεόρασης, την κατάρρευση του µοντέλου παρα-γωγής τύπου Φίνος Φίλµ και, βεβαίως, τη Χούντα, η οποία –όσο κιαν µοιάζει οξύµωρο– ενώ αφάνισε την ελεύθερη έκφραση και τηδηµιουργικότητα, συνέβαλε τελικά στη δηµιουργία µιας παράδο-σης πολιτικού σινεµά, τροφοδοτώντας τη µετέπειτα παραγωγή µετο βασικό της θέµα. Στη Μεταπολίτευση τέλος, η εµφάνιση του νέ-ου προτύπου, του σκηνοθέτη-παραγωγού, ολοκλήρωσε την επι-κράτησή του ως «ανθρώπου-ορχήστρα», ώστε η κατάσταση τηνοποία βιώνουµε σήµερα να έχει ως εξής:

Σε σύνολο 241 ταινιών που περιλαµβάνει η ελληνική παραγωγή8

κατά τη δεκαετία 1997-2006, οι σκηνοθέτες είναι και σεναριογρά-φοι ή συν-σεναριογράφοι σε 223 (92,5%) από αυτές. Αναλυτικά,σε 166 (68,9%) υπογράφουν οι ίδιοι το σενάριο και σε άλλες 57(23,6%) συνεργάζονται στη συγγραφή του, ενώ σεναριογράφος καισκηνοθέτης δεν ταυτίζονται σε 18 µόλις ταινίες (7,5%).

Όσο για τις νεότερες γενιές, οι οποίες θα ανέµενε κάποιος να δια-φοροποιούνται από παλαιότερες πρακτικές, τα πράγµατα δεν δεί-χνουν καλύτερα: 70 από τις πιο πάνω ταινίες αποτελούν τις πρώτεςολοκληρωµένες προσπάθειες νέων, ή έστω, πρωτοεµφανιζόµενωνσκηνοθετών. Σε 65 από αυτές (92,85%) εµφανίζονται οι ίδιοι καιως σεναριογράφοι ή συν-σεναριογράφοι, ενώ στις 49 (70%) υπο-γράφουν χωρίς συνεργάτες το σενάριο. Έτσι, αποµένουν 5 ταινίες(7,1%) στις οποίες σκηνοθέτης και σεναριογράφος δεν ταυτίζονται.

Ποια είναι η στάση του Ελληνικού Κέντρου Κινηµατογράφου απέ-ναντι σε αυτά τα δεδοµένα; Προφανώς η αποδοχή και η επιδοκι-µασία της συγκεκριµένης τακτικής, όταν έχει επιλέξει να χρηµατο-δοτήσει 154 ταινίες από τις παραπάνω (63,9% του συνόλου), ενώσυνεχίζει να αγνοεί κατά συντριπτική πλειοψηφία τους σεναριογρά-φους στις χρηµατοδοτήσεις του προγράµµατος ΓΡΑΦΗ –του µόνουπου απευθύνεται κυρίως σε σεναριογράφους και το οποίο, ότανδεν υπολειτουργεί, απειλείται µε κατάργηση. Παράλληλα, οι συµ-βάσεις παραγωγής-συµπαραγωγής ταινιών του ΕΚΚ και της ΕΡΤ,επιβάλλουν αυθαίρετα αµοιβή σεναριογράφου µέχρι 3% και σκη-νοθέτη 9%, καθορίζοντας ουσιαστικά µια «οροφή» για όλες τιςανάλογες συµβάσεις του ελληνικού κινηµατογράφου. Αντίθετα, ονόµος 2121/93 ορίζει ότι «η αµοιβή που οφείλει να καταβάλλει οαντισυµβαλλόµενος στον δηµιουργό για δικαιοπραξίες που αφο-

ρούν τη µεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώµατος ή εξουσιώναπό αυτό, την ανάθεση άδειας εκµετάλλευσης, συµφωνείται υπο-χρεωτικά σε ορισµένο ποσοστό, το ύψος του οποίου καθορίζεταιελεύθερα µεταξύ των µερών»9.

Σε αυτό το περιβάλλον, ο Έλληνας σεναριογράφος µοιάζει µευπερκόσµια µορφή µεταφυσικής ταινίας: αόρατος σε καθρέφτες καιφωτογραφίες, µε επαγγελµατική ιδιότητα «µη αναγνωρίσιµη» µέ-χρι πρότινος για την εφορία και τα ασφαλιστικά ταµεία, όντας για τηνοµοθεσία σχεδόν ανύπαρκτος ως συνδηµιουργός του οπτικοα-κουστικού έργου.

Ο δηµιουργός του οπτικοακουστικού έργουστην ελληνική νοµοθεσίαΗ ταυτότητα του οπτικοακουστικού έργου και των δηµιουργών τουστο Εληνικό ∆ίκαιο µοιάζει µε «τοπίο στην οµίχλη». Ασάφειες καιαντιφάσεις της νοµοθεσίας δείχνουν να συγχέουν έννοιες τις οποίεςάλλες εθνικές νοµοθεσίες ευρωπαϊκών κρατών, καθώς και η επι-στηµονική κοινότητα, έχουν ξεκαθαρίσει.

Η θεώρηση του οπτικοακουστικού έργου ως συλλογικού (που έχειδηλαδή δηµιουργηθεί «µε τις αυτοτελείς συµβολές περισσότερωνδηµιουργών κάτω από την πνευµατική διεύθυνση και τον συντονι-σµό ενός φυσικού προσώπου»10) προκύπτει συµπερασµατικά απότο άρθρο 9 του νόµου 2121/93, που ορίζει ότι «ως δηµιουργός τουοπτικοακουστικού έργου τεκµαίρεται ο σκηνοθέτης». Όµως, «τοτεκµήριο υπέρ του σκηνοθέτη είναι µαχητό, όπως και υπό το καθε-στώς του παλαιού δικαίου. Αν γίνει δεκτή η άποψη αυτή, τότε µπο-ρεί σε ορισµένες περιπτώσεις να αποδειχθεί ότι και άλλα πρόσωπασυνέβαλαν στη δηµιουργία του οπτικοακουστικού έργου» γράφει ηαναπληρώτρια καθηγήτρια Νοµικής Σχολής Αθηνών και πρώην ∆ι-

ευθύντρια Οργανισµού Πνευµατικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ), ∆ιονυσίαΚαλλινίκου11, εισάγοντας εύλογα ερωτηµατικά. Παρόµοιες απόψειςυπάρχουν διάσπαρτες στην επιστηµονική βιβλιογραφία και ιδιαιτέ-ρως στα σχετικά κείµενα του πρωτοπόρου στο αντικείµενο, οµότι-µου καθηγητή Νοµικής Σχολής Αθηνών, Γιώργου Κουµάντου12.

Ο παραπάνω ορισµός του νόµου 2121/93 ακολουθεί τον παλαιό-τερο νόµο 1597/86 περί κινηµατογραφίας, κατά τον οποίον ο σκη-νοθέτης είχε «το δικαίωµα πνευµατικής ιδιοκτησίας στο κινηµατο-γραφικό έργο» (αρ. 3 παρ. 1). Στην επόµενη µάλιστα παράγραφοπροβλεπόταν ότι «ορίζει τα καλλιτεχνικά και τεχνικά στελέχη τηςπαραγωγής του έργου, εκτός αν υπάρξει αντίθετη γραπτή συµφω-νία µε τον παραγωγό», αποδίδοντας στον σκηνοθέτη, κατά τρόποµάλλον αυτοαναιρούµενο, υπόσταση κατ’ εξοχήν εντολέα και συ-ντονιστή του έργου. Όµως, η παλαιά αυτή διατύπωση καταργείταιαπό το άρθρο 72 του νόµου 2121/93. Συνεπώς, η τεκµηρίωσηπως το οπτικοακουστικό έργο είναι συλλογικό, εναποτίθεται πλέονσε µία µόνον και ασταθή ερµηνεία της νέας διατύπωσης (άρθρο

∆ηµήτρης Βάκης, σεναριογράφος

Τίνος είναι βρε γυναίκα τα παιδιά;Σκέψεις για ένα δίκαιο σενάριο στη νοµοθεσίατων πνευµατικών δικαιωµάτωνγια τα οπτικοακουστικά έργα

9 του νόµου 2121/93), η οποία οριακά δείχνει να ταιριάζει µε τονορισµό του συλλογικού έργου.

Το 1993, ωστόσο, όταν εκδόθηκε ο επίµαχος νόµος, όσο και αρ-γότερα, ελάχιστα µάλλον απασχόλησε την Πολιτεία το γεγονός ότιη επιστηµονική βιβλιογραφία διέθετε πλούτο άλλων απόψεων. ΟΓιώργος Κουµάντος13 ήδη από τη δεκαετία του ’70 έθεσε το ζήτηµαπως το οπτικοακουστικό έργο ανήκει στα σύνθετα14 (τα απαρτιζόµε-να από τµήµατα που έχουν δηµιουργηθεί χωριστά, µε τους δηµι-ουργούς αυτών των τµηµάτων αρχικούς συνδικαιούχους του συνο-λικού έργου) και στα έργα συνεργασίας15 (όσα έχουν δηµιουργηθείµε άµεση σύµπραξη δύο ή περισσοτέρων δηµιουργών, οι οποίοιείναι αρχικοί συνδικαιούχοι του έργου).

Ελάχιστη σηµασία φάνηκε επίσης να έχουν και ορισµένες αντιδρά-σεις στον οπτικοακουστικό χώρο, το 1992, όταν ο νόµος συντάχθη-κε. Τις περιγράφει η ∆ιονυσία Καλλινίκου: «Πάγια ήταν η θέση τωνφορέων κατά τη διάρκεια της Κοινοβουλευτικής ∆ιαδικασίας να θε-ωρηθούν συνδηµιουργοί ο σκηνοθέτης, ο σεναριογράφος και οµουσικοσυνθέτης, οπότε το οπτικοακουστικό έργο θα υπαγόταν σταέργα συνεργασίας. Αυτό το αίτηµα δεν έγινε τότε δεκτό και τελικάψηφίστηκε το άρθρο 9, σύµφωνα µε το προϊσχύσαν δίκαιο»16.

Τέλος, ελάχιστη βαρύτητα είχαν µάλλον και οι σχετικές αλλοδαπέςνοµοθεσίες, όπως φαίνεται πάλι από τις σηµειώσεις της Καλλινί-κου: «Κατά τη διάρκεια της Κοινοβουλευτικής ∆ιαδικασίας επιση-µάνθηκε ότι το άρθρο 7 Ν. 2121/1993 και οι ορισµοί που περιέχο-νται σ’ αυτό –κυρίως για τα συλλογικά έργα– δεν περιλαµβάνονταιστις αντίστοιχες διατάξεις των αλλοδαπών νοµοθεσιών. Τελικάόµως δεν έγινε καµία τροποποίηση µε βάση το σκεπτικό ότι το άρ-θρο αυτό απέδιδε κανόνες προϊσχύσαντος δικαίου. (…) Με το ίδιοπνεύµα ερµηνεύεται και η διάταξη του άρθρου 9 Ν. 2121/1993σχετικά µε τα οπτικοακουστικά έργα τα οποία υπάγονται στην κατη-γορία των συλλογικών έργων». Και συνεχίζει: «Αξίζει πάντως νασηµειωθεί ότι ο ορισµός του συλλογικού έργου αποτελεί µία ιδιο-µορφία του ελληνικού δικαίου. Η επιστήµη, ασχολούµενη µε ταέργα που προέρχονται από σύµπραξη περισσότερων προσώπων,διέκρινε διάφορες περιπτώσεις συνεργασίας, µεταξύ των οποίωνσυµπεριέλαβε και τα έργα που δηµιουργούνται κάτω από τηνπνευµατική διεύθυνση και τον συντονισµό ενός φυσικού προσώ-που για τα οποία τελικά χρησιµοποιείται ο όρος συλλογικά έργα. Ηάποψη αυτή επικράτησε και υιοθετήθηκε από τον νόµο»17.

Τι τελικώς απασχόλησε την Πολιτεία; Παραδόξως, το «προϊσχύσαν»δίκαιο, το οποίο προφανώς εντοπίζεται στην παλαιά εκείνη διατύπω-ση του νόµου 1597/86 («ο σκηνοθέτης έχει τα δικαιώµατα» και«ορίζει», εκτός αν δεν ορίζει…). Η διάταξη αυτή, ωστόσο, καταργή-θηκε από τον νόµο 2121/93 –ίσως υπό το ορθό ερώτηµα αν ο υπόαίρεση ρόλος του «συντονιστή» είναι αυτός που δίδει στον σκηνοθέ-τη την ιδιότητα του µόνου αρχικού δικαιούχου, τη στιγµή κατά τηνοποία και άλλοι συντελεστές µπορούν να ισχυρισθούν πως κατέχουν

εξουσίες συντονισµού: π.χ. όπως αναφέρθηκε στην αρχή αυτού τουκειµένου, το σενάριο περιέχει τα θεµέλια στοιχεία που διαµορφώ-νουν και καθορίζουν το έργο. Είναι ακόµη γνωστό από τις συνήθειςσυµβάσεις παραγωγής, ότι οποιαδήποτε αλλαγή στο σενάριο χρειά-ζεται τη συµφωνία του σεναριογράφου, αλλά και την αποδοχή τουπαραγωγού –δύο ακόµη κατεχόντων εξουσίες συντονισµού.

Το θέµα, λοιπόν, είναι πιο περίπλοκο απ’ όσο φαίνεται.

Το 1997, µια νέα εξέλιξη αντικρούει τη θεώρηση ότι το οπτικοα-κουστικό έργο είναι συλλογικό. Ο νόµος 2557/97 (άρθρο 8, παρ.7.3), σε εναρµόνιση µε την Ευρωπαϊκή Οδηγία 98/1993 (ΕΟΚ), ει-σάγει νέα εδάφια στον νόµο 2121/93, ορίζοντας ότι: «η διάρκειαπροστασίας ενός οπτικοακουστικού έργου λήγει εβδοµήντα (70)έτη µετά τον θάνατο του τελευταίου επιζώντος µεταξύ των ακόλου-θων προσώπων: του κύριου σκηνοθέτη, του σεναριογράφου, τουσυγγραφέα διαλόγων και του συνθέτη µουσικής που γράφτηκε ει-δικά για να χρησιµοποιηθεί στο οπτικοακουστικό έργο»18. Πρόκει-ται σαφώς για την ίδια διατύπωση που χρησιµοποιείται για τα έργασυνεργασίας19, µόνον που εδώ προσδιορίζει και συγκεκριµένουςσυνδηµιουργούς. Από αυτήν προκύπτει πως το οπτικοακουστικόέργο είναι έργο συνεργασίας και ο σεναριογράφος, ως πνευµατικόςσυνδηµιουργός του, είναι αρχικός συνδικαιούχος του περιουσια-κού και ηθικού δικαιώµατος επ’ αυτού.

Να σηµειωθεί ότι η Οδηγία 93/98 επιτρέπει στα κράτη-µέλη ναεπεκτείνουν τον κύκλο των δηµιουργών του οπτικοακουστικού έρ-γου στη νοµοθεσία τους (άρθρο 2, παρ. 1: «Ο κύριος σκηνοθέτηςενός κινηµατογραφικού έργου θεωρείται ως δηµιουργός ή έναςαπό τους δηµιουργούς του. Τα κράτη µέλη είναι ελεύθερα να ορί-σουν και άλλους συνδηµιουργούς»). Παράλληλα, υποδεικνύει σεόσες εθνικές νοµοθεσίες δεν το έχουν ήδη πράξει, να προχωρή-σουν σε αναγνώριση του οπτικοακουστικού έργου ως έργου συ-νεργασίας. Η αναφορά του συγγραφέα µε δύο τρόπους (σεναριο-γράφου και διαλογίστα) δεν αφήνει καµία αµφιβολία για τη σηµα-σία που του δίδει η Ευρωπαϊκή Οδηγία ως συνδηµιουργού.

Όµως, η Οδύσσεια της ελληνικής νοµοθεσίας δεν σταµατά εδώ.Καθ’ υπέρβαση της παραπάνω Οδηγίας, ο νόµος 2557/97 (άρθρο8, παρ. 20) εισάγει ένα ακόµη εδάφιο στον νόµο 2121/93 (άρθρο34, παρ. 2). Σε αυτό προβλέπεται ότι «ως δηµιουργοί των επιµέ-ρους συµβολών θεωρούνται ιδίως ο σεναριογράφος, ο συγγραφέ-ας διαλόγων, ο συνθέτης µουσικής, ο διευθυντής φωτογραφίας, οσκηνογράφος, ο ενδυµατολόγος, ο ηχολήπτης και ο επεξεργαστήςτελικής σύνθεσης (Μοντέρ)».

Στην ιστορία της, η διεθνής εµπειρία της διανοητικής ιδιοκτησίαςέχει µέχρι σήµερα αναδείξει δύο ειδών δικαιώµατα: τα πνευµατικά(των πρωτογενών δηµιουργών) και τα συγγενικά (εκτελεστών, ερ-µηνευτών). Σε πανευρωπαϊκή τουλάχιστον πρωτοτυπία, η ελληνι-κή νοµοθεσία εφηύρε και ένα τρίτο –των «επιµέρους συµβολών»του οπτικοακουστικού έργου. Το έπραξε µε πρωτοφανή αντίφασηπου εξοµοιώνει άκριτα δηµιουργούς, όπως ο σεναριογράφος, µετεχνικούς κυρίως συντελεστές, σε αντίθεση µε τις νοµοθεσίες τουσυνόλου των ευρωπαϊκών κρατών, οι οποίες δεν αναγνωρίζουνστα πρόσωπα αυτά ιδιότητα πνευµατικού δηµιουργού, ούτε τα εξο-µοιώνουν µε πνευµατικούς δηµιουργούς, αφού άλλωστε η συµβο-λή τους δεν θεµελιώνει πνευµατικά δικαιώµατα.

Στο «διά ταύτα»…Σήµερα, στην αρχή της δεύτερης εκατονταετίας του, το σινεµά µοι-άζει να αναζητά ταυτότητα. Επενδύει σε νέες φόρµες, ιδέες, οµαδι-κότητα και συνεργασίες πέρα από κάθε είδους σύνορα, έχονταςαποδεχθεί ότι: α) το µοντέλο της «αυθεντίας» δεν κατόρθωσε ναδικαιωθεί παρά ως εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, πάντο-τε στο πλαίσιο µιας «υγιούς βιοµηχανίας» η οποία, παράλληλα µετη mainstream κινηµατογραφική έκφραση, χρηµατοδοτεί και τηνεξαίρεση, ως πιθανότητα εξέλιξής του, και β) το σενάριο είναι κάτιπερισσότερο από βάση του οπτικοακουστικού έργου, είναι η θεµέ-λια ουσία του.

Την ίδια στιγµή η ελληνική πραγµατικότητα εµµένει στις αγκυλώ-σεις της. Ασάφειες και αντιφάσεις της νοµοθεσίας επιτρέπουν σεπαρερµηνείες και αυθαιρεσίες να λειτουργούν ανεξέλεγκτα, εξυπη-ρετώντας τα «κακώς κείµενα» ολόκληρου του συστήµατος παρα-γωγής, διανοµής-τηλεοπτικής µετάδοσης, αλλά και συντεχνιακάσυµφέροντα, σε βάρος του δηµιουργού σεναριογράφου. Και όλααυτά κρατούν δέσµιο το οπτικοακουστικό έργο στο παρελθόν πουτου αποστερεί ένα υγιές, φιλόδοξο και δηµιουργικό µέλλον.

Σε µια εποχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων (ψηφιακά, δικτυα-κά κ.λπ. µέσα) και παγκόσµιας κλίµακας ανακατατάξεων στον οπτι-κοακουστικό τοµέα (όπως αποδεικνύουν οι συνεχείς νοµοθετικέςτροποποιήσεις σε όλη την Ευρώπη, αλλά και η πρόσφατη απεργίατων Αµερικανών σεναριογράφων), το Ελληνικό ∆ίκαιο για τα πνευ-µατικά δικαιώµατα χρειάζεται επειγόντως νέα ρύθµιση, όταν διαπι-στωµένα έρχεται σε αντίθεση µε: α) την ισχύουσα νοµοθεσία τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-µελών της, β) τα σηµερινά δε-δοµένα της ευρωπαϊκής και της διεθνούς οπτικοακουστικής παρα-γωγής, γ) τις σύγχρονες νοµικές αντιλήψεις, οι οποίες εκφράζονταιαπό την πλειοψηφία της επιστηµονικής βιβλιογραφίας, δ) τη συνο-λική ανάπτυξη του οπτικοακουστικού χώρου και των αγαθών πουδηµιουργεί, τα οποία προάγουν τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισµό,και ε) τη βιωσιµότητα του κλάδου των σεναριογράφων, δηµιουρ-γών που αποφέρουν στη χώρα µας διεθνείς διακρίσεις.

Το σενάριο αποτελεί την αφετηρία υλοποίησης κάθε οπτικοακου-στικού έργου και η συµβολή του σεναριογράφου είναι µεγίστης ση-µασίας –όπως άλλωστε καταδεικνύει το γεγονός πως καµία συµ-φωνία παραγωγής δεν µπορεί να προχωρήσει, αν δεν περιέλθουνστον παραγωγό εξουσίες που απορρέουν από τα περιουσιακά δι-καιώµατα του σεναριογράφου. Αυτή η πραγµατικότητα πρέπει επι-τέλους να αποτυπωθεί ξεκάθαρα στη νοµοθεσία, την ώρα µάλισταπου ο κινηµατογραφικός χώρος βρίσκεται εν αναµονή ενός νέουθεσµικού πλαισίου.

Το οπτικοακουστικό έργο πρέπει να χαρακτηρισθεί σαφώς ως έργοσυνεργασίας (όπως, άλλωστε, προκύπτει από τον νόµο 2557/97),µε αρχικούς συνδικαιούχους τον σκηνοθέτη, τον σεναριογράφο,τον συγγραφέα διαλόγων και τον συνθέτη µουσικής που δηµιουρ-γήθηκε για να χρησιµοποιηθεί σε αυτό. Ο σεναριογράφος να εντα-χθεί στις διατάξεις που αφορούν το δικαίωµα εύλογης και χωριστήςαµοιβής για κάθε εκµετάλλευση του οπτικοακουστικού έργου.Αµοιβής η οποία να συµφωνείται υποχρεωτικά σε ποσοστό, καθο-ρισµένο ελεύθερα µεταξύ των συµβαλλοµένων (να καταργηθεί τοαυθαίρετο 3%, καθώς και η συνήθης πρακτική να εξωθείται ο σε-ναριογράφος στην «κεφαλαιοποίησή» του, γεγονός το οποίο πρα-κτικά σηµαίνει µηδενική αµοιβή).

Να απαλειφθεί η αναφορά που συγκαταλέγει τον σεναριογράφο-συγγραφέα διαλόγων στους δηµιουργούς των «επιµέρους συµβο-λών» (διευθυντής φωτογραφίας, ενδυµατολόγος, ηχολήπτης κ.ά.),συντελεστές οι οποίοι δεν παράγουν έργο υποκείµενο σε πνευµα-τικά δικαιώµατα και η συµβολή τους ενσωµατώνεται στο σύνολοχωρίς να είναι δεκτική χωριστής εκµετάλλευσης.

Τέλος, να σηµειωθεί ότι τα προβλήµατα που δηµιουργεί η ισχύου-σα νοµοθεσία, θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη διανοµή τωναµοιβών οι οποίες προέρχονται από την εκµετάλλευση των οπτικο-ακουστικών έργων µέσω νέων τεχνολογιών (∆ιαδίκτυο, δορυφορι-κή, καλωδιακή και ψηφιακή τηλεόραση, εφαρµογές multimediaκ.λπ.), καθιστώντας τελικώς ασύµφορη την παραγωγική επένδυση.

«Οι δικαιούχοι πρέπει να απολαµβάνουν τους καρπούς της πνευ-µατικής τους δηµιουργίας, τη µόνη σήµερα παραδεκτή µέθοδοχρηµατοδότησης της πνευµατικής δηµιουργίας» αναφέρει χαρα-κτηριστικά ο Γιώργος Κουµάντος.Ένας νόµος ποτέ δεν θα γίνει παράδεισος για όλους. Μπορεί,όµως, να καταστεί δικαιότερος, αν πέρα από την αλήθεια και το δι-καίωµα του ενός, αφουγκρασθεί τις αλήθειες και τα δικαιώµατα πε-ρισσοτέρων. Ένα νέο «σενάριο» περί τα οπτικοακουστικά, πρέπεινα αντιµετωπίζει µε δίκαιο τρόπο τον σεναριογράφο.

1 Το Συνέδριο διοργάνωσε η Οµοσπονδία Ευρωπαίων Σεναριογράφων (FSE), στις 21-22/11/2006, στο 47ο ∆ιεθνές Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης. Το Μανι-φέστο ψηφίσθηκε από όλους τους συνέδρους, σεναριογράφους από 21 ευρωπαϊκέςχώρες, ενώ προσυπογράφηκε από επαγγελµατίες του οπτικοακουστικού χώρου σεόλο τον κόσµο.

2 «Όταν χτίζεις ένα µουσείο διακοσίων εκατοµµυρίων δολαρίων, πρέπει να έχεις κά-νει καλή προετοιµασία. Αυτή η προετοιµασία για µας είναι το σενάριο. ∆εν βρί-σκεις µια ταινία στο δρόµο». Τζιµ Γιαννόπουλος, Πρόεδρος της Fox FilmedEntertainment & Twentieth Century-Fox Film Corporation. Από οµιλία του στο 48ο∆ιεθνές Κινηµατογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, Νοέµβριος 2007.

3 «Θεώρησα και εξακολουθώ να θεωρώ τον σκηνοθέτη τη διονυσιακή προέκταση του σε-ναριογράφου –που θα ολοκληρώσει τη συγγραφική δηµιουργία µε τέτοιον τρόπο, ώστετα ίχνη της κοπιαστικής τεχνικής δουλειάς να σβηστούν (κι έτσι θα έπρεπε πάντοτε ναείναι)». Ντέηβιντ Μάµετ, Σκηνοθετώντας µια ταινία, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2000.

4 Σε εναρµόνιση µε το Μανιφέστο της Θεσσαλονίκης, η Ευρωπαϊκή Ακαδηµία Κινηµατο-γράφου (EFA) αποφάσισε στο εξής να αναφέρει τον σεναριογράφο µαζί µε τον σκηνο-θέτη και τον παραγωγό, σε κάθε ευρωπαϊκή ταινία. Στα credits πλέον δεν θα εµφανί-ζεται το σύνηθες "a film by..." αλλά µαζί µε το "directed by..." και το "written by...".

5 «Η προσπάθεια µετάλλαξής της σε ‘θεωρία’ αποτελεί µοναδική περίπτωσηστην ιστορία των ιδεών» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η επίκουρος καθηγήτριαΑΠΘ Χριστίνα Κάλλας-Καλογεροπούλου, σε διάλεξη. Πρακτικά ΈνωσηςΣεναριογράφων Ελλάδος.

6 Θεωρητικός της σεναριακής αφήγησης και συγγραφέας του βιβλίου Story:Substance, structure, style and the principles of screenwriting, Regan Books, 1997.

7 Μιχαήλ-Θεόδωρος ∆. Μαρίνος, Πνευµατική ιδιοκτησία, 2η έκδοση, εκδόσεις Αντ. Ν.Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή, 2004, σελ. 128, παρ. 242.Βλ. επίσης: Γιώργος Κουµάντος, Πνευµατική ιδιοκτησία, 8η έκδοση, εκδόσεις Αντ.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή, 2002, σσ. 181-2.

8 Η µελέτη πραγµατοποιήθηκε από τον γράφοντα, µε στοιχεία από το ΕΚΚ και το Φε-στιβάλ Θεσσαλονίκης. Περιλαµβάνονται µεγάλου µήκους ταινίες µυθοπλασίας καιτεκµηρίωσης (δραµατοποιηµένες ή µη), οι οποίες µετείχαν στις ετήσιες υποψηφιό-τητες για τα κρατικά βραβεία, αδιάφορα αν πρόκειται για παραγωγές-συµπαραγωγέςτου ΕΚΚ, ή για ανεξάρτητες παραγωγές. Επίσης συγκαταλέγονται και ταινίες µυθο-πλασίας οι οποίες, ενώ δεν µετείχαν στις υποψηφιότητες για τα κρατικά βραβεία,έτυχαν ωστόσο διανοµής στις αίθουσες κατά τις χρονιές που εξετάζονται. Ως ται-νίες πρωτοεµφανιζόµενων σκηνοθετών αναφέρονται µόνον οι ταινίες µυθοπλασίας.

9 Άρθρο 32, παρ. 1, του νόµου 2121/93.

10 Άρθρο 7, παρ. 2, του νόµου 2121/93.

11 ∆ιονυσία Καλλινίκου, Πνευµατική ιδιοκτησία & συγγενικά δικαιώµατα, 2η έκδοση,εκδόσεις Π. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 2005, σσ. 94-5.

12 «Το πρόσωπο που αναφέρεται στην ταινία ως σκηνοθέτης έχει υπέρ αυτού, µε βάσητο άρθρο 10, παρ. 1 του νόµου, ένα τεκµήριο ότι είναι ο δηµιουργός του έργου και οπρωτογενής δικαιούχος της πνευµατικής ιδιοκτησίας. Αλλά το τεκµήριο αυτό είναιµαχητό. Αν το αναγραφόµενο πρόσωπο δεν είναι ο πραγµατικός δηµιουργός ή αν καιάλλα πρόσωπα που δεν αναγράφονται συνέπραξαν στη δηµιουργία του οπτικοακου-στικού έργου ως συνόλου, ούτε ο µη πραγµατικός δηµιουργός γίνεται δικαιούχοςούτε οι πραγµατικοί δηµιουργοί εµποδίζονται στην πρωτογενή κτήση του δικαιώµα-τος». Γ. Κουµάντος, Πνευµατική ιδιοκτησία, 8η έκδοση, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα,Αθήνα-Κοµοτηνή, 2002, σελ. 181. Βλ. γενικά επί του θέµατος, σσ. 177-84.Βλ. επίσης περί µαχητού τεκµηρίου, Λάµπρος Ε. Κοτσίρης, ∆ίκαιο πνευµατικής ιδιο-κτησίας, 4η έκδοση, εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2005, σελ. 101, παρ. 173.

13 «Ο καθορισµός του υποκειµένου της πνευµατικής ιδιοκτησίας στα κινηµατογραφικάκαι τα άλλα οπτικοακουστικά έργα παρουσιάζει ειδικά προβλήµατα εξαιτίας τουαριθµού και της ποικιλίας των προσώπων που συµπράττουν στη δηµιουργία τους.Το οπτικοακουστικό έργο είναι κατά κανόνα σύνθετο, προϊόν κυρίως συλλογικήςεργασίας αλλά και συνεργασίας και παραγγελίας». Γ. Κουµάντος, Πνευµατική ιδιο-κτησία, 8η έκδοση, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή, 2002, σελ. 177.

14 Άρθρο 7, παρ. 3, του νόµου 2121/1993.

15 Άρθρο 7, παρ. 1, του νόµου 2121/1993.

16 ∆. Καλλινίκου, Πνευµατική ιδιοκτησία & συγγενικά δικαιώµατα, 2η έκδοση, εκδό-σεις Π. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 2005, σελ. 95. Οι επισηµάνσεις στο απόσπασµα είναιτου ∆.Β.

17 ∆. Καλλινίκου, Πνευµατική ιδιοκτησία & συγγενικά δικαιώµατα, 2η έκδοση, εκδόσειςΠ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 2005, σσ. 93-4, παρ. 63. Υποσηµείωση της συγγραφέως κά-νει αναφορά στο Πρακτικό ∆ιαρκούς Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων Βουλής, 2Ιουνίου 1992, σελ. 23. Πρακτικά Ολοµέλειας Βουλής, 12 Νοεµβρίου 1992, σελ. 1129.

18 Άρθρο 31, παρ. 3, του νόµου 2121/1993.

19 «Για τα έργα συνεργασίας η πνευµατική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του τελευ-ταίου επιζώντος δηµιουργού και εβδοµήντα (70) χρόνια µετά τον θάνατό του, πουυπολογίζονται από την 1η Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται του θανάτου τουτελευταίου επιζώντος δηµιουργού». Νόµος 2557/1997, άρθρο 8, παρ. 6, που τροπο-ποιεί το άρθρο 30 του νόµου 2121/1993.

Ζυλ Ντασέν (18/12/1911 – 31/3/2008)Koυβεvτιάζovτας µε τον Nτασέv

Ζείτε στην Ελλάδα από το 1974 – σχεδόν είκοσι χρόνια. Εργάζεστε εδώ και συµµετέχετε στην πνευµατική ζωήαυτής της χώρας, αλλά και στην πολιτική της ζωή – έστω, εµµέσως. Είστε, όµως, ένας καλλιτέχνης που ξεκί-νησε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930, που δούλεψε στην Ευρώπη, που ταξίδεψε πολύ: ένας «πολίτης του κό-σµου». Πώς βλέπετε σήµερα την καριέρα σας κι αυτό το «σχίσµα» που υπάρχει στο έργο σας και στη ζωή σας;Μου φαίνεται πως, τελικά, έζησα τρεις ζωές. Και καθεµιά απ’ αυτές τις ζωές κόπηκε απότοµα, βίαια. Στην Αµερική, όπωςξέρετε, ξεκίνησα κάνοντας «Β-mονies», ταινίες χαµηλού προϋπολογισµού, και δε θα ’λεγα ότι η εποχή αυτή ήταν µια ευ-τυχισµένη περίοδος της ζωής µου. Όσο διάστηµα ήµουν στην ΜGΜ, υπέφερα. Έκανα χιλιάδες προσπάθειες να αποδε-σµευτώ, αλλά δεν µπορούσα. Τελικά, τα κατάφερα, και νοµίζω πως η καριέρα µου ξεκίνησε ουσιαστικά τότε, µε δύο ται-νίες: O δήµιος των κολασµένων και H γυµνή πόλη. Τότε µόνο άρχισα να καταλαβαίνω λίγο, πολύ λίγο, τον εαυτό µου·να καταλαβαίνω ότι έκανα κινηµατογράφο. Κι εκεί που σχεδόν «γνώρισα» τον εαυτό µου, ήταν όταν γύριζα µια ταινίαστο Λονδίνο, πάντα για λογαριασµό των Αµερικανών: το H νύχτα και η πόλη. Εκεί, είπα µέσα µου: «Για δες... κάτι αρ-χίζεις και καταλαβαίνεις...». Κι ακριβώς στο σηµείο αυτό, ακούω το πρώτο µεγάλο «Stop»! Μένω χωρίς δουλειά και πε-ριπλανιέµαι εδώ κι εκεί για πέντε χρόνια, ώσπου βρίσκοµαι στη Γαλλία, κάνω µια ταινία (Ριφιφί), κι όλοι µου λένε πωςείναι µια ταινία αµερικανικού στιλ – εγώ δεν το καταλαβαίνω αυτό. Εγώ ξέρω πως υπάρχει ένα κοµµάτι της ταινίας, έναπολύ µεγάλο κοµµάτι χωρίς διαλόγους: 33 ολόκληρα λεπτά! Και δεν µιλάω µόνο γι’ αυτή καθαυτήν τη σκηνή της λη-στείας, γιατί η σιωπή αυτή αρχίζει αρκετά πριν από τη ληστεία και τελειώνει λίγο µετά. Ε, λοιπόν, µία από τις αιτίες για τιςοποίες δεν υπάρχουν διάλογοι, είναι ότι δεν είχα χρόνο να τους γράψω! Όλο το σενάριο το ’γραψα σε έξι µέρες!Μετά το Ριφιφί έρχεται η συνάντησή σας µε το έργο του Καζαντζάκη...Είχα διαβάσει τον Ζορµπά αρκετά χρόνια πριν. Εκείνη, όµως, την εποχή που λέτε, µετά δηλαδή το Ριφιφί, γνώρισα µιαγυναίκα, µια παλαβή, που ήθελε να βάλει τα λεφτά για να γίνει ο Ζορµπάς ταινία· ήθελε σώνει και καλά να µπει στον κι-νηµατογράφο. Ανασκουµπώθηκα, λοιπόν, κι εγώ, έκανα µια σύνοψη του σεναρίου, της την παρουσίασα και επέµεινα σ’έναν συγκεκριµένο ηθοποιό. «Ποιον;» µου λέει. – «Θέλω τον Τσερκάσοφ!» – «Τσερκάσοφ; Ποιος είν’ αυτός;» – «Άσ’τα» της λέω. «Άµα δεν ξέρεις τον Τσερκάσοφ...» 'Έτσι έσπασε το πράγµα. Εκείνη δεν ήθελε τον Τσερκάσοφ, αλλά εγώεξακολουθώ να επιµένω ότι θα ήταν φανταστικός στο ρόλο του Ζορµπά. Μετά διάβασα το O Χριστός ξανασταυρώνεται,κι έτσι άρχισε η ελληνική µου περίοδος...Μιλάτε πάντα µε τα καλύτερα λόγια γι’ αυτή την πρώτη επαφή σας µε την Ελλάδα...Παρ’ όλο που οι συνθήκες των γυρισµάτων ήταν πάρα πολύ περίεργες (γύριζα σ’ ένα ελληνικό χωριό, ένα χωριό της Κρή-της, κι όλοι οι ηθοποιοί γύρω µου µιλούσαν γαλλικά...), εξακολουθώ να θυµάµαι αυτή την εποχή σαν την πιο ευτυχισµέ-νη της ζωής µου. H ευτυχία είχε να κάνει µε όλη την ατµόσφαιρα που επικρατούσε, µε όλους τους κατοίκους που δούλε-ψαν στην ταινία. Έχω αναµνήσεις που ακόµα µε συγκλονίζουν, κι αγαπώ αυτό το χωριό όσο κανένα άλλο στον κόσµο. Τοπρώτο πράγµα που σκέφτηκα όταν µπορέσαµε να επιστρέψουµε στην Ελλάδα, το 1974, ήταν να πάµε εκεί. Όµως, λίγεςµέρες πριν ξεκινήσουµε για να πάµε, διάβασα σε µια ελληνική εφηµερίδα ότι ένας από τους κατοίκους αυτού του χωρι-ού, 88 χρονών τότε, ένας αρχοντάνθρωπος που µιλούσε κάτι λίγα γαλλικά και τον λάτρευα, είχε πει: «∆ε θέλω να πεθά-νω, αν δεν δω πρώτα τον Ντασέν...» – «Πάµε! Τι καθόµαστε;» λέω εγώ τότε. «Όχι» µου λένε, «δεν πρέπει να πάµε. Για-τί µετά θα πεθάνει...» Εν πάση περιπτώσει, τα κατάφερα να πάω κάποτε σ’ αυτό το χωριό, την Κριτσά, και να διαπιστώσωµε τα µάτια µου την τεράστια πρόοδο που είχε επιτελεστεί στο µεταξύ και που είχε ξεκινήσει µε τα γυρίσµατα της ταινίας.

[...]

Από πνευµατική άποψη, όµως, δεν ήσαστε ξένος µε την ελληνική -έστω, την αρχαιοελληνική- παράδοση, τηφιλοσοφία, το θέατρο...Στην αρχή, πρέπει να το πω, ένιωθα λίγο χαµένος στην Ελλάδα. Κατάλαβα πόσα πράγµατα δεν ήξερα – και δεν εννοώ µό-νο πράγµατα από τον κινηµατογράφο, αλλά κι από την ίδια µου την κουλτούρα. Έκανα µεγάλες προσπάθειες για ν’ ανα-

//βιογραφίες

του Μιχάλη ∆ηµόπουλου και του Αχιλλέα Κυριακίδη*

κτήσω το χαµένο έδαφος, και κατάλαβα πόσο πολύ Αµερικανόςήµουν, πόσο ισχυρή ήταν µέσα µου η κουλτούρα και η παράδοσηπου µ’ έδεναν µε την Αµερική. Βέβαια, είχα ασχοληθεί µε το θέατροόταν ήµουν νέος, κι είχα διαβάσει αυτά που έπρεπε (αρχαία τραγω-δία και τα λοιπά), τότε όµως κατάλαβα πόσο επιφανειακή ήταν αυ-τή η γνώση και, παρ’ όλο που δεν µιλάω καλά ελληνικά, ανακάλυ-ψα τους έλληνες ποιητές, τους µεγάλους έλληνες ποιητές που µεσυγκλόνισαν, ανακάλυψα την ελληνική µουσική, τη λαϊκή ελληνικήµουσική, τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη και τους άλλους, κι είπα

µέσα µου: «Θεέ µου, πώς θα τα καταφέρω να τα συµµαζέψω όλααυτά που ’χω στο κεφάλι µου, και να εκφραστώ στον κινηµατογρά-φο;». Ξέρω πως, µέχρι σήµερα τουλάχιστον, δεν το ’χω καταφέρειακόµα... Όταν ήρθε και µε βρήκε ο Ταχτσής και µου ζήτησε να κά-νω το Τρίτο στεφάνι, του είπα: «Όχι· δεν είµαι ικανός, δεν µπορώ νατο κάνω. Αυτός που θα το γυρίσει, πρέπει να ’ναι Έλληνας Έλλη-νας». Είναι ένα θαυµάσιο βιβλίο, και τώρα µετανιώνω για την απά-ντησή µου, παρ’ όλο που εξακολουθώ να πιστεύω ότι είχα απόλυ-το δίκιο ν’ αρνηθώ... Όταν άρχισα να σκηνοθετώ και στο θέατρο,δεν τολµούσα ν’ ανεβάσω έλληνα συγγραφέα – κι αυτό το ’χω µε-τανιώσει, αλλά, πώς να το κάνουµε, δεν τολµούσα. Αισθανόµουνπάρα πολύ άβολα κι έλεγα µέσα µου: «Θεέ µου... America... Goback, go back, go back!». Έµεινα, όµως. Αυτό, δεν το ’χω µετανιώ-σει. Τώρα, όµως, καταλαβαίνω πολύ καλά πού βρίσκοµαι, κι έχωµέσα µου ένα κενό...

[...]

Είπατε πριν πως η συνάντησή σας µε τον Καζαντζάκη ήτανκαι η πρώτη επαφή σας µε την Ελλάδα... Όµως στην ταινίασας Άνθρωποι του αίµατος υπάρχει λίγη Ελλάδα – έστω,κοιταγµένη «γραφικά», λίγο «φολκλόρ»...Συµφωνώ, αν και εξακολουθώ να µην µπορώ να εξηγήσω πώςµου ’ρθε και το ’κανα. Έτσι κι αλλιώς, θυµάµαι ελάχιστα απ’ αυτήτην ταινία· κάποιες στιγµές µόνο. ∆εν ξέρω, λοιπόν, πώς µου ’ρθεκαι την άρχισα µε κάποιον που τραγουδάει ένα ελληνικό τραγούδι[σ.σ.: σηκώνεται και τραγουδάει το «Μαύρη είν’ η νύχτα»]. Ακόµακι αν µε βασάνιζαν σήµερα, δε θα µπορούσα να τους πω γιατί έβα-λα αυτό το τραγούδι!Το σενάριο του Άνθρωποι τον αίµατος είναι γραµµένο απόέναν σπουδαίο σεναριογράφο της εποχής, τον A.I.Bezzerides. ∆εν ήταν Έλληνας, όµως...Όχι· ήταν Αρµένιος. Ένας γλυκύτατος, «τρελός» άνθρωπος. Η ιστο-

ρία τού Άνθρωποι του αίµατος είχε πολλά αυτοβιογραφικά στοι-χεία, αλλά, δυστυχώς, ο σεναριογράφος παραήταν καλός για το«Β-mονίe» που γυρίζαµε... Χρειάστηκε να επινοήσει κι ένα ρόλογια ένα καλό κορίτσι, επειδή αυτές οι ταινίες είχαν πάντα ένα καλόκορίτσι, ενώ η ιστορία ήταν αυστηρά επικεντρωµένη στον άντρα,στον φορτηγατζή...Εδώ, να µας επιτρέψετε να παρατηρήσουµε κάτι: είστε πάνταπολύ επιφυλακτικός, αν όχι αρνητικός, απέναντι στις ταινίεςσας εκείνης της περιόδου, πολλές από τις οποίες σήµερα θε-ωρούνται σπουδαίες. [...] Μ’ άλλα λόγια, υπάρχουν πολύ ση-µαντικά πράγµατα ακόµα και στις ταινίες που δεν µπορού-σατε να ελέγξετε πλήρως· ας πούµε, ως προς το σενάριο......και το µοντάζ...Α! Φτάνουµε στο περίφηµο final cut, το τελικό µοντάζ!Συχνά µου θέτουν την ερώτηση: «Τι είναι δηµιουργός στον κινηµα-τογράφο;». Ε, λοιπόν, επιµένω: κανείς δεν µπορεί να λέγεται κινη-µατογραφικός δηµιουργός, αν δεν µπορεί να έχει ο ίδιος λόγο στοµοντάζ. Φανταστείτε έναν συγγραφέα που, τη στιγµή που ετοιµάζε-ται να κάνει τις τελευταίες επεµβάσεις στο µυθιστόρηµά του, να το«περάσει ένα τελευταίο χέρι», βλέπει να ’ρχεται κάποιος άλλος καινα το κάνει αυτός για λογαριασµό του! Το µοντάζ είναι ίσως η σο-βαρότερη φάση στη δηµιουργία µιας ταινίας, ιδίως όταν ο σκηνο-θέτης δουλεύει µε σφιχτούς προϋπολογισµούς, οπότε είναι υπο-χρεωµένος να έχει την ταινία µονταρισµένη µέσα στο κεφάλι του...Σ’ αυτή την πρώτη σας, την αµερικανική περίοδο, υπήρχε τοστούντιο, ο παραγωγός, ο Βασιλιάς, αυτός που καθόριζε ταπάντα, κι έπονταν ο σεναριογράφος, ο σκηνοθέτης, το µο-ντάζ, το τελικό µοντάζ. Από την εµπειρία σας, ποιος ακρι-βώς ήταν ο ρόλος του σκηνοθέτη σ’ αυτή την αλυσίδα;Θα σας πω κάτι: την πρώτη φορά που µπήκα στην αίθουσα του µο-ντάζ, µε ρώτησαν: «Τι θέλετε εδώ; Τι δουλειά έχετε εσείς εδώ;».Να, λοιπόν, ποια ήταν η συµπεριφορά των µεγάλων στούντιο προςτους σκηνοθέτες. Και θα σας αφηγηθώ δύο προσωπικές µουεµπειρίες. Μια φορά, µε φώναξε ο Lοuίs B. Μayer και µου είπε:«Μy son, αποφάσισα να σου εµπιστευτώ µιαν απ’ τις µεγάλες σταρµας, την Jοan Crawford, κι έναν νεαρό ηθοποιό που υπόσχεταιπολλά, τον John Wayne». Εγώ είχα µείνει άφωνος. Όταν, επιτέ-λους, κατάφερα να βρω τη φωνή µου, ψέλλισα: «Και πότε νοµίζε-τε πως µπορώ να διαβάσω το σενάριο;». O Μayer έγινε έξαλλος!Μια άλλη φορά –ήταν η εποχή λίγο µετά το Όσα παίρνει ο άνε-µος, κι ο David Ο’Selznick ήταν έξω φρενών µε την προβολή πουγινόταν στον σκηνοθέτη της ταινίας, τον Victor Fleming, αντί για τονίδιο– εκείνο τον καιρό, λοιπόν, µε βρίσκει κάποιος και µου λέει:«Θέλει να σε δει ο Selznick!». Πηγαίνω, µου µιλάει για µια ταινίαόπου θα έπαιζε κι εγώ-δεν-ξέρω-ποιος, όλοι οι σταρ του κόσµου,του λέω πως ανυποµονώ να διαβάσω το σενάριο, µε κοιτάζει...

Τι τύπος ήταν ο Selznick;Εγωπαθής, αλλά ευφυέστατος – ιδιοφυής, θα έλεγα. Με κοιτάζει,λοιπόν, και µου λέει: «Listen, kid, ξέρεις γιατί είσαι εδώ;». – «Εσείςµε ζητήσατε» του λέω. – «Είσαι εδώ, γιατί θέλω ν’ αποδείξω ότι οσκηνοθέτης είναι ένα αρχίδι και µισό. Εγώ τις κάνω τις ταινίες! Τι θαπει θες να διαβάσεις το σενάριο; Εγώ θα σου λέω τι να κάνεις!» Κιεκεί άρχισε µια ατέλειωτη σειρά «Fuck you!» από µένα στονSelznick και σ’ όλο το Χόλιγουντ, και την πρώτη φήµη που απέκτη-σα, τη χρωστώ σ’ αυτό: ήµουν ο πρώτος άνθρωπος που είχε τολ-µήσει να πει «Fuck you!» στον Selznick!Θέλετε να πείτε ότι ο σκηνοθέτης δεν είχε δικαίωµα να δια-βάσει το σενάριο;!Ας πάµε στην πρώτη µου ταινία, τον Πράκτορα των ναζί. Σας ορ-κίζοµαι ότι ούτε γνώρισα ούτε είδα ποτέ µου τον άνθρωπο πουέγραψε το σενάριο! Το πρόβληµα του σεναρίου ήταν τεράστιο...Βέβαια, αν ήσουν ο Jοhn Ford, τα πράγµατα άλλαζαν. Ακόµα κιαυτός, όµως, συναντούσε προβλήµατα. Ξέρετε την ιστορία του Κα-ταδότη: δεν ήθελαν να τον βγάλουν στις αίθουσες. Για να µη µιλή-σουµε για το Θησαυρό της Σιέρα Μάδρε... Είχαν πει στον Huston:«∆εν καταλαβαίνουµε τίποτα – αυτή η ταινία πρέπει να βγει µευποτίτλους!». Παρ’ όλα αυτά, παρά το απάνθρωπο αυτό σύστηµατων στούντιο, υπήρξαν µια χούφτα γενναίοι σκηνοθέτες που έφτια-ξαν τον αµερικανικό κινηµατογράφο...Ποιους εννοείτε;Εννοώ τον John Ford – πάνω απ’ όλους, τον John Ford. Ακολου-θούν, σε µικρότερη κλίµακα, ο Cukor, ο Mamoulian......ο Hitchcock...;Βέβαια! O Hitchcock που, αν και τράβηξε πολλά απ’ τον Selznick(και, εδώ που τα λέµε, κι ο Selznick απ’ αυτόν), τα κατάφερε κιάντεξε... O Sam Wood: µεγάλο ταλέντο... Εν πάση περιπτώσει,ήταν µια χούφτα άνθρωποι που, παρά την ασφυκτική πίεση τωνστούντιο, παρά την ασφυκτική πίεση που δέχονταν ακόµα και απόιδιοφυΐες όπως ο lrving Thalberg, κατόρθωσαν να αποτυπώσουντην προσωπική τους σφραγίδα στον αµερικανικό κινηµατογράφο.

[...]

Ποια ήταν η προσωπική σας εµπειρία από τον DarrylZanuck; Από διάφορες –αντιφατικές– περιγραφές, προκύ-πτει µια µάλλον... αντιφατική προσωπικότητα...Περιγράφω την προσωπικότητά του σ’ ένα σενάριο που έχω γράψει.Μ’ αγαπούσε, αλλά κι εγώ του είχα αδυναµία, γιατί, παρ’ όλα όσαλένε, τον είχα ζήσει σε στιγµές όπου απέδειξε πόσο ακριβοδίκαιοςµπορούσε να είναι και, συχνά, πόσο θαρραλέος. Του είπα, λοιπόν,µια µέρα: «Darryl, καταλαβαίνω ότι θα ’θελες πολύ να είσαι καλόςάνθρωπος, αλλά αυτό είναι αδύνατον!». (Γέλια.) Κάποτε, την εποχήπου ο µακαρθισµός ήταν στον κολοφώνα του, πάω και του λέω:«Darryl, ξέρω ότι τη Μαύρη Λίστα τη σιχαίνεσαι όσο κι εγώ»...Τη σιχαινόταν για λόγους ιδεολογικούς, ουµανιστικούς, ήεπειδή δεν µπορούσε να κάνει τη δουλειά του;Ήταν ακριβοδίκαιος. Είχε µέσα του την αρχή του fair play – ίσως όχιβαθιά ριζωµένη, αλλά την είχε. Ήταν και το γεγονός ότι η Λίστα πή-γαινε κόντρα στα συµφέροντά του, όπως είπατε. Εν πάση περιπτώ-σει, πάω και του λέω (γιατί ήµαστε φίλοι, παρά τους συχνούς τσα-κωµούς µας): «Darryl, ήρθε η ώρα σου να γράψεις Ιστορία: είσαι οµόνος άνθρωπος που µπορεί να σπάσει τη Μαύρη Λίστα!». – «Τιθες να πεις;» – «Έχω στα χέρια µου µια νουβέλα του AlbertΜaltz...» (Ο Μaltz ήταν ένα απ' τα πρώτα ονόµατα στη Μαύρη Λί-στα, ένας απ' τους «∆έκα του Χόλιγουντ».) – «Ουουπ!» κάνει οZanuck. Εγώ, συνεχίζω ακάθεκτος: «Είναι η ιστορία ενός γέρουπου υποφέρει από αρθριτικά, θέλει να πάει για θεραπεία, κάνειοτοστόπ από το Σαν Φρανσίσκο στο Λος Άντζελες και ζει ένα σω-ρό περιπέτειες στο δρόµο...». Πιάνω, λοιπόν, να του διηγούµαι

κανείς δεν µπορεί να λέγεται κινηµα-τογραφικός δηµιουργός, αν δεν µπο-ρεί να έχει ο ίδιος λόγο στο µοντάζ

φωτό

:Ca

role

Bel

laic

he

τις περιπέτειες, τον βλέπω που ενδιαφέρεται, οπότε του λέω: «Αγό-ρασε τα δικαιώµατα, Darryl!». Το σκεφτόταν και µονολογούσε:«Χριστέ µου, Χριστέ µου, Χριστέ µου...». Τον αποτελειώνω: «ΟWalter Ηuston θέλει να παίξει τον γέρο, κι ο John Ηustοn θέλει ναγράψει το σενάριο... Θα το γυρίσω εγώ σε είκοσι πέντε µέρες· τοπολύ, ένα µήνα... ∆ε θα κοστίσει πολύ...» Και τότε ο Darryl λέει:«Εντάξει! (Εγώ έτρεµα σύγκορµος απ’ τη χαρά µου.) Άκου, όµως,:δε θα πεις σε κανέναν τίποτα. Πάρε τον Walter και τον John, πηγαί-νετε κάπου αλλού, µακριά, γράψτε το σενάριο, γυρίστε το, κι ότανθα χρειαστείς τίποτα γυρίσµατα στην Καλιφόρνια, στο Λος Άντζε-λες, έλα να µε δεις. Πρόσεξε, όµως: θέλω να µείνει µυστικό. Θα σεβοηθήσω εγώ να το κρατήσεις µυστικό. Κατάλαβες;». Είχα καταλά-βει. Παίρνω στο τηλέφωνο τον Albert Μaltz και του λέω: «Albert,σου ’χω είκοσι πέντε χιλιάδες δολάρια!».Ποια χρονιά έγιναν αυτά; Το 1950;Κάπου εκεί. Μάλλον, το 1949. Του τα λέω, λοιπόν, όλα, του εξη-γώ για το µυστικό και τα υπόλοιπα, και την άλλη µέρα διαβάζωστην «Hollywood Reporter»: «Ο Albert Μaltz αναγγέλλει ότι ηΜαύρη Λίστα δεν υπάρχει πια, χάρη στη γενναιότητα του DarrylZαnuck, και τα λοιπά και τα λοιπά...».Το ’χε δώσει ο ίδιος ο Μaltz στη δηµοσιότητα;∆εν µπορούσε να συγκρατηθεί ο άνθρωπος... Τελοσπάντων, κατα-φθάνει από τη Νέα Υόρκη ο συµπατριώτης µας, Σπύρος Σκούρας,κι ο Darryl του λέει: «Α, δεν κατάλαβα καλά τι µου είπε... δε µουτα εξήγησε πολύ καλά». Εγώ δεν έλεγα τίποτα. Τότε ο Σκούρας γυ-ρίζει σ’ εµένα (θυµάµαι σαν τώρα τα λόγια του και το ύφος του):«Θα σε λιώσω σαν σκουλήκι, παλιοκοµµούνι!». Όταν έφυγε οΣκούρας, µου λέει ο Zanuck: «Μάζεψ’ τα και φύγε! Αύριο πετάςγια Λονδίνο!». Κι έτσι έκανα το H νύχτα και η πόλη... Τέτοιος τύ-πος ήταν ο Zanuck. Όπως είπα και πριν, τσακωνόµασταν συχνά και,φυσικά, διαφωνούσαµε σε πολιτικά ζητήµατα. Στις εκλογές του1948, όλοι περίµεναν ότι θα κέρδιζε ο Dewey –και όχι ο Truman–,ώσπου ήρθαν οι ψήφοι από την Καλιφόρνια µε καθυστέρηση, λό-γω της διαφοράς ώρας. Ήταν τόσο ισχυρή αυτή η πεποίθηση, ώστετο περιοδικό «Life» κυκλοφόρησε µε τον Dewey στο εξώφυλλοκαι τη λεζάντα: «Ο νικητής». Σκάνδαλο πρώτου µεγέθους! Τότε γύ-ριζα το Άνθρωποι του αίµατος και, για να πειράξω τον Zanuck, σεµια σκηνή ο φακός «µένει» σ’ ένα σκουπιδοτενεκέ, απ’ όπου ξε-πρόβαλλε το εξώφυλλο του «Life» µε τη φωτογραφία του Dewey!∆ε θα ξεχάσω τις φωνές που µου πάτησε ο Zanuck! Έτσι ήταν ησχέση µας: µε τα πάνω και τα κάτω της – αλλά η φιλία, φιλία. Τοκακό είναι ότι θεωρούσε τον εαυτό του ως τον καλύτερο µοντέρτου κόσµου, κι όταν έβαζε τα χέρια του σε µια ταινία, στο τελικόµοντάζ, έβγαζε εξαµβλώµατα... Όµως, οφείλω να πω κι αυτό: όπο-τε, στα πέντε χρόνια που είχα µείνει χωρίς δουλειά, πήγαινα στονZanuck και του ’λεγα: «Θέλω να σου πουλήσω ένα σενάριο», µερωτούσε: «Πόσα;». – «Μα...» έλεγα, «δε θα το διαβάσεις πρώ-τα;» – «Όχι. Πόσα;» Αυτός ήταν ο Darryl Zanuck.Αναφέρατε προηγουµένως τον John Ford και τον Καταδότη,κι αξίζει να επισηµάνουµε εδώ ότι η κινηµατογραφική«επιστροφή» σας στην Αµερική γίνεται µε την ταινία Εκτέ-λεση εν ψυχρώ, που είναι διασκευή του Καταδότη... Ήταν δι-κή σας η επιλογή;Κάθε άλλο. Είχα πει ότι, αν ξαναγύριζα να κάνω µια ταινία στηνΑµερική, θα ’ταν µε µια ταινία που θα πραγµατευόταν την κατάστα-ση των Μαύρων στις ΗΠΑ. Το «µεγάλο αφεντικό» της Paramountεκείνη την εποχή (1968) είχε πει: «Εντάξει, αλλά να ’ναι διασκευήτου Καταδότη – έχουµε τα δικαιώµατα». ∆ιαµαρτυρήθηκα: «Πώςµπορεί κανείς να βάλει χέρι σ’ αυτή την ταινία;». ∆εν µπορούσα,όµως, να το πολεµήσω: αυτοί ήταν οι όροι. Τους δέχτηκα και, φυ-σικά, το µετάνιωσα.∆ε σας ικανοποιεί η ταινία;Θα σας πω την ιστορία – για µένα, ήταν άλλο ένα «cultural shock».Έγραψα την πρώτη µορφή του σεναρίου. Και τότε σκέφτηκα: «Ποι-ος είσαι εσύ που θα γράψεις αυτό το σενάριο; Έλειπες τόσον καιρόαπ’ την Αµερική και πιστεύεις ότι ξέρεις τόσο καλά την κατάσταση

των Μαύρων;». Ζήτησα, λοιπόν, από την Ruby Dee και τον JulianΜayfield να ξαναγράψουµε µαζί το σενάριο, και δεν ξέρω αν, τελι-κά, έκανα σωστά, γιατί, µετά από τόσες αλλαγές, µου φαίνεται πωςη πρώτη µορφή ήταν καλύτερη. Η ταινία γυρίστηκε (κι αυτή!) µε πε-ριορισµένο κοστολόγιο, κι είχαµε ένα σωρό προβλήµατα, αρχής γε-νοµένης απ’ τους ηθοποιούς: τον βασικό ρόλο επρόκειτο να τονπαίξει ο James Εarl Jones, αλλά, την τελευταία στιγµή, φοβήθηκεκαι υπαναχώρησε. Τελικά, το ρόλο τον έπαιξε ο Julian Μayfield,που δεν ήταν ηθοποιός, αλλά καθηγητής πανεπιστηµίου, στρατευ-µένος στην υπόθεση των Μαύρων. Πριν ακόµα προβληθεί η ταινία,το περιοδικό «Time» έσπευσε να την καταγγείλει ως ανατρεπτική.Είχα, λοιπόν, πολλούς δισταγµούς σχετικά µε το αν έπρεπε να κυ-

κλοφορήσει η ταινία, κι η Paramount αποφάσισε να την προβάλειστο Μπάφαλο, σε µια ειδική προβολή, για να δει τις αντιδράσεις τουκοινού. Εκεί, λοιπόν, στην πρεµιέρα, συνέβη ένα τραγικό περιστατι-κό: στον εξώστη του κινηµατογράφου, λίγο πριν αρχίσει η προβο-λή, ένας νεαρός Μαύρος ζήτησε από έναν νεαρό Λευκό φωτιά γιαν’ ανάψει το τσιγάρο του. O Λευκός τού είπε: « Fuck you with yourcigarette!», ήρθαν στα λόγια, ύστερα στα χέρια, κι ο Λευκός έριξετον Μαύρο απ’ τον εξώστη και τον σκότωσε... Κι ενώ το επεισόδιοείχε συµβεί πριν από την προβολή, γράφτηκε ότι η ταινία ήταν αυ-τή που είχε οξύνει την ατµόσφαιρα. Έτσι, οι παραγωγοί την «έθα-ψαν». Εν πάση περιπτώσει, νοµίζω ότι διέπραξα δύο καίρια σφάλ-µατα: το πρώτο ήταν να δεχτώ τη διασκευή του Καταδότη· το δεύ-τερο είχε να κάνει µε την επιλογή του βασικού ηθοποιού.Πώς ήταν οι συνθήκες γυρίσµατος της ταινίας σε σχέση µε αυ-τές που είχατε γνωρίσει στις δεκαετίες του 1940 και του 1950;Γελοίες! Γιατί, παρότι δεν σου διέθεταν τα αναγκαία χρήµατα για νακάνεις αυτό που ήθελες να κάνεις, σου επέβαλλαν ένα συνεργείοαπό καµιά εκατοστή ανθρώπους. Έχοντας την εµπειρία της Γαλλίας,όπου τα συνεργεία δεν ξεπερνούσαν τους σαράντα, έλεγα στουςµισούς από τους εκατό που µου επέβαλλε το στούντιο: «Μείνετεστο ξενοδοχείο – δε χρειάζεται να κουβαλάµε κι εσάς...». (Γέλια.)Πάντως, είχα κι άλλα –ουσιωδέστερα– προβλήµατα στο γύρισµα.Λίγο πριν αρχίσουν τα γυρίσµατα, είχε δολοφονηθεί ο ΜartinLuther Κing. (Μάλιστα, ήµουν στην κηδεία του και την κινηµατο-γράφησα.) Αργότερα, όταν γύριζα στο Κλίβλαντ, που ήταν το επί-κεντρο των ταραχών, οι Μαύροι δεν µε καλόβλεπαν καθόλου. ∆ενµπορούσα να βρω µαύρους τεχνικούς· ήταν όλοι επιφυλακτικοίέως απροκάλυπτα εχθρικοί.

[...]

Από ποια γυρίσµατα έχετε τις καλύτερες αναµνήσεις; Απ’αυτά της Κρήτης;Α, ναι! Υπέροχες! Αλλά κι απ’ τα γυρίσµατα του Ποτέ την Κυριακή.Σας λείπει ο κινηµατογράφος; Νοσταλγείτε τα γυρίσµατα;Ναι, αλλά όχι ώς το σηµείο να πάθω κατάθλιψη. Κάποια στιγµή, εί-πα µέσα µου: «Φτάνει. Φαίνεται πως δεν τα καταφέρνω». Αυτάπου ήθελα να κάνω, δεν τα ήθελαν οι άλλοι. Αυτά που ήθελαν οιάλλοι και µου τα πρότειναν (τώρα, βέβαια, δε µου προτείνουν τί-ποτα), δε µε συγκινούσαν τόσο ώστε να λείψω από το σπίτι µου γιαµεγάλο χρονικό διάστηµα. Ώσπου ξαναβρήκα το θέατρο, κι είµαιπολύ ευχαριστηµένος.

[...]

Ας κάνουµε µια –χονδροειδή, έστω– σύγκριση ανάµεσα στηθεατρική και την κινηµατογραφική σκηνοθεσία, τουλάχιστονσε ό,τι αφορά το κείµενο: στο θέατρο υπάρχει το έργο· στονκινηµατογράφο, το σενάριο. ∆εν είναι το ίδιο πράγµα; Κι ανδεν είναι, γιατί στον κινηµατογράφο το κείµενο δεν έχει την

ίδια βαρύνουσα σπουδαιότητα που έχει στο θέατρο;Για µένα, έχει την ίδια σπουδαιότητα, παίζει τον ίδιο ρόλο, αν σκε-φτεί κανείς πως, και στις δύο περιπτώσεις, προσβλέπεις σε µια ει-κόνα, στην αναπαράσταση µιας εικόνας. Το κείµενο σε µια κινηµα-τογραφική ταινία έχει –ή µπορεί να έχει– κεφαλαιώδη σηµασία.Παράδειγµα, οι ταινίες του Μankiewicz. Από την άλλη, δεν υπήρ-ξε σκηνοθέτης που να µεριµνούσε τόσο πολύ για την εικόνα, για τοοπτικό µέρος, όσο ο Hitchcock· κι αυτός, όµως, έδινε µεγάλη ση-µασία στο διάλογο. Αφού έχουµε που έχουµε «οµιλούντα κινηµα-τογράφο», ας «οµιλούµε καλά»! Βέβαια, κι ο ίδιος ο ηθοποιόςαποδίδει καλύτερα αν έχει να κάνει µ’ ένα λόγο που ανταποκρίνε-ται στο χαρακτήρα του (εννοώ, το χαρακτήρα που υποδύεται)· µ’ένα λόγο που να έχει κάποιο στιλ, κάποια στιλπνότητα. Όχι· δενυποτιµώ καθόλου το λόγο στον κινηµατογράφο.Αρκετές απ’ τις ταινίες σας είναι βασισµένες σε λογοτεχνι-κά έργα...∆υστυχώς, περισσότερες απ’ όσες έπρεπε...Ποια είναι, λοιπόν, η άποψή σας για τη µεταφορά ενός µυ-θιστορήµατος στον κινηµατογράφο; .Πιστεύω πως, κατά κανόνα, είναι ένα εγχείρηµα καταδικασµένο εκτων προτέρων. Τι θα πει: «Γυρίζουµε ταινία το Πόλεµος και Ειρήνη»,«γυρίζουµε Ντοστογιέφσκι»; Για µένα, καθαρός κινηµατογράφος εί-ναι ο κινηµατογράφος του Charlie Chaplin: όλα είναι αληθινά, επι-νοηµένα, γραµµένα εξ υπαρχής – ακόµα και τον Chaplin του 1969τον απασχολούσε ο «λόγος». Η διασκευή ενός µυθιστορήµατος εί-ναι κάτι πολύ επώδυνο, που σπάνια, πολύ σπάνια, ευοδώνεται.Ευοδώνεται, όµως, ως προς τι; Τι ακριβώς σηµαίνει «επιτυ-χής µεταφορά»; Μεταφορά της ατµόσφαιρας, του ύφους;Πώς θα µπορούσε κανείς να συγκρίνει (και γιατί να συγκρί-νει) τη ∆ίκη του Welles µε τη ∆ίκη του Kafka; H ταινία τουWelles είναι ένα αριστούργηµα, που δεν έχει και µεγάλησχέση µε το αριστουργηµατικό της πρότυπο...Ξέρετε γιατί; Γιατί η ∆ίκη είναι σαν ένα µονόπρακτο. (Όλες οι ταινίεςτου Chaplin είναι «µονόπρακτα».) Υπάρχει µια δοµή συγκεντρωµέ-νη... συµπυκνωµένη... Σ’ ένα µυθιστόρηµα, έχεις να κάνεις µε δε-κάδες παραµέτρους: µε την αφήγηση, την πλοκή, το πέρασµα τονχρόνου... Το µυθιστόρηµα είναι......µια διαφορετική τέχνη.Ακριβώς. Κι ωστόσο, η πιο επιτυχηµένη ταινία στην ιστορία του κι-νηµατογράφου είναι το Όσα παίρνει ο άνεµος. Τι τα θέλετε – υπάρ-χουν κι οι εξαιρέσεις... Θυµάµαι τι είχα τραβήξει όταν έγραφα το σε-νάριο του Υπόσχεση την αυγή, βασισµένο στο µυθιστόρηµα τουRomain Gary. Έλεγα: «Να βάλω κι αυτό... κι αυτό... να µην ξεχάσωαυτό...». Είναι µια τρέλα, µια παραφροσύνη! Εδώ ο Λιουµπίµοφτολµάει, ακόµα και στο θέατρο, να επιλέγει το ουσιώδες. Τι να κά-νεις, τι να πρωτοκρατήσεις από ένα µυθιστόρηµα µε δεκάδες, εκα-τοντάδες πρόσωπα, όπου ο χρόνος περνάει, οι εποχές αλλάζουν, οιάνθρωποι γερνάνε, και σε τρώει πάντα η αγωνία για το τι θα σκεφτείο αναγνώστης-θεατής, για το αν θα νιώσει «προδοµένος» ή όχι, γιατο αν θα «του λείψει» ή όχι ένας χαρακτήρας ή ένα επεισόδιο;

[...]

Ας µιλήσουµε λίγο για τους ηθοποιούς. Έχετε συνεργαστείµε µεγάλες «βεντέτες», αλλά και µε ερασιτέχνες...Α, οι ερασιτέχνες! Μία από τις ευτυχέστερες εµπειρίες της ζωής µουήταν η συνεργασία µου µε τους κατοίκους της Κριτσάς και των γύ-ρω χωριών στα γυρίσµατα του Καζαντζάκη. Οι πιο πολλοί δεν ήξε-ραν γράµµατα, κι έτσι, τα βράδια, όταν γύριζαν απ’ τα χωράφια,µαζευόµασταν στην αυλή του σχολείου και, µε διερµηνέα τη Με-λίνα, τους µιλούσαµε για το βιβλίο, για τις σκηνές που θα γυρίζα-µε. Υπέροχη εµπειρία... Στο βιβλίο, ξέρετε, υπάρχουν οι φτωχοί καιοι πλούσιοι, οι προύχοντες του χωριού. Ε, λοιπόν, κανείς δεν ήθε-λε να παίξει έναν απ’ τους προύχοντες! Εκεί, όµως, που δεν πείθο-νταν µε τίποτα, ήταν στο να παίξουν τους Τούρκους! Ξέρετε τελικάποιοι έπαιξαν τους Τούρκους; Καουµπόηδες απ’ τη διπλανή Αµε-ρικανική Βάση! (Γέλια.)

ήµουν ο πρώτος άνθρωπος που είχετολµήσει να πει «Fuck you!» στονSelznick!

Το ίδιο είχε συµβεί και στον Κώστα Αριστόπουλο, στα γυ-ρίσµατα του Τόπος Κρανίου, στη Μάνη: κανείς χωρικός δενήθελε να υποδυθεί τον Ιούδα... Ποια ήταν, όµως, η πιο δυ-σάρεστη εµπειρία σας, σ’ ό,τι αφορά το γύρισµα µιας ται-νίας και, κυρίως, τη σχέση σας µε τους ηθοποιούς;Με δύο λέξεις: Θηλυκός δαίµων. 1958. Το σενάριο ήταν καλό,ήταν τόσο καλό... Αλλά δεν είχαµε λεφτά. Μας είπαν, λοιπόν, ότι,για να πάρουµε λεφτά, έπρεπε να πάρουµε και την GinaLollobrigida, για το ρόλο, παρακαλώ, ενός κοριτσόπουλου 15-16χρονών... Εµείς είχαµε βρει, είχαµε σχεδόν κλείσει, την ClaudiaCardinale. Ντρέποµαι για το γεγονός ότι δέχτηκα την Lollobrigida·ήταν απαίσια, τα κατέστρεψε όλα... Πάντως, αν εξαιρέσουµε τηLοllοbrigida, υπήρξα πολύ τυχερός µε τους ηθοποιούς µου και συ-νεργάστηκα θαυµάσια µε όλους – ακόµα και µε την JoanCrawford, παρά τους τσακωµούς που είχαµε· ακόµα και µε τονRichard Burton: ήµαστε κι οι δυο τόσο δυστυχισµένοι γι’ αυτή την«τραγωδία» όπου µας είχαν µπλέξει [σ.σ.: την τελευταία ταινία τουDassin, Στα 16 γνώρισα τον έρωτα (1980)], ώστε πίναµε απ’ τοπρωί ώς το βράδυ για να ξεχάσουµε! (Γέλια.)

[...]

Πώς ήταν να ζει κανείς στο Χόλιγουντ εκείνη την εποχή;Ακούστε: υπάρχουν δύο πτυχές αυτής της ζωής στο Χόλιγουντ· ηµία ήταν επώδυνη: ήταν τα µαρτύρια που τραβούσες µε το να ’χειςνα συνεργάζεσαι µε τα µεγάλα στούντιο· η άλλη, οι σχέσεις φιλίαςκαι αλληλοεκτίµησης µε ανθρώπους που ήταν εξίσου αποκαρδιω-µένοι µ’ εσένα, µε ανθρώπους που ντρέπονταν όσο κι εσύ για τοότι δούλευαν στον κινηµατογράφο, µε ανθρώπους του θεάτρου...

Απ’ αυτή την άποψη, λοιπόν, υπήρχε µια πολύ φιλική, πολύ ζεστήατµόσφαιρα. Καµιά φορά, µας έπιανε η αηδία γι’ αυτό που κάνα-µε, αυτοαποκαλούµασταν «προδότες του θεάτρου» που είχαµεέρθει στο Χόλιγουντ να βγάλουµε λεφτά, παίζαµε χαρτιά µε τιςώρες – τροµερό! (Γέλια.) Εκείνη την εποχή, βέβαια, υπήρχαν και ταπερίφηµα Hollywood Parties –νοµίζω πως ακόµα γίνονται–, αλλάείχα πάει σε ελάχιστα απ’ αυτά. Οι φίλοι µου κι εγώ προτιµούσαµενα µαζευόµαστε στο σπίτι κάποιου από µας, παίζαµε διάφορα παι-χνίδια, συζητούσαµε, αυτοσχεδιάζαµε και, σιγά σιγά, δηµιουργή-σαµε µια «Σχολή» – θα ’λεγα ότι εκεί και τότε µπήκαν τα θεµέλιατου Actors' Studio. Το Actors' Studio, λοιπόν, ξεκίνησε απ’ το Χό-λιγουντ – µ’ εµένα, τον Lloyd Bridges...Είχε κι αυτός προβλήµατα µε τη Λίστα – δεν είν’ έτσι;Ναι, αλλά στο τέλος «έσπασε». Τελοσπάντων... Σ’ αυτή τη «Σχο-λή», λοιπόν, που τη λέγαµε The Actors' Lab, είχαµε τάξεις ή οµά-δες επαγγελµατιών και οµάδες ερασιτεχνών. Εγώ είχα στην τάξηµου τον Ηume Cronyn, και µία από τις πρώτες µας δουλειές ήταν τοανέβασµα του Λεωφορείον ο πόθος σε µορφή µονοπράκτου, µετον τίτλο Πορτρέτο µιας κυρίας. Στις τάξεις των επαγγελµατιών ήρ-θαν κατά καιρούς ο Charles Laughtοn, ο Anthony Quinn και άλλοι...Όσο διάστηµα ζούσατε στο Χόλιγουντ, επισκεπτόσαστε κα-θόλου τη Νέα Υόρκη;Μόλις τέλειωνα µια ταινία, επέστρεφα αµέσως στη Νέα Υόρκη, γιανα δω θέατρο και να δουλέψω στο θέατρο. ∆ιατηρούσα ένα µικρόδιαµέρισµα στη Νέα Υόρκη.Είναι σχεδόν αδύνατον να µην αναφέρουµε εδώ ένα όνοµα

που µπορεί να σας ενοχλήσει ή να σας φέρει σε αµηχανία...Ποιο;Kazan.(Παύση.) Τι να πω για τον Κazan...Ας µιλήσουµε για τον σκηνοθέτη-Κazan· όχι για τον άνθρω-πο...O Kazan είναι ένας άνθρωπος προικισµένος µε τεράστιο ταλέντο –ιδίως στο θέατρο. Έχει κάνει εκπληκτικά πράγµατα στο θέατρο.Τον γνωρίζατε καλά;Ήµαστε πολύ φίλοι... Πολύ, πολύ φίλοι... Ακούστε... έχω µιλήσειγια την πράξη του... Έχω µιλήσει ώρες ολόκληρες, µέρες ολόκλη-ρες... Γιατί µε πόνεσε πολύ. Όχι µόνο για το κακό που έκανε στουςκαλύτερούς του φίλους, αλλά γιατί µου έλειψε. Τον αγαπούσα!Τον έχετε ξαναδεί από τότε;Μια φορά, σ’ ένα πάρτι, στη Νέα Υόρκη. Νοµίζω ότι ήταν την επο-χή τού Ποτέ την Κυριακή. Ήταν κι ο Κazan. Έκανε ό,τι µπορούσεγια να διασταυρωθούν τουλάχιστον τα βλέµµατά µας, κι έκανα ό,τιµπορούσα για να τον αποφύγω – δε µιλήσαµε. Ώσπου ήρθε ο και-ρός που ο Kazan ήθελε να γυρίσει µια ταινία στην Ελλάδα...Το περίφηµο Τhe Αnatοlian...Ακριβώς. Ζήτησε, λοιπόν, ραντεβού απ’ τη Μελίνα, που ήτανυπουργός Πολιτισµού. Όταν µε ρώτησε η Μελίνα, της είπα: «Κοί-τα να δεις: ανάµεσα σ’ όλα αυτά τα αποβράσµατα που θέλουν νακάνουν δουλειές στην Ελλάδα, δε βλάπτει να δεις κι ένα απόβρα-σµα µε ταλέντο!». Στο µεταξύ, µου τηλεφωνεί µια µέρα ο Θόδω-ρος Κρίτας και µου λέει: «Θέλω να σε δω· έχω ένα γράµµα πουπρέπει να διαβάσεις». Έρχεται. Το «γράµµα» είναι το σενάριο τουKazan, µ’ ένα µικρό σηµείωµα. Μου το διαβάζει: «Αγαπητέ Θόδω-ρε, σε παρακαλώ να πας αυτό το σενάριο στον Ζυλ. Θέλω τη γνώ-µη του τη σέβοµαι πάρα πολύ. Πείσε τον, σε παρακαλώ, να τοδιαβάσει εν ονόµατι της φιλίας µας». Εν ονόµατι της φιλίας µας!!Λέω του Θόδωρου: «Πάρ’ το από δω. ∆ε θέλω να διαβάσω το σε-νάριο. Πες του πως δε θέλω να το διαβάσω».Τι ζητούσε απ’ τη Μελίνα ο Kazan;Ζητούσε την πλήρη συνεργασία της Ελλάδας – τεχνική υποστήρι-ξη, τα πάντα. Κι η Μελίνα έκανε τα πάντα για να τον βοηθήσει, καιτου υποσχέθηκε τα πάντα. Μόνο που, επειδή ανάµεσα σ’ αυτά πουζητούσε ήταν και η εξασφάλιση της συνεργασίας του στρατού, ηΜελίνα παρέπεµψε το σχετικό αίτηµα στον υπουργό Εθνικής Άµυ-νας. Σε λίγες µέρες, µου τηλεφωνεί ο υπουργός, ο Χαραλαµπό-πουλος. «Ο φίλος σου» µου λέει, τονίζοντάς το [δεν ήξερε τίποτα!(Γέλια)], « ο φίλος σου µου στέλνει ένα σενάριο για µια ταινία αν-θελληνική, ανθελληνική, ανθελληνική, κι έχει το θράσος να ζητά-ει να του διαθέσω τον ελληνικό στρατό;» Έτσι έγιναν τα πράγµατα.Κι ύστερα από λίγο καιρό, µου στέλνουν ένα δηµοσίευµα απ’ τιςΗΠΑ, στο οποίο ο Κazan µε κατηγορεί ότι –ούτε λίγο ούτε πολύ–έκανα τα πάντα για να τον σαµποτάρω, κι ότι δεν «επέτρεψα»(!) στηΜελίνα να γυριστεί η ταινία εδώ... Αυτά τα πράγµατα µ’ αηδιά-ζουν! Να σας πω κάτι; Όλους αυτούς τους ανθρώπους που υπέκυ-ψαν στις πιέσεις, τους κατανοώ. Στ’ αλήθεια σας λέω: τους κατα-νοώ. ∆εν είναι µικρό πράγµα να σου λένε µια µέρα: «∆εν µπορείςπια να ξαναδουλέψεις!». ∆εν είναι καθόλου εύκολο, πόσο µάλλοναν έχεις συνηθίσει έστω και σε µια ελάχιστη πολυτέλεια. Κι αυτόπου δεν είναι γνωστό, είναι ο φοβερός ρόλος που έπαιξαν σ’ αυτήτην ιστορία οι γυναίκες, οι σύζυγοι. Η πρώτη µου γυναίκα ήταν µίααπ’ τις ελάχιστες εξαιρέσεις. Μου είπε: «Ποτέ δε θα το κάνεις αυτό– έτσι δεν είναι;». Θέλω να σας πω, λοιπόν, ότι κατανοώ πολλάπράγµατα, πολλές στάσεις. Αυτό που δεν µπορώ να κατανοήσωστον Κazan, είναι το ότι, εκείνη την εποχή, ήταν ο βασιλιάς του θε-άτρου στη Νέα Υόρκη, ήταν παντοδύναµος, µπορούσε να κάνει ό,τιήθελε, κανείς δεν είχε τη δύναµη να τον σταµατήσει. Αυτό είναιπου δεν µπορώ να του συγχωρέσω.

* Η συζήτηση πραγµατοποιήθηκε στο σπίτι του Ζυλ Ντασέν, στην Αθήνα, στις 7 Οκτωβρίου 1993.Ολόκληρη δηµοσιεύτηκε στην έκδοση-αφιέρωµα στον Ντασέν του Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης 1993

...µε πόνεσε πολύ. Όχι µόνο για το κα-κό που έκανε στους καλύτερούς τουφίλους, αλλά γιατί µου έλειψε. Τοναγαπούσα!

φεστιβάλwww.naoussafilmfestival.gr

Μια εξαιρετική προσπάθεια δηµιουργίαςενός «φεστιβάλ µπουτίκ» φθάνει αισίωςστον 5ο χρόνο της, στη «µακρινή», τουλά-χιστον για την συγκεντρωτική Αθήνα, Νά-ουσα. Ο λόγος φυσικά για το ∆ιεθνές Φε-στιβάλ Ταινιών Φιλµ και Βίντεο ΜικρούΜήκους Νάουσας (8-11 Μαΐου), µια δυ-ναµική διοργάνωση που έχει θέσει απότην πρώτη κιόλας στιγµή την ψηφιακή τε-χνολογία και τους νέους δηµιουργούς στοεπίκεντρό της, κατακτώντας µε τον χρόνοένα ολότελα ξεχωριστό στίγµα. Καθόλουπαράξενο, λοιπόν, που φέτος µετά τηνπρώτη επιτυχηµένη πιλοτική λειτουργίατου τµήµατος ψηφιακών σπουδαστικώνταινιών, η πρωτοβουλία αποκτά πλέονεπίσηµο χαρακτήρα µέσα από το διακριτότµήµα Digital View που πραγµατοποιείταιυπό την αιγίδα της Σχολής Καλών Τεχνώντου Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσα-λονίκης. Το Digital View αποτελεί στηνουσία ένα workshop όπου, πέρα από τηδυνατότητα προβολής των ταινιών τους, οινέοι δηµιουργοί θα έχουν την ευκαιρία ναπαρακολουθήσουν σεµινάρια και να έλ-θουν σε επαφή µε επαγγελµατίες του χώ-ρου. Στο ίδιο µήκος κύµατος κινείται και ηπαρουσία του ακόµη πιο προχωρηµένουτµήµατος movile, αφιερωµένου ολοκλη-ρωτικά σε ταινιάκια γυρισµένα µέσα απόκινητά τηλέφωνα. Χωρίς, βέβαια, να λείπειτο διαγωνιστικό πρόγραµµα, αλλά και µιαµικρή αγορά που έχει κάνει την εµφάνισήτης ως απαραίτητο συµπλήρωµα. Αδιά-ψευστο δείγµα της δυναµικής του, η φιλο-ξενία πέρυσι 210 ταινιών από 47 χώρεςκαι για φέτος ευχόµαστε τα καλύτερα.

περιοδικόwww.cineek.gr

Κάποιες φορές ένα κινηµατογραφικό πε-ριοδικό δηµιουργεί ένα φεστιβάλ, κάποιεςάλλες ένα φεστιβάλ συσπειρώνει γύρωτου κόσµο και οδηγεί σε ένα… ηλεκτρονι-κό έντυπο όπως το Cineek. Πράγµατι τοCineek µπορεί να θεωρηθεί «παιδί» του∆ιεθνούς Πανοράµατος Ανεξάρτητων ∆η-µιουργών Φιλµ και Βίντεο, ενός φεστιβάλπου ξεκίνησε από την Αθήνα και µεταφέρ-θηκε αναγκαστικά, αλλά µάλλον για κα-λύτερα, στην Πάτρα και συµπληρώνει φέ-τος ούτε λίγο ούτε πολύ την πρώτη τουδεκαετία ζωής. Για να επιστρέψουµε όµωςστο έντυπο, το Cineek δεν είναι ένα αµι-γώς κινηµατογραφικό περιοδικό, αλλά έναπολυσυλλεκτικό πολιτιστικό περιοδικό στοοποίο ο κινηµατογράφος βέβαια έχει τηντιµητική του. Αν κάτι πάντως το κάνει ναξεχωρίζει από ανάλογα εγχειρήµατα, αυτόείναι η σαφώς ευπρόσδεκτη αποκέντρωσηπου το χαρακτηρίζει, καθώς στην ατζέντατου φιγουράρουν ειδήσεις και εκδηλώσειςανά την Ελλάδα, ακόµη και αυτές που συ-νήθως περνούν εντελώς στα «ψιλά» τηςενηµέρωσης. Σχεδιαστικά, σίγουρα χω-ρούν πολλές βελτιώσεις, καθώς µιλάµεγια ένα µάλλον υποτυπώδες και καθόλουδυναµικό layout, ενώ σίγουρα χρειάζεταικαι µια γενναία προσπάθεια στον ρυθµόανανέωσης των θεµάτων του (και δη τωνκινηµατογραφικών) που συχνά µοιάζουνπαγωµένα στον χρόνο. ∆εν πρέπει, όµως,να ξεχνάµε ότι είναι µια ερασιτεχνική, µετην καλή έννοια του όρου, προσπάθεια, ηοποία πραγµατοποιείται µόνο µε το µεράκικάποιων ανθρώπων και σίγουρα αξίζει τηνεπιείκειά σας.

Έλληνας της διασποράςwww.kavla.de

Η πρώτη φορά που είδα ταινία του ΝικίαΧρυσού, ήταν το 2003 στις «Νύχτες Πρε-µιέρας», το εξαιρετικά αστείο και πειραµα-τικό µικρού µήκους Down. Το 2006 ξανα-χτυπούσε, στη ∆ράµα, µε το Hochhausσαρώνοντας τα τρία σηµαντικότερα βρα-βεία και υπογράφοντας την καλύτερη ται-νία του φεστιβάλ, η οποία λίγο αργότεραθα ταξίδευε στο Βερολίνο και σε µία σειράαπό διεθνή φεστιβάλ (Κλερµόν-Φεράν,Μόναχο, Μούνστερ). Φέτος µπορεί να µηνέχει καινούρια ταινία, αλλά γνωρίζει µίααπό τις µεγαλύτερες τιµές για έναν νεαρό-τατο, µόλις 29 χρόνων, σκηνοθέτη. Μαζίµε µόλις άλλους πέντε δηµιουργούς απόόλο τον κόσµο, θα φιλοξενηθεί στηResidence της Cinefondation του Φεστι-βάλ Καννών προκειµένου να αναπτύξειτην πρώτη µεγάλου µήκους ταινία του. Ανδεν έχετε δει ακόµη τη δουλειά του, επι-σκεφθείτε το επίσηµο site του (µη φοβά-στε τη διεύθυνση…) όπου µπορείτε ναδείτε σχεδόν το σύνολο των ταινιών του(από το Hochhaus µόνο το trailer δυστυ-χώς, καθώς η ταινία υπερβαίνει τα 30 λε-πτά), αλλά και βίντεο και εικαστικές δου-λειές του, ενώ µπορείτε να τον βρείτε πλέ-ον και στο www.myspace.com/kavla2000.Νοµίζω ότι θα ακούσουµε πολλά στοµέλλον γι’ αυτόν…

//στον ιστό

Αποτελεί χωρίς καµία αµφιβολία το νούµερο ένα εξαγωγικό προϊόν της εγχώ-ριας κινηµατογραφίας και ένα κεφάλαιο του παγκόσµιου κινηµατογράφου απόµόνος του. Και όµως, µέχρι και πριν από λίγα χρόνια ήταν αδύνατο ακόµη καινα εντοπίσεις τις ταινίες του σε DVD στη χώρα µας, ενώ η τηλεόραση αποτε-λούσε τη µόνη δυνατότητα γνωριµίας για µια νεότερη γενιά σινεφίλ. Για µια γε-νιά που, παραφράζοντας µια γνωστή φράση, ό,τι δεν µπορείς να βρεις στοδιαδίκτυο πολύ απλά δεν υπάρχει. Και είναι αλήθεια ότι η παρουσία του σεαυτό το όχι και τόσο νέο πια µέσο ήταν έως τώρα απλά υποτυπώδης. Ο λό-γος φυσικά για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, που µόλις ολοκλήρωσε την τε-λευταία ταινία του Η σκόνη του χρόνου.Στις 26 Μαΐου, ο σπουδαίος σκηνοθέτης θα έχει την τιµητική του και στις νέεςτεχνολογίες µέσα από την ηµερίδα «Ψηφιοποίηση και Προβολή Κινηµατογρα-φικού Υλικού Θεόδωρου Αγγελόπουλου», η οποία διοργανώνεται στο Βυζα-ντινό Μουσείο στην Αθήνα από την Αστική µη Κερδοσκοπική Εταιρεία «Ανα-παράσταση», σε συνεργασία µε το Πανεπιστήµιο του Αιγαίου και συγκεκριµέ-να το τµήµα Πολιτισµικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας. Ανατρέχοντας στηνεπίσηµη ιστοσελίδα, διαβάζουµε ότι «η ψηφιοποίηση του Αρχείου του Θόδω-ρου Αγγελόπουλου µέσω του διαδικτύου, εκτός από το να αποτελεί µια πρά-ξη διάσωσης και διάδοσης του υλικού, µπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό θε-µέλιο ηλεκτρονικής οργάνωσης του υλικού ώστε να µπορεί να αξιοποιηθείκαλύτερα από ερευνητές, φοιτητές, ειδικούς µελετητές αλλά και το κοινό.Η δηµιουργία µεταδεδοµένων µπορεί να αναπτύξει νέες µορφές ανάγνωσηςτου πρωτογενούς υλικού και τη διαµόρφωση µιας hyper-µνήµης ιστορικής καικαλλιτεχνικής που να αφορά όλο και περισσότερους αποδέκτες σε περισσό-τερα πεδία έρευνας και ενδιαφέροντος». Το εγχείρηµα έχει ευτυχώς διεθνείςδιαστάσεις, καθώς η ιστοσελίδα θα διατίθεται σε επτά γλώσσες (Ελληνικά,Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Ισπανικά, Γερµανικά και Ιαπωνικά) και µάλιστα εντυ-πωσιακές αφού πρόκειται για αποτέλεσµα ψηφιακής επεξεργασίας, τεκµηρίω-σης και ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης, στοιχείων και υλικού που αφορούν στοσύνολο των ταινιών του (µεγάλου, µικρού µήκους και ντοκιµαντέρ). Για όσουςαγαπούν τους αριθµούς, τα παραπάνω µεταφράζονται σε: 14 συνολικά ται-νίες, 2.000 φωτογραφίες και αφίσες, 500 σηµαντικά δηµοσιεύµατα και κριτι-κές, όλα τα σενάρια και οι υπότιτλοι των ταινιών, 66 αποσπάσµατα από τις ται-νίες σε υψηλή ανάλυση, 150 αποσπάσµατα βίντεο από συνεντεύξεις και άλ-λο τεκµηριωτικό υλικό, πλήρη βιοφιλµογραφία, σχέδια από σκηνικά και κο-στούµια, βιβλιογραφία κ.λπ. Αν τώρα προσθέσουµε την αναγγελία ολοκαί-νουριων εκδόσεων των ταινιών του σε DVD µε πρόσθετες παροχές (οι υπάρ-χουσες κυκλοφορίες, παρότι τεχνικά άρτιες, δεν περιέχουν συνοδευτικό υλι-κό) µπορούµε να µιλάµε για ένα συνολικό εγχείρηµα µοναδικό για τα ελληνι-κά δεδοµένα, το οποίο δηµιουργεί επιτέλους και στη χώρα µας ένα πρότυπογια την ηλεκτρονική διαχείριση της κινηµατογραφικής µας κληρονοµιάς τοοποίο ελπίζουµε να βρει συνέχεια.

Ψηφιακή Αναπαράστασηwww.theoangelopoulos.grαπό τον Λευτέρη Αδαµίδη