Πολιτικές Υγείας Αγωγή Υγείας Παρεμβάσεις ∆ημόσιας...
118
1 Πολιτικές Υγείας – Αγωγή Υγείας Παρεμβάσεις ∆ημόσιας Υγείας Ελένη Κορνάρου Επιστημονικός Συνεργάτης Τομέα Επιδημιολογίας & Βιοστατιστικής Εθνική Σχολή ∆ημόσιας Υγείας
Transcript of Πολιτικές Υγείας Αγωγή Υγείας Παρεμβάσεις ∆ημόσιας...
1
Πολιτικές Υγείας – Αγωγή ΥγείαςΠαρεμβάσεις ∆ημόσιας Υγείας
Ελένη Κορνάρου Επιστημονικός Συνεργάτης
Τομέα Επιδημιολογίας & ΒιοστατιστικήςΕθνική Σχολή ∆ημόσιας Υγείας
2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πολιτικές Υγείας – Αγωγή Υγείας Παρεμβάσεις ∆ημόσιας Υγείας
• Τι είναι Πολιτική Υγείας • Τι είναι ∆ημόσια Υγεία – Πρόληψη – Προαγωγή Υγείας • Παράγοντες ∆ιαμόρφωσης Υγείας
• ΠΡΟΛΗΨΗ Στρατηγικές Πρόληψης Σημασία Πρόληψης
• ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ Μέθοδοι Αγωγής Υγείας
• ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
• ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Αξιολόγηση
• ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ∆ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Άσκηση
3
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣ (Health Policy)
Πολιτική Υγείας (Health Policy) είναι το σύνολο τωνπροσπαθειών που αποβλέπουν στην επίτευξη πλήρουςφυσικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας, σύμφωνα μετον ορισμό που δίνει η WHO για την Υγεία. Εντάσσεται στιςκοινωνικές πολιτικές και αποτελεί τμήμα των κρατικώνπολιτικών (policies) κάθε χώρας.Εξαρτάται τόσο από τις εν γένει πολιτικές (politics) δομέςκαι την οικονομική κατάσταση μιας χώρας, όσο και απόπαραμέτρους όπως η προϋπάρχουσα γενικότερη κατάστασηυγείας του πληθυσμού, οι συνθήκες ζωής, οι ατομικέςσυνήθειες κ.α.
4
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣ ;
ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΚΑΘΟ∆ΗΓΟΥΝ ΤΗ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
• Μάκρο Πολιτική• Μίκρο Πολιτική
5
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣ
∆ράσεις των Κυβερνήσεων -μαζί με τον Ιδιωτικό Τομέα και ΜΚΟ –
που στοχεύουν στη ∆ιατήρηση αλλά και τη Βελτίωση της Υγείας του Πληθυσμού.
6
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣ
ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ
∆ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
7
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣΕΙΝΑΙ
Η ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΑΜΑΤΩΝ
8
ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
• Αρχές
• Ιδεολογία
• Αποδείξεις / Αποτελέσματα απόΕπιδημιολογικές Έρευνες
9
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑΣ ;
• Προαγωγή Υγείας
• Προστασία της Υγείας
• Υπηρεσίες Υγείας
• Πρόληψη
• Θεραπεία
10
Ο ΒΑΣΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ
ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
∆ΡΑΣΕΙΣ =
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
11
• Προστασία της Υγείας
• Προαγωγή της Υγείας
12
∆ΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ – ΠΡΟΛΗΨΗ – ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ
Ένας βασικός τομέας της ∆ημόσιας Υγείας είναι η
Πρόληψη των νόσων που αποτελεί προϋπόθεση για την
Προαγωγή της Υγείας.
Η σχέση αυτή λειτουργεί και αντίθετα :
Η Προαγωγή της Υγείας και η φροντίδα για τους
κοινωνικο – οικονομικούς παράγοντες που επηρεάζουν
την υγεία προλαμβάνει την εμφάνιση νόσων.
13
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
14
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
• Κοινωνικοί – Οικονομικοί και Περιβαλλοντικοί
Παράγοντες
• Παράγοντες του άμεσου περιβάλλοντος
(εργασία, κατοικία, τροφή κ.τ.λ.),
• Παράγοντες που σχετίζονται με τη συμπεριφορά
(lifestyle)
• Ατομικοί βιολογικοί παράγοντες
π.χ. ηλικία, φύλο, κληρονομικότητα κ.α.
15
Η υγεία ενός ατόμου ή ενός πληθυσμού επηρεάζεται κατά :
• 40 - 50% από τη συμπεριφορά,
• 20 -30% από το κοινωνικο – οικονομικό περιβάλλον,
• 20% από τους ατομικούς βιολογικούς παράγοντες
• 10 -20% από τις υπηρεσίες υγείας
16
ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Ο ορισμός της Προαγωγής της Υγείας σύμφωνα με τον
χάρτη της Ottawa (1986) είναι οι διαδικασίες που
καθιστούν τα άτομα ικανά να αυξήσουν τον έλεγχο στην
υγεία τους και να τη βελτιώσουν.
Τα μεγάλα προβλήματα υγείας του πληθυσμού δεν
επιλύονται μόνο με την ιατρική φροντίδα αλλά απαιτείται
γενικότερη κοινωνική προσπάθεια.
17
ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ τον 21ο αιώνα
• Προώθηση της κοινωνικής ευθύνης για την υγεία : ανάληψηευθύνης από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα ώστε ναδιασφαλίζεται η υγεία.• Αύξηση των επενδύσεων για την ανάπτυξη της υγείας :πολυτομεακή προσέγγιση με επιπλέον πόρους γιαεκπαίδευση, κατοικία, υπηρεσίες υγείας με βάση τις ανάγκεςσυγκεκριμένων ομάδων (γυναικών, παιδιών, ηλικιωμένων,φτωχών, και περιθωριοποιημένων πληθυσμών).• Εδραίωση και διερεύνηση συνεργασιών για την υγεία :πολυτομεακές συνεργασίες με κοινό στόχο την προστασία τηςκοινωνικής ευεξίας και της υγείας.
18
• Αύξηση του δυναμικού της κοινότητας καιενδυνάμωση του ατόμου : βελτίωσηδεξιοτήτων και ικανοτήτων των ατόμων καιτων κοινωνιών να αναλαμβάνουν δράση οιίδιοι, μέσα από πρακτική εκπαίδευση,εξάσκηση και πρόσβαση σε πόρους.• Εξασφάλιση υποδομής για την προαγωγήτης υγείας : νέοι μηχανισμοίχρηματοδότησης σε τοπικό, εθνικό καιπαγκόσμιο επίπεδο και ανάπτυξη κινήτρωνγια κυβερνητικούς και μη – κυβερνητικούςοργανισμούς, εκπαιδευτικά ιδρύματα καιτον ιδιωτικό τομέα.
19
Στην πράξη ο όρος Προαγωγή της Υγείας, μόνος ή σεσυνδυασμό με τον όρο Πρόληψη νόσων,«αγκαλιάζει» μια μεγάλη ποικιλία προοπτικών και δράσεων πουεκτείνονται από την πρόληψη του πρόωρου θανάτου έως τηλήψη νομοθετικών και οικονομικών μέτρων για τη βελτίωση τηςυγείας,την ανάπτυξη της ατομικής υπευθυνότητας για τη διατήρησηυγιεινών τρόπων ζωής,την κινητοποίηση της κοινωνίας για υπεράσπιση της υγείας τωνμελών της,την εκπαίδευση και πληροφόρηση.
20
∆ΕΙΚΤΕΣ
Ο καταλληλότερος ίσως δείκτης για την ποσοτική έκφραση
της έννοιας της προαγωγής της υγείας είναι
• η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης υγιούς ζωής
δείκτης HALE (Health Life Expectancy)
• στην πρόληψη των νόσων οι καταλληλότεροι δείκτες είναι
η αντίστοιχη μείωση της νοσηρότητας, ανικανότητας και
θνησιμότητας.
21
ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ – ΤΟΜΕiΣ ∆ΡΑΣΗΣ
1. Πρόληψη νόσων (Disease Prevention),
2. Προστασία της Υγείας (Health Protection),
3. Αγωγή Υγείας (Health Education)
σε πολλά σημεία αλληλοκαλύπτονται
22
Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο η Προαγωγή της Υγείας είναιο «στόχος» και οι επιμέρους τομείς «τα μέσα» για τηνεπίτευξη του στόχου.Η Πρόληψη Νόσων αναφέρεται στις διαδικασίες και στουςτρόπους για την αποφυγή των νόσωνΗ Προστασία της Υγείας αναφέρεται σε διάφορανομοθετικά και κοινωνικά μέτρα που υποβοηθούν ήεπιβάλλουν κανόνες για την αποφυγή νόσωνΗ Αγωγή Υγείας αναφέρεται στην εκπαίδευση ατόμων γιανα υιοθετηθεί «υγιεινή» συμπεριφορά.
23
Παράδειγμα : Η εφαρμογή ενός επιτυχημένου
προγράμματος για χρήση της ζώνης ασφαλείας στα
αυτοκίνητα έχει σαν σκοπό τη μείωση των θανάτων και
τραυματισμών από τροχαία ατυχήματα (πρόληψη).
Το πρόγραμμα ήταν συνέπεια μιας σχετικής νομοθεσίας
(προστασία).
Η επιτυχία του εξαρτάται από την κατανόηση εκ μέρους
των πολιτών ότι το μέτρο είναι προς όφελος τους ώστε να
υιοθετήσουν τη σωστή συμπεριφορά (αγωγή υγείας).
24
ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ - ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ
Η Αγωγή Υγείας είναι ένα από τα «μέσα» για την επίτευξη
της προαγωγής της υγείας.
Η Προαγωγή της Υγείας είναι ευρύτερη έννοια της αγωγής
της υγείας.
25
ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
Πρόληψη νόσων είναι οι διαδικασίες με τις οποίες
προλαμβάνονται η εμφάνιση ή η ανάπτυξη ή η εξέλιξη
κάποιας νόσου.
Έχει σαν στόχους την εξασφάλιση της υγείας, την
προαγωγή της υγείας και την αποφυγή της ανικανότητας
και του πρόωρου θανάτου.
26
ΠΡΟΛΗΨΗ
Η πρόληψη διαιρείται σχηματικά σε τρία επίπεδα, τα οποία
έχουν σχέση με την πορεία εξέλιξης την νόσου από το
στάδιο του υγιούς έως την έκβασή της :
• Πρωτογενής πρόληψη
• ∆ευτερογενής πρόληψη
• Τριτογενής πρόληψη
27
Η Πρωτογενής Πρόληψη• Η Πρωτογενής Πρόληψη, η οποία περιλαμβάνει όλα τα
μέτρα, τα οποία απαιτούνται ώστε να μην εμφανιστεί ηπάθηση π.χ. εμβόλια, εκπαίδευση, πληροφόρηση
• Η ∆ευτερογενής Πρόληψη, η οποία ταυτίζεται με ταμέτρα για μια όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη διάγνωση μετάτην εμφάνιση της πάθησης (πρώιμη ανίχνευση όχικλινικά ορατή) π.χ. τοξικομανείς, περιστασιακή χρήσηόχι ακόμα εξάρτηση
• Η Τριτογενής Πρόληψη, η οποία προσπαθεί να μειώσειεπιπλοκές και τη σοβαρότητα των συνεπειών μιαςπάθησης. Πρόληψη της υποτροπής της ασθενείαςπεριορισμός των επιπτώσεων.
28
Οι κύριες Στρατηγικές Πρόληψης ομαδοποιούνται σε έξι (6)
κατηγορίες :
• Αγωγή υγείας
• Νομοθετικά μέτρα και μέτρα κοινωνικής πολιτικής
• Εμβολιασμοί και ανοσοποίηση
• ∆ιαλογή – Screening
• Έλεγχος περιβαλλοντικών κινδύνων
• Αποκατάσταση
29
Η Σημασία της Πρόληψης
Η πρόληψη υπερέχει από τη θεραπεία γιατί :
α) η υγεία είναι προϋπόθεση για παραγωγική
δραστηριότητα,
β) αφορά στην πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού,
γ) η νόσος αυτή καθαυτή θεωρείται πηγή δυστυχίας,
δ) έχει σε μακροχρόνια προοπτική οικονομικά
πλεονεκτήματα
30
ΠΡΟΛΗΨΗ
Η Πρόληψη πολλές φορές δεν είναι αποτελεσματική
π.χ. θανατηφόρα νοσήματα (πχ λευχαιμίες)επίσης σε περιπτώσεις :
α) Πολυπαραγοντική αιτία της νόσου έχουν μακρά λανθάνουσα περίοδο,
υπάρχει πιθανολογική αντίληψη της αιτιότητας και δεν υπάρχει
συγκεκριμένος στόχος επικέντρωσης του προληπτικού μέτρου
(π.χ. για αρκετούς καρκίνους).
β) Είναι υπόθεση ατομικής συμπεριφοράς κάθε ανθρώπου.
Για την πρόληψη των νόσων αυτών το άτομο πολλές φορές πρέπει να
αλλάξει τη «συμπεριφορά του» για να αποφύγει τη νόσο πολλά χρόνια
αργότερα. Ο άνθρωπος όμως αντιδρά συνήθως στα προβλήματα του
«παρόντος» και όχι του «μέλλοντος».
31
ΠΡΟΛΗΨΗ
γ) Υπάρχει συλλογική ευθύνη (κυβέρνηση – κοινωνία). Για τηναποτελεσματική εφαρμογή μέτρων πρόληψης για ταθανατηφόρα νοσήματα, το κράτος πρέπει να είναι οργανωμένοσε πολλά επίπεδα και να συνεργάζεται με κοινωνικούς φορείς.
δ) Η ανεύρεση οικονομικών πόρων για την εφαρμογήπροληπτικών μέτρων είναι συνήθως προβληματική. Σεδιεθνές επίπεδο επικρατεί η συνήθεια, τα ποσά πουδιατίθενται για τη θεραπευτική αντιμετώπιση των νόσων ναείναι πολύ μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα για την πρόληψη.
32
ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ
33
Μεθοδολογική Προσέγγιση της Αγωγής Υγείας στους Ενήλικες
∆ιαδικασία Ενημέρωσης
Οι πιθανότητες επιτυχίας της Αγωγής Υγείαςαυξάνονται όταν :1) Χρησιμοποιούνται περισσότερες από μια αισθήσεις.
Οι άνθρωποι συγκρατούν περίπου το10% απ’ όσα διαβάζουν,20% απ’ ότι ακούνε,30% απ’ ότι βλέπουν,50% απ’ ότι βλέπουν και ακούνε,70% απ’ ότι συζητάνε90% απ’ ότι βιώνουν και συζητάνε.
34
2) Ο εκπαιδευόμενος συμμετέχει ενεργά3) Ο εκπαιδευόμενος έχει συνειδητοποιημένη ανάγκη4) ∆ιδάσκεται με ευχάριστο τρόπο5) Το αντικείμενο έχει εφαρμογή στη ζωή6) Τρόπος εκπαίδευσης από το γνωστό στο άγνωστο
από το απλό στο σύνθετο7) Επανάληψη ως εργαλείο αύξησης της μάθησης
35
Μέθοδοι Αγωγής Υγείας
1. Παραδοσιακή Μέθοδος Τεχνικές Παραδοσιακής Μεθόδου Αγωγής Υγείας :
α. Η Διάλεξηβ. Τα έντυπα γ. Το διαδίκτυο δ. Τα Μ.Μ.Ε.
2.Μέθοδος Ενεργητικής Συμμετοχής3. Βιωματική Μέθοδος 4. Αλληλοδιδακτική Μέθοδος
36
ΜΕΘΟ∆ΟΙ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
1. Παραδοσιακή Μέθοδος
Εντάσσεται στο γνωστικό μοντέλο.Σκοπός είναι η παροχή γνώσεων και στόχος ητροποποίηση της συμπεριφοράς του ατόμου.Περισσότερο συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση τουπληθυσμού στόχου.Οι κύριες τεχνικές που χρησιμοποιεί είναι οιδιαλέξεις, τα ενημερωτικά φυλλάδια, οι βιντεοταινίες,οι αφίσες, τα άρθρα, τα Μ.Μ.Ε και τα τελευταία χρόνιακαι το internet.
37
Τεχνικές Παραδοσιακής Μεθόδου Αγωγής Υγείας
α. Η ∆ιάλεξη
Πλεονεκτήματα :
• Προσαρμόζονται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της
ομάδας-στόχου.
• Το ακροατήριο γνωρίζει τον ομιλητή και τα συναισθήματά του
για το συγκεκριμένο θέμα.
• Το ακροατήριο έχει την ευκαιρία να κάνει ερωτήσεις και να
συζητήσει το θέμα σε βάθος.
38
Τεχνικές Παραδοσιακής Μεθόδου Αγωγής Υγείας
α. Η ∆ιάλεξη
Mειονεκτήματα :
•∆ύσκολα το ακροατήριο διατηρεί την προσοχή του πάνω
από 15 λεπτά διάλεξης.
• Οι διαλέξεις δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στο να
διδάξουν πως εφαρμόζεται η γνώση.
• ∆εν υπάρχει ενεργός συμμετοχή των εκπαιδευομένων.
39
• Από τις αισθήσεις συμμετέχει μόνο η ακοή.
• Υπάρχει σχετική έλλειψη ανταπόκρισης από τους
εκπαιδευόμενους.
• Παραγνωρίζονται οι ατομικές διαφορές.
• ∆εν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αλλαγή
συμπεριφοράς.
40
β. Τα έντυπαΠριν ληφθεί η απόφαση για την παραγωγήενημερωτικών φυλλαδίων, οι ερωτήσεις πουπρέπει να απαντηθούν είναι:Ερωτήματα• Ποια ανάγκη υπάρχει γι΄ αυτό το υλικό;• Ποιος είναι ο πληθυσμός-στόχος;• Είναι τα έντυπα υλικά ο καλύτερος τρόπος να διανείμουμε την συγκεκριμένη πληροφόρηση;
41
γ. Το ∆ιαδίκτυοΗ χρήση της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνίας είναιπολύ ωφέλιμη στην Αγωγή Υγείας για τρεις κυρίως λόγους:
1. Παροχή πρόσβασης σε έρευνες για την αποτελεσματικότητατης Αγωγής Υγείας.
2. ∆ιάχυση πληροφοριών μεταξύ ειδικών της Αγωγής Υγείας.Συνήθως διαθέτουν και φυλλάδια και διδακτικά πακέτα σεμορφή PDF.
3. Παροχή πληροφόρησης και υποστήριξης στο κοινό. Τοinternet παρέχει γρήγορη, άνετη πρόσβαση στο κοινό σεπληροφορίες που παρουσιάζονται με ποικίλους τρόπους γιατην υγεία, τον τρόπο ζωής , τις υπηρεσίες υγείας, κλπ.
42
δ. Τα Μ.Μ.Ε.
Η άμεση δύναμη πειθούς των ΜΜΕ είναι πολύπεριορισμένη. Τα ΜΜΕ δεν θα επιφέρουνμακροπρόθεσμες αλλαγές στη συμπεριφορά υγείας.
Τα ΜΜΕ μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε στηνΑγωγή Υγείας :• για να ενημερώσουν το κοινό για ένα θέμαυγείας
• για να υποκινήσουν το ενδιαφέρον για μια αλλαγήστη συμπεριφορά
43
ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ :
∆ΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΜΜΕ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
1. Όταν το μήνυμα είναι
πολύπλοκο
2. Όταν η αλλαγή
συμπεριφοράς είναι
εκτεταμένη
3. Όταν η ομάδα στόχος έχει
χαμηλό μορφωτικό επίπεδο
4. Όταν επιθυμείται η μακρο-
πρόθεσμη αλλαγή στάσης
και συμπεριφοράς.
1. Όταν το μήνυμα είναι απλό και
τεκμηριωμένο
2. Όταν η αλλαγή είναι κοντά στην
παρούσα πρακτική ή απευθύνεται σε
αυτούς που ήδη έχουν το κίνητρο να
αλλάξουν
3. Όταν η ομάδα στόχος έχει υψηλό
επίπεδο εκπαίδευσης
4. Όταν οι επιθυμητές αποφάσεις είναι
βραχυπρόθεσμες.
44
2. Μέθοδος Ενεργητικής ΣυμμετοχήςΕντάσσεται στο γνωστικό και συναισθηματικό μοντέλο. Χρησιμοποιείπληροφορίες και κινητοποιεί το συναίσθημα των εκπαιδευόμενων με στόχο τηναλλαγή συμπεριφοράς .
Τεχνικές Αλληλεπίδρασης• η συζήτηση• η έρευνα• τα ερωτηματολόγια• οι μελέτες περιπτώσεων• το κλείσιμο ιστοριών
Πλεονεκτήματα• η βαθύτερη κατανόηση των θεμάτων• η προσαρμογή στις ανάγκες της κάθε ομάδας• η χρησιμοποίηση των εμπειριών της ομάδας• η ευελιξία της.Μειονεκτήματα• απευθύνεται σε ολιγομελείς ομάδες πληθυσμού• μεγαλύτερο χρόνο προετοιμασίας και εφαρμογής σε σχέση με τηνπαραδοσιακή μέθοδο
45
3. Βιωματική ΜέθοδοςΠαράδειγμα : ένας έφηβος που καπνίζει:
α) ποιες συναισθηματικές ανάγκες έχει:να νιώθει ενήλικος, σίγουρος για τον εαυτό του, να θέλει νααρέσει στο άλλο φύλο, να νιώθει ότι ανήκει σε μια ομάδα, ναείναι όμοιος με τους άλλους, να θέλει να νιώθει σπουδαίος, ναέχει καλή διάθεση, να μην έχει άγχος με το σχολείο κλπ.
β) από πού έχει επηρεασθεί στο να αρχίσει να καπνίζει:από τους γονείς του, από τους συμμαθητές του, από τουςκαθηγητές του, από τα Μ.Μ.Ε, από τις διαφημίσεις κλπ.
γ) ποιες δεξιότητες ζωής του χρειάζονται :να έχει αυτοεκτίμηση, να υπερασπίζεται τα δικαιώματά του, ναανθίσταται σε εξωτερικές κοινωνικές πιέσεις, να κατανοεί τοπως έχει διαμορφωθεί η συμπεριφορά του, να παίρνει ωφέλιμεςαποφάσεις, κ.λ.π.
46
Βιωματική Μέθοδος
• ενδυνάμωση του ατόμου• αυτογνωσία του ατόμου• ενίσχυση της αυτοεκτίμησής του• κατανόηση της συμπεριφοράς του• ανάπτυξη υπευθυνότητας• συναισθηματική ωρίμανση και απόκτησηδεξιοτήτων ζωής
47
Παράγοντες ∆ιαμόρφωσης Συμπεριφοράς
• Οι γνώσεις
• Οι πεποιθήσεις μας
• Οι αξίες
• Οι στάσεις
48
Τα προγράμματα Αγωγής Υγείας που στηρίζονται σεμοντέλα ενδυνάμωσης
• ενισχύσουν το αυτοσυναίσθημα• κατευθύνουν τα άτομα στο να εξετάσουν τις ήδηυπάρχουσες γνώσεις, πεποιθήσεις, αξίες και στάσεις ζωής
• δημιουργούν μια συμπεριφορά ως προς το θέμα πουεξετάζεται
Μέσα από δραστηριότητες διερεύνησης των επιρροών
• βοηθούν το άτομο να κατανοήσει το πώς απέκτησε αυτέςτις γνώσεις, πεποιθήσεις, αξίες και στάσεις ζωής
• διαμορφώνουν τη συμπεριφορά του• ενισχύουν το άτομο να υιοθετήσει μια καινούργιασυμπεριφορά που θα ωφελήσει την υγεία του μέσα από τηνεξάσκησή του σε δεξιότητες ζωής
49
Τα προγράμματα με βάση τα μοντέλα ενδυνάμωσηςαπευθύνονται σε ολιγομελείς ομάδες (μέχρι 15ατόμων)
Οι εργασίες ξεκινάνε :με τη δημιουργική γνωριμία των μελών της ομάδαςμεταξύ τους για τη δημιουργία κλίματος αμοιβαίαςεμπιστοσύνης, έκφρασης και σεβασμούπροχωρούν σε δραστηριότητες αυτογνωσίας,αυτοεκτίμησης, διερεύνησης των υπαρχόντωνγνώσεων, πεποιθήσεων, στάσεων και αξιών,κατανόησης των επιρροώνολοκληρώνονται με την εκμάθηση και εξάσκηση σεδεξιότητες ζωής (ή κοινωνικές δεξιότητες) όπωςστην επικοινωνία, αποφασιστικότητα /διεκδικητικότητα, διαπραγματευτική ικανότητα,αντίσταση στις πιέσεις, λήψη αποφάσεων κλπ.
50
Τα προγράμματα περιέχουν και το γνωστικόκομμάτι όπου δίνονται οι επιστημονικέςπληροφορίες.Σημαντικό μέρος των δραστηριοτήτωναφιερώνεται στη λήψη αποφάσεων, όπου τοάτομο δεν παίρνει αποφάσεις με βάση το τιγνωρίζει για ένα θέμα αλλά με βάση το τιπιστεύει σχετικά μ’ αυτό.
51
Στις δραστηριότητες αυτές αναλύεται :
• πώς παίρνουμε μια απόφαση,• ποιος μας επηρεάζει στις αποφάσεις μας,• ποιες είναι οι συνέπειες της για τημετέπειτα ζωή μας,
• ποιες είναι οι εναλλακτικές,• ποιες πληροφορίες χρειαζόμαστε,• που θα τις βρούμε• πως θα τις αξιολογήσουμε.
52
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι ο σκοπόςτης Αγωγής Υγείας με βάση τα μοντέλαενδυνάμωσης του ατόμου επιτελείται μέσωτης ανάπτυξης του συνόλου τηςπροσωπικότητας του εκπαιδευομένου μέσασε ένα ομαδικό περιβάλλον όπου του δίνεταιη ευκαιρία να συμμετάσχει τόσο στηνεπεξεργασία του θέματος όσο και στηδιαδικασία της μάθησης.
53
Η βιωματική μέθοδος θεωρείται η πιο κατάλληλη καιαποτελεσματική εκπαιδευτική διαδικασία για την προσέγγισηενδυνάμωσης στην Αγωγή Υγείας όπου η γνώση δεν διδάσκεταιαλλά βιώνεται. Εφαρμόζεται σε ομάδες των 10-15 ατόμων, υπότην εποπτεία ενός συντονιστή.
Χαρακτηριστικό της μεθόδου είναι ότι:α) η γνώση παράγεται από τους ίδιους τους εκπαιδευόμενουςμε τη βοήθεια του συντονιστή και όχι από τον ίδιο το συντονιστήπου παύει να είναι πηγή αυθεντίαςβ) οι τεχνικές εργασίας που χρησιμοποιούνται για τηδιδασκαλία των θεμάτων που επεξεργάζεται η ομάδα είναι«ζωντανές» και κινητοποιούν όσο το δυνατόν περισσότερεςαισθήσεις των εκπαιδευομένωνγ) αξιοποιούνται τα βιώματα και τα συναισθήματα των μελώντης ομάδας.
Η χρήση της βιωματικής μεθόδου αυξάνει τη μάθηση καισυμβάλλει στην αλλαγή της συμπεριφοράς ενώ ενισχύει τηναυτοεκτίμηση του ατόμου.
54
4. Αλληλοδιδακτική Μέθοδος
• Peer education method (Αλληλοδιδακτική μέθοδος) είναι ημέθοδος που επιδιώκει την ενημέρωση, επιμόρφωση καιεκπαίδευση μέσω της παρέας ή των ομοίων γενικά. Κατ’ άλλουςη μέθοδος Peer Education είναι η προσέγγιση κατά την οποίαμια μειοψηφία εκπροσώπων μιας ομάδας ή ενός πληθυσμούπροσπαθεί ενεργά να ενημερώσει και να επηρεάσει τηνπλειοψηφία.
• Peer Educators (εκπαιδευτές της παρέας ή των ομοίων) είναιάτομα που έχουν εκπαιδευτεί για να ενημερώσουν, ναεπηρεάσουν και να «διδάξουν» την παρέα τους ή τους ομοίουςτους.
• Peers (παρέα) είναι τα άτομα που δέχονται την ενημέρωσηαπό τους εκπαιδευτές. Όταν πρόκειται για σχολεία, peereducators είναι η ομάδα των εκπαιδευμένων μαθητών και peersοι συμμαθητές τους που δέχονται τη «διδασκαλία» τωνεκπαιδευμένων συμμαθητών τους.
55
ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
56
Σχεδιασμός Παρεμβάσεων Αγωγής Υγείας στους ενήλικες και στην κοινότητα
Φάση Σχεδιασμού Παρεμβάσεων Αγωγής Υγείας απαντάμε νααπαντήσουμε σε 5 κύρια ερωτήματα, που αποτελούν εργαλείαδουλειάς:
1. Ποιο και πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα;(π.χ. καρκίνος, καρδιαγγειακές παθήσεις)
2. Ποια συμπεριφορά είναι υπεύθυνη γι’ αυτό;(π.χ. κάπνισμα)
3. Ποιοι είναι οι αιτιολογικοί παράγοντες αυτής τηςσυμπεριφοράς; (κοινωνική πίεση από συνομηλίκους, γονείς,ΜΜΕ)
4. Τι παρεμβάσεις μπορούν να γίνουν για αλλαγή;(π.χ. ένα πρόγραμμα για αντίσταση στις κοινωνικές πιέσεις)
5. Πως μπορούν να υλοποιηθούν αυτές οι αλλαγές;(στα σχολεία, για μαθητές 13-14 ετών).
57
Φάσεις Σχεδιασμού Παρεμβάσεων Αγωγής Υγείας
• Εκτίμηση των αναγκών του πληθυσμού
• Υλοποίηση
• Αξιολόγηση
58
ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ
ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
59
Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα ΠΟΥ για την HIV Λοίμωξη για Επαγγελματίες
Η ΠΟΥ σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την πρόληψη τουHIV για επαγγελματίες υγείας που διοργάνωσε το 1995, έδωσεέμφαση σε τρεις ερωτήσεις των οποίων οι απαντήσεις βοηθούνστο να θέσουμε προτεραιότητα στις ομάδες-στόχους.
• Ποιες ομάδες χρειάζονται άμεση βοήθεια ;
• Ποιες ομάδες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο μόλυνσης απότον HIV;
• Που και πως μπορούν να αξιοποιηθούν καλύτερα οιπεριορισμένοι πόροι για να μειώσουν την εξάπλωση του HIV;
60
Αιτιολογικοί Παράγοντες Συμπεριφοράς Για να ανιχνεύσουμε τους αιτιολογικούς παράγοντες μιας ανθυγιεινήςσυμπεριφοράς συλλέγουμε πληροφορίες:
α) για τους παράγοντες που προδιαθέτουν μια συμπεριφορά(predisposing factors) όπως γνώσεις, στάσεις, αξίες, αντιλήψεις
β) για τους παράγοντες που ενισχύουν μια συμπεριφορά (reinforcingfactors) όπως στάσεις και συμπεριφορά των ατόμων τουπεριβάλλοντος της ομάδας-στόχου (γονέων, συνομηλίκων,συναδέλφων, εργοδοτών, προσωπικού υγείας, κλπ)
γ) για τους παράγοντες που διευκολύνουν ή δίνουν τη δυνατότηταγια εφαρμογή όπως: διαθεσιμότητα πόρων, πρόσβαση σε υπηρεσίεςυγείας ή προγράμματα προαγωγής υγείας, δεξιότητες, κλπ.Με βάση τα στοιχεία που συλλέγουμε, αποφασίζουμε τι θα πρέπεινα αλλάξει στη συμπεριφορά. Αυτοί οι παράγοντες αποτελούνσυνήθως τους στόχους μιας παρέμβασης αγωγής και προαγωγήςτης υγείας.
61
4. Αλληλοδιδακτική Μέθοδος
• Peer education method (Αλληλοδιδακτική μέθοδος) είναι ημέθοδος που επιδιώκει την ενημέρωση, επιμόρφωση καιεκπαίδευση μέσω της παρέας ή των ομοίων γενικά. Κατ’ άλλουςη μέθοδος Peer Education είναι η προσέγγιση κατά την οποίαμια μειοψηφία εκπροσώπων μιας ομάδας ή ενός πληθυσμούπροσπαθεί ενεργά να ενημερώσει και να επηρεάσει τηνπλειοψηφία.
• Peer Educators (εκπαιδευτές της παρέας ή των ομοίων) είναιάτομα που έχουν εκπαιδευτεί για να ενημερώσουν, ναεπηρεάσουν και να «διδάξουν» την παρέα τους ή τους ομοίουςτους.
• Peers (παρέα) είναι τα άτομα που δέχονται την ενημέρωσηαπό τους εκπαιδευτές. Όταν πρόκειται για σχολεία, peereducators είναι η ομάδα των εκπαιδευμένων μαθητών και peersοι συμμαθητές τους που δέχονται τη «διδασκαλία» τωνεκπαιδευμένων συμμαθητών τους.
ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ ΕΦΗΒΟΙ – ΚΑΠΝΙΣΜΑ
62
Παράδειγμα 1. Εάν έρευνα δείξει ότι οι έφηβοι καπνίζουν επειδήτους πιέζουν οι παρέες τους αλλά ότι έχουν ανάγκηνα ανήκουν στην ομάδα συνομηλίκων, τοπεριεχόμενο του προγράμματος θα πρέπει να δώσειιδιαίτερη έμφαση σε αυτά τα θέματα.
2. Όταν οι καπνιστές είναι πεπεισμένοι για ταπλεονεκτήματα της διακοπής αλλά δεν ξέρουν πώςνα το κόψουν ή δεν μπορούν να το κόψουν. Αυτόσημαίνει ότι χρειάζονται πληροφορίες για τουςτρόπους και τα μέσα διακοπής του καπνίσματος καιδεξιότητες για να αυξήσουν το επίπεδο αυτο-εκτίμησης τους σε σχέση με την ικανότητα τους νακόψουν το τσιγάρο.
63
Τρόποι Προσέγγισης της Ομάδας – Στόχου
Οι κυριότερες αποφάσεις που πρέπει να πάρει ηομάδα σχεδιασμού σε αυτό το βήμα είναι:
• Σε ποιους χώρους μπορούμε να προσεγγίσουμετην ομάδα-στόχο;• Με ποιους τρόπους;• Ποιο υλικό είναι το πιο ελκυστικό;• Ποιες μέθοδοι αγωγής και προαγωγής υγείαςείναι οι πιο αποδεκτές από την ομάδα-στόχο καιτους μεσολαβητές;
64
Εκπαιδευτικά μέσα και εκπαιδευτικός χώρος
Τα εποπτικά μέσα έχουν μεγάλη σημασία κατά τη διαδικασία της μάθησης
δεδομένου ότι διευκολύνουν την αντίληψη και επιτρέπουν την οργανωμένη
και ταχύρυθμη μετάδοση των γνώσεων.
Συμβάλλουν στη διατήρηση της προσοχής των εκπαιδευομένων και στην
πληρέστερη κατανόηση των υπό εξέταση ζητημάτων. Η διαδικασία
μάθησης γίνεται πιο ελκυστική και τα άτομα μπορούν να συγκρατήσουν
περισσότερες πληροφορίες στη μνήμη τους, καθώς δεν χρησιμοποιούν
μόνο την ακοή αλλά και άλλες αισθήσεις και ιδίως την όραση που
διαδραματίζει καίριο ρόλο στην εντύπωση των εκπαιδευτικών μηνυμάτων.
Ωστόσο, για να επιτευχθούν τα παραπάνω προϋποτίθεται η ορθή χρήση
των εποπτικών μέσων από το διδάσκοντα.
65
Εποπτικά Μέσα ∆ιδασκαλίας (ΕΜ∆)Οι τρεις βασικές τεχνικές χρήσης των ΕΜ∆ είναι η αξιοποίησήτους ως:
1. Μέσα παρουσίασης: Χρησιμοποιούνται για να μεταδώσουνκαι να επαναλάβουν τις πληροφορίες που είναι αναγκαίεςστη διδασκαλία (π.χ. παρουσίαση διαγραμμάτων με τη χρήσηδιαφανειών)
2. Συνεργάτες διδασκαλίας: Εκπαιδευτής και εποπτικό μέσοκινούνται παράλληλα και συμπληρωματικά και το τελευταίοπροσφέρει πρόσθετες πηγές άντλησης πληροφοριών
3. Μέσα δημιουργικής εφαρμογής: Τα εποπτικά μέσαχρησιμοποιούνται από τους εκπαιδευόμενους για τηνπαρουσίαση εργασιών και για εξάσκηση και πρακτικήεφαρμογή
66
ΕΜ∆
Τα συνήθη εποπτικά μέσα που χρησιμοποιούνται στηνεκπαίδευση ενηλίκων διακρίνονται σε οπτικά καιοπτικοακουστικά.
Προσφέρει τέσσερα βασικά πλεονεκτήματα στη διδασκαλία
Πρώτον : δεν επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες ώστε ναμπερδεύει τους εκπαιδευόμενους. Το μήνυμα είναι άμεσο καισαφές.∆εύτερον : παρέχει λεπτομέρειες που δεν είναι αντιληπτές ήορατές με άλλο τρόπο.Τρίτον : η πραγματικότητα μεταφέρεται στην τάξη αφού δεγίνεται το αντίστροφο (π.χ φωτογραφία από ένα κτίριο) καιΤέταρτον : πέραν των στατικών εικόνων μέσα από την προβολήταινιών μπορούν να μελετηθούν λεπτομερώς στάσεις καισυμπεριφορές.
67
ΕΜ∆Κρίνεται απαραίτητο η διδασκαλία να συνοδεύεται από τονπροφορικό αλλά και το γραπτό λόγο. Για να έχειαποτέλεσμα η χρήση των εποπτικών μέσων θα πρέπει ναπληρούνται κάποιες βασικές προϋποθέσεις :
• Πρέπει να υπηρετούν τους εκπαιδευτικούς στόχους καιτις εκπαιδευτικές τεχνικές που επιλέγει ο εκπαιδευτής.• Πρέπει να χρησιμοποιούνται με φειδώ.• Πρέπει να χρησιμοποιούνται με ευελιξία καιεναλλακτικότητα.• Πρέπει να χρησιμοποιούνται όσο πιο συχνά γίνεται, απότους ίδιους τους εκπαιδευομένους
68
Εκπαιδευτικά Μέσα
• Πίνακες• Έντυπο Εκπαιδευτικό Υλικό – Σημειώσεις• Επίδειξη Παραστάσεων και Αντικειμένων• Ανακλαστικός Προβολέας και Προβολέας∆εδομένων Ηλεκτρονικού Υπολογιστή
• Προβολή Εκπαιδευτικών Ταινιών και ΧρήσηΚάμερας
• Χρήση Κάμερας• Χρήση Ηλεκτρονικού Υπολογιστή και Πολυμέσα
69
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ – ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
70
ΑξιολόγησηΠρογράμματος Προαγωγής Υγείας
Η αξιολόγηση αποτελεί ένα από τα πλέον βασικάκαι καθοριστικά βήματα στον προγραμματισμόκάθε δραστηριότητας Προαγωγής Υγείας.
Προσφέρει τη δυνατότητα να εντοπιστούν τυχόναδυναμίες και παραλείψεις σε όλα τα στάδια τουπρογραμματισμού.
71
Αξιολόγηση στο πλαίσιο της Προαγωγής Υγείαςνοείται η συστηματική εξέταση και ανάλυση όλωντων μερών ενός προγράμματος και τωναποτελεσμάτων του, προκειμένου να παραχθείπληροφορία, η οποία θα μπορεί να αξιοποιηθεί απόόλους όσους ενδιαφέρονται για τηναποτελεσματικότητά του και τη βελτίωσή του.
72
ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ (1) Η Αξιολόγηση• Συμβάλλει καθοριστικά στη γνώση αναφορικάμε το τι είναι αποτελεσματικό ή όχι.
• Βοηθάει στον προσανατολισμό τωνυπηρεσιών προαγωγής υγείας, προς τηνκάλυψη των αναγκών των χρηστών τους.
• Βοηθάει στον εντοπισμό των τομέων εκείνωνπου απαιτούν βελτίωση.
• Προσφέρει επιχειρήματα για τη συνέχιση τηςχρηματοδότησης δραστηριοτήτωνΠροαγωγής Υγείας.
73
ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ (2)
• Παρέχει τη δυνατότητα πραγματοποίησηςσυγκρίσεων μεταξύ των διαφόρωνδραστηριοτήτων Προαγωγής Υγείας.
• Συμβάλλει στην αποτροπή επανάληψης όσωνείναι ήδη γνωστά.
• Βοηθάει στη δημιουργία επιστημονικώντεκμηρίων για τη Προαγωγή Υγείας.
• Βοηθάει στην διάχυση των αποτελεσμάτωναναφορικά με το κόστος και τα οφέλη τηςπροαγωγής τόσο στην επιστημονική κοινότητα,όσο και στα άτομα που χαράσσουν πολιτική.
74
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
1. Αποτελεσματικότητα. ∆ηλαδή επιτεύχθηκαν ο σκοπός και οι στόχοιπου είχαν τεθεί;
2. Επάρκεια. ∆ηλαδή τι επιτεύχθηκε, εάν τελικά είχε η δραστηριότηταπου εφαρμόστηκε τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
3. Οικονομία. Η διαχείριση και η κατανομή των διαθέσιμων πόρων ήτανη σωστή;
4. Καταλληλότητα. Η σχεδιαζόμενη δραστηριότητα, αντaπεξήλθε στιςεντοπισμένες ανάγκες και επιδιώξεις;
5. Αποδοχή. Κατά πόσο δηλαδή η δραστηριότητα εφαρμόστηκε μεαποδεκτούς τρόπους.
6. Ισότητα. Κατά πόσο αντιμετωπίστηκαν ισότιμα όλες οι εντοπισμένεςανάγκες.
75
ΤΥΠΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
1. Αξιολόγηση ∆ιαδικασίας
2. Αξιολόγηση Επίπτωσης
3. Αξιολόγηση Αποτελέσματος
76
1. Αξιολόγηση ∆ιαδικασίας (process evaluation) (1)
Αυτού του τύπου η αξιολόγηση χρησιμοποιείται
προκειμένου να αξιολογηθούν όλα τα στάδια μέχρι το τέλος
της εφαρμογής της δραστηριότητας. Ουσιαστικά δίνει
απαντήσεις στα ερωτήματα πώς και γιατί. Οι απαντήσεις
μπορούν να προκύψουν από τις αντιδράσεις και τις
αντιλήψεις των αποδεκτών των δραστηριοτήτων,
αναφορικά με την ποιότητα, την καταλληλότητα και τον
βαθμό εφαρμογής όλων των δραστηριοτήτων.
77
Αξιολόγηση ∆ιαδικασίας (process evaluation) (2)
Βοηθάει στον καθορισμό των στόχων, στην ευελιξίατων δραστηριοτήτων, επιτρέποντας έτσι τηντροποποίηση των παρεμβάσεων, την εξοικονόμηση ήτην καλύτερη διαχείριση των πόρων και την άμεσηαντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων.Για την εφαρμογή αυτού του τύπου αξιολόγησης μπορείνα χρησιμοποιηθεί ένα πλήθος μεθοδολογιών, κυρίωςποιοτικών, όπως οι συνεντεύξεις, τα ημερολόγια, ηκαταγραφή παρατηρήσεων και η αποκωδικοποίησηπεριεχομένου.
78
2. Αξιολόγηση Επίπτωσης (impact evaluation).
Αφορά στη μέτρηση των αποτελεσμάτων και τωνεπιπτώσεων από την εφαρμογή μίας δραστηριότηταςπροαγωγής υγείας. Πραγματοποιείται στο τέλος τηςεφαρμογής της δραστηριότητας, αποτελώντας ουσιαστικάτο τελευταίο στάδιο εφαρμογής της.
Αξιολογείται το κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοιπου τέθηκαν. Αξιοποιούνται ποσοτικές και ποιοτικέςμέθοδοι.Για παράδειγμα στο τέλος ενός προγράμματοςπροαγωγής υγείας, μπορεί να γίνει διανομή ειδικώνερωτηματολογίων, ή να πραγματοποιηθούν συνεντεύξεις,ώστε να διαπιστωθούν οι αλλαγές που επήλθαν με τοτέλος του προγράμματος.
79
3. Αξιολόγηση Αποτελέσματος (outcome evaluation).
Χρησιμοποιείται για να μετρηθεί το κατά πόσοεκπληρώθηκε ο σκοπός της σχεδιαζόμενηςδραστηριότητας και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες από τηνεφαρμογή. Όπως μείωση στην επίπτωση ή τον επιπολασμόμίας ασθένειας, μίας διαταραχής, διαφοροποιήσεις στηνθνητότητα, την σταθερή αλλαγή μίας συμπεριφοράς,βελτιώσεις στην ποιότητα ζωής, μόνιμες περιβαλλοντικέςαλλαγές. Αυτού του τύπου η αξιολόγηση είναι ίσως ηδυσκολότερη καθώς είναι πολύπλοκη και επομένως και πιοακριβή.Για να πραγματοποιηθεί χρησιμοποιούνται κυρίωςποσοτικές μέθοδοι.Η αξιολόγηση ενός αποτελέσματος θα μπορούσε ναεφαρμοστεί, μετά από ένα χρόνο, προκειμένου ναδιαπιστωθεί το κατά πόσο ο ευρύτερος σκοπός έχειεπιτευχθεί.
80
Αξιολόγηση Με την αξιολόγηση επιχειρείται να δοθούν απαντήσεις
ερωτήματα
• Ποια είναι η φύση και η έκταση τουπροβλήματος;
• Ποιες παρεμβάσεις μπορούν να επηρεάσουν τοπρόβλημα;
• Ποια είναι η ομάδα-στόχος του προγράμματος;• Φτάνει η παρέμβαση ουσιαστικά μέχρι τηνομάδα-στόχο;
• Εφαρμόζεται το πρόγραμμα σύμφωνα με τοντρόπο που έχει σχεδιαστεί;
• Το πρόγραμμα είναι αποτελεσματικό;
81
Τα κύρια χαρακτηριστικά της διαδικασίας τηςΑξιολόγησης Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας είναι:
• Η πρόοδος
• Η αποδοτικότητα
• Η αποτελεσματικότητα
• Η επίδραση
82
Τα προγράμματα Αγωγής Υγείας στοχεύουν στηναλλαγή στάσης και συμπεριφοράς του πληθυσμούστόχου, μπορούμε να εκτιμήσουμε πιο εύκολα τηνπρόοδο και την αποδοτικότητα σε διάστημα ενόςχρόνουενώ η αποτελεσματικότητα απαιτεί περισσότεροχρονικό διάστημα και η επίδραση σχεδόν πέντεχρόνια από την έναρξη του προγράμματος.
83
ΑΥΤΟ –ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η αυτό-αξιολόγηση προάγει την κριτική επεξεργασία
• Οι εκπαιδευτές καταγράφουν τα αίτια της επιτυχίαςτους ή της αποτυχίας τους.
• Οι εκπαιδευτές παραθέτουν σε εκθέσεις τιςεντυπώσεις τους, τις σκέψεις τους, τις δυσκολίεςπου προέκυψαν από τις παρεμβάσεις στονπληθυσμό-στόχο, αλλά και τις προτάσεις τους γιαβελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
84
ΜΕΘΟ∆ΟΙ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Μία από τις βασικές προϋποθέσεις για ναπραγματοποιηθεί η αξιολόγηση είναι η συλλογήτων απαραίτητων δεδομένων, από την ανάλυσητων οποίων θα προκύψουν τα συμπεράσματααναφορικά με την επιτυχημένη, ή όχι επίτευξη τουσκοπού, των στόχων, και των σχεδιαζόμενωνπαρεμβάσεων.
85
Ποιοτικές μέθοδοι
• Εις βάθος συνεντεύξεις• Ομάδες επικέντρωσης (focus groups). • Ερωτηματολόγια ανοικτών ερωτήσεων• ∆ιηγήσεις.• Συμμετοχική παρατήρηση• Ανάλυση εγγραφών
86
Ποσοτικές μέθοδοι
• Ερωτηματολόγια
• ∆εδομένα από παρατήρηση
• Άλλα αριθμητικά δεδομένα
87
Η Αξιολόγηση μπορεί να είναι:
• ∆ιαγνωστική ή εισόδου ή ex ante: Πραγματοποιείται στηνέναρξη ενός προγράμματος και αποσκοπεί στη διερεύνησητων γνώσεων των δεξιοτήτων και των στάσεων τωνεκπαιδευομένων. Πρόκειται για σημαντική πτυχή τηςδιαδικασίας, καθώς επιτρέπει την προσαρμογή τουεκπαιδευτικού προγράμματος στις δυνατότητες, στιςεμπειρίες και το επίπεδο των εκπαιδευομένων.
• Ενδιάμεση ή διαμορφωτική: ∆ιενεργείται στη μέση ενόςπρογράμματος με σκοπό τη συλλογή δεδομένων για τηνπραγματοποίηση διορθωτικών και αναμορφωτικώνπαρεμβάσεων στο πρόγραμμα.
• Απολογιστική ή ex post: Αφορά στη διατύπωση τελικώνσυμπερασμάτων και κρίσεων σε σχέση με την επίτευξη τωνστόχων του προγράμματος και την αποτύπωση τωνπαραγόντων που συνεισέφεραν στη διαμόρφωση του τελικούαποτελέσματος.
88
Η Αξιολόγηση μπορεί να είναι Εσωτερική ήΕξωτερική.
Η διαδικασία οργανώνεται σε τρεις βασικούς άξονες:
1. Αξιολόγηση του προγράμματος. Εξετάζεται ηκαταλληλότητα του συνολικού σχεδιασμού ενόςπρογράμματος αλλά και των επιμέρουςδιδακτικών ενοτήτων, καθώς και των μεθόδωνκαι τεχνικών που χρησιμοποιήθηκαν.
2. Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων τουπρογράμματος. Αυτό το στάδιο αφορά στηνεπίδραση του προγράμματος στουςεκπαιδευομένους. Αξιοποιούνται τρία κριτήρια:
89
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
1) η ανταπόκριση των εκπαιδευομένων στο πρόγραμμα, οιαρχικές τους αντιδράσεις και συναισθήματα για τοπεριεχόμενο και τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν.Εντοπίζεται δηλαδή ο βαθμός ικανοποίησής τους από αυτό καιτο κατά πόσο επιθυμούν να μεταφέρουν τη μάθηση στονεργασιακό χώρο.
2) η μάθηση που επιτεύχθηκε. Μελετάται το κατά πόσοαπέκτησαν νέα γνώση και ανέπτυξαν δεξιότητες και εν γένεικατά πόσο βελτίωσαν τις ικανότητές τους.
3) η βελτίωση της συμπεριφοράς τους ως απόρροια τηςσυμμετοχής τους στο πρόγραμμα. Εκτιμάται η εφαρμογή τωννέων γνώσεων αλλά και η αλλαγή στάσεων στο εργασιακόπεριβάλλον των εκπαιδευομένων.
90
3. Αξιολόγηση του εκπαιδευτή. Αποτιμάται τοσυνολικό έργο του εκπαιδευτή αναφορικά με τιςγνώσεις του και τις ικανότητές του, τις επιλογές τουσε εκπαιδευτικές μεθόδους και τεχνικές και τησυμπεριφορά-σχέσεις με εκπαιδευόμενους.
91
Οι Τεχνικές και τα Μέσα της ∆ιαδικασίας Αξιολόγησης
• Ερωτηματολόγιο ή έντυπο αξιολόγησης:Συμπληρώνεται από τους συμμετέχοντες στο τέλοςκάθε προγράμματος. Αποτελεί έναν εύκολο καιαποδοτικό τρόπο συλλογής δεδομένων για τααποτελέσματα του προγράμματος. *
• ∆ιαγνωστικά test (απόδοσης, επιτυχίας): αποσκοπούνστη διάγνωση της προόδου των εκπαιδευομένων καιτην πορεία της μαθησιακής διεργασίας.Συνεπικουρούνται από εκπαιδευτικές δραστηριότητες,όπως τα παιχνίδια ρόλων και οι ομαδικές εργασίες.
92
Οι Τεχνικές και τα Μέσα της ∆ιαδικασίας Αξιολόγησης • Παρατήρηση επεισοδίων: Πρόκειται για τη συστηματικήπαρατήρηση και καταγραφή των βασικών σημείων τωνεκπαιδευτικών συναντήσεων ώστε να εντοπιστούν τυχόν λάθη,παραλείψεις και η πορεία των εκπαιδευομένων ώστε να γίνουνδιορθωτικές παρεμβάσεις.
• Μαγνητοφώνηση και βιντεοσκόπηση: Η χρήση τωνοπτικοακουστικών μέσων είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στη διαδικασίααξιολόγησης, καθώς επιτρέπει τη διαμόρφωση μιας πιοολοκληρωμένης εικόνας για το τι συμβαίνει κατά την εκπαιδευτικήπράξη. Σκιαγραφούνται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια οι στάσεις, οιδιαθέσεις, η εξελικτική πορεία των ατόμων αλλά και η αντίδρασηεκπαιδευομένων και εκπαιδευτή αλλά και μεταξύ τους. Ωστόσο, ηχρήση τους ενδέχεται να προκαλέσει αρχικά δυσαρέσκεια σεκάποιους από τους εκπαιδευόμενους που για να ξεπεραστείαπαιτείται η οικοδόμηση κλίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης καισεβασμού.
93
Παρεμβάσεις ∆ημόσιας Υγείας
94
ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑ
95
Παρέμβαση στην Κοινότητα για την Πρόληψη της Φυματίωσης
Η φυματίωση είναι ένα από τα παλαιότερα λοιμώδηνοσήματα του ανθρώπινου είδους και ηεπιδημιολογία της – όπως αυτή εκτιμάται με τουςαντίστοιχους δείκτες θνησιμότητας, νοσηρότηταςκαι διαμόλυνσης – παρουσιάζει χρονολογικάδιφασική πορεία.
96
Στην Πρώτη Φάση, (1950 – 1980) παρατηρήθηκεσημαντική πτώση και των τριών δεικτών, σεπαγκόσμια κλίμακα, που οφείλεται κυρίως στηβελτίωση των συνθηκών διαβίωσης (διατροφή,μέτρα εξυγίανσης), στην παρασκευή και ευρείαχρήση αποτελεσματικών αντιφυματικών φαρμάκωνκαι στην εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτωνελέγχου της νόσου.Στη ∆εύτερη Φάση (μέσα δεκαετίας του ΄80)παρατηρείται παγκοσμίως μια νέα έξαρση τηςνόσου.
97
Οι παράγοντες που ευθύνονται για την επανεμφάνισητης νόσου είναι κοινωνικοί και ιατρογενείς.
Κοινωνικοί Παράγοντες
Η μεγάλη και ανεξέλεγκτη μετανάστευση πληθυσμώναπό χώρες με υψηλή επίπτωση της νόσου στιςαναπτυγμένες χώρες οι οποίες δεν είχαν προβλέψει τηδημιουργία δομών υποδοχής, οι τοπικοί πόλεμοι και οιεπακόλουθες μετακινήσεις μεγάλων πληθυσμιακώνομάδων, η οικονομική εξαθλίωση πολλώναναπτυσσόμενων χωρών, η αποδιοργάνωση τωνυπηρεσιών υγείας ορισμένων υγειονομικάαναπτυγμένων χωρών μετά την κατάρρευση τωνπολιτικών καθεστώτων τους και η αποστολήπολυεθνικών στρατιωτικών μονάδων σε διάφορα μέρητου πλανήτη για την επίλυση τοπικών κρίσεων.
98
Ιατρικογενείς παράγοντες
Αναφέρονται στον εφησυχασμό των υπηρεσιώνδημόσιας υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο μετά τοναρχικό έλεγχο της νόσου και τη χαλάρωση τουαντιφυματικού αγώνα, την εμφάνιση της πανδημίας τουAIDS, την αύξηση της ανθεκτικότητας τωνμυκοβακτηριδίων στα αντιφυματικά φάρμακα αλλά καιτην έλλειψη εμπειρίας των νεότερων επαγγελματιώνυγείας στην έγκαιρη διάγνωση της νόσου.
99
ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ
Στόχοι (1) Η πρόληψη της Φυματίωσης είναι σημαντική και θα πρέπει να έχειτους παρακάτω στόχους :
• Ενίσχυση και εφαρμογή δράσεων πρόληψης και προαγωγήςυγείας του πληθυσμού με έμφαση στη φυματίωση.
• Γνώση του μεγέθους του προβλήματος και εφαρμογή δράσεωνπρόληψης στον πληθυσμό - ∆ιάγνωση και θεραπευτική κατάπεριπτώσεων Φυματίωσης - Παρακολούθηση τηςαποτελεσματικότητας της θεραπείας.
• Αποτύπωση δημογραφικών χαρακτηριστικών και παραγόντωνκινδύνου που επιδρούν και διαμορφώνουν τη διασπορά τηςΦυματίωσης.
100
Στόχοι (2) • Επιδημιολογική διερεύνηση για τον περιορισμό της διασποράς
της Φυματίωσης στο οικογενειακό, σχολικό, εργασιακό,κοινωνικό και ευρύτερο περιβάλλον - Εφαρμογή δράσεωνπρόληψης.
• Βελτίωση της πρόσβασης και στις παρεχόμενες υπηρεσίεςυγείας σε άτομα που βρίσκονται σε κοινωνικό αποκλεισμό.
• Περιορισμό της δαπανηρής νοσοκομειακής περίθαλψης μέσωτης πρόληψης, έναντι της περίθαλψης.
• Βελτίωση, προαγωγή και προστασία της ∆ημόσιας Υγείας σετοπικό και ευρύτερο επίπεδο.
• Ενίσχυση της αίσθησης των κατοίκων ότι δεν έχουνεγκαταλειφθεί κυρίως στο τομέα της υγείας.
101
Οι δράσεις θα περιλαμβάνουν :
1. Συγκρότηση Ειδικής Επιστημονικής Ομάδας
2. Ενέργειες Συγκρότησης της Ομάδας ∆ράσης
102
Παρέμβαση στον γενικό πληθυσμό
Θα πρέπει να καθοριστεί ειδικότερα ποιος θα είναι οπληθυσμός.
Α. Γενικός πληθυσμός που προσέρχεται για παροχή υπηρεσιώνστο ∆ημοτικό Ιατρείο. Αυτός ο πληθυσμός προσεγγίζεταιευκολότερα αλλά αφορά σε άτομα που ζητούν παροχή υπηρεσιώνυγείας επομένως βρίσκονται «μέσα στο σύστημα» και το όφελοςγια τον πληθυσμό και την παρέμβαση δεν είναι μεγάλο.
Β. Γενικός πληθυσμός ο οποίος προσεγγίζεται στο χώροδιαβίωσης, εργασίας, συγκέντρωσης (π.χ. λέσχες φιλίας,εκκλησία)Αυτός ο πληθυσμός προσεγγίζεται δυσκολότερα και ιδίως ηπροσέγγιση στο “σπίτι”. Γι’ αυτό η προσέγγιση στον εργασιακόχώρο είναι ευκολότερη. Θα πρέπει όμως να προηγηθείδιαδικασία συνεννόησης με την επιχείρηση.
103
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Προβλήματα τα οποία πιθανόν θα ανακύψουνείναι :
• Άρνηση του πληθυσμού για συμμετοχή.
• Έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού.
104
Οι προτεινόμενες λύσεις στα ειδικότερα προβλήματα τα οποίαπιθανόν θα ανακύψουν, έχουν προβλεφθεί ως εξής :
Άρνηση του πληθυσμού για συμμετοχή.
Το θέμα θα αντιμετωπισθεί με:
• Την ευρεία και συστηματική ενημέρωση του πληθυσμού στόχουγια τα οφέλη, όσο για τους ίδιους όσο και για το οικογενειακότους περιβάλλον.• Τη διαβεβαίωση περί εμπιστευτικότητας των αποτελεσμάτων.• Την ιατρική υποστήριξη για αντιμετώπιση του προβλήματος καιτη συνεχή παρακολούθησή τους για πλήρη ιατρική βοήθεια.
Έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού.
Ενημέρωση – Εκπαίδευση Επαγγελματιών Υγείας
105
Αναμενόμενα Αποτελέσματα (1)
• ∆ημιουργία πυρήνα ανθρώπινου δυναμικού με δεξιότητασυλλογής, ανάλυσης και αξιολόγησης στοιχείων και μεικανότητα αξιοποίησής τους για την ανάπτυξη και εφαρμογήμέτρων πολιτικής δημόσιας υγείας προς όφελος τουπληθυσμού.
• Αναβάθμιση του επιστημονικού ενδιαφέροντος και απόκτησητεχνογνωσίας, που θα επιτρέπει την εφαρμογή τωνδράσεων σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες.
• Αναβάθμιση των δράσεων πρόληψης και αγωγής υγείας μεσύγχρονες μεθόδους και επέκτασής τους σε άλλα πεδίαπρόληψης.
106
Αναμενόμενα Αποτελέσματα (2) • Βελτίωση της πρόσβασης και των παρεχόμενων
φροντίδων υγείας σε άτομα ευρισκόμενα σε κοινωνικόαποκλεισμό και άμβλυνση των υγειονομικών ανισοτήτων.
• Βελτίωση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότηταςτων υπηρεσιών ∆ημόσιας Υγείας.
• Προάσπιση της υγείας των πολιτών.
• Αναβάθμιση των γνώσεων και δεξιοτήτων ομάδαςστελεχών υγείας με ικανότητα στη διαχείριση ασθενώνμε Φυματίωση.
107
Αναμενόμενα Αποτελέσματα (3)
• Αναγνώριση και θεραπευτική αντιμετώπισηπεριπτώσεων με Φυματίωση.
• Πρόληψη της διασποράς Φυματίωσης στο άμεσο καιευρύτερο περιβάλλον.
• Ενημέρωση του γενικού πληθυσμού και ειδικών ομάδωνσε κίνδυνο προσβολής, με σκοπό τη λήψη μέτρωνπρόληψης σε ατομικό επίπεδο.
• Εφαρμογή τοπικά μέτρων πρόληψης σε επίπεδο∆ημόσιας Υγείας.
108
ΑΣΚΗΣΗ
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ∆ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΑ – ΜΑΘΗΤΕΣ
109
Παράδειγμα : Σχολεία – Μαθητές
Οι θεματικές ενότητες που παρουσιάστηκαν ήταν οιακόλουθες:
• Αυτογνωσία-Αυτοεκτίμηση• ∆ιαχείριση του stress• Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία• Κάπνισμα
110
Oι επιμορφωτικές επισκέψεις σε κάθε σχολείο είχανδιάρκεια δύο διδακτικών ωρών.Στην πρώτη διδακτική ώρα γινόταν ανάπτυξη τουθέματος με ομιλία και με τη χρήση τωνοπτικοακουστικών μέσων (laptop και προβολικόμηχάνημα) και τελείωνε με ερωτήσεις των μαθητώνπάνω στο θέμα που αναπτύχθηκε.
Στη δεύτερη διδακτική ώρα πραγματοποιούνταν τοβιωματικό σεμινάριο. Το βιωματικό σεμινάριο αναφέρεταικυρίως στη μέθοδο εκπαίδευσης για την υλοποίηση τηςπροσέγγισης της συναισθηματικής και ψυχοκοινωνικήςανάπτυξης του κάθε μαθητή.
111
ΒΙΩΜΑΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΜΕ ΣΤΟΧΟΥΣ :
1. Στην Αυτογνωσία-Αυτοεκτίμηση ο στόχος τουβιωματικού ήταν να αναγνωρίσουν οι μαθητές τασυναισθήματά τους όταν τους υποτιμούν(πείραγμα, απειλή, κοροϊδία, αδικία κ.α), ναδιερευνήσουν γιατί κάποια άτομα υποτιμούν κάποιαάλλα, να αναγνωρίσουν τρόπους αντιμετώπισηςτης υποτίμησης και τέλος να εξασκηθούν στο πώςνα την αντιμετωπίσουν. Οι στόχοι αυτοίεπιτεύχθηκαν μέσα από ένα παιχνίδι ρόλων πουσυμμετείχαν οι μαθητές.
112
2. Στη ∆ιαχείριση του stress οι στόχοι ήταν ναγνωρίσουν οι μαθητές την Τεχνική της ΝοερήςΑπεικόνισης και να κατανοήσουν με ποιο τρόποκαι πότε θα πρέπει να τη χρησιμοποιούν ώστε ναέχουν τα βέλτιστα αποτελέσματα.
Στην τεχνική αυτή ο εκπαιδευτής υγείας ζητά απότους μαθητές να ηρεμήσουν και τους διαβάζει ταβήματα για την απόλυτη χαλάρωση.
113
3. Στη Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία οιστόχοι είναι η κατανόηση των προτύπων πουεπηρεάζουν την επιλογή του/της συντρόφου και οπροβληματισμός σχετικά με τα χαρακτηριστικάαυτού/αυτής που θα τους ταίριαζε ή θα τουςέκανε ευτυχισμένους.Στην τεχνική αυτή ο εκπαιδευτής υγείας ζητά απότους μαθητές να χωριστούν σε ομάδες και ναγράψουν ένα χαρακτηριστικό που θα ήθελε να έχειο/η σύντροφός τους εν συνεχεία η κάθε ομάδαλέει από ένα χαρακτηριστικό ώστε να σχηματίσουνμόνοι τους τις αρχές για μια καλή σχέση.
114
4. Στο Κάπνισμα οι στόχοι είναι νασυνειδητοποιήσουν οι μαθητές τον τρόπο πουπαίρνουν αποφάσεις οι ίδιοι, να αναγνωρίσουν τησημασία που έχουν οι αποφάσεις που αφορούνστην υγεία τους, να συνειδητοποιήσουν τιςσυνέπειες που μπορεί να έχουν οι αποφάσεις τουςκαι τέλος να εξασκηθούν στην απόφαση αν θακαπνίσουν. Στην τεχνική αυτή ο εκπαιδευτήςμοιράζει στους μαθητές έντυπο υλικό με τρόπουςλήψης αποφάσεων και τους ζητά να σημειώσουν μεποιόν τρόπο λαμβάνουν τις αποφάσεις τους καιύστερα γίνεται μια συζήτηση πάνω σε αυτό τοθέμα. Εν συνεχεία τους ζητά να γράψουν ταμειονεκτήματα του να καπνίσω / να μην καπνίσω.Η απόφαση να καπνίσουν ή όχι έχει ληφθεί μεπλεονεκτήματα και τα επιχειρήματα.
115
Μέτρηση της Αποδοτικότητας της Επιμόρφωσης
Μέτρηση της Απόδοσης της Επιμόρφωσης του ΘεματικούΠεδίου ΕνημέρωσηςΑ: Αξιολόγηση της απόδοσης του περιεχομένου τηςεπιμόρφωσης
Β: Αξιολόγηση του τρόπου παρουσίασης της επιμόρφωσης
Γ: Αξιολόγηση της διάρκειας επιμόρφωσης του θεματικούπεδίου
∆: Αξιολόγηση των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων
116
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
• «Νέοι και εξάρτηση από ουσίες»
• Μετανάστες – Λοιμώδη ΝοσήματαΕνημέρωση σε Μετανάστες Καθαριστές∆ημοτική Αστυνομία
117
Βιβλιογραφία • ∆αρβίρη Χ. (2010) Προαγωγή της Υγείας. Εκδόσεις Πασχαλίδης. Αθήνα.• Μεράκου Κ. & Κρεμαστινού Τζ. (2002) Αγωγή Υγείας με τη Βιωματική Μέθοδο
Εκπαιδευσης «Σεξουαλική Υγεία», Εθνική Σχολή ∆ημόσιας Υγείας, Αθήνα.• Τούντας Γ.Κ. Προαγωγή Υγείας. Αγωγή και Προαγωγή Υγείας. ∆ιαθέσιμο
στο:http://asclepieion.mpl.uoa.gr• Τούντας Γ.Κ. (1994) Μεθοδολογία Αγωγή Υγείας. Στο : Κακλαμάνη Ε., Φραγκούλη-
Κουμαντάκη Υ. (εκ) Προληπτική Ιατρική και Αγωγή Υγείας 2η έκδοση. ΙατρικέςΕκδόσεις Πασχαλίδης. Αθήνα.
• Τριλίβα Σ. (2002) Ανακάλυψη, Αυτογνωσία, Αυτοκυριαρχία, Αυτοεκτίμηση :Συναισθηματική και κοινωνική επιδεξιότητα – Ένα εγχειρίδιο τεχνικών . ΕκδόσειςΠατάκη, Αθήνα.
• Greenberg J.S. (2004) Health Education and Health Promotion : Learnenr –centered instructional strategies. 5th edition, McGraw Hill, Boston.
• Oleske DM. Epidemiology and the delivery of health care services. Methods andapplications. Kluwer Academic Publishers, New York, 2002. ‘
• Hoch SJ, Kunreuther HC, Gunther RE. Wharton on making decisions. John Wiley& Sons, New York, 2001.
• Γαλάνης Π, Σπάρος Λ. Κλινική και επιδημιολογική έρευνα. Βασικές έννοιες. ΒΗΤΑΙατρικές Εκδόσεις, Αθήνα, 2012.
118
Ευχαριστώ
