ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥ

10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Η 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων αποτελεί Περιφερειακή Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, και είναι αρμόδια για τις Αρχαιότητες της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής περιόδου του νομού Χαλκιδικής και του Αγίου Όρους. Ειδικά για το Άγιον Όρος η Εφορεία έχει την ευθύνη και των Προχριστιανικών Αρχαιοτήτων της περιοχής.

*Στο Άγιο Όρος περιλαμβάνεται μία από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του κόσμου. Εκεί υπάρχουν 15.000 χειρόγραφα τα οποία συντηρούνται από τη 10η Εφορεία!

ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Ιστορία Υλικού Γραφής

Στους παλιότερους χρόνους, οι άνθρωποι έγραφαν πάνω σε:

•Πέτρα , ξύλο , μάρμαρο , φύλλο και όστρακο.

•Πάπυρος

•Περγαμηνή

•Και τέλος το χαρτί

ΠάπυροςΕίναι φυτό και ανακαλύφθηκε από τους Αιγύπτιους. Βρισκόταν στης όχθες του Νείλου και στη Συρία.Ο πάπυρος ήταν κοινό υλικό γραφής σε ολόκληρη την κλασική Αρχαιότητα που κατασκευαζόταν από το φυτό πάπυρος. Τα αρχαιότερα δείγματα παπύρου, με ιερογλυφική γραφή, χρονολογούνται από το 3.000 π.Χ., εικονίζονται όμως κύλινδροι από πάπυρο σε παραστάσεις αιγυπτιακών ναών που είναι ακόμη παλαιότερες.

Περγαμηνή  Για την παρασκεύη της πρέπει να αφαιρεθεί το λίπος και το σμήγμα των ζώων, ώστε να μείνει μόνο το δέρμα. Κατόπιν, η δορά βυθίζεται σε γαλάκτωμα ασβέστη (επί τρεις ημέρες) και ακολουθεί απόξεση με ειδικό ξέστρο, προκειμένου να απομακρυνθούν υπολείμματα της σάρκας και του τριχώματος. Στη συνέχεια λειαίνεται με ελαφρόπετρα και λευκαίνεται με σκόνη κιμωλίας.

ΧαρτίΚατά παράδοση, οι Κινέζοι χρονολογούν την εφεύρεση του χαρτιού στα 105 μ.Χ .  Κατασκεύασαν χαρτί από υλικά όπως ο φλοιός των δέντρων, ίνες από κάνναβη, παλιά κουρέλια και κομμάτια μετάξι, που τα πολτοποιούσαν σφυροκοπώντας τα μέσα στο νερό, έχυναν μετά τον πολτό επάνω σε μια πλάκα και το φύλλο που γινόταν έτσι το άφηναν να στεγνώσει στον ήλιο.  Η τεχνοτροπία παρασκευής του χαρτιού φυλάχθηκε ως επτασφράγιστο μυστικό στην Άπω Ανατολή επί 600 περίπου χρόνια.Όμως στη μάχη μεταξύ Αράβων και Κινέζων, οι Άραβες συνέλαβαν δύο Κινέζους χαρτοποιούς  και με τη βοήθεια τους, ο κυβερνήτης της Βαγδάτης ίδρυσε μια χαρτοποιία. Και έτσι τελειοποίησαν οι Άραβες  το χαρτί.

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥ

Διαδικασία Συντήρησης ΧειρογράφουΜέχρι το τελικό αποτέλεσμα εφαρμόζονται τα παρακάτω στάδια:

1.Φωτογράφηση του βιβλίου.2.Αρίθμηση των σελίδων.3.Επιτροπή επιστημών αποφασίζει αν θα λυθεί και θα συντηρηθεί ή απλώς θα συντηρηθεί.4.Χωρίζουν σε τετράδια το βιβλίο. (4 φύλλων)5.Γίνεται μηχανικός καθαρισμός.6.Γίνεται χημικός καθαρισμός.7.Το πλένουν σε νερό. (30ο C)8.Αποσυρρύκνωση της περγαμηνής.9.Ίσιωμα με βαρίδια.10. Συμπλήρωση περγαμηνής και χαρτιού.(περγαμηνή συμπλ. με ψαρόκολα χαρτί συμπλ. με θερμαινόμενη σπάτουλα μεθιλοκυτταρίνης)11.Αισθητική αποκατάσταση.12.Ράψιμο.13.Πέρασμα λινού.14.Πρωτεύον κεφαλάρι για στερέωση και αισθητική.15.Πρόσθεση δέρματος στις πινακίδες.16.Τοποθέτηση πορτών για το κλείσιμο των πινακίδων.17.Αντιόξυνο χαρτόνι για προστασία του χειρογράφου.(ερώτηση τέταρτη)

ΠαρατήρησηΣτην πρώτη εικόνα καταλαβαίνουμε ότι το χειρόγραφο δεν έχει συντηρηθεί. Καταλήγουμε σε αυτό το συμπέρασμα επειδή με όλα όσα έχουμε προαναφέρει ένα από τα κυρίοτερα στάδια της συντήρησης είναι το κολλάρισμα και το ίσιωμα κατι που δεν μπορούμε να διακρίνουμε σε αυτή την εικόνα.Στη δεύτερη εικόνα στο αριστερό μέρος καταλαβαίνουμε πως δεν έχει συντηρηθεί επειδή της λείπουν κομμάτια . Στο δεξί όμως μέρος η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική , φαίνεται πως έχει συντηρηθεί . Αυτό συμπεραίνεται διότι είναι ολοκληρωμένη και δεν έχει υποστεί τόσο μεγάλη φθορά.Στην τρίτη εικόνα απεικονίζεται ένα χειρόγραφο πριν τη συντήρηση του, ενώ στην τεταρτη εικόνα μετά από αυτή.(ερώτηση πρώτη)

Σε τι βοηθά η συντήρηση των βιβλίων;

Η συντήρηση των βιβλίων βοηθά στην διάσωση πληροφοριών. Με την συντήρηση μπορούμε εύκολα να βγάζουμε συμπεράσματα και να ερευνούμε καλύτερα τους παλιότερους πολιτισμούς. Μπορούμε να μάθουμε για τον τρόπο ζωής τους, τις αντιλήψεις τους, την τεχνολογική πρόοδό τους και να τα συγκρίνουμε με το σήμερα. Γενικά μας δίνονται ανεκτίμητες πληροφορίες σχετικές με το παρελθόν μας, που ίσως έχουν διατηρηθεί ή υιοθετηθεί. (ερώτηση δεύτερη)

Το επάγγελμα του Συντηρητή

Για να γίνει κάποιος συντηρητής απαιτείται, εκτός από τις γνώσεις, ιδιαίτερη δεξιότητα και λεπτότητα στις κινήσεις. Απαραίτητη προϋπόθεση, όμως είναι η υπομονή. Ο συντηρητής έχει περιορισμένο ρόλο και δεν μπορεί να επέμβει σε μεγάλο βαθμό στα έργα τέχνης. Εξάλλου ένας συντηρητής βοηθά στο να έρθει το βιβλίο στην καλύτερη κατάσταση που γίνεται και επεμβαίνει μόνο εκεί που επηρεάζεται η δομή του χειρογράφου. Έχει περιορισμένες αρμοδιότητες. Παρόλα αυτά έχει όμως ένα σημαντικό ρόλο. Θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως το μέσο που συνδέει το παρελθόν με το παρόν. (ερώτηση τρίτη και πέμπτη)

Με τους αγαπημένους καθηγητές.

Ας μην ξεχνάμε όμως και τι είδαμε!

Βεργετίδου Μαρία Δερμίκη-Γκάνα ΦωτεινήΖαχαροπούλου ΑθηνάΒ’19-2-2012