ΑΜΠΕΛΟΥ - agr.uth.gr · 1 ΕΝΤΟΜΑ ΑΜΠΕΛΟΥ Χρήστος Γ. Αθανασίου...

1

ΕΝΤΟΜΑ ΑΜΠΕΛΟΥ

Χρήστος Γ. Αθανασίου

Lobesia botrana (Lepidoptera: Tortricidae)ευδεμίδα της αμπέλου, σκουλήκι των σταφυλιών

Κυρίως αμπέλι, αλλά και ελιά (ανθοταξίες), πυρηνόκαρπα κα.∆εν φαίνεται πέραν του αμπελιού να μπορεί να συμπληρώσει >1 γενεάΤέλειο: Μήκος 6 mm, άνοιγμα πτερύγων 11-13 mm. Πρόσθιες πτέρυγες με χαρακτηριστικές κηλίδες και σχήματα.Προνύμφη: 10-12 mm, ευκίνητη, κιτρινοπράσινη-καστανοπράσινη3-4 γενεές/έτος (συνήθως 3)

∆ιαχειμάζει:ως νύμφη

Άνοιξη (Απρίλιος): έξοδος ακμαίων

Κάτω από ξηρούς φλοιούς πρέμνων και άλλων ξενιστών, ή στο έδαφος

∆ραστήρια το λυκόφως

Σύζευξη,Ωοτοκία

Αν υπάρχουν ταξιανθίες ωοτοκούν στα κλειστά άνθη, ποδίσκους, βράκτιαΑν δεν υπάρχουν σε

νεαρά φύλλα, βλαστούς

ΕμφάνισηΠρονυμφών

Ανοίγει οπή στα άνθηΤρώει στήμονες, ύπεροΣυνδέει τα άνθη που προσβάλλει

με μετάξινους ιστούς

ΝύμφωσηΠρονυμφών

Σε βομβύκιο στα άνθηΉ κάτω από φλοιούςΉ στο έδαφος

ΈξοδοςΑκμαίων

1ης γενεάς

Ωοτοκούν στις άγουρες ράγες, ποδίσκους, άξονες των βοτρύων

Εμφάνισηπρονυμφών2ης γενεάς

Εισέρχονται στις άγουρες ράγες και τις καταστρέφουνΣυνδέουν με νήματα τις

προσβεβλημένες ράγεςΜπαίνουν στη ράγα σε σημείο

επαφής με την διπλανή ράγα

Νύμφωσηπρονυμφών

Μέσα στις ράγες, ή σε άλλα καταφύγια

Ζημιές που προκαλούνται από την ευδεμίδαΆμεση ζημιά

λόγω καταστροφής των ραγών (σοβαρότερη ζημιά σε πυκνόρραγες ποικιλίες)λόγω ρύπανσης


2ης γενεάς

Ωοτοκούν στους βότρεις

Εμφάνισηπρονυμφών3ης γενεάς

Προσβάλλουν τις ράγες που είναι ώριμες ή που ωριμάζουν

Νύμφωσηπρονυμφών

∆ιαχείμασηΜπορεί να υπάρξει

και 4η γενεά

Έμμεση ζημιάΣήψεις από μύκητες και άλλα παθογόνα ιδίως όταν

επικρατεί αυξημένη υγρασίαBotrytis cinerea (τερφά σήψη)Botryosphaeria dothidea (όξινη σήψη)

Ράγες προσβεβλημένες από βοτρύτη είναι καταλληλότερες για τροφή των προνυμφών, δηλ. και το έντομο ευνοείται από τον μύκηταΤα τραύματα ευνοούν και την προσβολή από άλλα

έντομα, όπως τα είδη Drosophila

Φερομονικές παγίδες για τον έλεγχο της πτήσης των αρρένων ακμαίωνΤροφικές παγίδες για τα

θήλεα

E7Z9-12Ac(E,Z)-7,9-Dodecadienyl acetate

Η φερομόνηφύλου τουL. botrana

2

0

5

10

15

20

25

30

Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος

Ακμαία/παγίδα

Άρρενα ακμαία ευδεμίδας/φερομονική παγίδα, σε αμπελώνα στην Ν. Αγχίαλο Μαγνησίας το 2004

1η γενεά

2η γενεά

3η γενεά

Ωοτοκία σε άνθη ή (αν δεν υπάρχουν ακόμα) σε βλαστούς και φύλλαΠρονύμφες: ανθοφάγες

Ωοτοκία σε βότρειςΠρονύμφες: ράγες

(άγουρες)Ωοτοκία σε βότρειςΠρονύμφες: ράγες

Ωοτοκία

Νεαρές νύμφεςΑνεπτυγμένες προνύμφεςΈναρξη νύμφωσης

3η γενεά

Παράδειγμα καταπολέμησης

Επέμβασηπριν τομέγιστο

Νύμφες (στο έδαφος)Ανεπτυγμένες προνύμφες

Επέμβασηστο

μέγιστο

Ακμαία (σύζευξη-ωοτοκία)

Επέμβασησε 2-3 ημ.μετά το μέγιστο

ΩάΝεοεκκολαφθείσες

προνύμφεςΩοκτόνοΡυθμιστής ανάπτυξης

Επέμβασησε 7 ημ.μετά το μέγιστο

Νεαρές προνύμφεςΠρονυμφοκτόνο

Επέμβασησε 14 ημ.μετά το μέγιστο

Ανεπτυγμένες προνύμφεςΗ ζημιά έχει ήδη γίνει

Αμέσως μετά (ή κατά) το μέγιστο: ρυθμιστές ανάπτυξης

Με την εμφάνιση των νεαρών προνυμφών: προνυμφοκτόνα

Μιμητές ορμόνης νεότητας Παρεμποδιστές βιοσύνθεσης χιτίνης Ανταγωνιστές εκδυσόνης

fenoxycarb (Insegar κα) triflumuron (Alsystin)diflubenzuron (Dimilin κα)teflubenozide (Mimic)flufenoxuron (Cascade)teflubenzuron (Nomolt)

fenoxycarbΆλλοι ρυθμιστές

Προνυμφοκτόναspinosad (Laser)Bacillus thuringiensis

(διάφορα)methomyl (Lannate κα)malathion (διάφορα)fenitrothion (διάφορα)chlorpyrifos (διάφορα)

spinosadΜεταβολίτες που προέρχονται από το

Sacharopolyspora spinosaΕυρύ φάσμα δράσης σε μικρές δόσειςΣυνδυάζεται με υποδοχείς ακετυλοχολίνης

προκαλώντας συνεχή νευρική διέγερση των εντόμων (νευροτοξική δράση)Χαμηλή τοξικότητα για τον άνθρωπο και τα

θερμόαιμα

Τρεις τύποι σκευασμάτων με δραστική τον B-tΒ. thuringiensis Kurstaki (Bactospeine κα)B. thuringiensis Aizawai (Xentari)Β. thuringiensis Kurstaki/Aizawai (Agree)

∆ραστική ημέρες από συγκομιδή

B-t 0spinosad 14methomyl 35fenitrothion 35lufenuron 40chlorpyrifos 30teflubenzuron 40malathion 7

Ρυθμιστές:Μεγάλη υπολ.δράση(και υπολείμματα)

B-t: κυρίως σεοινοποιήσιμες

(σε επιτραπέζιεςυπάρχει κάποιαπροσβολή)

3

Παρεμπόδιση συζεύξεων (mating disruption)

0

5

10

15

20

25

30μάρτυρας

εφαρμογή μεθόδου

εφαρμογή ψεκασμών

Ακμ

αία/

παγίδα

Ακμαία ευδεμίδας/παγίδα σε τρεις αμπελώνες

Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος

Τοποθέτηση dispensers

‘’Κρίσιμη περίοδος’’ προστασίας

(παρεμπόδιση σύζευξης)

Μείωση φερομόνης στα dispensers

Κρίσιμα σημεία της εφαρμογής της μεθόδου της παρεμπόδισης των συζεύξεων

Η ‘’διάρκεια ζωής’’ των dispensers να συμπίπτει με την ‘’κρίσιμη’’ περίοδο (προστασία από 2η και 3η γενεά)

Τοποθέτηση πολύ νωρίς: η μείωση της φερομόνης θα συμπέσει με την εποχή που ωοτοκούν τα ακμαία της 2ης γενεάς άρα οι προνύμφες της 3ης γενεάς θα προκαλέσουν σημαντικές ζημιέςΤοποθέτηση πολύ αργά: ήδη έχουν αρχίσει οι ωοτοκίες από τα ακμαία της

1ης γενεάς άρα οι προνύμφες θα προκαλέσουν ζημιές νωρίς την περίοδο

1 2 3

% προσβολή στους βότρεις, σε αμπελώνες που έχει εφαρμοσθεί η μέθοδος, σε τρεις ημερομηνίες τοπoθέτησης των dispensers

0

10

20

30

40

1 2 3

Κρίσιμα σημεία της εφαρμογής της μεθόδου της παρεμπόδισης των συζεύξεων (2)

Οι φερομονικές παγίδες συλλαμβάνουν άρρεναΗ εφαρμογή της μεθόδου δεν αποκλείει την είσοδο γονιμοποιημένων

θηλυκών από γειτονικούς αμπελώνεςΠρέπει να εφαρμόζεται σε ευρεία κλίμακα, σε μεγάλες εκτάσειςΣυχνά συστήνεται να προστατευθεί με εντομοκτόνο η περιφερειακή ζώνη

του αμπελώναΠρέπει να παρακολουθούμε και την δραστηριότητα των θηλυκών (ιδιαίτερα

των γονιμοποιημένων), με τη χρήση τροφικών παγίδων (δοχεία με κρασί, ξύδι κα)

Πρέπει να παρακολουθείται η δραστηριότητα των εντόμων και έξω από τον αμπελώνα

Τοποθέτηση παγίδων και έξω από τον αμπελώνα (σε γειτονικούς αμπελώνες)Η μέθοδος δεν προστατεύει αποτελεσματικά εάν οι συλλήψεις μέσα στον

αμπελώνα είναι >5 % αυτών που καταγράφονται έξω από τον αμπελώνα

1. Βιοτεχνική καταπολέμησηΕφαρμογή της μεθόδου της παρεμπόδισης της συνεύρεσης των δύο φύλλων

Καταπολέμηση

2. Βιολογική καταπολέμησηΣκευάσματα που περιέχουν τον κρύσταλλο της δ-ενδοτοξίνης του Bacillus thuringiensis

3. Χημική καταπολέμησηΗ καταπολέμηση της ευδεμίδας γίνεται σε πολλές περιοχές της χώρας με βάση τα ∆ελτία Γεωργικών Προειδοποιήσεων, που εκδίδονται από τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου, του Υπουργείου Γεωργίας(κατευθυνόμενη καταπολέμηση)Υπάρχουν ‘’επίσημα’’ δίκτυα παρακολούθησης, για την παρακολούθηση της πληθυσμιακής παρουσίας του εντόμου

3. Χημική καταπολέμηση (2)1η γενεά

Συνήθως η ζημιά δεν είναι σημαντική από την πρώτη γενεάΕπεμβαίνουμε μόνο όταν έχουμε μεγάλους πληθυσμούς (σημαντικός

αριθμός ‘’φωλιών’’ στις ανθοταξίες)Στην περίπτωση αυτή, ένας ψεκασμός με B-t παρέχει ικανοποιητική

προστασία2η γενεά

Παρακολούθηση με φερομονικές παγίδες, αλλά και του επιπέδου προσβολής και των ωοτοκιών (2-5 % των βοτρύων με ωά ή προνύμφες)Ρυθμιστές: κατά την αύξηση των συλλήψεων

fenoxycarb: πριν ή κατά το μέγιστο (μέχρι 2-3 ημέρες μετά), για ωοκτόνο δράσηΆλλοι ρυθμιστές: κατά το μέγιστο (όχι ωοκτόνος δράση)Παρέχουν ικανοποιητική προστασία για μεγάλο χρονικό διάστημα

(συχνά >3 εβδομάδες)Προνυμφοκτόνα μετά το μέγιστο (7-12 ημέρες από το μέγιστο, δηλαδή κατά

την εκκόλαψη). Να δίδεται έμφαση σε σκευάσματα χαμηλής τοξικότητας για τον άνθρωπο

B-tspinosadΛοιπά προνυμφοκτόνα (οργανοφοσφωρικά, καρβαμιδικά, πυρεθροειδή)

4

3η γενεάΙσχύουν τα όσα αναφέρθηκαν για την 2ηΓια τη γενεά αυτή ο ψεκασμός πρέπει να συνδυάζεται με τη χρήση ενός

μυκητοκτόνου (κατά του βοτρύτη κα)Εάν χρησιμοποιηθούν προνυμφοκτόνα (B-t, spinosad, fenitrothion,

methomyl, chlorpyrifos, malathion κα), ο ψεκασμός θα πρέπει να επαναληφθεί μετά από 10-12 ημέρες (ιδιαίτερα εάν μεσολαβήσει βροχερός καιρός)Περισσότερη προσοχή: επιτραπέζιες ποικιλίες

Αν δεν παρακολουθείται ο πληθυσμός: Ημερολογιακά1η γενεά: όταν τα άνθη είναι κλειστά και λίγες ημέρες πριν ανοίξουν2η γενεά: όταν οι ράγες έχουν μέγεθος μπιζελιού3η γενεά: μεταχρωματισμός (έναρξη γυαλίσματος) των ραγών

Eupoecilia (Clysia) ambiguella (Lepidoptera: Tortricidae)κοχυλίδα της αμπέλου

Ακμαίο: 6-7 mm και διακρίνεται εύκολα από την ευδεμίδα, διότι έχει κιτρινωπές πρόσθιες πτέρυγες με μια σκοτεινόχρωμη ζώνηΠρονύμφη: 11-12 mm κοκκινωπή (ευδεμίδα κιτρινοπράσινη)Υπάρχει κυρίως στη Β. Ευρώπη (2 γενεές/έτος) ενώ νοτιότερα κυριαρχεί η ευδεμίδαΒιολογία και καταπολέμηση όπως και στην ευδεμίδαΠαρακολούθηση με φερομονικές παγίδεςΣτην Ελλάδα δεν προκαλεί σημαντικές ζημιές συνυπάρχει όμως με την ευδεμίδα σε ορισμένες περιοχές

Sparganothis pilleriana (Lepidoptera: Tortricidae)πυραλίδα της αμπέλου

Πολυφάγο, με προτίμηση την άμπελοΑκμαίο: 10-15 mm, καστανές πρόσθιες πτέρυγες με τρεις εγκάρσιες ζώνεςΠρονύμφη: 30 mm πρασινοκόκκινηΜια γενεά/έτος∆ιαχειμάζει ως νεαρή προνύμφη (1ου σταδίου) κάτω από το φλοιό, σχισμές κα.Άνοιξη: έξοδος προνυμφών, τρέφονται με οφθαλμούς, φύλλα (τα ενώνουν με μετάξινα νήματα, φτιάχνοντας ‘’φωλιά’’)Αργότερα προσβάλλουν και βότρειςΝύμφωση μέσα στις ‘’φωλιές’’Ιούνιος-Ιούλιος εμφάνιση ακμαίων-ωοτοκίαΟι νεαρές προνύμφες υφαίνουν βομβύκιο και εισέρχονται σε διάπαυσηΑν χρειαστεί, ένας ψεκασμός την άνοιξη

Holocacista rivillei (Lepidoptera: Heliozelidae)

Ακμαίο: άνοιγμα πτερύγων 4 mm, πρόσθιες πτέρυγες μαύρες με 4 κηλίδες∆ιαχειμάζει ως νύμφη στο έδαφοςΩοτοκεί στα φύλλαΠρονύμφες ορύσσει οφιοειδή στοά στο μεσόφυλλοΑργότερα η στοά διευρύνεται (θάλαμος νύμφωσης στο φύλλο)Στην Ελλάδα δεν προκαλεί σημαντικές ζημιές

Frankliniella occedentalis (Thysanoptera: Thripidae)θρίπας της Καλιφόρνια

Εξαιρετικά πολυφάγο (>240 φυτά, >60 οικογένειεςΤέλειο: Μήκος 0.8-1 mm, κίτρινο-καστανόΝύμφη: όπως το ακμαίο, χωρίς πτέρυγες5-7 γενεές/έτος

5

∆ιαχειμάζει:ως ενήλικοή νύμφη

Άνοιξη: πρώτες προσβολές

Στο έδαφος, ή σε χαμηλή βλάστηση

Τύπος στοματικών μορίων: ξέων μυζητικός

Συμπτώματα

Καχεξία κατσάρωμα, κηλίδες σε φύλλα-καρπούς σε διάφορες καλλιέργειες (βαμβάκι, κηπευτικά κα)

Στο αμπέλι:Σχισμές ωοτοκίας σε άνθη, ράγες,

ταξικαρπικούς άξονεςΑυτές οι σχισμές εξελίσσονται σε

σκοτεινόχρωμα στίγματα όταν αναπτυχθούν οι ράγεςΑργότερα περιβάλλονται από χλωρωτική

άλω που καταλήγει σε εσχάρωσηΜείωση της εμπορικής αξίας επιτραπέζιων

ποικιλιών∆ευτερογενώς από τις οπές

αναπτύσσονται μύκητεςΤα συμπτώματα μοιάζουν με συμπτώματα

τοξικότητας (π.χ. από χαλκούχα)

Τοξικότητα από χαλκούχα

Θρίπας: αρχική προσβολήΘρίπας: εσχαρώσεις

1. Καλλιεργητικά μέτραΈλεγχος ζιζανίων


225 203

20

524

197

8

490

855

82174,5

21,564,5

0

300

600

900

No.

thrip

s

Sonchus spp.

Daucus carota

Sorghum halepense

Convolvulus arvensis

Ecballium elaterium

Heliotropium spp.

Calendula arvensis

Amaranthus spp.

Tribulus terre

stris

Xanthium strumariu

m

Solanum nigrum

Datura stramonium

2. Χημική καταπολέμησηΗ ζημιά γίνεται νωρίς (στην άνθηση) και η επισήμανση των

συμπτωμάτων στις ράγες δείχνει ότι η ζημιά έχει ήδη γίνει

Ψεκασμοί στην έναρξη της άνθησης ή κατά την πλήρη άνθηση, με διάφορα σκευάσματα (spinosad, methomyl, methamidophos, deltamethrin κα)Παρακολούθηση πληθυσμών με χρωματιστές (μπλε)

κολλητικές παγίδες (10-15 έντομα/παγίδα ορίζεται σαν όριο για επέμβαση στην Ιταλία), διότι έτσι επισημαίνουμε την δραστηριότητα των ακμαίων (pupa, prepupa στο έδαφος)

Εναλλαγή εντομοκτόνων και συνδυασμένη καταπολέμηση με άλλους εχθρούς, λόγω του ότι το είδος αυτό αναπτύσσει ταχύτατα ανθεκτικότητα

3. Βιολογική καταπολέμηση∆ιάφορα αρπακτικά έντομα (Macrolophus, Nabis, Orius) και

ακάρεα (Phytoseidae) είναι δυνατόν να περιορίσουν σημαντικά τους πληθυσμούς

Drepanothrips reuteri (Thysanoptera: Thripidae)θρίπας της αμπέλου

Πολλοί ξενιστές (άμπελος, φουντουκιά, ιτιά, αυτοφυή κα)Τέλειο: Μήκος 0.6-0.9 mm, κίτρινοΝύμφη: υπόλευκη με κόκκινους οφθαλμούς∆ιαχειμάζει ως ενήλικο κάτω από τον φλοιό των πρέμνων ή σε άλλα καταφύγιαΆνοιξη: προσβάλλει νεαρή βλάστηση (οφθαλμούς, φύλλα, βλαστούς, ανθοταξίεςΒραχυγονάτωση, μικροφυλλία, παραμόρφωση φύλλωνΨεκασμός στα πρώτα βλαστικά στάδια (D-E, δηλ. στην έκπτυξη των φύλλων), με όσα αναφέρθηκαν για το F. occidentalis

6

Viteus vitifoliae (Homoptera: Phylloxeridae)φυλλοξήρα της αμπέλου

Ξενιστές: είδη VitisΠολυμορφική αφίδα

Στα αμερικάνικα είδη Vitis παρατηρούνται 5 μορφές ατόμωνΣτην ευρωπαϊκή άμπελο Vitis vinifera παρατηρείται μόνο η ριζόβια και σπάνια η φυλλόβια μορφή

Ακμαίο (ριζόβιο): άπτερο, 0.8-1.2 mm, πλατύτερο στο θώρακα, πράσινο, κίτρινο ή καστανό

Προέρχεται από την Β. Αμερική, όπου εξαπλώθηκε στην Ευρώπη (διαπιστώθηκε στην Αγγλία, Γαλλία το 1863)Η εξάπλωση συνεχίζεται και έχουν θεσπιστεί ειδικά μέτρα για τον περιορισμό της Όλη η Ελλάδα θωρείται ότι έχει πληγεί από το έντομο

∆ιαφορετικός βιολογικός κύκλος στην ευρωπαϊκή άμπελο και στα αμερικάνικα είδη

Vitis viniferaΠαρατηρείταιμόνο η ριζόβια

μορφή

Σπάνια η κηκιδόβιαΕίτε αυτόρριζη είτε πάνω σε αμερικανικό υποκείμενο

∆ιαχειμάζει:νύμφη στο έδαφος

Αύξηση θερμοκρασιών:προσβολήΜυζούν τα ριζίδια και τις ρίζες

>5 γενεές/έτος (φθάνει και τις 15)Το νύγμα της φυλλοξήρας δημιουργεί φυμάτια στα ριζίδια και

εξογκώματα στις ρίζεςΑκολουθεί σήψη και καταστροφή του ριζικού συστήματος του

φυτούΣτο υπέργειο μέρος χλώρωση, ξήρανση φύλλων, φυλλόπτωση,

ξήρανση όλου του φυτού (χωρίς να βλέπουμε αφίδες)

Τρόποι εξάπλωσης της ριζόβιας φυλλοξήρας1. Με άτομα που μετακινούνται στο έδαφος από ρίζα σε ρίζα2. Με άτομα που μετακινούνται στην επιφάνεια του εδάφους,

κυρίως κατά μήκος των ρωγμών (καλοκαίρι)3. Με μέρη φυτών (μοσχεύματα) από μολυσμένα εδάφη4. Με μολυσμένο χώμα, εργαλεία (άροτρα κτλ.)

Αμερικάνικαείδη

5 μορφές:

Κηκιδόβια(gallicola)

Ριζόβια(radicicola)

Φυλογόνος(sexupara)

Αρσενικό

Θηλυκό

∆ιαχειμάζει:ως ωό

Κάτω από φλοιούς και άλλα καταφύγια

‘Ανοιξη:εκκόλαψη

Εμφανίζονται τα ‘’θεμελιωτικά’’ ή ‘’ιδρυτικά’’ άτομα

Εγκατάστασηστα φύλλα

Στην πάνω επιφάνεια των νεαρών φύλλωνΝύσσουν το έλασμα

∆ημιουργίαΑρχικώνκηκίδων

Κάθε νύγμα ενός ιδρυτικού προκαλεί και μια κηκίδα (θύλακας 4-5 mm) με άνοιγμα στην άνω πλευρά του φύλλουΜέσα στη κηκίδα ζει το

άπτερο θηλυκό ιδρυτικό κηκιδόβιο άτομο

∆ημιουργίανέων κηκίδων

Κάθε ιδρυτικό κηκιδόβιο θήλυ γεννά παρθενογεννετικά 300-500 ωάΟι νεαρές νύμφες

διασπείρονται από τη μητρική κηκίδα και δημιουργούν νέες κηκίδες, όπου και εγκαθίστανται

Κάθοδοςστις ρίζες

Ορισμένες από τις νύμφες της γενεάς αυτής κατεβαίνουν στις ρίζες και αναπτύσσονται ως ριζόβιες

Επόμενεςγενεές

Ακολουθούν 4-7 γενεές που δίνουν και φυλλόβια και ριζόβια άτομαΌσο προχωρούμε προς το

φθινόπωρο αυξάνονται οι ριζόβιες και μειώνονται οι φυλλόβιες

Εμφάνισηφυλλογόνων

Φθινόπωρο: ορισμένα ωά ριζοβίων δίδουν φυλλογόνα άτομα, δηλ. άτομα που θα γεννήσουν έμφυλα άτομαΤα φυλλογόνα είναι πτερωτάΆλλα είναι αρρενογόνα και άλλα

θηλυγόναΜετανάστευσηφυλλογόνων

Μεταναστεύουν σε γειτονικά πρέμναΓεννούν 1-8 ωά στο φλοιόΑπό τα ωά αυτά βγαίνουν θήλεα και

άρρενα

Σύζευξηέμφυλων

Το κάθε θήλυ γεννά ένα χειμερινό ωό

Κάθοδοςφυλλόβιων

Το φθινόπωρο και οι τελευταίες φυλλόβιες κατεβαίνουν στις ρίζες και δίδουν, μαζί με τις ριζόβιες, νύμφες που θα διαχειμάσουνΤο ποσοστό που θα

διαχειμάσει εξαρτάται από τις συνθήκες της περιοχής

7

∆εν υπάρχει χημική καταπολέμησηΤα αμερικάνικα είδη, προσβάλλονται στο ριζικό τους σύστημα από την φυλλοξήρα, αλλά έχουν την ικανότητα να δημιουργούν γρήγορα φελλώδη ιστό που απομονώνει το προσβεβλημένο μέρος και εμποδίζει την επέκταση της σήψηςΜόνη λύση: χρησιμοποίηση ανθεκτικών φυτών, δηλ. εμβολιασμός ευρωπαϊκών ποικιλιών σε αμερικάνικα υποκείμεναΈτσι, έχουμε πρέμνα με απρόσβλητο φύλλωμα και ανθεκτικό ριζικό σύστημα

Καταπολέμηση Planococcus spp. (Homoptera: Pseydococcidae)ψευδόκοκκοι της αμπέλου

Τουλάχιστον δύο (πολυφάγα) είδη: P. ficus (κυρίως άμπελο) και P. citri (εσπεριδοειδή, άμπελο κα)Σώμα ωοειδές, καστανό, που περιβάλλεται από άσπρη κηρώδη σκόνη∆ιαχειμάζει σε όλα τα στάδια, σε ρωγμές του φλοιού, ρίζες (ακόμα και σε βάθος 60 cm)Την άνοιξη εξέρχεται και προσβάλει τρυφερούς βλαστούς, άξονες και ποδίσκους σταφυλιώνΖημιές άμεσες (μύζηση, παρουσία ατόμων εκδυμάτων κτλ. στα σταφύλια) και έμμεσες (μελίτωμα, καπνιά)

8

1. Καλλιεργητικά μέτραΤην περίοδο της βλάστησης, δεν πρέπει να σκιάζονται τα σταφύλια (αραίωμα φύλλων): βοηθά την καλύτερη κάλυψη των σταφυλιών με το ψεκαστικό υγρό


2. Χημική καταπολέμησηΣημαντική (όπως και για όλα τα κοκκοειδή) η διενέργεια ενός

ψεκασμού με ένα χειμερινό ορυκτέλαιο κατά το στάδιο του ληθάργου (Α), ιδιαίτερα σε αμπελώνες που την προηγούμενη χρονιά είχαν υψηλούς πληθυσμούςΨεκασμοί όταν χρειαστεί κατά την περίοδο της βλάστησης εάν

χρειαστεί (fenitrothion, chlorpyrifos κα)

3. Βιολογική καταπολέμησηΥπάρχουν είδη αρπακτικών που (κυρίως Coleoptera) και παρασιτοειδών που μπορεί να έχουν αποτελεσματική δράση

Jassidae (=Cicadellidae) (Homoptera)τζιτζικάκια∆ιάφορα (πολυφάφα) είδη, κυρίως τα Empoasca vitis και E. decedens (το τελευταίο κυρίως σε βαμβάκι, καπνό κα)Ακμαίο: σφηνοειδές σχήμα, 1.5 mm, χρώμα υποπράσινο, ημιδιαφανείς πτέρυγεςΝύμφη: όπως και το ακμαίο. Χαρακτηριστικά πλάγιες κινήσειςΝύσσουν και μυζούν τα φύλλα, βλαστούς και άλλα όργαναΓενικά όταν χρειάζεται (μεγάλος αριθμός ατόμων) ψεκασμός με ένα εντομοκτόνο (σε συνδυασμό με την καταπολέμηση των άλλων εχθρών)

Pulvinaria vitis (Homoptera: Coccidae)

Πολυφάγο (φουντουκιά, τριανταφυλλιά, άμπελος, ιτιά κα)Σώμα ωοειδές, σκοτεινό-καστανό, με λευκά κηρώδη νήματα στο πίσω μέρος (ωόσακκος)Νύμφη: πορτοκαλί-καστανή1 γενεά/έτος

Κυρίως ως ανεπτυγμένη νύμφη (3ου σταδίου)Κάτω από φλοιούς

φυτών ξενιστών

Ωοτοκούν παρθενογεννετικά

1500-2000 ωά/θήλυ

∆ιαχειμάζειως νύμφη ή

ακμαίο

Απρίλιο-Μάιο Εμφάνιση ακμαίων

Ιούνιος-Ιούλιος Νύμφες 1ου σταδίου

Αύγουστος-Σεπτέμβριος Νύμφες 2ου σταδίου

Σεπτέμβριος-Οκτώβριος Νύμφες 3ου σταδίου

Εγκαθίστανται στην κάτω επιφάνεια των φύλλωνΚυρίως στο κεντρικό νεύρο

αλλά και στα άλλα νέυρα

Στάδιο που διαχειμάζει

Ζημιές από το P. vitis

1. Μύζηση ιστών2. Μελίτωμα3. Καπνιά

9

ΚαταπολέμησηΧημική καταπολέμηση

Συνήθως οι ζημιές είναι σποραδικέςΑν χρειαστεί, ψεκασμός με ορυκτέλαιο ή οργανοφοσφωρικό (phosalone, methidathion, fenitrothion κα)Σημαντική η επισήμανση του χρόνου εμφάνισης των προνυμφών 1ου σταδίου (άνοιγμα του ωόσακκου)

Anomala vitis (Coleoptera: Scarabaeidae)

Πολυφάγο (άμπελο, καλλωπιστικά, καρποφόρα, δασικά)Ακμαίο: 1.5 mm και χρώμα πράσινο μεταλλικόΠρονύμφη: εδαφόβια κυρτή (Scarabaeidae)1 γενεά/έτος

Κυρίως ως ανεπτυγμένη νύμφη (3ου σταδίου)Κάτω από φλοιούς

φυτών ξενιστών

∆ιαχειμάζειως προνύμφη στο έδαφος

Άνοιξη: νύμφωση

Καλοκαίρι: Έξοδος ακμάιων

Ωοτοκία

Συχνά τα ακμαία εξέρχονται μαζικά σε σμήνηΠροκαλούν ζημιές σε άμπελο και άλλους

ξενιστέςΤρώνε τα φύλλα (αφήνουν μόνο τα κύρια

νεύρα), τους οφθαλμούς, τις τρυφερές κορυφές των βλαστών και τους καρπούς

Προτιμά αμμώδη και ελαφρά εδάφη (για αυτό το συναντάμε σε παραθαλάσσιες και παραποτάμιες περιοχές)Οι προνύμφες προσβάλλουν

τη ρίζα (όχι αξιόλογες ζημιές)


Συνήθως οι ζημιές είναι σποραδικέςΑν χρειαστεί, ψεκασμός με ένα κατάλληλο εντομοκτόνο (phosalone, chlorpyrifos κα)

Buctiscus betulae (Coleoptera: Attelabidae, Curculionidae)τσιγαρολόγος ή τσιγαράς της αμπέλου

Πολυφάγο (άμπελο, καρποφόρα, δασικά)Ακμαίο: 4.5-7 mm με ρύγχος και χρώμα χαλκοπράσινο μεταλλικό ή χρυσίζον ή ιώδεςΠρονύμφη: άποδη (Curculionidae)1 γενεά/έτος

Μέσα στο κελί νύμφωσηςΣυχνά και σε καταφύγια

πάνω στα δένδρα

∆ιαχειμάζειως ενήλικοστο έδαφος

Άνοιξη (νωρίς): Εμφάνιση ενηλίκων

Τρέφονται από το παρέγχυμα των φύλλων και το φλοιό τρυφερών βλαστών

Τρέφονται από το εσωτερικό του ‘’τσιγάρου’’Με τη συμπλήρωση της

ανάπτυξης πέφτουν στο έδαφος σε κελί νύμφωσηςΤον Αύγουστο γίνονται ακμαία

και παραμένουν στο κελί


Ισχύει ότι και για το Α. vitis(σποραδικές ζημιές)Σε μικρούς αμπελώνες, συνιστάται συλλογή των ‘’τσιγάρων’’

Μάιος-Ιούνιος: ωοτοκία

Τα θήλεα ωοτοκούν τυλίγοντας 1-2 φύλλα σε στενόμακρη θήκη (σαν τσιγάρο) και τοποθετεί μέσα 1-6 ωά

Προσβολή από προνύμφες

Otiorrhynchus (=Brachyrrhinus) spp. (Coleoptera: Curculionidae)ωτιόρρυγχοι

Πολλά είδη έχουν σαφή προτίμηση για συγκεκριμένα φυτικά είδηΑκμαίο με κοντό ρύγχος που πλατύνεται στο κορυφαίο μέρος τουΧωρίς (οπίσθιες) μεμβρανοειδείς πτέρυγες (δεν πετούν)-νυκτόβιαΠρονύμφη: άποδη1 γενεά/έτοςΣτην Ελλάδα έχουν διαπιστωθεί 11 είδη στην άμπελο

10

Ανεπτυγμένη προνύμφη σε κελί

∆ιαχειμάζειως προνύμφη στο έδαφος

Άνοιξη: νύμφωση-ενηλικίωση

-ωοτοκία

Νύκτα: Έξοδος ακμάιων

Ωοτοκία

Ανεβαίνουν στα φυτά και τρέφονται από φύλλα (περιφερειακά φαγώματα), οφθαλμούς, νεαρά εμβόλια κα.

Στο έδαφος ή στο φύλλωμα (τότε τα ωά πέφτουν στο έδαφος)Προνύμφες ριζοφάγες


Συνήθως οι ζημιές που προκαλούν τα ενήλικα είναι σποραδικές, αλλά το βλαστικό στάδιο είναι κρίσιμο (Β-C: έκπτυξη οφθαλμών)και για αυτό το λόγο η προσβολή γίνεται αντιληπτή εκ των υστέρωνΑν χρειαστεί (ιδιαίτερα σε αμπελώνες που κατά τα προηγούμενα έτη είχαν πρόβλημα), ψεκασμός με ένα κατάλληλο εντομοκτόνο (phosalone, chlorpyrifos κα) στο ‘’φούσκωμα’’ (Β)(εκείνη την εποχή υπάρχουν και άλλα είδη που προκαλούν αντίστοιχες ζημιές: Noctuidae, Chrysomelidae, Scarabaeidae, Tettigoniidae κα)

Sinoxylon sexdentatum,Schistocerus bimaculatus (Coleoptera: Bostrychidae)

Ξυλοφάγα έντομα, 1 γενεά/έτοςΑκμαία καστανόμαυρα, υπόγναθαΤα ακμαία εμφανίζονται την άνοιξη, κάνουν στοά σε μασχάλες οφθαλμών και ωοτοκούνΟι προνύμφες κάνουν στοές σε κληματίδες και ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους τον Ιούλιο-ΑύγουστοΣυλλογή και καταστροφή προσβεβλημένων κληματίδων, ψεκασμός εάν χρειαστεί νωρίς την περίοδο με chlorpyrifos κα.

ΕΝΤΟΜΑ ΜΗΛΟΕΙ∆ΩΝ

Χρήστος Γ. ΑθανασίουΠανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο

Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας

11

ΕΝΤΟΜΑ ΜΗΛΟΕΙ∆ΩΝ•Κύριοι εχθροίCydia pomonella (Lepidoptera: Tortricidae):καρπόκαψα της μηλιάςCacopsylla pyri (Hemiptera: Psyllidae):ψύλλα της αχλαδιάς•∆ευτερεύοντες εχθροίAphis pomi και Dysaphis plantaginea (Hemipera: Aphididae):αφίδεςQuadraspidiotus persiciosus (Hemiptera: Diaspididae):ψώρα του Σαν-Ζοζέ∆ιάφορα ξυλοφάγα λεπιδόπτεραHoplocampa spp. (Hymenoptera: Tenthredinidae):οπλοκάμπες∆ιάφορα ανθοφάγα ή καρποφάγα Κολεόπτερα κα.

Cacopsylla pyri (Hemiptera: Psyllidae)ψύλλα της αχλαδιάς

Κυρίως στην αχλαδιάΠολλές γενεές το έτος (4-6)Τέλειο: Μήκος 1.5-3 mm, με καστανό-μαύρο χρώμα, σαν μικρό τζιτζικάκιΝύμφη: κίτρινο-πράσινο σώμα, με κηλίδες και γραμμές στην κοιλία, 5 στάδια, κοντές πτέρυγεςΤο σώμα της νύμφης καλύπτεται από το μελίτωμα που εκκρίνει η ίδιαΩό: μακρόστενο, ανοιχτό κίτρινο έως πορτοκαλί

∆ιαχειμάζει:ως ακμαίο

ΦεβρουάριοςΜάρτιος

Το ακμαίο (θήλυ) βρίσκεται πάνω στο δένδροΩριμάζει αναπαραγωγικά

πάνω στο δένδρο

Τα θήλεα ωοτοκούν στους ανθοφόρους οφθαλμούς

Άνοιξη

Η εκκόλαψη των νυμφών ταυτίζεται με την έκπτυξη των οφθαλμώνΠροσβάλλουν οφθαλμούς,

άνθηΑργότερα στα φύλλαΤο μέγιστο των ανεπτυγμένων

νυμφών (4ου και 5ου σταδίου) κατά την πτώση των πετάλων

Απρίλιος

Επόμενη γενεά ακμαίωνΩοτοκούν στην κάτω

επιφάνεια των φύλλων


Καλοκαίρι Φθινόπωρο

4-6 γενεέςΕκτός από την πρώτη,

οι άλλες γενεές είναι αλληλοκαλύπτόμενες

Πολύ μεγάλοι πληθυσμοίΝύμφες και ωά

παρατηρούνται ως το Νοέμβριο

64

Ζημιές που προκαλούνται από την ψύλλαΆμεση ζημιά

Λόγω μύζησης οφθαλμών, ανθέων και φύλλωνΈμμεση ζημιά

ΜελίτωμαΚαλύπτει τις φυτικές επιφάνειεςΚαλύπτει τις νύμφες και τις προστατεύει από το

ενομοκτόνοΚαπνιά, που αναπτύσσεται πάνω στο μελίτωμα

Καταπολέμηση1. Βιολογική καταπολέμηση

Τα Anthocoris memoralis και A. memorum (Hemiptera: Anthocoridae) είναι αποτελεσματικά κατά του C. pyri

2. Χημική καταπολέμησηΣημαντική για την καταπολέμηση της ψύλλας η επέμβαση κατά της πρώτης γενεάς του εντόμου

Πρώτος ψεκασμός κατά των ακμαίων που διαχειμάζουν (Φεβρουάριο)

Η επέμβαση γίνεται την ημέρα (πρωί), με ηλιοφάνεια, κατά προτίμηση με πυρεθροειδέςΜπορούν να χρησιμοποιηθούν έλαια, οργανοφοσφωρικά κα

Ένας ψεκασμός κατά την πτώση των πετάλων με ρυθμιστή ανάπτυξης κατά των νυμφών και των ωών (fenoxycarb κα)Οι ψεκασμοί συνεχίζονται μέχρι το φθινόπωρο: για τις

επόμενες γενεές, υπάρχει σημαντική δυσκολία στην αντιμετώπιση λόγω της παρουσίας του μελιτώματος

Στην Ελλάδα υπάρχουν τα ∆ελτία Γεωργικών Προειδοποιήσεων, που εκδίδονται από τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου, του Υπουργείου Γεωργίας (κατευθυνόμενη καταπολέμηση)

12

Aphis pomi (Hemiptera: Aphididae)αφίδα της μηλιάς

Μηλιά και άλλα μηλοειδή και RosaceaeΤέλειο (άπτερο): Μήκος 1.5-2.2mm, πράσινο-κίτρινο, κίτρινες κεραίες, μαύρα σιφώνια, ουρά μαύρηΤέλειο (πτερωτό): παρόμοιο με το άπτερο, με κεφαλή και θώρακα μαύραΜη μεταναστευτικό είδος, μονόοικο

∆ιαχειμάζει:ως ωό (χειμέριο)

Άνοιξη

Μερικές φορές και σε άλλα στάδιαΣε βλαστούς και κλάδους

Θηλυτόκα παρθενογεννετικά άτομαΠολλές γενεές

παρθενογεννετικές

Φθινόπωρο

Έμφυλα άτομαΤα θήλεα γεννούν το

χειμέριο ωό

Ζημιές που προκαλούνται από το A. pomiΆμεση ζημιά

Μύζηση χυμών, συστροφή φύλλων (συχνό σύμπτωμα), παραμόρφωση καρπών (πιο σπάνια)

Έμμεση ζημιάΜελίτωμαΚαπνιά, που αναπτύσσεται πάνω στο μελίτωμα


∆ιάφορα αρπακτικά (Coccinelidae, Syrphidae κα) και παρασιτοειδή (Aphidiinae) μπορούν να χρησιμοποιηθούν με επιτυχία κατά των αφίδωνΠολλές φορές και φυσικοί πληθυσμοί αυτών κρατούν τους

πληθυσμούς των αφίδων σε χαμηλά επίπεδα>20 % των αποικιών (Μάιο) έχουν φυσικούς εχθρούς,

τότε δεν κάνουμε επέμβαση2. Χημική καταπολέμηση

Επέμβαση με διάφορα διασυστηματικά (κυρίως) εντομοκτόνα (imidacloprid, acetamiprid, pirimicarb, methomyl κα)Η επέμβαση πρέπει να γίνει εγκαίρως πριν έχουμε μεγάλο

ποσοστό συστροφών στα φύλλα (προστασία των αφίδων από τα εντομοκτόνα)Όριο επέμβασης: >8 % των νεαρών βλαστών με αφίδες

(Μάιο)

Dysaphis plantaginea (Hemiptera: Aphididae)ρόδινη αφίδα της μηλιάς

Μεταναστευτικό, ετερόοικοκύριοι ξενιστές: μηλιά κυδωνιάδευτερεύων ξενιστής: πεντάνευρο (Plantago major)

Τέλειο (άπτερο): Μήκος 1.8-2.5mm, καστανότεφρο, σκεπασμένο από λευκή κηρώδη σκόνηΤέλειο (πτερωτό): παρόμοιο με το άπτερο, με κεφαλή και θώρακα μαύρα

13

∆ιαχειμάζει:ως χειμέριο ωό Άνοιξη

Στους οφθαλμούς μηλιάς, κυδωνιάς

Πολλές παρθενογεννετικές γενεές (μέχρι και 10)

Μετανάστευση

Εμφάνιση πτερωτών που μεταναστεύουν σε φυτά Plantago

«Εξαφανίζεται σταδιακά από κύριους ξενιστέςΣυμπληρώνουν >2 παρθενογ.

γενεές

Φθινόπωρο

Πτερωτά φυλογόνα άτομα επιστρέφουν στους κύριους ξενιστέςΓεννούν άρρενα και

θήλεα τα οποία δίδουν το χειμέριο ωό

Ζημιές που προκαλούνται από το D. plantagineaΆμεση ζημιά

Μύζηση χυμών, συστροφή φύλλων (συχνό σύμπτωμα)Παραμόρφωση καρπών, λόγω παραγωγής

τοξινών, που στα αρχικά στάδια εμποδίζει τον καρπό να αναπτυχθεί σε σημεία προσβολήςΘεωρείται πιο σημαντική αφίδα από την A. pomi

Έμμεση ζημιάΜελίτωμαΚαπνιά

ΚαταπολέμησηΒιολογική και Χημική καταπολέμηση, καλλιεργητικά

μέτραΙσχύουν τα όσα αναφέρθηκαν για το A. pomiΖιζανιοκτονία για PlantagoΌριο επέμβασης: 1-2 % της (νεαρής) ακραίας βλάστησης

με αφίδες (άνοιξη)

Eriosoma lanigerum (Hemiptera: Eriosomatidae)ματόψειρα, αιματόψειρα, βαμβακάδα της μηλιάς

Κυρίως στη μηλιάΤέλειο: Μήκος 1.5-2.8 mm, χωρίς σιφώνια, με κοντές κεραίες, ιώδες-καστανό, εκκρίνει υπόλευκο κηρώδες έκκριμα που σκεπάζει το σώμα του

∆ιαχειμάζει:ως ανεπτ. νύμφη Άνοιξη

Σε προφυλαγμένες θέσεις του κορμού και των κλάδωνΣυχνά και στις ρίζες

Έξοδος ατόμων και προσβολή βλαστών, κλάδων, βραχιόνων και ριζών

12-14 γενεές/έτος

Νύγματασε ιστούς

Το νύγμα του προκαλεί υπερπλασίεςΠροκαλεί εξογκώματα σε

κορμό, κλάδους, βραχίονες, ρίζεςΕκτός από την εξασθένιση,

μπορεί να προκαλέσει ξήρανση δένδρων

Φθινόπωρο

∆ιασπορά μεταξύ δένδρων από πτερωτά θήλεαΣπάνια εμφανίζονται και

έμφυλα άτομα που δίδουν ωά78

14


Βιολογική καταπολέμηση∆ιάφοροι φυσικοί εχθροίΤο παρασιτοειδές Aphelinus mali (Hymenoptera:

Aphelinidae) είναι πολύ αποτελεσματικό

Καλλιεργητικά μέτραΦύτευση υγιών δενδρυλλίων

Χημική καταπολέμησηΧειμώνας: έλαια και άλλα (οργανοφωσφορικά,

καρβαμιδικά)Την περίοδο της βλάστησης ψεκασμοί με διάφορα

εντομοκτόνα: χρειάζεται καλή διαβροχή της κόμης καθώς και της βάσης του κορμού

Tingis (Stephanitis) pyri (Hemiptera: Tingidae)τίγρης της αχλαδιάς

ΠολυφάγοΤέλειο: Μήκος 1.5-3.0 mm, σώμα καστανό, πτέρυγες υπόλευκες με μαύρες γραμμέςΠολλές γενεές το έτοςΒρίσκεται κυρίως στα φύλλα (κάτω επιφάνεια) όπου μυζεί και εκκρίνει αποχωρήματαΗ μύζηση και οι τοξίνες που εκκρίνει προκαλούν χαρακτηριστικό μεταχρωματισμό (ανοιχτόχρωμες περιοχές στην πάνω επιφάνεια των φύλλων)Καταπολέμηση: ισχύουν όσα αναφέρθηκαν για τις αφίδες

Quadraspidiotus perniciosus (Hemiptera: Diaspididae)ψώρα του Σαν-ΖοζέΠολυφάγο (>200 είδη φυτών: μηλοειδή, πυρηνόκαρπα κα)Τέλειο (θήλυ): Ασπίδιο σχεδόν κυκλικό τεφρό, με υποκίτρινα δερμάτια στο κέντρο (διάμετρος ασπιδίου 2 mm)Νύμφη: ασπίδια πιο σκοτεινά από του τέλειου (τα θήλεα κυκλικά, τα άρρενα στενόμακρα)

∆ιαχειμάζει:ως νύμφη 1ου

σταδίουΆνοιξη

Συχνά και σε άλλα στάδια ανάπτυξηςΣυχνά και στις ρίζες

Έξοδος κινητών μορφώνΑργότερα οι νύμφες

σταθεροποιούνται και φτιάχνουν ασπίδιο


Αύγουστος2η γενεά

Οι νύμφες φτιάχνουν ασπίδια σε κλάδους, κορμό, βραχίονες, καρπούς και πιο σπάνια στα φύλλα

Οκτώβριος3η γενεά

Περαιτέρω διασποράΣυνήθως οι νύμφες

αυτής της γενεάς δεν γίνονται ακμαία (είναι τα άτομα που θα διαχειμάσουν)

15

Ζημιές που προκαλούνται από το Q. perniciosusΖημιά στους κλάδους, κορμό κτλ.

Μύζηση χυμών, κηλίδες από τα νύγματα μύζησηςΣε περιπτώσεις έντονης προσβολής, καχεξία, παρακμή και ξήρανση

ολόκληρου του δένδρου

Ζημιά στους καρπούς (η πιο σημαντική)Σε περίπτωση που τα ασπίδια εγκατασταθούν στους καρπούς νωρίς,

οι καρποί είναι μικροί, με παραμορφώσεις στις περιοχές των ασπιδίωνΤο ασπίδιο στον καρπό περιβάλλεται από κυκλική άλω, που μειώνει

σημαντικά την εμπορική αξία (χαρακτηριστικές κυκλικές ζώνες)Έντομο «καραντίνας» για πολλές χώρες του κόσμου


2. Βιολογική καταπολέμησηΤα Encarsia perniciosi (Hymenoptera: Aphelinidae) και Cybocephalus fodori (Coleoptera: Cybocephalidae) είναι πολύ αποτελεσματικά κατά του Σαν-Ζοζέ

1. Καλλιεργητικά μέτραΤα Encarsia perniciosi (Hymenoptera: Aphelinidae) και Cybocephalus fodori (Coleoptera: Cybocephalidae) είναι πολύ αποτελεσματικά κατά του Σαν-Ζοζέ

3. Χημική καταπολέμησηΠΟΛΥ ∆ΥΣΚΟΛΗ!!! Σημαντική για την καταπολέμηση η επισήμανση της εποχής εξόδου των κινητών μορφών (μόνο τότε μπορούμε να κάνουμε αποτελεσματική αντιμετώπιση με εντομοκτόνα)

Η πληθυσμιακή διακύμανση του είδους, καθώς και η εποχή εξόδου των κινητών μορφών παρακολουθείται με παγίδες δύο ειδών:

Κολλητικές επιφάνειες διπλής όψεως για την επισήμανση των κινητών μορφών (έρπουσες νύμφες)Κρεμαστές κολλητικές φερομονικές παγίδες για τη σύλληψη των

αρρένων ακμαίων (οι έρπουσες εμφανίζονται μετά τα άρρενα, δηλ. μετά τη σύζευξη)

Πρέπει να γίνει κάλυψη του δένδρου με το ψεκαστικό υγρόΑναγκαίος ένας χειμερινός ψεκασμός με έλαια κα, κατά των

διαχειμαζόντων ατόμωνΟι ψεκασμοί συνεχίζονται μέχρι το φθινόπωρο (κάθε φορά που έχουμε

εμφάνιση ερπουσών: συνήθως τρεις), με chlorpyriphos, phosphamidon, fenitrothion κα


Παρακολούθηση πληθυσμών των Diaspididae: άρρενα και θήλεαΦερομονικές παγίδες + κολλητικές ταινίες

0

60

120

180

23/3 23/4 23/5 23/6 23/7 23/8 23/9

0

60

120

180

240

23/3 23/4 23/5 23/6 23/7 23/8 23/9

Πληθυσμιακή διακύμανση Q. persiciosus σε φερομονικές παγίδες και κολλητικές επιφάνειες στα

Κ. Λεχώνια Ν. Μαγνησίας (2004)

Κρίσιμα σημεία επέμβασης

Άρρενα

/παγίδα

Κινητές μο

ρφές

/κ

ολλητική

ταινία

16

Cydia (Carpocapsa) pomonella (Lepidoptera: Tortricidae)καρπόκαψα των μήλων, σκουλήκι των μήλωνΜηλοειδή, αλλά και πυρηνόκαρπα, καστανιά, λωτό, καρυδιά κα.Τέλειο: Μήκος 7-10 mm, πρόσθιες πτέρυγες τεφρού χρώματος με καστανόμαυρες γραμμώσεις (το βασικό 1/3 πιο σκοτεινό από το μεσαίο)Προνύμφη: 1-1.4 mm, υπόλευκη-κοκκινοκαστανή

∆ιαχειμάζει:ως ανεπτυγμένη

προνύμφη

ΆνοιξηΈξοδος ακμαίων

Σε (προ-) βομβύκιο στο έδαφος, σε ρωγμές του κορμού και των κλάδων, κάτω από υπολείμματα

Η νύμφωση γίνεται τον ΜαρτιοΑκμαία: Απρίλιο-

Μάιο

Σύζευξη,ωοτοκία

Το θήλυ ωοτοκεί σε βλαστούς, φύλλα, ή μικρούς καρπούς

Εμφάνισηπρονυμφών

Η προνύμφη αναζητεί καρπό, στον οποίο εισέρχεται άμεσα (συνήθως από τον κάλυκα)∆ημιουργεί στοά στον

καρπό, και «σπρώχνει» τα αποχωρήματά της στην οπή εισόδου, την οποία διευρύνει (ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΣΥΜΠΤΩΜΑ!!!)

Έξοδος τηςπλήρως ανεπτυγ.

προνύμφης

Νύμφωση (σε βομβύκιο), στο έδαφος, σε ρωγμές του κορμού και των κλάδων, κάτω από υπολείμματα

Ακμαία 1ηςγενεάς

Ωοτοκούν στους καρπούς

Προνύμφες2ης γενεάς

Εισέρχονται στους καρπούς (συχνά από το σημείο επαφής με άλλο καρπό)∆ημιουργούν στοά

εσωτερικά

Πλήρηςανάπτυξη

Υφαίνουν το (προ-) βομβύκιο και διαχειμάζουν στα καταφύγια (που αναφέρθηκαν

Θερμέςπεριοχές

Μπορεί να υπάρξει και 3η

γενεά

Ζημιές που προκαλούνται από το C. pomonellaΖημιά στους καρπούς

Η ζημιά μπορεί να είναι καταστροφική, και οι προνύμφες να προσβάλλουν το 100 % των καρπών σε ένα μηλεώνα, συχνά με πολλαπλές οπές∆ευτερογενώς, από τις οπές εισόδου, εγκαθίστανται μύκητες που

προκαλούν σήψεις (και μετά τη συγκομιδή)Πολύ δύσκολη η αντιμετώπιση, διότι η προνύμφη βρίσκεται μέσα στον

καρπό, και δεν επηρεάζεται από τα εντομοκτόνα


2. Βιοτεχνική καταπολέμησηΠαρεμπόδιση της συνεύρεσης των δύο φύλων (mating disruption)

1. Βιολογική καταπολέμησηΜπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα σκευάσματα που βασίζονται σε granulosis virus (εντομοπαθογόνους ιούς, π.χ. Madex, Carpovirusin). Η προνύμφη θανατώνεται σε 48 ώρες, ενώ στα άτομα που θα επιζήσουν ο ιός μεταφέρεται στις επόμενες γενεές

3. Χημική καταπολέμηση1η γενεά

Χρειάζεται αντιμετώπιση και αυτής της γενεάς, γιατί προσβάλλει τους νεαρούς καρπούςΜετά το μέγιστο των συλλήψεων στις παγίδες, επεμβαίνουμε με ένα

ρυθμιστή ανάπτυξης (diflubenzuron, lufenuron, flufenoxuron κα) ή άλλα εντομοκτόναΕίναι σημαντικό να θανατωθούν οι προνύμφες πριν εισέλθουν στον καρπό

2η γενεάΟμοίως, και για τι δεύτερη γενεά (που είναι και η πιο σημαντική) θα πρέπει

να γίνει αντιμετώπιση με βάση τις συλλήψεις στις παγίδες (ρυθμιστές ανάπτυξης, σκευάσματα εντομοπαθογόνων ιών κα)Ρυθμιστές: κατά την αύξηση των συλλήψεων

fenoxycarb: κατά το μέγιστο (μέχρι 2-3 ημέρες μετά), για ωοκτόνο δράση (και προνυμφοκτόνο)Άλλοι ρυθμιστές: κατά το μέγιστο (όχι ωοκτόνος δράση)Παρέχουν ικανοποιητική προστασία για μεγάλο χρονικό διάστημα (συχνά

>3 εβδομάδες)Προνυμφοκτόνα μετά το μέγιστο (μέχρι 5 ημέρες από το μέγιστο, δηλαδή

κατά την εκκόλαψη). Να δίδεται έμφαση σε σκευάσματα χαμηλής τοξικότητας για τον άνθρωπο

Σκευάσματα ιώνΟ ψεκασμός να επαναλαμβάνεται μετά από 7-12 ημέρες

17

3. Χημική καταπολέμηση (2)Άλλοι ψεκασμοί

Χειμερινός ψεκασμός συνιστάται μόνο σε περιπτώσεις που έχουμε μεγάλης ηλικίας με μεγάλα ποσοστά διαχειμαζόντων προνυμφών

Παρακολούθηση των προνυμφών που θα διαχειμάσουν με τη χρήση κυμματοειδούς χαρτονιού στα δένδρα (στα γέρικα δένδρα το μεγαλύτερο ποσοστό διαχειμάζει στις προστατευμένες θέσεις του φλοιού και όχι στο έδαφος)Τα χαρτόνια μπορούν να αφαιρεθούν κατά το τέλος του χειμώνα και να

τοποθετηθούν σε κλωβούς, με σκοπό την επισήμανση της εξόδου των ακμαίωνΜπορεί να γίνει και ψεκασμός σε συσκευασίεςΥπάρχουν και εδώ ∆ελτία Γεωργικών Προειδοποιήσεων

Cossus cossus (Lepidoptera: Cossidae)κόσσος∆ιάφορα δένδρα, κυρίως μηλοειδήΤέλειο: άνοιγμα πτερύγων 7-10 cm, ογκώδες, χνουδωτό, τεφρόΠρονύμφη: 8-10 cm, ρόδινη-καστανοκόκκινη, με μαύρη κεφαλήΞυλοφάγο: προσβάλλει τον κορμό και τους κλάδους1 γενεά ανά 2-3 έτηΣημαντικές οι ζημιές σε μεγάλης ηλικίας δένδρα∆εν υπάρχουν ασφαλή μέτρα καταπολέμησηςΜηχανική ή χημική θανάτωση της προνύμφης μέσα στη στοά της

Synanthedon (Sesia) myopiformis (Lepidoptera: Sesiidae)σέζια των μηλοειδών∆ιάφορα δένδρα, κυρίως μηλοειδήΤέλειο: άνοιγμα πτερύγων 17-25 mm, λεπτό σώμα, μαύρο, με μια ερυθρή-πορτοκαλί ζώνη στην κοιλίαΠρονύμφη: 2-2.5 cm, κίτρινη, καστανή κεφαλήΞυλοφάγο: προσβάλλει τον κορμό και τους κλάδους, 1 γενεά/έτοςΟι προνύμφες εισέρχονται από πληγές, έλκη, τομές, εσοχέςΚαταπολέμηση: παρακολούθηση με φερομονικές παγίδες και ψεκασμός μετά το μέγιστοΧειμερινοί ψεκασμοί

Zeuzera pyrina (Lepidoptera: Cossidae)ζεύζεραΠολυφάγο (>150 ξενιστές)Τέλειο: άνοιγμα πτερύγων 55-70 mm, πτέρυγες λευκές με κυανόμαυρες κηλίδεςΠρονύμφη: 5-5.5 cm, κίτρινη, καστανή κεφαλή, μαύρα στίγματαΞυλοφάγο: προσβάλλει τον κορμό και τους κλάδους, 1 γενεά/2 έτηΠαρόμοια βιολογία και αντιμετώπιση με Cossus

Leucoptera malifoliella (Lepidoptera: Lyonetiidae)

ΠολυφάγοΤέλειο: άνοιγμα πτερύγων 6-8 mm, λευκές πτέρυγες με κίτρινη ζώνη στο ακραίο τμήμαΠρονύμφη: 4 mm, καστανήΦυλλορύκτης: προσβάλει τα φύλλα δημιουργώντας στοές με ομόκεντρους δακτυλίουςΠαρακολούθηση με φερομονικές παγίδες και ψεκασμός μετά το μέγιστο

Phyllonorycter blancardella (Lepidoptera: Gracillariidae)νάρκηΜηλοειδήΤέλειο: άνοιγμα πτερύγων 8-9 mm, καστανές πτέρυγες με αργυρές ζώνεςΠρονύμφη: 5 mm, κίτρινηΦυλλορύκτης: προσβάλει τα φύλλα δημιουργώντας μαρκόστενες στοές στις οποίες δεν αποκολλάται η άνω επιδερμίδαΚαταπολέμηση: ισχύει ότι και για τους άλλους φυλλορύκτες

18

Phyllonorycter corylifoliella (Lepidoptera: Gracillariidae)νάρκη (2)Μηλοειδή (κυρίως)Τέλειο: άνοιγμα πτερύγων 9-10 mm, καστανές πτέρυγες με λεπτές αργυρές ζώνεςΠρονύμφη: 5 mm, λευκήΦυλλορύκτης: προσβάλει τα φύλλα δημιουργώντας μαρκόστενες στοές στις οποίες αποκολλάται η άνω επιδερμίδαΚαταπολέμηση: ισχύει ότι και για τους άλλους φυλλορύκτες

Lyonetia clerkella (Lepidoptera: Lyonetiidae)φυλλορύκτης μηλιάς, φιδάκι, σιδηρόδρομος

Μηλοειδή (κυρίως)Τέλειο: άνοιγμα πτερύγων 7-9 mm, λευκές πτέρυγες, με μαύρο το ακραίο μέροςΠρονύμφη: 8 mm, πρασινωπήΦυλλορύκτης: προσβάλει τα φύλλα δημιουργώντας οφιοειδείς στοές (που αυξάνεται σε πλάτος)Καταπολέμηση: ισχύει ότι και για τους άλλους φυλλορύκτες

Dasyneura pyri (Diptera: Cecidomyiidae)κηκιδόμυγα των φύλλων της αχλαδιάς

ΑχλαδιάΑκμαίο: 1.5 mm, μαύρο, διαφανείς πτέρυγες, βραχύβιοΠρονύμφη: 1 mm, κιτρινωπή, ακέφαλη, άποδηΠροσβάλλει τα φύλλα της αχλαδιάς, προκαλεί χαρακτηριστική συστροφή, υπερπλασία, τρώνε την άνω επιφάνειαΜεταχρωματισμός φύλλων, φυλλόπτωσηΚοπή και καταστροφή των συνεστραμμένων φύλλων (όταν έχουμε λίγα δένδρα)Ψεκασμός με οργανοφοσφωρικά εντομοκτόνα μετά την άνθηση (πτώση των πετάλων)

Yponomeuta malinellus (Lepidoptera: Yponomeutidae)υπονομευτής της μηλιάςΚυρίως μηλιάΑκμαίο: Άνοιγμα πτερύγων 16-20 mm, λευκό με στίγματαΠρονύμφη: 2 cm, πράσινη, με 2 στίγματα σε κάθε δακτύλιοΜια γενεά το έτοςΠροσβάλλει με χαρακτηριστικό τρόπο τα φύλλα της μηλιάς, συστρέφοντάς τα (σε κάθε φύλλο υπάρχει μεγάλος αριθμός προνυμφών)∆ημιουργούν προστατευτική φωλιά για να συμπηρώσουν της ανάπτυξή τουςΨεκασμός όταν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα (φωλιές)Πολλές φορές καλύπτεται από τους ψεκασμούς για τα άλλα Λεπιδόπτερα

ΕΝΤΟΜΑ ΠΥΡΗΝΟΚΑΡΠΩΝ



ΕΝΤΟΜΑ ΠΥΡΗΝΟΚΑΡΠΩΝ•Κύριοι εχθροίAnarsia lineatella (Lepidoptera: Gelechiidae):βλαστορύκτης της ροδακινιάςGrapholitha molesta (Lepidoptera: Tortricidae):βλαστορύκτης της ροδακινιάς (2), καρπόκαψα

•∆ευτερεύοντες εχθροί(Hemipera: Aphididae), διάφορα είδη:αφίδεςCapnodis tenebrionis (Coleoptera: Buprestidae):μυλωνάς, καπνώδης∆ιάφορα φυλλοφάγα λεπιδόπτεραSphaerolecanium prunastri (Hymenoptera: Coccidae):σφαιρολεκάνιο∆ιάφορα άλλα κοκκοειδή

19

Anarsia lineatella (Lepidoptera: Gelechiidae)βλαστορύκτης της ροδακινιάς, σοκολατένιο σκουλήκι

Κυρίως στην ροδακινιά, βερυκοκιά, αμυγδαλιάΤέλειο: Μήκος 7-8 mm, με τεφρό χρώμαΠρονύμφη: χρώμα σοκολατί, με δακτυλίους που διακρίνονται σαφώς, κεφαλή και προθωρακική πλάκα μαύρες2-3 γενεές/έτος

∆ιαχειμάζει:ως νεαρή προνύμφη

Άνοιξη

Σε μικρή στοά (θάλαμο) που ορύσσει σε κλαδίσκους («καπνοδόχος»)Κοντά σε μασχάλη με

οφθαλμούς

Εγκαταλείπει τη στοά και εισέρχεται σε έναν νεαρό βλαστόΟρύσσει στοάΜπορεί να

προσβάλλει και πάνω από 1 βλαστό

Ενήλικα

Μάιο-ΙούνιοΩοτοκούν σε καρπούςΝωρίς την περίοδο, τα

φαγώματα είναι κυρίως επιφανειακά

Ιούλιο

Επόμενη γενεά ακμαίωνΟι προνύμφες

εισέρχονται μέσα στον καρπό και τρέφονται από το εσωτερικό (κοντά στην ωρίμανση)

111

Καταπολέμηση1. Βιοτεχνική καταπολέμηση

Παρεμπόδιση της συνεύρεσης των δύο φύλων (RAK 5+6) μαζί με Grapholitha

2. Χημική καταπολέμησηΣημαντική για την καταπολέμηση η χρήση φερομονικών παγίδων

Πρώτος ψεκασμός: χειμώνα (σε κορμό και βραχίονες) για την αντιμετώπιση των προνυμφών σε «καπνοδόχους»

∆ιάφορα έλαιαΜπορούν να χρησιμοποιηθούν και οργανοφοσφωρικά (ΟΡ)

∆εύτερος ψεκασμός: Μάρτιο (κατά των προνυμφών που εισέρχονται στους βλαστούς), με ΟΡΤρίτος ψεκασμός: Μάιο-Ιούνιο, με την εμφάνιση της πρώτης

γενεάς (με ρυθμιστή ανάπτυξης ή άλλα)Οι ψεκασμοί επαναλαμβάνονται για κάθε γενεά


Grapholitha molesta (Lepidoptera: Tortricidae)βλαστορύκτης της ροδακινιάς, καρπόκαψα της ροδακινιάς

Πολυφάγο (πυρηνόκαρπα και μηλοειδή)Τέλειο: Μήκος 7-8 mm, με καστανό χρώμαΠρονύμφη: χρώμα υπόλευκο-κίτρινο, 12-14 mm5-6 γενεές/έτοςΣυνυπάρχει συχνότατα μαζί με Anarsia

20


προνύμφηΆνοιξη

Κάτω από ξερούς φλοιούς, σε ρωγμές του κορμού, στο έδαφος σε μικρό βάθος

Εμφάνιση ενηλίκωνΣυμπίπτει με την

έκπτυξη των φυλλοφόρων οφθαλμώνΩοτοκούν στα φύλλα

και τους νεαρούς βλαστούς


Εισέρχονται σε νεαρούς βλαστούς από την κορυφήΟρύσσουν στοά προς τα κάτω

(4-6 cm)Ωοτοκούν σε καρπούςΝωρίς την περίοδο, τα

φαγώματα είναι κυρίως επιφανειακά

Πλήρηςανάπτυξηπρονύμφης

Εξέρχεται από τον βλαστόΕισέρχεται στο φλοιό

(ρωγμές) και άλλες προστατευμένες θέσεις


Προσβάλλουν τους βλαστούςΌταν οι βλαστοί σκληραίνουν,

προσβάλλουν τους καρπούςΑρχικά οι προσβολές είναι

επιφανειακέςΑργότερα (σε καρπούς κοντά

στην ωρίμανση) οι προνύμφες εισέρχονται στο εσωτερικό∆εν είναι εμφανής η οπό εισόδου

Καταπολέμηση1. Χημική και βιοτεχνική καταπολέμηση

Ισχύουν τα όσα αναφέρθηκαν για Anarsia

Rhagoletis cerasi (Diptera: Tephritidae)μύγα των κερασιών, σκουλήκι των κερασιών, ραγολέτιδα

Κερασιά και λιγότερο βυσσινιά (αποκλειστικά καρποί)Τέλειο: Μήκος 4-5 mm, χρώμα μαύρο γυαλιστερό, κεφαλή, κεραίες και scutellum κίτρινα, πτέρυγες με 4 μαύρες ζώνεςΠρονύμφη: Ακέφαλη, άποδη, 6 mm, λευκή-υπόλευκη

∆ιαχειμάζει:ως νύμφη (pupa) Άνοιξη

Στο έδαφος (σε μικρό βάθος)

Το Μάιο εμφανίζονται τα ακμαία

Ωοτοκία

Ωοτοκούν στους καρπούς, στο στάδιο του μεταχρωματισμού (πριν την ωρίμανση)

100-200 ωά/θήλυΣυμπληρώνουν >2 παρθενογ.

γενεές

Προνύμφες

Τρέφονται από τη σάρκα του καρπούΌταν ολοκληρώσουν την

ανάπτυξή τους πέφτουν στο έδαφος για νύμφωση-διαχείμαση∆εν είναι εμφανής η οπό εισόδου

Ζημιές που προκαλούνται από το R. cerasiΆμεση ζημιά

Σοβαρότατη προσβολήΣυχνά ξεπερνά και το 50 %, ενώ

μπορεί να φθάσει και το 100 %Το 2-4 % είναι το όριο επέμβασηςΒλάπτονται περισσότερο οι όψιμες

ποικιλίες

Έμμεση ζημιάΠαθογόνα που αναπτύσσονται από τις

οπές της προσβολής

21

Καταπολέμηση1. Βιοτεχνική καταπολέμηση

Η χρήση παγίδων (χρωματικές κίτρινες, κολλητικές), εκτός από την παρακολούθηση μπορεί να χρησιμοποιηθούν και για μαζική παγίδευση

2. Χημική καταπολέμησηΣημαντική για την καταπολέμηση η χρήση παγίδων (μπορούν εκτός από τις κολλητικές να χρησιμοποιηθούν και παγίδες με αμμωνία ως ελκυστικό)

Πρέπει να γίνει ψεκασμός καλύψεως με διάφορα εντομοκτόνα (OP, πυρεθροειδή κα)

Εναντίον ακμαίων (πυρεθρ.)Εναντίον προνυμφών (ΟΡ)

∆ολωματικοί ψεκασμοί: Γίνονται 2-3 με υδρολυμένη πρωτεϊνη (με την εμφάνιση των ακμαίων και 10 ημέρες αργότερα)Μεγάλη η σημασία του είδους, λόγω του ότι εμφανίζεται πριν

τη συγκομιδήΣτην Ελλάδα υπάρχουν τα ∆ελτία Γεωργικών Προειδοποιήσεων, που

εκδίδονται από τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου, του Υπουργείου Γεωργίας (κατευθυνόμενη καταπολέμηση)

Pseudaulacaspis prunastri (Hemiptera: Diaspididae)άσπρη ψώρα της ροδακινιάς, ταραμάς, βαμβακάδα ροδακινιάς και μουριάς

Πολυφάγο (μουριά, αχλαδιά και ροδακινιά αλλά και άλλα καρποφόρα, δασικά και καλλωπιστικά)Τέλειο θήλυ: Ασπίδιο κυκλικό, 2 mm, υπόλευκο, με κίτρινα-πορτοκαλί εκδύματα στο πρόσθιο μέροςΤέλειο άρρεν: πτερωτό, πορτοκαλί, με μακρύ όργανο σύζευξηςΝεαρή νύμφη (έρπουσα): κίτρινη, με πόδια και κεραίες3 γενεές/έτος

∆ιαχειμάζει:ως γονιμοποιημένο

θήλυΆνοιξη

Πάνω στα δένδρα Έξοδος ερπουσών 1ης γενεάςΑπρίλιος-Μάιος

Μάιος:άρρενα

Εμφάνιση αρρένωνΣύζευξηΩοτοκία

Επόμενες γενεές

Αυξάνουν την προσβολήΠροσβάλλουν κυρίως

κλάδους, κορμούς, βραχίονεςΠολύ λιγότερο

βλαστούς και φύλλα

ΚαταπολέμησηΙσχύουν τα όσα αναφέρθηκαν για τα άλλα Diaspididae (ψεκασμοί κατά των κινητών μορφών, επισήμανση της εξόδου με κολλητικές ταινίες, χειμερινός ψεκασμός με έλαια). Υπάρχουν και διάφορα αρπακτικά και παρασιτοειδή (π.χ. Encarsia berlesei, Hymenoptera: Aphelinidae)

Capnodis tenebrionis (Coleoptera: Buprestidae)καπνώδης, μυλωνάςΚυρίως πυρηνόκαρπα και δευτερευόντως μηλοειδήΤέλειο: Μήκος 1.5-3.0 cm, πρόνωτο λευκό με μαύρες κηλίδες, σώμα μαύροΠρονύμφη: 6-10 cm, λευκή με σκούρα κεφαλή, θώρακα πλατύτερο του υπολοίπου σώματος

∆ιαχειμάζει:ως ακμαίο Άνοιξη

Σε διάφορα καταφύγια Έξοδος ακμαίωνΤρέφονται από τα φύλλαΜη σημαντική προσβολή

Καλοκαίρι

Ωοτοκία στο «λαιμό» του δένδρου

Εκκόλαψη

Οι νεαρές προνύμφες εισέρχονται στο λαιμό∆ημιουργείται στοά

κάτω από το φλοιό, αλλά και μέσα στο κυρίως ξύλοΟι στοές προχωρούν

προς τα πάνω, και μπορεί να ξεπεράσουν το 1.5 m

Νύμφωση

Νύμφωση σε θάλαμο κοντά στο φλοιό στο λαιμό του δένδρου∆ιαχείμαση

Ζημιές που προκαλούνται από τον καπνώδηΣοβαρή ζημιά στα

δένδραΣχεδόν πάντα, σε νεαρά

δενδρύλλια, προκαλείται ο θάνατος του δένδρου,Σε μεγαλύτερα δένδρα,

υπάρχει σοβαρή ζημιά, που σταδιακά ξεραίνει το δένδρο

22

Καταπολέμηση1. Καλλιεργητικά μέτρα

Η πικραμυγδαλιά θεωρείται ως ένα ανθεκτικό υποκείμενο∆ένδρα που αρδεύονται και λιπαίνονται καλά δεν

προσβάλλονται σοβαράΦύτευση υγιών δενδρυλίωνΜηχανικά μέτρα: σε μικρούς οπωρώνες, συλλογή και

καταστροφή των ενηλίκων (ημερόβια, αρέσκονται στον ήλιο)

2. Χημική καταπολέμησηΤην άνοιξη ή το καλοκαίρι, μπορεί να γίνει ψεκασμός των

δένδρων για την θανάτωση των ακμαίωνΚατά των νεαρών προνυμφών, πότισμα γύρω από το

δένδρο (λαιμός), σε ακτίνα 50-60 cm, με εντομοκτόνο

2 γενιές, διαχειμάζει ως προνύμφη στο έδαφος. Τέλεια εμφανίζονται με την έκπτυξη των οφθαλμών.Ωοτοκούν σε φύλλα (Απρίλιο-Μάιο), σχίζουν την κάτω επιφάνεια και τοποθετεί τα ωά στο παρέγχυμα.Προνύμφες Τρώνε άνω επιδερμίδα και παρέγχυμα και διαβρώνουν φύλλα σαν δαντέλα (3-4 φύλλα στην διάρκεια της ανάπτυξης τους).Αυγά 2ης γενιάς Ιούλιο-Αύγουστο.ΟP στομάχου ή άλλο επαφής κυρίως κατά της 1ης γενιάς.Προνύμφη: μαύρη, μέχρι 1 cm, γυαλιστερή («σαλιγκάρι»)

Caliroa cerasi (Hymenoptera: Tenthredinidae)

ΕΝΤΟΜΑ ΑΜΥΓ∆ΑΛΙΑΣ

Χρήστος Γ. Αθανασίουe-mail: [email protected]

ΕΝΤΟΜΑ ΑΜΥΓ∆ΑΛΙΑΣ•Κύριος εχθρόςEurytoma amygdali (Hymenoptera: Eurytomidae)ευρύτομο της αμυγδαλιάς•∆ευτερεύοντες εχθροίHyalopterus pruni (Homoptera: Aphididae): αλευρώδης αφίδα των πυρηνοκάρπωνΆλλα είδη αφίδωνSphaerolecanium prunastri (Homoptera: Coccidae)σφαιρολεκάνιοSculytus rugulosus και S. amygdali (Coleoptera: Scolytidae)σκολύτες της αμυγδαλιάς

Eurytoma amygdali (Hymenoptera: Eurytomidae)ευρύτομο της αμυγδαλιάς

Προσβάλλει μόνο την αμυγδαλιάΑκμαίο: 4-6 mm το άρρεν και 6-8 mm το θήλυ (με ωοθέτη), μαύρο γυαλιστερό, πτέρυγες διαφανείς με μια μικρή καστανή κηλίδα, ApocritaΠρονύμφη: 5-7 mm, λευκή, άποδη (πάντα μέσα στο αμύγδαλο)Μια γενεά ανά έτος (ποσοστό του πληθυσμού 1 γενεά/2-3 έτη)

∆ιαχειμάζει:ως προνύμφη

Άνοιξη: έξοδος ακμαίων

Μέσα σε καρπούς (αμύγδαλα) που δεν έχουν συγκομιστεί (της προηγούμενης περιόδου)Νύμφωση: μέσα στον καρπό

Το ακμαίο ανοίγει οπή (1-2 mm)Πρωτανδρία (άρρενα 2-8

ημέρες πριν)Άρρενα: θήλεα 1:2Ημερόβια (συνήθως

πρωί, ηλιόλουστες ημέρες)


Τα θήλεα με τον ωοθέτη εισάγουν ένα ωό/καρπό


Μέσα στον καρπόΤρώει το εσωτερικό

∆ιάπαυση∆ιαχείμαση

23

Βάση καταπολέμησης: Παρακολούθηση της εμφάνισης των ακμαίων

Συλλέγουμε αμύγδαλα της προηγούμενης περιόδου (χωρίς οπή)Τοποθετούμε τα αμύγδαλα σε κλωβόΠαρατηρούμε τις εξόδους κάθε 3-4 ημέρες

0

10

20

30

40

26/3 29/3 1/4 4/4 7/4 10/4 13/4 16/4 19/4 22/4 25/4 28/4 1/5

άρρενα

θήλεα

Έξοδοι αρρένων και θηλέων ακμαίων του ευρυτόμου σε κλωβούς υπαίθρου στην Ν. Αγχίαλο Ν. Μαγνησίας (2004)

1. Καλλιεργητικά μέτραΣυλλογή και καταστροφή των καρπών που έχουν μείνει πάνω στα δένδρα (σε μικρούς δενδρώνες)


2. Χημική καταπολέμηση∆ιάφορα σκευάσματα (methomyl, diazinon κα). Ο ψεκασμός πρέπει να γίνεται όταν καταγράφονται οι έξοδοι (ιδιαίτερα των θηλέων) και όχι νωρίτερα (έχουμε εξόδους αρρένων-πολλά δεν έχουν εξέλθει από τα αμύγδαλα) ή αργότερα (είναι πια αργά γιατί έχει γίνει η ωοτοκία)Καταπολέμηση με βάση τα ∆ελτία Γεωργικών Προειδοποιήσεων, που εκδίδονται από τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου, του Υπουργείου Γεωργίας (κατευθυνόμενη καταπολέμηση)Επειδή σε ορισμένες ποικιλίες (π.χ. Texas) το νύγμα της ωοτοκίας προκαλεί και καρπόπτωση, σε αυτές τις περιπτώσεις συνιστάται η επέμβαση να γίνει νωρίτερα σε σύγκριση με τις άλλες ποικιλίεςΤο είδος αυτό είναι ημερόβιο (ψεκασμός πρωί, ηλιόλουστες ημέρες)

Πολυφάγο (συχνότερα Rosaceae)Ημισφαιρικό σώμα που όταν είναι σε ηλικία ζωοτοκίας έχει χρώμα μαύρο λαμπερό και διαστάσεις 3.5 Χ 2.5 mm1 γενιά, διαχειμάζει ως νύμφη 2ου σταδίου.Ενήλικα: Μάρτιο με Απρίλιο και ωριμάζουν από αρχές Ιουνίου.Θήλεα ωοζωοτόκαΈρπουσες (κινητές) Ιούνιο με Ιούλιο. Φυσικοί εχθροί (διάφορα παρασιτοειδή, αρπακτικά)Θερινά έλαια (και για τις διαχειμάζουσες μορφές) ή οργανοφωσφορικά τον Ιoύλιο (νεαρές νύμφες)

Spaerolecanium prunastri (Hemiptera: Coccidae)σφαιρολεκάνιο

ΠολυφάγοΑκμαίο 2-3 mm, καστανόΠρονύμφη 3-5 mm, λευκή, ευκέφαλη, άποδη2 γενιές, διαχειμάζει ως ανεπτυγμένη προνύμφη στην στοά της.Την άνοιξη τα ενήλικα τρώνε οφθαλμούς και φλοιό τρυφερών βλαστών.Ανοίγουν μητρική στοά και ωοτοκεί κατά μήκος της σε βοθρία. Έπειτα ανοίγει θυγατρικές στοές, κάθετες στην μητρική που αργότερα αποκλίνουν. ∆ιατήρηση δένδρων σε καλή κατάσταση, κοπή προσβλημένων κλάδων, αναρτημένοι κλάδοι παγίδες για ωοτοκία, χειμερινοί ψεκασμοί με εντομοκτόνα μεγάλης υπολειμματικής διάρκειας.

Scolytus rugulosus (Coleoptera: Scolytidae)σκολύτης

24

Scolytus amygdali (Coleoptera: Scolytidae)

ΕΝΤΟΜΑ ΦΙΣΤΙΚΙΑΣ•Κύριοι εχθροίEurytoma pistaciae (Hymenoptera: Eurytomidae)ευρύτομο της φιστικιάςΨύλλες της φιστικιάς (διάφορα είδη)

•∆ευτερεύοντες εχθροί∆ιάφορα ξυλοφάγα κολεόπτερα (κυρίως Scolytidae)

Eurytoma pistaciae (Hymenoptera: Eurytomidae)ευρύτομο της φυστικιάς

Προσβάλλει μόνο την αμυγδαλιάΑκμαίο: 2-3 mm το θήλυ (υπάρχουν μόνο θήλεα, τα άρρενα είναι σπάνια)Προνύμφη: 4-6 mm, λευκή, άποδη (πάντα μέσα στον καρπό)Μια γενεά ανά έτος (ποσοστό του πληθυσμού 1 γενεά/2-3 έτη)

∆ιαχειμάζει:ως προνύμφη Μάιος-Ιούνιος

Μέσα σε καρπούς που δεν έχουν συγκομιστεί (της προηγούμενης περιόδου)Νύμφωση: μέσα στον καρπό

Το ακμαίο ανοίγει οπή και εξέρχεται (1-2 mm)Θηλυτόκο-

παρθενογεννετικό, εξέρχεται έτοιμο (ώριμο) για ωοτοκία


Τα θήλεα με τον ωοθέτη εισάγουν ένα ωό/καρπό (όταν ακόμα είναι πράσινος, μαλακός)


Μέσα στον καρπόΤρώει το εσωτερικό

∆ιάπαυση∆ιαχείμαση

Παρακολούθηση-Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του ευρυτόμου της αμυγδαλιάς

25

Agonoscena spp. (Homoptera: Psyllidae)ψύλλες της φιστικιάς

Πρόκειται για περισσότερα από ένα είδη, με διαφορετική εποχική εμφάνισηΑκμαίο: 2-3 mm, ανοιχτοκίτρινο∆ιαχειμάζει ως ακμαίο (κάτω από ρωγμές φλοιού, κάτω από πεσμένα φύλλα κα), ωοτοκούν κοντά σε οφθαλμούς Έξοδος νεαρών νυμφών νωρίς την άνοιξη, μυζούν οφθαλμούς, φύλλα4-5 γενεές/έτοςΑναπτύσσει μεγάλους πληθυσμούς, καλύπτει τα φύλλα με μελίτωμα, εμφάνιση καπνιάςΙδιαίτερη η σημασία του στη φιστικά (καταστροφή οφθαλμών και για το επόμενο έτος)Καταπολέμηση (αν χρειαστεί) με IGRs(teflubenzuron, flufenoxuron κα) ή abamectin κα.Στην Ελλάδα τα A. pistaciae, A. targionii, A. cisti

ΕΝΤΟΜΑ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ-ΚΑΡΥ∆ΙΑΣ

•Κύριοι εχθροίCurculio elephas, C. nucum (Coleoptera: Curculionidae)βαλάνινος, σκουλήκι∆ιάφορα Τortricidae (Lepidoptera)καρπόκαψες (στην καστανιά)

•∆ευτερεύοντες εχθροί∆ιάφορα ξυλοφάγα (κυρίως Scolytidae)

Curculio elephas (Coleoptera: Curculionidae)βαλάνινος των καστάνων

Ξενιστές: κάστανα και βάλανοι διαφόρων δασικών (δρυς κα)Ακμαίο: μήκος 6-10.5 mm,τεφρό-καστανό, με ρύγχος λεπτό και μακρύ, ίσο ή μεγαλύτερο από το σώμα στο θήλυ και πιο κοντό στο άρρενΠρονύμφη: λευκή, άποδη, κεκαμμένη


προνύμφηΝύμφωση

Στο έδαφος Σε κελί που η ίδια

κατασκευάζει (από χώμα)

Τέλη άνοιξης-αρχές καλοκαιριού

‘’Ενηλικίωση’’

Το καλοκαίρι (ακόμα και αργά, τον Αύγουστο)Τις πρώτες ημέρες, τα

ακμαία τρέφονται από καρπούς, οφθαλμούςΟπές βρώσης: στη βάση

(‘’κάλυμμα’’) των καρπών, ορατές, προκαλούν καχεξία, καταστροφή

Σύζευξη

Περίοδος ωοτοκίας: Σεπτέμβριος

30-50 ωά/θήλυ, ένα σε κάθε ‘’κύπελλο’’ (βασικό μισό) Ανοίγει οπή ωοτοκίας με το

ρύγχοςΠιο σπάνια >1 ωά/καρπό


Ορύσσει στοά, καταναλώνει το εσωτερικό

Ολοκλήρωσηανάπτυξης

Μετά από 30-45 ημέρεςΑνοίγει οπή εξόδουΤο κάστανο συνήθως έχει

πέσει στο έδαφοςΜπαίνει στο έδαφος, σε 5-

20 cm, φτιάχνει κελί συγκολλώντας το γύρω έδαφος

1. Καλλιεργητικά μέτραΟι περισσότερες προνύμφες εγκαταλείπουν τα κάστανα μετά την πτώση τους: έγκαιρη συλλογή και χορήγηση στα ζώα των προσβεβλημένων καρπών


2. Χημική καταπολέμηση∆ύσκολη, λόγω του μεγάλου ύψους των δένδρων και της δομής των καστανοδασών. Χρειάζονται ψεκαστήρες με ρεύμα αέρος (δύναμη 1-2 HP) κατά την περίοδο που ακολουθεί τη σύζευξη (Σεπτέμβριο), κυρίως με οργανοφωσφορικά

26

ΕΝΤΟΜΑ ΕΣΠΕΡΙ∆ΟΕΙ∆ΩΝ



ΕΝΤΟΜΑ ΕΣΠΕΡΙ∆ΟΕΙ∆ΩΝ•Κύριοι εχθροίCeratitis capitata (Diptera: Tephritidae):μύγα της ΜεσογείουHemiptera: Diaspididae:διάφορα (σκληρά) κοκκοειδή

•∆ευτερεύοντες εχθροί∆ιάφορα κοκκοειδή∆ιάφορα είδη αφίδωνPaleurothrixus floccosus (Hemiptera: Aleyrodidae):εριώδης αλευρώδηςPhyllocnistis citrella (Lepidoptera: Gracillariidae):φυλλοκλίστηςPrays citri (Lepidoptera: Yponomeutidae)ανθοτρήτης των εσπεριδοειδών

Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae)μύγα της Μεσογείου, μεσογειακή μύγα

Πολυφάγο, σε καρπούς >250 ειδών ξενιστών (εσπεριδοειδή, πυρηνόκαρπα, μηλοειδή κα), πάντα σε καρπούς λίγο πριν την ωρίμανσηΤέλειο: 4-6 mm, μαύρες-υπόλευκες κηλίδες στο θώρακα, πτέρυγες με πορτοκαλί ζώνεςΩό: λευκό, μακρόστενοΠρονύμφη: υπόλευκη, 7-8 mm

∆ιαχειμάζει:ως προνύμφη στους

καρπούςΆνοιξη

Είτε σε καρπούς πάνω στο δένδρο, ή καρπούς που έχουν πέσει στο έδαφοςΣπάνια και ως pupa στο

έδαφος, ή ακμαίο

Εμφάνιση ακμαίωνΤρέφονται από

νέκταρ, μελιτώματαΣύζευξη

Ωοτοκία

Τοποθετεί με τον ωοθέτη μέσα στον καρπό 1-6 ωάΥπάρχει χαρακτηριστικό

«νύγμα» ωοτοκίαςΟι προνύμφες προσβάλλουν

εσωτερικά τον καρπό

Έξοδοςπρονυμφών

Οι ανεπτυγμένες προνύμφες εξέρχονται από τον καρπόΝύμφωση σε μικρό βάθος

στο έδαφος3-7 γενεές/έτος

Ζημιές που προκαλούνται από τη μύγαΆμεση ζημιά

Προσβολή του καρπού (ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση)

Έμμεση ζημιάΑπό το νύγμα αναπτύσσεται μύκητες που

προκαλούν σήψειςΣτους σάπιους ή υπερώριμους καρπούς

αναπτύσσονται και άλλα έντομα που επεκτείνουν τη ζημιά

Drosophilla spp.Carpophilus spp.

27

Παγίδες για παρακολούθηση και καταπολέμηση Ceratitis capitata(μύγα της Μεσογείου)

Πολυφάγο είδος (>250 φυτά ξενιστές): αλλάζει ξενιστή με ευκολίαΠολλές προνύμφες/καρπό: ταχύτατη καταστροφή του εσωτερικούΑνάπτυξη ασθενειών στους καρπούς (δευτερογενώς)∆υσκολίες στην καταπολέμηση, λόγω του ότι βρίσκεται στο

εσωτερικό των καρπών∆υσκολίες στην ανίχνευση της προσβολής (για τον ίδιο λόγο)Εμφάνιση ακμαίων και ωοτοκία κοντά στην ωρίμανση των καρπών

δεν μπορεί να γίνει ψεκασμός, λόγω της έλευσης από τοχρονικό περιθώριο τελευταίας επέμβασης πριν τη συγκομιδή γιατα εντομοκτόναΑν γίνει, τότε αυξάνονται τα υπολείμματα εντομοκτόνου

Αναπτύσσει ταχύτατα υψηλές πληθυσμιακές πυκνότητες και έχειπολλές γενεές ανά έτοςΈντομο ‘’καραντίνας’’ για πολλές χώρες (ΗΠΑ κα)

Ζημιές-σημασία της μύγας της Μεσογείου

28

0

50

100

150

200

3/7 10/7 17/7 24/7 31/7 7/8 14/8 21/8

Παράδειγμα: συλλήψεις ακμαίων σε αχλαδιές (Λεχώνια Μαγνησίας 2003)

Εκτιμώμενηέναρξη συγκομιδής:

3 Αυγούστου

Ακμ

αία/

παγίδα

Ημερομηνίες ελέγχου παγίδων


Υπάρχουν διάφορα παρασιτοειδή2. Βιοτεχνικές μέθοδοι

Μαζική εξαπόλυση στειρωμένων εντόμων (έχει γίνει σε διάφορες περιοχές του κόσμου και στην Ελλάδα)Μαζική παγίδευση με διάφορους τύπους παγίδων (τροφικών,

χρωματικών, φερομονικών ή συνδυασμός). Η θανάτωση των εντόμων στις παγίδες επιτυγχάνεται:

Πνιγμό στο ελκυστικό υγρόΠροσκόλληση στις κολλητικές επιφάνειεςΘανάτωση μετά από επαφή με εντομοκτόνο3. Χημική καταπολέμηση

∆ολωματικοί ψεκασμοίΧρησιμοποιείται εντομοκτόνο μαζί με ελκυστικό (υδρολυμένη

πρωτεϊνη ή άλλο τροφικό ελκυστικό 2-3 %)Για να ξεκινήσουν δολωματικοί ψεκασμοί σε μια καλλιεργητική

περίοδο, θα πρέπει ο πληθυσμός να παρακολουθείται με παγίδες (ψεκασμοί μπορεί να γίνουν και 15-20 ημέρες πριν τη συγκομιδή, με βάση τις συλλήψεις)

3. Χημική καταπολέμηση (2)Θεραπευτική μέδοδος

Ψεκασμοί κατά των ακμαίων και των προνυμφών (μέσα στον καρπό)Και εδώ ο πληθυσμός παρακολουθείται με παγίδεςΣυχνά οι ψεκασμοί για τη μύγα μειώνουν τους φυσικούς

πληθυσμούς από παρασιτοειδή και αρπακτικά για άλλους εχθρούς (π.χ. κοκκοειδή)

Phyllocnistis citrella (Lepidoptera: Cracillariidae)φυλλορύκτης ή φυλλοκνίστης των εσπεριδοειδών

Πολυφάγο (κυρίως εσπεριδοειδή)Ακμαίο: Μήκος 2-3 mm, υπόλευκο-κίτρινοΠρονύμφη: 5 mm, υπόλευκη

29

∆ιαχειμάζει:∆ιάφορα στάδια

Άνοιξη

5-13 γενεές/έτοςΠολλές φορές προσβάλλει

ακόμα και το χειμώνα

Εμφάνιση ακμαίωνΕναποθέτουν τα ωά

στο κεντρικό νεύρο

Εκκόλαψη

Η προνύμφη ορύσσει στο φύλλο χαρακτηριστική οφιοειδή στοάΑπό έξω, φαίνεται

αργυρόχρωμη, με καστανή γραμμήΚυρίως σε νεαρή βλάστηση,

νεαρά δενδρύλλιαΠυκνοί πληθυσμοί κυρίως το

καλοκαίρι (και όχι την άνοιξη που έχουμε τη μεγαλύτερη βλαστητική ανάπτυξη)

Ζημιές που προκαλούνται από το φυλλοκνίστηΆμεση ζημιά

Καταστροφή των φύλλων, μείωση της φωτοσυνθετικής δραστηριότηταςΚαθόλη τη βλαστική περίοδο (κυρίως το

καλοκαίρι)

Έμμεση ζημιάΜπορεί να μεταδίδει το Xanthomonas

campestris citri


Υπάρχουν διάφορα παρασιτοειδή (Hymenoptera), έχουν γίνει εξαπολύσεις και στην Ελλάδα

2. Χημική καταπολέμησηΑντιμετώπιση με βάση φερομονικές παγίδες (και εδώ υπάρχουν Γεωργικές Προειδοποιήσεις)

Θερινά έλαιαΡυθμιστές ανάπτυξης (fenoxycrb κα)Άλλα προνυμφοκτόνα (imidacloprid, abamectin κα)Εκτός από ψεκασμό μπορεί να γίνει και επάλειψη του κορμού,

ή διοχέτευση στο νερό άρδευσης

Prays citri (Lepidoptera: Hyponomeutidae)ανθοτρήτης της λεμονιάς

Κυρίως εσπεριδοειδήΑκμαίο: Μήκος 4-6 mm, άνοιγμα πτερύγων 10-14 mm, τεφρό-καστανόΠρονύμφη: 6 mm, υπόλευκη-πράσινη, καστανή κεφαλή

∆ιαχειμάζει:προνύμφη

Άνοιξη

3 γενεές/έτος Απρίλιο-Μάιο ωοτοκία στα κλειστά άνθη

Εκκόλαψη

Η προνύμφη τρέφεται από το εσωτερικό των ανθέων (τρώει στήμονες-ύπερο-στεφάνη-κάλυκα)Χαρακτηριστικό: μετάξινα

νήματα στα άνθηΣπανιότερα καρπούς, φύλλα

και βλαστούς


Η προνύμφη τρέφεται από άνθη και καρπίδια


Υπάρχουν διάφορα παρασιτοειδή(Hymenoptera)

2. Χημική καταπολέμησηΌριο επέμβασης (% προσβολή):

>50 % των ανθέων>3 % νεαρών καρπώνΣκευάσματα: Bacillus thuringiensis,

ρυθμιστές ανάπτυξης κα

Icerya purchasi (Hemiptera: Margarodidae)βαμβακάδα των εσπεριδοειδώνΠολυφάγο (εσπεριδοειδή, ανθοκομικά, ποώδη, καλλωπιστικά κα)Ακμαίο: Άπτερο, ερμαφρόδιτο (σπάνια άρρενα), κόκκινο εμπρός με έναν κηρώδη λευκό ωόσακκο, 4-7 mmΚάθε ωόσακκος φέρει 500-1000 ωά3 γενεές/έτος«Μαλακή» ψώρα, με «ποδόσωμα», κινείταιΠροσβάλλει φύλλα, βλαστούςΒιολογική καταπολέμηση με το Rodonia cardinalis (Coleoptera: Coccinellidae) κα.-έχει εξαπολυθεί και στην ΕλλάδαΟργανοφοσφωρικά εντομοκτόνα (όχι στην ανθοφορία)

30

Planococcus citri (Hemiptera: Pseydococcidae)ψευδόκοκκος των εσπεριδοειδών (και της αμπέλου)Πολυφάγο (εσπεριδιειδή, άμπελος, ποώδη κα)Ακμαίο: άπτερο θήλυ, με σώμα 2-5 mm, που σκεπάζεται με άσπρη κηρώδη σκόνη, με 17 ζεύγη κηρωδών αποφύσεων3-4 γενεές/έτοςΠροτιμά υγρά και σκιερά μέρη, τρέφεται από φύλλα, καρπούς, βλαστούςΌταν η προσβολή είναι στον ποδίσκο, έχουμε καρπόπτωσηΆμεση και έμμεση ζημιά (καθώς και ρύπανση των καρπών με αποχωρήματα, καπνιά)Όριο επέμβασης: >5 % των καρπών με το έντομο (καλοκαίρι), >15 % (φθινόπωρο)∆ιάφορα παρασιτοεδή, αρπακτικάΙσχύουν όσα αναφέρθηκαν για το P. ficus

Aonidiella aurantii (Hemiptera: Diaspididae)κόκκινη ψώρα των εσπεριδοειδών Πολυφάγο (εσπεριδιειδή, καλλωπιστικά κα)Ακμαίο: Το ασπίδιο του θήλεος είναι κυκλικό, 2.5 mm, κόκκινο-καστανό, με πορτοκαλί το κεντρικό μέρος3 γενεές/έτος

∆ιαχειμάζει:νύμφη

Άνοιξη

3 γενεές/έτος Εμφάνιση των ακμαίωνΖωοτόκο

Νύμφες1ης γενεάς

Οι νεαρές νύμφες της πρώτης γενεάς κινούνταιΑργότερα δημιουργούν

ασπίδιο, σε ξύλο, καρπούς κα


Αυξάνουν την προσβολή σε καρπούς που ωριμάζουνΣε έντονη προσβολή οι

κλάδοι καλύπτονται με ασπίδια-ξήρανση δένδρων


Υπάρχουν διάφορα παρασιτοειδή(Hymenoptera, Aphytis melinus κα)

2. Χημική καταπολέμησηΣημαντική η επισήμανση των κινητών μορφών:

Ισχύουν τα όσα αναφέρθηκαν για τα άλλα Diaspididae (π.χ. San-Jose)

Chrysomphalus dictyospermi (Hemiptera: Diaspididae)

Πολυφάγο (εσπεριδοειδή, καλλωπιστικά κα)Ακμαίο: Παρόμοιο με το A. aurantii, με λευκό-κίτρινο το κεντρικό μέρος του ασπιδίουΙσχύουν τα όσα αναφέρθηκαν για το A. aurantii

Lepidosaphes beckii (Hemiptera: Diaspididae)στενόμακρη ψώρα των εσπεριδοειδών Πολυφάγο (εσπεριδιειδή, καλλωπιστικά κα)Ακμαίο: Το ασπίδιο του θήλεος είναι μακρόστενο, καστανό, με πιο μυτερή την μια μεριά, 3-4 mmΙσχύουν τα όσα αναφέρθηκαν για το Α. aurantii

31

Aleurothrixus floccosus (Hemiptera: Aleurodidae)εριώδης αλευρώδης

Πολυφάγο (εσπεριδιειδή, καλλωπιστικά κα)Ακμαίο: υπκίτρινο, 1-2 mmΝύμφη: ανοιχτοπράσινη, ακίνητη, σκεπάζεται με άφθονα κηρώδη νημάτιαΩά: τοποθετούνται κυκλικά

∆ιαχειμάζει:νύμφη

Άνοιξη

4-5 γενεές/έτος Εμφάνιση ακμαίωνΩοτοκούν στην κάτω

επιφάνεια των φύλλων

Νύμφες1ης γενεάς

Οι νεαρές νύμφες της πρώτης γενεάς εισάγουν το ρύγχος και μυζείΑργότερα εκκρίνουν

μελίτωμα, κηρώδη νημάτια


Αυξάνουν σημαντικά την προσβολή σε φύλλα, και δευτερευόντως καρπούς (λόγω καπνιάς)Μειώνουν τη

φωτοσυνθετική ικανότητα των δένδρων


πΈχει εγκατασταθεί με επιτυχία το Cales noaki (Hymenoptera: Aphelinidae) (1 δένδρο με παρασιτοειδή/1000 δένδρα)

2. Χημική καταπολέμηση∆εν είναι δυνατή η αντιμετώπιση μόνο με ψεκασμούς, λόγω της παρουσίας του μελιτώματος και των νημάτων

ΕΝΤΟΜΑ ΕΛΙΑΣ



ΕΝΤΟΜΑ ΕΛΙΑΣ•Κύριοι εχθροίBactrocera (Dacus) oleae (Diptera: Tephritidae):δάκος της ελιάςPrays oleae (Lepidoptera: Yponomeutidae):πυρηνοτρήτης της ελιάςSaissetia oleae (Hemiptera: Coccidae):λεκάνιο •∆ευτερεύοντες εχθροί∆ιάφορα κοκκοειδή∆ιάφορα ξυλοφάγα κολεόπτεραPalpita unionalis (Lepidoptera: Pyralidae):ΜαργαρόνιαRhynchites cribribennis (Coleoptera: Curculionidae):ρυγχίτης της ελιάςCalocoris trivialis (Hemiptera: Miridae)κόρη της ελιάς

Bactrocera oleae (Diptera: Tephritidae)δάκος της ελιάς

Ελιά, αγριελιά (μονοφάγο)Τέλειο: 5 mm, θώρακας με 3 κατά μήκος καστανές γραμμές, διαφανείς πτέρυγες με ακρόστιγμα (πτερόστιγμα)Ωό: λευκό, μακρόστενοΠρονύμφη: υπόλευκη, 7-8 mmΠούπα: ελλιψοειδής, καστανή

∆ιαχειμάζει:ως ακμαίο ή

pupaΙούλιος

Το ακμαίο σε προφυλαγμένες θέσεις

Pupa στο έδαφοςΣπάνια και τα άλλα στάδια

ΩοτοκίαΌταν ο καρπός

πλησιάσει το τελικό του μέγεθος (μαλακός)

Ωοτοκία

Ένα ωό/καρπό (στο εσωτερικό)Περισσότερα από ένα

ωά/καρπό σε περιπτώσεις υψηλού πληθυσμού ή μικρής καρποφορίας


Η προνύμφη ορύσσει στοά στο μεσοκάρπιοΗ ζημιά δεν είναι εμφανής

από έξω («νύγμα» ή «φίλημα»)

Νύμφωση

Το καλοκαίρι μέσα στον καρπόΦθινόπωρο στο έδαφος σε μικρό βάθος

Ζημιές που προκαλούνται από το δάκοΆμεση ζημιά

Προσβολή του καρπού (ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση)

Έμμεση ζημιάΑπό το νύγμα του δάκου (και άλλων εντόμων)

αναπτύσσεται ο Camarosporium dalmaticus«Ξεροβούλα» στις άγουρες ελιές«Σαποβούλα» στις ώριμες ελιές

32

Παγίδες για παρακολούθηση και καταπολέμηση Παγίδες McPhail

0

100

200

300

400

Ιανουάριος

Φεβρουάριος

Μάρτιος

Απρίλιος

Μάιος

Ιούνιος

Ιούλιος

Αύγουστος

Σεπτέμβριος

Οκτώβριος

Νοέμβριος

∆εκέμβριος

Συλλήψεις ακμαίων ∆άκου

Β. Κ. ∆άκου σε κεντρικήκαι νότια Ελλάδα

Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι Φθινόπωρο

33


Υπάρχουν διάφορα παρασιτοειδή, όπως το Opius concolor(έχουν γίνει εξαπολύσεις σε διάφορα μέρη της Ελλάδας)

2. Βιοτεχνικές μέθοδοιΜαζική παγίδευση με διάφορους τύπους παγίδων (τροφικών,

χρωματικών, φερομονικών ή συνδυασμός). Η θανάτωση των εντόμων στις παγίδες επιτυγχάνεται:

Πνιγμό στο ελκυστικό υγρόΠροσκόλληση στις κολλητικές επιφάνειεςΘανάτωση μετά από επαφή με εντομοκτόνο

3. Χημική καταπολέμηση∆ολωματικοί ψεκασμοί

Χρησιμοποιείται εντομοκτόνο μαζί με ελκυστικό (υδρολυμένη πρωτεϊνη ή άλλο τροφικό ελκυστικό 2-3 %)Για να ξεκινήσουν δολωματικοί ψεκασμοί σε μια καλλιεργητική

περίοδο, θα πρέπει ο πληθυσμός να παρακολουθείται με παγίδες (χρησιμοποιείται μια παγίδα ανά 1000 δένδρα, και όριο επέμβασης 5-20 ακμαία ανά παγίδα ανά πενθήμερο)

3. Χημική καταπολέμηση (2)Θεραπευτική μέδοδος

Ψεκασμοί κατά των ακμαίων και των προνυμφών (μέσα στον καρπό)Και εδώ ο πληθυσμός παρακολουθείται με παγίδεςΌριο επέμβασης το 5 % (προσβολή στους καρπούς) για

ελαιοποιήσιμες και 2 % για βρώσιμεςΣτην Ελλάδα υπάρχει οργανωμένη «∆ακοκτονία» από τις ∆ιευθύνσεις

Αγροτικής Ανάπτυξης σε κάθε Νομό που καλλιεργείται ελιά

Prays oleae (Lepidoptera: Yponomeutidae)πυρηνοτρήτης της ελιάς

Ελιά και άλλα Oleaceae (ολιγοφάγο)Ακμαίο: Μήκος 6 mm, τερφό-καστανόΠρονύμφη:Πράσινη-καστανή, με καστανή κεφαλή, 8 mm, με προθωρακική πλάκα

Prays oleae: τρεις γενεές/έτος (η κάθε μια προσβάλλει και διαφορετικό μέρος του δένδρου)

Άνοιξη Καλοκαίρι Φθινόπωρο

1η γενεά:φυλλόβιος

Προσβάλλει τα φύλλαΤα θήλεα εναποθέτουν τα ωά στα άνθη

2η γενεά:ανθόβιος

Προσβάλλει τα άνθη

3η γενεά:καρπόβιος

Προσβάλλει τον καρπόΚαρπόπτωση

∆ιαχειμάζει ως προνύμφη στα φύλλα της ελιάς (σε στοά)

34


Υπάρχουν διάφορα παρασιτοειδή. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν κατά της ανθόβιας γενεάς σκευάσματα που βασίζονται στο Bacillus thuringiensis

2. Χημική καταπολέμησηΑντιμετώπιση για κάθε γενεά (και εδώ υπάρχουν Γεωργικές Προειδοποιήσεις)

Φυλλόβιος γενεά: συνήθως δεν χρειάζεται να γίνει επέμβασηΑνθόβιος γενεά: συνήθως δεν γίνεται επέμβαση, παρά μόνο

όταν οι πληθυσμοί είναι μεγάλοι και όταν η ανθοφορία περιορισμένηΚαρπόβιος γενεά: γίνεται αντιμετώπιση κατά των νεαρών

προνυμφών (πριν εισέλθουν στο καρπό)Ιούνιος: όταν οι καρποί έχουν το μέγεθος σπόρου

σιταριούΕπανάληψη μετά από 2 εβδομάδεςΠαρακολούθηση με παγίδες (12-14 ημέρες μετά το

μέγιστο των συλλήψεων των ακμαίων, έχουμε το μέγιστο των εκκολάψεων)

Palpita unionalis (Lepidoptera: Pyralidae)μαργαρόνιαΕλιά και άλλα Oleaceae, γιασεμί, λιγούστροΑκμαίο: 11-15 mm, λευκό, γυαλιστερόΠρονύμφη: Πράσινη-καστανή, 15-18 mm4-5 γενεέςΤρέφεται με τα φύλλα, ακανόνιστα φαγώματα στα οποία αρχικά δεν τρώει την πάνω επιφάνειαΑργότερα καταστρέφει την ακραία βλάστηση και προσβάλλει και τους καρπούςΑντιμετώπιση με οργανοφοσφωρικά-πυρεθροειδή

Saissetia oleae (Hemiptera: Coccidae)λεκάνιο της ελιάςΠολυφάγο: ελιά εσπεριδοειδή, ανθοκομικά κα (>100 ξενιστές)Ακμαίο: Ασπίδιο 2.5 x 2.5 mm, καστανό-μαύρο, με δύο παράλληλες γραμμές έτσι ώστε να σχηματίζεται ένα «Η»Νύμφη: δύο μορφές, έρπουσα και εγκατεστημένη, καστανές, κυρτές1 γενεά ανά έτος∆εν υπάρχουν άρρεναΜύζηση, μελίτωμα καπνιά∆ύσκολη η αντιμετώπιση λόγω της παρουσίας του ασπιδίου

35

Γνώση του βιολογικού κύκλου: ‘’κλειδί’’ για την καταπολέμηση του Λεκανίου

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Ιανουάριος

Φεβρουάριος

Μάρτιος

Απρίλιος

Μάιος

Ιούνιος

Ιούλιος

Αύγουστος

Σεπτέμβριος

Οκτώβριος

Νοέμβριος

Δεκέμβριος

Νύμφες 3ου σταδίουΝύμφες 2ου σταδίουΝύμφες 1ου σταδίουΈρπουσες νύμφεςΑκ. ΕκκόλαψηςΑκ. ΩοτοκίαςΑκμαία%

του

πληθυ

σμού

Εξέλιξη (%) σταδίων ανάπτυξης του S. oleae στην περιοχή Πενταμόδι Ηρακλείου (2003)

Σε ποιο στάδιο πρέπει να γίνει η καταπολέμηση;

Euphyllura phyllyrae (Hemiptera: Aphalaridae)βαμβακάδα ή ψύλλα της ελιάςOleaceaeΑκμαίο: Σαν μικρό τζιτζίκι 2-3 mm, πράσινοΝύμφη: Ελλειπτικό σχήμα, σχήμα υποκίτρινο και εκκρίνει κηρώδη νήματα1 γενεά ανά έτος∆ιαχειμάζει ως ενήλικο στα δένδραΗ προσβολή έγκειται κυρίως ότι καλύπτει τις ταξιανθίες και την ακμαία βλάστηση με κηρώδεις εκκρίσειςΣυνήθως δεν χρειάζεται αντιμετώπιση

Lichtensia viburni (Hemiptera: Coccidae)

Κυρίως OleaceaeΑκμαίο: Ελλειπτικό, κυρτό, λευκό ασπίδιο, έως 5 mm, πράσινοΝύμφη: παρόμοια με το ακμαίο, με κινητή μορφή2 γενεά ανά έτος∆ιαχειμάζει ως νύμφη στα φύλλαΜύζηση, μελίτωμα, καπνιάΓια την αντιμετώπιση, χρειάζεται η επισήμανση των κινητών μορφών

36

Pollinia pollini (Hemiptera: Asterolecanidae)

Ελιά (μονοφάγο)Ακμαίο: άπτερο, καλύπτεται από λευκό ασπίδιο 1 mmΝύμφη: η έρπουσα κίτρινη2 γενεά ανά έτος∆ιαχειμάζει σε όλα τα στάδιαΕισέρχεται από ρωγμές, πληγές, και κυρίως κάτω από τις μασχάλες, κάνοντας χαρακτηριστικό «βαθούλωμα»Για την αντιμετώπιση, χρειάζεται η επισήμανση των κινητών μορφώνΚαλλιεργητικά μέτρα: αποφυγή τραυμάτων στα δένδρα

Calocoris trivialis (Hemiptera: Miridae)

Ελιά (μονοφάγο)Ακμαίο: 7-8 mm, 4 μικρές κηλίδες στο πρόνωτο, κίτρινο (με ημιέλυτρα)1 γενεά ανά έτος∆ιαχειμάζει ως ωό σε ρωγμέςΑρχικά (άνοιξη) βρίσκεται σε ατοφυήΑπρίλιο-Μάιο: ακραία βλάστηση και ανθοταξίεςΑνθόπτωση-Οφθαλμόπωση

Hylesinus oleiperda (Coleoptera: Scolytidae)φλοιοφάγος της ελιάς

Ελιά και άλλα Oleaceae (πιο σπάνια και σε άλλους ξενιστές)Ακμαίο: μαύρο, κόκκινα πόδια και κεραίες, 3-4 mm, κεραίες ροπαλοειδέιςΠρονύμφη: 5 mm, υπόλευκη1 γενεά ανά έτοςΞυλοφάγο: δημιουργεί τροφικά βοθρία, σε νεαρούς κλαδίσκους (διάμετρος 3 mm)Αργότερα, δημιουργεί ακανόνιστες θυγατρικές στοές, που ξεκινούν από τη μητρική

Phloetribus scarabeoides (Coleoptera: Scolytidae)φλοιοτρίβης της ελιάς

Ελιά και άλλα OleaceaeΑκμαίο: μαύρο, κόκκινα πόδια και κεραίες, 2-3mm, κεραίες ελασματοειδείςΠρονύμφη:3-5 mm, υπόλευκη3 γενεές ανά έτοςΞυλοφάγο: δημιουργεί τροφικά βοθρία, σε νεαρούς κλαδίσκους (διάμετρος 3 mm)Αργότερα, δημιουργεί στοές ωοτοκίας, με θυγατρικές στοές, που ξεκινούν από τη μητρική και είναι παράλληλες

ΕΝΤΟΜΑ ΧΕΙΜΕΡΙΝΩΝ ΣΙΤΗΡΩΝ


37

Aelia rostrata και A. acuminata(Hemiptera: Pentatomidae)κν. Βρωμούσες των σιτηρών

Κυρίως αγρωστώδη (αυτοφυή και καλλιεργούμενα), κηπευτικάΤέλειο: ατρακτοειδές, 12 mm, καστανοκόκκινο, με τρεις νωτιαίες ταινίες. Θυρεός τριγωνικός (μικτότερος των Scutelleridae)Νύμφη: όπως το ακμαίο χωρίς ανεπτυγμένες πτέρυγες

Ζημιές από βρωμούσες σιτηρώνΦύλλα: ξήρανση που ξεκινά από το νύγμαΣτάχεις: ανάσχεση στην ανάπτυξη (άγανα: μορφή λευκής τούφας)Σπόροι: μαύρα στίγματα (νύγματα) που περιβάλλονται από ωχροκίτρινη κηλίδα αποχρωματισμούΣπόροι (2): ποσοτική απώλεια (μείωση βάρους)Σπόροι (3): ποιοτική απώλεια (Η ΣΗΜΑΝΤΙΤΟΤΕΡΗ ΖΗΜΙΑ)

Έγχυση κατά τημύζηση πρωτεολυτικών

ενζύμων

Κρίσιμο στάδιο: γαλακτώδης καρπός

∆ιάσπαση πρωτεϊνών(γλουτένη)

Μείωση της αρτοποιητικής ικανότητας του αλεύρου

Eurygaster maura και E. austiaca(Scutelleridae)κν. Βρωμούσες των σιτηρών

Όμοια βιολογία και ζημιές με AeliaΤέλειο: 12 mm, καστανοκόκκινο. Θυρεός που καλύπτει σχεδόν όλη την κοιλίαA. rostrata και E. austriaca επικρατούν στη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα.A. rostrata ή E. maura επικρατούν στη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα

Αφίδες (Hemiptera: Aphididae)Sitobion avenae, Metopolophium dirhodum,Rhopaloshiphum padi, Diuraphis noxia

S. avenae: Τέλειο: 2-3 mm, πράσινη με κεραίες και σιφώνια μαύραΜ. dirhodum: Τέλειο: 2.5-3mm, πράσινο-κίτρινο, με σιφώνια πράσιναΒρίσκονται σε διάφορους ξενιστές (και αυτοφυή)

Ζημιές προκαλούμενες από τις αφίδες

Ζημιά

Άμεση Έμμεση

Μύζηση φύλλων

Μελιτώματα

ΚαπνιάΜετάδοση ιώσεων

Zabrus tenebrioides (Coleoptera: Carabidae)κν. Ζάμπρος των σιτηρών

Αυτοφυή και καλλιεργούμενα GraminaeΑκμαίο: Καστανόμαυρο, 12-18 mm, με νηματοειδείς κεραίες και γραμμώσεις στα έλυτραΠρονύμφη, μέχρι 40 mm, υποκίτρινη

38

Lema melanopus (Coleoptera: Chrysomelidae)κν. Κριόκερος των σιτηρών

Αυτοφυή και καλλιεργούμενα Graminae (και αραβόσιτο)Ακμαίο: 5 mm, έλυτρα λαμπερά πράσινα, θώρακας και πόδια πορτοκαλίΠρονύμφη, 6 mm, χρώμα καστανό, σκεπασμένη με αποχωρήματα, με δύο σκοτεινόχρωμες κηλίδες στο θώρακα

ΕΝΤΟΜΑ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ

Χρήστος Γ. Αθανασίουe-mail: [email protected]Τηλ: 210-5294582

Sesamia nonagrioides (Lepidoptera: Noctuidae)κν. Σεζάμια του αραβοσίτου

Αγρωστώδη (κυρίως αραβόσιτο και σόργο)Τέλειο: άνοιγμα πτερύγων 35 mm, υπόλευκοΠρονύμφη: 30-35 mm, πρασινο-ρόδινο με νωτιαία ραφή υποκαστανή

Ostrinia nubilalis (Lepidoptera: Pyralidae)κν. Πυραλίδα του αραβοσίτου

Πάνω από 200 ξενιστές (αραβόσιτος, βαμβάκι, αυτοφυή, ψυχανθή, καπνός, σόργο κα)Τέλειο: άνοιγμα πτερύγων 20-35 mm, κίτρινο-λευκόΠρονύμφη: 25-30 mm, αρχικά υπόλευκη, αργότερα ρόδινη-καστανή

39

ΕΝΤΟΜΑ ΕΔΑΦΟΥΣΧρήστος Γ. Αθανασίου

[email protected]

Agriotes spp. (Coleoptera: Elateridae)σιδηροσκούληκα

Πολυφάγα (διάφορα φυτά μεγάλης καλλιέργειας, αυτοφυή και δένδρα)Τέλειο: 15-25 mm, ανάλογα με το είδος, μαύρο ή καστανό γυαλιστερόΠρονύμφη: μέχρι και 60 mm, πορτοκαλί, σκληρήΣημαντικότερα στην Ελλάδα τα A. lineatus, A. obscurus, A.sputator, Α. rufipalpis, A. litigiosus

Agriotes obscurus

Agriotes rufipalpis

Agrotis sp. (Lepidoptera: Noctuidae)καραφατμέ

Πολυφάγα έντομα, προνύμφες προσβάλλουν υπόγειο μέρος ή στέλεχος κοντά στην επιφάνεια. Σπάνια φύλλα ή αναπαραγωγικά όργαναΜεταναστευτικάΑκμαίο, τεφρό, 1.5-2 cm, με λευκές ζώνες στις πτέρυγεςΠρονύμφη: 3-4 cm, βαθύ-πράσινη, με νωτιαία ραφή

Agrotis segetum

40

ΕΝΤΟΜΑ ΨΥΧΑΝΘΩΝΧρήστος Γ. Αθανασίου

ΕΝΤΟΜΑ ΨΥΧΑΝΘΩΝ•Κύριοι εχθροίApion spp. (Coleoptera: Curculionidae): άπιον του τριφυλλιού Hypera variabilis (Coleoptera: Curculionidae): φυτονόμος της μηδικήςΑφίδες (διάφορα είδη)

•∆ευτερεύοντες εχθροίΆλλα έντομα φυλλώματος (Θρίπες κα)Έντομα εδάφους (Agriotes, Agrotis)Άλλα είδη (κυρίως κολεόπτερα)

Apion apricans (Coleoptera: Curculionidae)κν. Άπιον του τριφυλλιού

Τέλειο: 1.8-2.2 mm, μαύρο, γυαλιστερό με μακρύ ρύγχος

Προνύμφη: λευκή, άποδη

41

∆ιαχειμάζει:Ως ακμαίο

Άνοιξη:τρέφονται από φύλλα,

βλαστούς Ωοτοκία(Απρίλιο-Μάιο)


Στο έδαφος ή κάτω από φλοιούς δένδρωνΜια γενεά/έτος

Προκαλούν οπές στα φύλλα

Τρέφονται από τις ωοθήκες των ανθέωνΑργότερα τους

σπόρους

ΝύμφωσηΜέσα στιςταξιανθίες

Αφού τραφούν λίγο, αποσύρονται για διαχείμαση το φθινόπωρο

Εμφάνισηακμαίων

Καταπολέμηση1. Χημική καταπολέμηση

Ψεκασμός με την πρώτη εμφάνιση των προσβολών στα φύλλα (άνοιξη) κατά των ακμαίων και μετά το σχηματισμό των κεφαλιδίων κατά των προνυμφώνΕντομοκτόνα: Πυρεθροειδή, diazinon, phosalone κα

Apion pisi (Coleoptera: Curculionidae)κν. Άπιον του μπιζελιού ή της μηδικής

Τέλειο: 1-3 mm, μπλε γυαλιστερό με μακρύ ρύγχος

Προνύμφη: λευκή, άποδη

∆ιαχειμάζει:Ως ανεπτυγμένη

προνύμφη

Άνοιξη:εμφάνιση ακμαίων Ωοτοκία

στους οφθαλμούς


Στο έδαφοςΓϊνεται νύμφη σε

νυμφικό θάλαμο1-2 γενεές/έτος

Προκαλούν φαγώματα στα φύλλα μη περιμετρικάΤρέφονται και από τους

οφθαλμούς

ΝύμφωσηΜέσα στιςταξιανθίες

Θερινή διάπαυση (διαθερισμός)Επιστρέφουν τον

ΟκτώβριοΕμφάνισηακμαίων

Τρέφονται από το εσωτερικό των οφθαλμών, προκαλώντας διόγκωση και κιτρίνισμα


2. Βιολογική καταπολέμησηΠαρασιτοειδές Ascogaster quadridentatus (Braconidae)

1. Καλλιεργητικά μέτραΚοπή του χόρτου της μηδικής μειώνουν τους πληθυσμούς

3. Χημική καταπολέμησηόπως και για το A. apricans

Hypera variabilis (Coleoptera: Curculionidae)κν. φυτονόμος της μηδικής

Τέλειο: 4-6 mm, καστανό, με ποικιλία κηλίδων σε χρώμα, μέγεθος, σχήμα (variabilis)

Προνύμφη: μέχρι 10 mm, υποπράσινη, άποδη

42

∆ιαχειμάζει:Ως τέλειο στο

έδαφος

Άνοιξη:εμφάνιση ακμαίων Εμφάνιση

προνυμφών1-2 γενεές/έτος Ωοτοκεί(600-1200

ωά/θήλυ) στην εντεριώνη του βλαστού, στους μίσχους ή και στις ανθικές κεφαλές

Θερινή μετανάστευση και διαθερισμός κάτω από το έδαφος


Τρέφονται με το εσωτερικό των βλαστών τους οφθαλμούς και τα φύλλαΗ εμφάνιση των

προνυμφών συμπίπτει με την εαρινή βλάστηση και προκαλεί καχεξία

ΚλιμακούμενηΕπιστροφή τοΦθινόπωρο


2. Βιολογική καταπολέμηση∆ιάφορα αρπακτικά (Coccinellidae κα) και παρασιτοειδή (Braconidae κα) περιορίζουν τους πληθυσμούς

1. Καλλιεργητικά μέτραΑμειψισπορά με αγρωστώδη ή σκαλιστικάΆροση αργά το φθινόπωρο ή αργά την άνοιξη (μετά τη συλλογή)Βόσκηση τον χειμώνα μειώνει τους πληθυσμούς την άνοιξηΧρήση ανθεκτικών ποικιλιών (οι τετραπλοειδείς πιο ανθεκτικές από τις διπλοειδείς)Κοπή μηδικής πριν την εκκόλαψη

3. Χημική καταπολέμησηόπως και για το A. apricans

Therioaphis trifolii (Hemiptera: Aphididae)κν. κηλιδωτή αφίδα μηδικής

Κυρίως σε μηδική, τριφύλλι (προσαρμοσμένες φυλές σε κάθε ξενιστή, π.χ. φυλή της μηδικής, φυλή του τριφυλλιού) Τέλειο: 1.3 mm, χρώμα κίτρινο-πράσινο, με κηλίδες σε κάθε δακτύλιο με μια τρίχα

Βιολογία-Ζημιές-Καταπολέμηση∆ιαχειμάζει ως παρθενογεννετικό άπτεροΜονόοικο, παρθενογεννετικό είδος (στην Ελλάδα)Μύζηση-μελιτώματαΒιολογική καταπολέμηση με το παρασιτοειδές Trioxus complanatus (Hymenoptera: Aphidiinae)Κοπή μηδικής (μειώνει τον πληθυσμό), ανθεκτικές ποικιλίεςΑν χρειαστεί ψεκασμός με endosulfan, phasalone, malathion κα

Contarinia medicaginis (Diptera: Cecidomyiidae)κν. κηκιδόμυγα ανθέων της μηδικής

Κυρίως σε μηδική, τριφύλλι Τέλειο: 2 mm, χρώμα κίτρινο, με κεφαλή και κεραίες μαύραΠρονύμφη: Κίτρινου χρώματος, με 9 ζεύγη αναπνευστικών τρημάτων, ακέφαλη, άποδη

∆ιαχειμάζει:Ως προνύμφη στο

έδαφος

Άνοιξη:εμφάνιση ακμαίων Εμφάνιση

προνυμφών3 γενεές/έτος Ωοτοκούν (50-60

ωά/θήλυ) στα κλειστά άνθη, σε ομάδες (2-5 ωά)

Οι προνύμφες της τελευταίας γενεάς υφαίνουν το βομβύκιο διαχείμασης


Τρέφονται με το εσωτερικό του άνθουςΤο άνθος δεν ανοίγει αλλά

διογκώνεται χαρακτηριστικά∆εν μετατρέπεται σε λοβό

(δεν υπάρχει παραγωγή σπόρων)Σοβαρή ζημιά ιδιαίτερα

όταν η καλλιέργεια είναι για σποροπαραγωγή

43


Κοπή μηδικής πριν τη συμπλήρωση της ανάπτυξης των προνυμφών της 1ης γενεάς, ώστε η άνθηση της επόμενης βλάστησης να γίνει μετά την εμφάνιση του μεγίστου του πληθυσμού των ακμαίων

2. Χημική καταπολέμησηΚοκκώδη εντομοκτόνα κατά τη σπορά (carbofuran κα)Ψεκασμός α) πριν την άνθηση, β) κατά τη δημιουργία των ανθέων (ιώδης στεφάνη), γ) κατά των προνυμφών στο έδαφος με chlorpyrifos κα

Subcoccinella vigintiquatorpunctata(Coleoptera: Coccinellidae)πασχαλίτσα των ψυχανθών

Κυρίως μηδική, τριφύλλια αλλά και τεύτλαΤέλειο: 3-4 mm, κόκκινο με 12 μαύρες κηλίδες σε κάθε έλυτρο (12X2=24punctata)Προνύμφη: 5-6 mm, κίτρινο με σκοτεινές κηλίδες στην κεφαλή και τους τεργίτες∆ιαχειμάζει ως τέλειο κοντά στο έδαφος2-3 γενεές το έτοςΤην άνοιξη τα ακμαία τρέφονται λίγο και ωοτοκούν στα φύλλαΟι προνύμφες τρέφονται και την επιδερμίδα και το παρέγχυμα (δαντελωτά φαγώματα)-τρέφονται και τα ακμαίαΑν διαπιστωθεί πληθυσμός αξιόλογος, ψεκασμός με malathion, chlorpyrifos κα

Sitona lineatus (L.) (Coleoptera: Curculionidae)σιτόνα των ψυχανθών1 γενιά το έτος, διαχειμάζει ως ενήλικο.Ενήλικα προτιμούν μπιζέλι,προνύμφες και άλλα ψυχανθή.Νυκτόβιο, αλλά, την ημέρα μεταναστεύει στους αγρούς από περιοχές διαχείμασης.Τέλεια δραστήρια Μάιο -Σεπτέμβριο. Τέλεια προκαλούν διαβρώσεις σε άνθη, φύλλα (ημικυκλικές), βλαστούς.Προνύμφες φυμάτια – ριζίδια από 2ο προν. στάδιο – κεντρική ρίζα.Φυσικοί εχθροί: Παρασιτοειδή Υμενόπτερα, μύκητες Beauveria

ΕΝΤΟΜΑ ΖΑΧΑΡΟΤΕΥΤΛΟΥ


Τηλ: 210-5294582

ΕΝΤΟΜΑ ΖΑΧΑΡΟΤΕΥΤΛΟΥ•Κύριοι εχθροίChaetocnema tibialis (Coleoptera: Chrysomelidae): άλτης των ζαχαροτεύτλωνΈντομα εδάφους (Agriotes)Αφίδες (M. persicae, άλλα είδη)

•∆ευτερεύοντες εχθροίΚασσίδα (Cassida spp.)Μυζητικά φυλλώματος (αλευρώδεις κτλ.)Άλλα κολεόπτερα, δίπτερα

44

Chaetocnema tibialis (Coleoptera: Chrysomelidae):άλτης (ψύλλος) των ζαχαροτεύτλων

Κυρίως στα τεύτλα και αυτοφυή

Τέλειο: Μήκος 2 mm. Χρώμα καστανό, μαύρο γυαλιστερό. Σχήμα σφαιρικό.Προνύμφη: υπόλευκη, ευκέφαλη

∆ιαχειμάζει:Ακμαίο στο έδαφος

Ιούνιο-ΙούλιοΕμφάνιση ακμαίων

νέας γενεάς

Προσβάλλει πρώτα τα αυτοφυή και μετά τα τεύτλαΚυρίως τα Chenopodiaceae1 γενεά/έτος

Οι πιο σημαντικές προσβολές σε μικρά φυτά (σε μεγάλες προσβολές επανασπορά)Οι μεγαλύτερες προσβολές από τα ακμαία που

διαχείμασανΑκμαίο: χαρακτηριστικές οπές στα φύλλαΠρονύμφη: ριζόβια

1. Καλλιεργητικά μέτραΠρώιμη σπορά, πριν προλάβει μεγάλος αριθμός εντόμων να εγκαταλείψει τα ζιζάνια.Άροση.Καταστροφή ζιζανίων


2. Χημική καταπολέμησηΚοκκώδη εντομοκτόνα στη γραμμή σποράς (carbofuran κα)Ψεκασμός με οργανοφοσφωρικά (chlorpyrifos κα), πυρεθροειδή (deltamethrin κα) και άλλα (σχετικά εκτεθειμένο το έντομο στα εντομοκτόνα)Όριο προσβολής: >10 οπές/5cm2

Cassida spp. (Coleoptera: Chrysomelidae):κασσίδα

Κυρίως τα C. vittata και C. nobilisΤεύτλα και αυτοφυή ChenopodiaceaeΤέλειο: Μήκος 6-7 mm. Χρώμα πράσινο-καστανόΠρονύμφη: ‘’αγκαθωτή’’

∆ιαχειμάζει:Ακμαίο στη

βάση δένδρων

ΆνοιξηΕμφάνιση ακμαίων

Προσβάλλει πρώτα τα αυτοφυή και μετά τα τεύτλαΚυρίως τα Chenopodiaceae2-4 γενεές/έτος

Οι προνύμφες και τα ακμαία διατρυπούν και κατατρώγουν το έλασμα∆ιαφορά με άλτη

Ζημιά και απόΠρονύνφες και από

ακμαία

Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη

Bothynoderes punctiventris (Coleoptera: Curculionidae)

Κυρίως στα τεύτλα αλλά και αυτοφυή Chenopodiaceae

Τέλειο: Μήκος 10-13 mm. Χρώμα τεφρό-καστανό, βραχύ ρύγχοςΠρονύμφη: υπόλευκη, κυρτή, άποδη

45

∆ιαχειμάζει:Ακμαίο


1 γενεά/έτος Τοποθετούν από100-200 ωάστο έδαφος

Τέλειατρέφονται στο φύλλωμαπεριφερειακά.μπορεί να προκαλέσουν αποφύλλωση σε νεαρά φυτά.

Προνύμφεςπροσβάλλουν την κεντρική ρίζα.σε μικρά προκαλούν ξήρανση φυτών.

∆ευτερογενείς προσβολές.

Καταπολέμηση:όπως και στην περίπτωση του άλτη

Lixus junci, Lixus scabriollis (Coleoptera: Curculionidae)

Κυρίως στα τεύτλα αλλά και αυτοφυή

Τέλειο: Μήκος 4-12 mm. Χρώμα πράσινο-καστανό, βραχύ ρύγχος

Προνύμφη: λευκοκίτρινη, άποδη



Κάτω από φυτικά υπολείμματα

1 γενεά/έτος

Ωοτοκούν με το ρύγχος (για αρκετούς μήνες)Αρχικά τοποθετούν τα ωά

σε τρυφερούς βλαστούς, μίσχο φύλλωνΑργότερα τοποθετούν τα

ωά στους ανθοφόρους βλαστούς

Προνύμφες

Ορύσσουν στοά στο βλαστό που μπορεί να φθάσει μέχρι το λαιμό∆ευτερογενείς σήψεις ριζώνΣημαντική ζημιά στους

ανθοφόρους βλαστούς

Νύμφωση(άκρη στοάς)

Τα νέα ακμαία τρέφονται από τα φύλλαΌχι σημαντική η ζημιά

(συνήθως)Εμφανίζονται σταδιακά

(Μάιο-Σεπτέμβριο)


Καταπολέμηση: όπως και στην περίπτωση του άλτη

Στοά από την προνύμφη

(Φθάνει μέχρι και το πάνω μέρος της ρίζας)

Ζημιά στα φύλλααπό το ακμαίο

(Συνήθως όχι σημαντική)

Cleonus mendicus (Coleoptera: Curculionidae):κλεονός των τεύτλων

Κυρίως στα τεύτλα και αυτοφυή Chenopodiaceae

Τέλειο: Μήκος 14-18 mm. Χρώμα μαύρο με κίτρινο τρίχωμα

Προνύμφη: υπόλευκη, 18-20 mm, κυρτή, άποδη



•1 γενεά/έτος•Προσβάλλει και Chenopodiaceae

Προσβάλλει το φύλλωμαΚάθε ακμαίο μπορεί να

καταστρέψει μέχρι και 10 νεαρά φυτάρια/ημέραΤα μεγαλύτερα φυτά (με

>4 φύλλα) ζημιώνονται λιγότερο

Ωοτοκία

Τοποθετούν τα ωά στο έδαφος, κοντά στο λαιμό


Νύμφωση(έδαφος)

Καταπολέμηση:όπως και στην περίπτωση του άλτη

Οι προνύμφες προσβάλλουν τη ρίζα μαζικά (μέχρι και 20 μαζί)Τα μικρά φυτά ξεραίνονταιΤα μεγάλα γίνονται

καχεκτικά


46

Pegomyia betae (Diptera: Anthomyiidae):φυλλορύκτης των τεύτλων

Τέλειο: Μήκος 5-6 mm, χρώμα καστανό, κεραίες μαύρες

Προνύμφη: λευκοπράσινη, 6-8 mm, ακέφαλη, άποδη

∆ιαχειμάζει:pupa στο έδαφος

ΑπρίλιοςΕμφάνιση ακμαίων

•2-4 γενεές/έτοςΩοτοκία

Τοποθετούν τα ωά στην κάτω επιφάνεια των φύλλων (ομάδες 3-8)


Νύμφωση(έδαφος)

Οι προνύμφες προσβάλλουν τα φύλλα τρώγοντας το μεσόφυλλοΑφήνουν άθικτες την πάνω

και την κάτω επιφάνειαΑκανόνιστες στοές


1. Καλλιεργητικά μέτραΠρώιμη σπορά, πυκνή σπορά


3. Χημική καταπολέμησηΚοκκώδη εντομοκτόνα στη γραμμή σποράς (carbofuran κα)και εντομοκτόνα στο έδαφος (chlorpyrifos)Ψεκασμός κατά των προνυμφών της πρώτης γενεάς (στα 4 φύλλα) με οργανοφοσφωρικά (chlorpyrifos κα), πυρεθροειδή (deltamethrin κα) και άλλα

2. Βιολογική καταπολέμησηΠολλοί φυσικοί εχθροί (Chrysoperla, Coccinellidae, ωοπαρασιτοειδή)

Phthorimaea (=Lita=Scrobipalpa) ocellatella (Lepidoptera: Gelechiidae):λίτα ή σκουλήκι των τεύτλων

Τέλειο: Άνοιγμα πτερύγων 10-15 mm, χρώμα καστανό, με μακρούς κροσσούςΠρονύμφη: λευκοπράσινη έως κοκκινωπή, 10-12 mm4-6 γενιές, διαχειμάζει ως προνύμφη (στους λαιμούς των φυτών στον αγρό) ή ως pupa (στο έδαφος)Τέλεια την άνοιξη.Προνύμφες στοές αρχικά στα φύλλα, έπειτα στους μίσχους και στη ρίζα.Ανάπτυξη ευνοείται από ξερό και ζεστό καιρό.Την άνοιξη τα νεαρά φυτά νεκρώνονται.Οψιμότερη προσβολή καταστρέφει νεαρά φύλλα καρδιάς, μείωση ποσοτική και ποιοτική.∆ευτερογενείς προσβολές στις ρίζες.Αμειψισπορά, καταστροφή υπολειμμάτων, βαθύ όργωμα, έγκαιρη συγκομιδή.Οργανοφοσφωρικά κατά προνυμφών και τελείων.

ΕΝΤΟΜΑ ΒΑΜΒΑΚΟΣ


ΕΝΤΟΜΑ ΒΑΜΒΑΚΟΣ•Κύριοι εχθροίPectinophora gossypiella (Lepidoptera: Gelechiidae) :ρόδινο σκουλήκιHelicoverpa armigera (Lepidoptera: Noctuidae): πράσινο σκουλήκι

•∆ευτερεύοντες εχθροίΈντομα φυλλώματος (Αφίδες, Θρίπες, Αλευρώδεις, Τζιτζικάκια)Έντομα καρποφόρων οργάνων (Λύγκος, Αγκαθωτό σκουλήκι)Άλλα πολυφάγα λεπιδόπτερα (Σποντόπτερα)Έντομα εδάφους (Agriotes, Agrotis)

47

Pectinophora gossypiella (Lepidoptera: Gelechiidae)κν. Ρόδινο σκουλήκι του βαμβακιού

Προσβάλλει Malvacea

Τέλειο: Άνοιγμα πτερύγων 15-20 mm. Πτέρυγες τεφρο-καστανές με κροσσούς.

Προνύμφη: ρόδινη, σε πλήρη ανάπτυξη μέχρι και 15 mm. Υπόλευκο στα πρώτα προνυμφικά στάδια

∆ιαχειμάζει:Ανεπτυγμένη προνύμφη

στους σπόρους

Ενώνει δύο σπόρους∆ιαχείμαση στον αγρό ή

την αποθήκη

Πρώτα ακμαία:Μάιος-Ιούνιος

Ωοτοκούν σε φύλλα και οφθαλμούς

Πρώτες προνύμφες

Προσβάλλουν τα χτένια, άνθηΌχι σημαντική προσβολή (συνήθως)‘’Αποδεκατίζονται’’ γιατί δεν υπάρχουν

πολλά καρποφόρα όργαναΚλειστά άνθη: ροζέτες, γιατί συνδέουν

τους ανθήρες με μετάξινα νήματαΨεκάζουμε όταν η προσβολή είναι >20 %

Ροζέτα

Υγιές άνθος

2η γενεά: ακμαίααρχές Αυγούστου

Ωοτοκούν στα καρποφόρα όργαναΠρονύμφες προσβάλλουν

καρύδιαΒρίσκονται στο εσωτερικό της

κάψας: η προσβολή εξελίσσεται χωρίς να φαίνεταιΟπή εισόδου: ορατή μόνο από

μέσαΟπή εξόδου: χωρίς

αποχωρήματαΨεκάζουμε όταν η προσβολή

στα καρποφόρα όργανα είναι >5 % (πάνω από 5 προνύμφες στα 100 καρύδια)

Προσοχή!!! Χρειάζεται άνοιγμα των καρυδιών

3η γενεά: ακμαίαΑύγουστος-Σεπτέμβριος

Αυξάνεται η προσβολήΤα καρύδια δεν ανοίγουν φυσιολογικά

Πιθανή και η ύπαρξη1-3 γενεών ακόμα

48


Καταστροφή υπολειμμάτων βαμβακοφύτων με στελεχοκόπτη και ενσωμάτωση στο έδαφοςΠρώιμες σπορές, χρήση αποφυλλωτικών, επιταχυντικών της ωρίμανσης (Ethrel, Finish κα)

2. Βιολογική καταπολέμηση∆ιάφορα αρπακτικά, παρασιτοειδή και παθογόναΌχι τόσο αποτελεσματική διότι η προνύμφη βρίσκεται μέσα στο καρύδι

3. Χημική καταπολέμησηΨεκασμός με πυρεθροειδή (deltamethrin, cyfluthrin, cypermethrin κα), ή άλλα (chlorpyriphos, endosulfan κα)Απαραίτητο: η έγκαιρη επέμβαση, πριν οι προνύμφες εισέλθουν στην κάψαΣυχνή δειγματοληψία και χρήση παγίδων

Φερομονικές Παγίδες: ένα χρήσιμο εργαλείο

ΖΖ και ΖΕ: τα δύο συστατικά της φερομόνης φύλου gossyplure

0

50

100

150

200

250

0

5

10

15

20

25

30

35

Ακμα

ία/Παγ

ίδα/Εβ

δομά

δα

% προ

σβολής

Εβδομαδιαίες συλλήψεις σε φερομονικές παγίδες και ποσοστό προσβολής (%) σε καρποφόρα όργανα βάμβακος στην περιοχή Αλμυρού Μαγνησίας (1995)

Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος

4. Βιοτεχνική καταπολέμησηΧρήση της μεθόδου της παρεμπόδισης των συζεύξεων ή σεξουαλικής σύγχυσης (mating disruption) όπου τοποθετούμε μεγάλο αριθμό εξατμιστήρων φερομόνης

5. Βιοτεχνολογική καταπολέμησηΧρήση γενετικά τροποποιημένων ποικιλιών με Boll-guard (ενσωματωμένη την ενδοτοξίνη του B. thuringiensis)Χρησιμοποιείται πολύ σε ΗΠΑ, Κίνα, Αυστραλία όχι σε Ευρώπη

Selibate

PB-rope Helicoverpa armigera (Lepidoptera: Noctuidae)κν. Πράσινο σκουλήκι

Πολυφάγο, μεταναστευτικό είδος, πάνω από 70 ξενιστές

Τέλειο: Άνοιγμα πτερύγων 30-40 mm. Πτέρυγες καστανοκίτρινες.

Προνύμφη: πρασινοκαστανή, σε πλήρη ανάπτυξη μέχρι και 40 mm.

49

∆ιαχειμάζει:Πλαγγών στο έδαφος

Μέχρι και 30 cmΟκτώβριο-Νοέμβριο

Πρώτα ακμαία:Μάιος

Ωοτοκούν σε φύλλα και οφθαλμούς

Πρώτες προνύμφες

Προσβάλλουν τα χτένια, άνθηΌχι σημαντική προσβολή γιατί τα

καρποφόρα όργανα αναπληρώνονται από το φυτό

2η γενεά: ΙούλιοςΑύγουστος

Μέχρι και 1200 ωά/θήλυΠροσβάλλουν τα καρύδιαΜια προνύμφη προσβάλλει

>1 κάψαΟπές εξόδου και εισόδου

ορατές με αποχωρήματα

Άλλες 1-2 γενεέςΑυξάνουν σημαντικά

την προσβολήΙδιαίτερα σε όψιμες

φυτείες


Ενσωμάτωση υπολειμμάτων καλλιέργειας με όργωμαΠρώιμες σπορές, χρήση αποφυλλωτικών, επιταχυντικών της ωρίμανσης (Ethrel, Finish κα)

2. Βιολογική καταπολέμηση∆ιάφορα αρπακτικά (Chrysopidae, Nabidae κα)∆ιάφορα παρασιτοειδή (Ichneumonidae, Braconidae) και ωοπαρασιτοειδή (Trichogrammatidae) είναι πολύ αποτελεσματικάΠαθογόνα: B. thuringiensis (Bactospeine κα), NP virus, ΜύκητεςΗ βιολογική καταπολέμηση πιο εύκολη εδώ παρά στο ρόδινο, γιατί είναι εκτεθειμένο εκτός της κάψας

3. Χημική καταπολέμησηΧρειάζεται παρακολούθηση με φερομονικές παγίδες∆εν ψεκάζουμε ‘’προληπτικά’’Άκαιροι και άσκοποι ψεκασμοί μειώνουν τον αριθμό των ωφελίμων και δημιουργούν εξάρσεις άλλων εχθρών (αφίδων, τετρανύχων κα)Χρησιμοποιούμε πυρεθροειδή, endosylfan, methomyl, chlorpyrifos κα.Παθογόνα: B. thuringiensis (Bactospeine κα), NP virus, ΜύκητεςΨεκάζουμε στα πρώτα προνυμφικά στάδια (οι μεγάλες προνύμφες ανθεκτικές)Ανθεκτικό σε πολλά εντομοκτόνα(clorpyrifos, deltamethrin, cypermethrin)Ψεκάζουμε όταν υπάρχουν >5 προνύμφες στα 100 φυτάΣημαντική η παρουσία άλλων καλλιεργειών (αραβόσιτος, τομάτα κα)

4. Βιοτεχνολογική καταπολέμησηBoll-guard (ανθεκτικότητα)

50

Συνθήκες που ευνοούν το έντομοΉπιος και χωρίς πολλές βροχές χειμώναςΣημαντική μετανάστευσηΎπαρξη άλλων καλλιεργειών∆ροσερό καλοκαίριΆσκοποι ψεκασμοί

Aphis gossypii (Hemiptera: Aphididae)Αφίδα του βαμβακιού


Τέλειο: Μήκος 1.2-2 mm. Χρώμα κίτρινο έως καστανόμαυρο. Σιφώνια μαύρα κοντά.

51

∆ιαχειμάζει:Ως ωό (συνήθως)

Άνοιξη:γεννά αφίδες

(παρθενογεννετικά)

Προσβάλλουν τα νεαρά βαμβακόφυταΚατσάρωμαΜελίτωμα

Πρώτες αφίδες:Μάιο-Ιούνιο

ΑκολουθούνΠολλές γενεές μεπαρθενογέννεση

Βιολογικός κύκλος 8-10 ημ.Μέχρι και 60

γενεές το έτος

Εμφάνιση πτερωτώνΕπέκταση προσβολής

0

5

10

15

20

25

30

22/5 5/6 19/6 3/7 17/7 31/7 14/8 28/8 11/9 25/9 9/10

Αφίδες

/φύλλο

Αφίδες/φύλλο σε αγρό βάμβακος στο Πολυδάμειο Φαρσάλων (1998)

Πρώτηέξαρση

∆εύτερηέξαρση

Ψεκασμόςγια ρόδινο

Συνήθως οι εξάρσεις νωρίς την περίοδο ελέγχονται από τα ωφέλιμαΟι εξάρσεις αργά την περίοδο είναι συχνά αποτέλεσμα λανθασμένου ψεκασμού,

και προκαλούν σοβαρές ζημιές στην παραγωγή


Αρπακτικά (Coccinellidae, Syrphidae κα) και παρασιτοειδή (Aphidiinae, Aphelinidae) ελέγχουν ικανοποιητικά τον πληθυσμό, διότι βρίσκονται σε μεγάλους αριθμούς (αν δεν υπάρξει ψεκασμός)2. Χημική καταπολέμηση

Προληπτικά: επένδυση σπόρου (imidacloprid) ή χρήση διασυστηματικών κοκκωδών στη γραμμή σποράς (carbofuran κα) προστατεύουν για 1-2 μήνες (από το φύτρωμα)Κατασταλτικά: Ψεκασμός φυλλώματος (μόνο αν υπάρχουν >10 αφίδες/φύλλο και δεν καταγράφονται αρπακτικά/παρασιτοειδή): carbofuran, carbosulfan, chlorpyrifos κα.Από τα πιο ανθεκτικά έντομα στον κόσμο στα εντομοκτόνα

Ανθεκτικότητα του A. gossypii σε διάφορες δραστικές ουσίες

Fenvalerate*: 29000 φορέςImidacloprid*: 9 φορέςPirimicarb*: 78000 φορέςDeltamethrin: 30 φορέςΕndosulfan: 6 φορές

Στην Ελλάδα (*) έχουν βρεθεί πληθυσμοί που είναι ανθεκτικοί σε 39 συνολικά δραστικέςacephate, alpha-cypermethrin, bifenthrin, carbaryl, carbofuran, chlorpyrifos, cyfluthrin, cyhalothrin, cypermethrin, deltamethrin, demeton-S-methyl, diazinon, dichlorvos, dimethoate, endosulfan, endrin, esfenvalerate, fenpropathrin, fenvalerate, imidacloprid, lambda-cyhalothrin, lindane/BHC, malathion, methamidophos, methidathion, methomyl, oxydemeton-methyl, oxydeprofos, parathion, parathion-methyl, phosphamidon, pirimicarb, sulprofos, vamidothion, zeta-cypermethrin

Empoasca spp. (Hemiptera: Cicadellidae)Τζιτζικάκι(α) του βαμβακιού

∆ιάφοροι ξενιστές: βαμβάκι, καπνός, τομάτα, μελιτζάνα, καρότο, αυτοφυή κα.Ακμαίο: σφηνοειδές σχήμα, 1.5 mm, χρώμα υποπράσινο, ημιδιαφανείς πτέρυγεςΝύμφη: όπως και το ακμαίο. Χαρακτηριστικά πλάγιες κινήσεις.Κύρια είδη στην Ελλάδα: E. decedens και E. decipiens

52


Ποικιλίες βάμβακος με χνόωση στα φύλλα δεν προτιμώνται από τα τζιτζικάκια.Αζωτούχος λίπανση και υπερβολική ανάπτυξη τα ευνοεί.

2. Χημική καταπολέμησηΟι ψεκασμοί κατά των άλλων εχθρών θανατώνουν και τα Empoasca spp.∆εν υπάρχουν πολλοί φυσικοί εχθροί.

ΕΝΤΟΜΑ ΠΑΤΑΤΑΣ


Τηλ: 210-5294582

ΕΝΤΟΜΑ ΠΑΤΑΤΑΣ•Κύριοι εχθροίLeptinotarsa decemplineata (Coleoptera: Chrysomelidae): δορυφόρος της πατάταςPhthorimaea operculella (Lepidoptera: Gelechiidae): φθοριμαία της πατάταςΈντομα εδάφους (κυρίως Agriotes)Myzus persicae (Hemiptera: Aphididae) : πράσινη αφίδα του καπνού

•∆ευτερεύοντες εχθροίΈντομα φυλλώματος (Θρίπες, Αλευρώδεις, Τζιτζικάκια)Άλλα πολυφάγα λεπιδόπτερα (Αcherontia atropos)

Leptinotarsa decemlineata (Coleoptera: Chrysomelidae)δορυφόρος της πατάτας

Ολιγοφάγο, πατάτα, μελιτζάνα, τομάτα (Solanacea)

Τέλειο: Μήκος 10 mm. Χρώμα κίτρινο-πορτοκαλί, με 5 μαύρες γραμμές σε κάθε έλυτρο (decem-lineata)Προνύμφη: 10-15 mm, κοντόχονδρη, κυρτή, κόκκινη, με 2 μαύρες κηλίδες στα πλάγια κάθε κοιλιακού δακτυλίου

53

∆ιαχειμάζει:Τέλειο μέσα στο έδαφος

Άνοιξη:έξοδος ακμαίων

3 γενεές/έτος (συνήθως) Τρέφονται από το φύλλωμα


Εναποθέτουν τα ωά σε ομάδες 4-80 ωών στην κάτω επιφάνεια των φύλλων


Τρέφονται από τα φύλλα, σπανιότερα καρπούς (κυρίως στη μελιτζάνα)


Σε μικρό βάθος στο έδαφος στο θάλαμο νύμφωσης


2ης γενεάς


ΕμφάνισηΑκμαίων

3ης γενεάςΤα ακμαία της 3ης γενεάς

βγαίνουν από το έδαφος, τρέφονται για λίγες ημέρες και ξαναμπαίνουν σε βάθος 10-25 cm για διαχείμαση

1. Καλλιεργητικά μέτραΚαταστροφή ζιζανίων και κυρίως της αγριοτοματιάς, που παρέχει στο έντομο τροφή μέχρι να εμφανιστούν τα φυτά πατάτας


2. Βιολογική καταπολέμησηΜπορεί να εφαρμοστεί το σκεύασμα που περιέχει τον κρύσταλλο της δ-ενδοτοξίνης του Bacillus thuringiensis subsp. tenebrionis (Novodor)

3. Χημική καταπολέμησηΕπέμβαση με τις πρώτες προσβολές, με εντομοκτόνα επαφής και στομάχου, όπως deltamethrin, carbaryl, endosulfan, malathion καΠολύ ανθεκτικό σε μεγάλο αριθμό δραστικών ουσιών (41 έως σήμερα):

Aldicarb, aldrin, azinphos-methyl, Bacillus thuringiensis CryIIIA,carbaryl, carbofuran, cartap, chlordane, chlorfenvinphos, cloethocarb,cypermethrin, DDT, deltamethrin, dieldrin, dioxacarb, endosulfan,endrin, esfenvalerate, fenvalerate, hydrogen cyanide, imidacloprid,lindane/BHC, malathion, methamidophos, methidathion, methoxychlor,monocrotophos, oxamyl, parathion, parathion-methyl, permethrin,phorate, phosmet, phoxim, propoxur, quinalphos, rotenone,tetrachlorvinphos, thiamethoxam, toxaphene, trichlorfon

Phthorimaea operculella (Lepidoptera: Gelechiidae)φθοριμαία ή σκουλήκι της πατάτας

Ολιγοφάγο, Solanacea κυρίως πατάτα, καπνόΤέλειο: άνοιγμα πτερύγων 12-17 mm, μήκος 8-9 mm, τεφρό με κροσσούς στις πτέρυγεςΠρονύμφη: 10-16 mm, λευκή-ρόδινη

∆ιαχειμάζει:ΑνεπτυγμένηΠρονύμφη

Άνοιξη:έξοδος ακμαίων

Στο έδαφος κάτω από υπολέίμματα ή και στην αποθήκη



Εναποθέτουν τα ωά στα φύλλα, τους βλαστούς ή τους κονδύλους που εξέχουν από το έδαφος


Τρέφονται από τα φύλλα (ορύσσουν στοές), τους βλαστούς και τους κονδύλους (αργότερα)Η ζημιά συνεχίζεται και στην

αποθήκη


Έδαφος εκτός του κονδύλου

54

1. Καλλιεργητικά μέτραΑγρός: Φύτευση υγιών (μη προσβεβλημένων) κονδύλων.Φύτευση, σκάλισμα κτλ. χωρίς να εξέχει το πάνω μέρος του κονδύλου από το έδαφος (προσφέρεται για ωοτοκία)Ρωγμές στο έδαφος ευνοούν την είσοδο των προνυμφώνΚαταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειαςΑποθήκη: αποφυγή αποθήκευσης προσβεβλημένων κονδύλων


2. Χημική καταπολέμησηΑγρός: Ψεκασμός με deltamethrin, endosulfan, diazinon,

methomyl κα. Παρακολούθηση πτήσης με φερομονικές παγίδεςΑποθήκη: δάπεδο-τοίχοι να ψεκάζονται με pyrimiphos-methyl κα., Χρήση καπνιστικών εντομοκτόνων (φωσφίνη κτλ.)Τοποθέτηση των κονδύλων στα ψυγεία σταματά την προσβολή, αλλά χρειάζονται μήνες για να θανατωθεί το έντομο (ανθεκτικό σε χαμηλές θερμοκρασίες)

ΕΝΤΟΜΑ ΚΑΠΝΟΥ


Τηλ: 210-5294582

ΕΝΤΟΜΑ ΚΑΠΝΟΥ

•Κύριοι εχθροίMyzus persicae (Hemiptera: Aphididae) : πράσινη αφίδα του καπνού και της ροδακινιάς

•∆ευτερεύοντες εχθροίΈντομα φυλλώματος (Θρίπες, Αλευρώδεις, Τζιτζικάκια)Άλλα πολυφάγα λεπιδόπτεραEpithrix hirtipennis (ψύλλος)

Myzus persicae (M. nicotianae) (Hemiptera: Aphididae)πράσινη αφίδα του καπνού και της ροδακινιάς


Τέλειο: Μήκος 2 mm. Χρώμα κίτρινο, κόκκινο, πράσινο. Σιφώνια μακριά, με σκοτεινή περιοχή (patch) στην κοιλία (διαφορά από A. gossypii)

A. gossypii vs. M. persicae

55

∆ιαχειμάζει:Ολοκυκλικά ή Ανολοκυκλικά

Άνοιξη:γεννά αφίδες

(παρθενογεννετικά)

Προσβάλλει από τα σπορεία>5 γενεές το έτοςΑνθεκτικό στο ψύχος και στις

υψηλές θερμοκρασίες (5 -30 οC)Στους 22 oC ζουν 25 ημ. και

γενούν 60 νύμφες

Σοβαρές προσβολέςαπό νωρίς + πτερωτά

>5 γενεές το έτοςΑνθεκτικό στο ψύχος και στις υψηλές

θερμοκρασίες (5 -30 οC)Στους 22 oC ζουν 25 ημ. και γενούν 60 νύμφεςΠροσβολή άμεση, έμμεση (μελίτωμα)Μεταδίδει πάνω από 100 ιώσεις

Βιολογικός κύκλος αφίδας

Ολοκυκλικός(υπάρχει και εγγενής

αναπαραγωγή)

Ανολοκυκλικός(δεν υπάρχει εγγενής

αναπαραγωγή)Αυτόοικος(ένας ξενιστής)

Ετετόοικος(πολλοί ξενιστές)

Βιολογικός κύκλος ολοκυκλικής αφίδας Ωό

Θεμελιωτικήαφίδα

Θεμελιογενήςγενεά

Παρθενογεννετικέςγενεές

Πτερωτάάτομα

Φυλογόνοςγενεά

Έμφυλαάτομα

Προσβολή σε φύλλα καπνού1. Καλλιεργητικά μέτρα

Η προσβολή αρχίζει από τα σπορεία: κάλυψη-προστασία σπορείων. Καταστροφή ζιζανίων.


2. Βιολογική καταπολέμησηΠολλοί οι φυσικοί εχθροί (αρπακτικά και παρασιτοειδή). Έλεγχος και αξιολόγηση της παρουσίας τους. Επιλογή εντομοκτόνων που κατά το δυνατόν δεν τα βλάπτουν.ΠαρασιτοειδήAphidiinaePraon volucreAphidius colemaniΑρπακτικάCoccinelliidaeCoccinella 7-punctataHarmonia axyridisHippodamia spp.SyrphidaeChrysopidaeMiridae

3. Χημική καταπολέμησηΚοκκώδη διασυστηματικά κατά τη σπορά.Ψεκασμός με διάφορα εντομοκτόνα (imidacloprid, acetamiprid κα).Ελέγχουμε εβδομαδιαία τα φυτά. Επέμβαση όταν διαπιστωθεί ότι πάνω από το 10 % των φυτών έχει τουλάχιστον ένα φύλλο με πάνω από 50 αφίδες.Πολύ μεγάλος βαθμός ανθεκτικότητας ακόμα και σε νέες δρασικές ουσίες (νεονικοτινοειδή).68 δραστικές (έως σήμερα):acephate, azinphos-ethyl, azinphos-methyl, bromophos, carbaryl, carbofuran, chlordane, cyfluthrin, cypermethrin, DDT, deltamethrin, demephion, demeton, demeton-S-methyl, diazinon, dichlorvos, dimethoate, dioxacarb, disulfoton, disulfoton sulphone, endosulfan, endothionethiofencarb, fenitrothion, fenthion, fenvalerate, formothion, heptenophos, isofenphos, isolan, leptophos, lindane/BHC, malathion, menazon, mephosfolan, methamidophos, methidathion, methomyl, mevinphos, monocrotophos, naled, neopynamin, omethoate, oxydemeton-methyl, oxydeprofos, oxydisulfoton, paraoxon, parathion, parathion-methyl, permethrin, phenothrin-d, phenthoate, phorate, phosalone, phosmet, phosphamidon, pirimicarb, propoxur, prothoate, quinalphos, ronnel, sulfotep, tetrachlorvinphos, thiocarboxime, thiometon, thionazin

Thrips tabaci (Thysanoptera: Thripidae)κν. Θρίπας του καπνού και του βαμβακιού

Τέλειο: 1 mm, κιτρινο-καστανό, επίμηκες έτος. Νύμφη: υπόλευκη με κόκκινο-καστανούς οφθαλμούς

56

∆ιαχειμάζει:Ακμαίο σε αυτοφυή

υπολείμματα

Τοποθετεί ωάστην κάτω επιφάνεια

των φύλλων

>5 γενεές το έτοςΑναπτύσσει εύκολα μεγάλους πληθυσμούςΜειώνεται η αξία των καπνώνΠροκαλεί κηλίδες, καθυστέρηση βλάστησης,

σχίσιμο φύλλωνΜεταδίδει τον Tomato spot wilt virus (TSWV)

Προσβολή φύλλου από θρίπα. 1. Καλλιεργητικά μέτραΚαταστροφή ζιζανίων και υπολειμμάτων καλλιέργειας. Η προσβολή αρχίζει από τα σπορεία (προστασία, κάλυψη).


2. Βιολογική καταπολέμησηΠολλά τα αρπακτικά (έντομα και ακάρεα)AnthocoridaePhytoseidae

3. Χημική καταπολέμησηΠαρακολούθηση από τα σπορεία (δειγματοληψία, μπλε και πράσινες κολλητικές παγίδες).Στα σπορεία ψεκασμός κάθε 4 ημέρες από το αδέλφωμα μέχρι τη μεταφύτευση (methamidophos, acephate, fenvalerate κα).Κατά τη μεταφύτευση κοκκώδη στη γραμμή σποράς (carbofuran, aldicarb κα) ή ψεκασμός

Epithrix hirtipennis (Coleoptera: Chrysomelidae)κν. ψύλλος

Τέλειο: Καστανόμαυρο, 2 mm, τριχωτό με μεγάλους οπισθίους μηρούς Νύμφη: υπόλευκη με καστανή κεφαλή, μέχρι 4 mm

Προσβολή σε φύλλα καπνού

57

Βιολογία-Καταπολέμηση

∆ιαχειμάζει ως τέλειο σε φυτικά υπολείμματα πλησίον (ή στις άκρες) του χωραφιού.Εμφανίζεται την άνοιξη και ωοτοκεί στο έδαφος.Τα τέλεια δημιουργούν τις οπές στα φύλλα, αρχίζοντας από την κάτω επιφάνεια.Κάθε τέλειο καταναλώνει όσο 10 φορές το βάρος του την ημέρα.Οι προνύμφες τρέφονται από τις ρίζες του καπνού.3-4 γενιές το έτος, δραστηριότητα Απρίλιο-Σεπτέμβριο (καθόλη την περίοδο). Η προσβολή αρχίζει από τα σπορεία, αμέσως μετά το φύτρωμαΠροστασία-Κάλυψη σπορείων. Καταστροφή ζιζανίων και υπολειμμάτων.∆ιασυστηματικά εντομοκτόνα εδάφους (carbofuran κα), λιγότερο με ψεκασμούς φυλλώματος (πυρεθροειδή).

ΕΝΤΟΜΑ ΠΟΟ∆ΩΝ-ΠΟΛΥΦΑΓΑ ΕΝΤΟΜΑ



Anacridium aegyptium (Orthoptera: Acrididae)καστανή ακρίδαΠολυφάγοΜια γενεά το έτος (Μάιο-Ιούνιο εμφάνιση ακμαίων)Μεταναστευτικό (μεταναστεύει από Β. Αφρική)Τέλειο: Μήκος 7-8 cm, με καστανό χρώμα, ισχυρούς μηρούς, «αγκαθωτές κνήμες»Νύμφη: όπως το ακμαίο, χωρίς (πλήρως ανεπτυγμένες) πτέρυγεςΚατατρώγει τα πράσινα μέρη των φυτώνΣε σμήνη κατά την αγελαία φάσηΑντιμετώπιση: ψεκασμοί καλύψεως (πυρεθροειδή κα) ή περιφερειακοί ψεκασμοί

340

COELIFERA∆ύο οικογένειεςσημαντικές για τη

γεωργία

ACRIDIDAE

CATANTOPIDAEACRIDIDAE

ΑκρίδεςΜεταναστευτικά είδηΗμερόβια, διαχειμάζουν ως ωά στο

έδαφοςΕισβάλλουν μαζικά στις

καλλιέργειες σε μεγάλες ομάδεςδισεκατομμυρίων ατόμων (‘’νέφη’’,σμήνη)Η ζημιά μπορεί να πάρει και τη

μορφή θεομηνίας σε μεγάλεςεκτάσεις, πολλών τετρ. χιλιομέτρων(‘’πληγή του Φαραώ’’)

Dociostaurus maroccanus

CATANTOPIDAE

Παρόμοια βιολογία και σημασία με ταAcrididaeΦέρουν στο πρόνωτο το κωνικό φυμάτιο

(μορφολογική διαφορά με Acrididae)∆ιέρχονται δύο φάσεις (και τα

Acrididae και τα Catantopidae):Μονήρης φάση: τα άτομα ζουν μόνα

τους και δεν μετακινούνται πολύ, είναινωχελικάΑγελαία φάση: τα άτομα ζουν σε σμήνη,

πετώντας ή βαδίζοντας μαζικά σεσταθερή κατεύθυνση προσανατολιζόμενααπό τον ήλιο. Την νύκτα στέκονται σεακινησία στα φυτά. Ποτέ ένα άτομο δεναποχωρίζεται το σμήνος του. Αντοποθετήσουμε ένα άτομο της μονήρουςφάσης σε σμήνος, τότε αυτό δενενσωματώνεται και φεύγει

Calliptamus italicus

58

Vanessa cardui (Lepidoptera: Nymphalidae)Σταυρανθή (κυρίως αγκινάρα, και κάποια αυτοφυή)2-3 γενεές ανά έτος (άνοιξη οι πιο σημαντικές ζημιές)Μεταναστευτικό: άνοιξη από τη Β. Αφρική προς την Ευρώπη, φθινόπωρο προς την αντίθετη κατεύθυνσηΣημαντική η παρουσία Silybum spp.Τέλειο: Άνοιγμα πτερύγων 5-7 cm, με καστανό χρώμα, πορτοκαλί-καστανό, μετ «τεθλασμένες» πτέρυγες»Προνύμφη: καστανή, μέχρι 6 cm, θυσσάνους τριχώνΠροσβάλλει τα φύλλα (συχνά και τις κεφαλές), σκελετοποιώντας ταΕμφανίζεται μαζικά την άνοιξηΑντιμετώπιση: ψεκασμοί καλύψεως, ζιζανιοκτονία

Nezara viridula (Hemiptera: Pentatomidae)πράσινη βρωμούσαΠολυφάγοΜια γενεά το έτος (άνοιξη εμφάνιση ακμαίων), συχνά και 2Παρόμοια βιολογία με τα άλλα Pentatomidae (μεταναστευτικό)Τέλειο: Μήκος 1 cm, με πράσινο χρώμα, μικρό θυρεόΝύμφη: όπως το ακμαίο, με κοντές πτέρυγες και στίξηΠροσβάλλει καρπούς (κυρίως) προκαλώντας κηλίδες-μεταχρωματισμούςΑντιμετώπιση: ψεκασμοί με την εμφάνιση (πυρεθροειδή κα)

59

Autographa gamma (Lepidoptera: Noctuidae)

Πολυφάγο4-5 γενεές/έτοςΜεταναστευτικό (άνοιξη από παραμεσόγειες περιοχές προς βορά, φθινόπωρο αντίστροφα)Τέλειο: Άνοιγμα πτερύγων 5 1 cm, με τεφρό χρώμα, με λευκή ζώνηΠρονύμφη: πράσινη με αχνή νωτιαία ραγή, 5 cmΠροσβάλλει φύλλα βλαστούς (σολανώδη κα)Αντιμετώπιση: παρόμοια με τα άλλα πολυφάγα

Pieris brassicae και P. rapae (Lepidoptera: Pieridae)πιερίδεςCruciferae4-5 νενεές το έτος, διαχειμάζουν ως νύμφεςΜεταναστευτικό (όπως τα παραπάνω)Τέλειο: Άνοιγμα πτερύγων 4-6 cm, λευκό χρώμα, με τρεις κηλίδες στο θήλυΠρονύμφη: καστανή-κίτρινη, με χνόωσηΠροσβάλλει τα φύλλα (σκελετοποιεί τα πράσινα μέρη), το P. brassicae σε ομάδες, το P. rapae μεμονωμέναΑντιμετώπιση: ψεκασμοί με την εμφάνιση (πυρεθροειδή κα), ζιζανιοκτονία (σημαντική η παρουσία σταυρανθών)

Gryllotalpa grylloalpa (Orthoptera: Gryllotalpidae)κρεμυδοφάγος, κολοκυθοκόφτης, πρασσάγγουραςΠολυφάγο1 γενεά/έτος ή ανά 2 έτηΈντομο εδάφους (προσβάλλει το υπόγειο μέρος των φυτών: κονδύλους, βολβούς, ρίζες κα., οσύσσει στοές στο έδαφος)Τέλειο: 7-10 cm, καστανό, με κοντά ψευδέλυτρα, με σκαπτικά τα πρόσθια πόδιαΝύμφη: όπως το ακμαίο με πολύ κοντές πτέρυγεςΣυχνά ζει 2 έτη, 1 ως νύμφη και 1 ως ακμαίοΝυκτόβιο, ευνοείται από εδαφική υγρασίαΑντιμετώπιση: εντομοκτόνα εδάφους (chlorpyriphos κα), πιτυρούχα δολώματαΗ προσβολή εξελίσσεται κατά κηλίδες

Melolontha melolontha (Coleoptera: Scarabaeidae)μηλολόνθηΠολυφάγο1 γενεά ανά 3-4 έτηΈντομο εδάφους (προσβάλλει το υπόγειο μέρος των φυτών στο στάδιο της προνύμφης)Τέλειο: 2-4 cm, μαύρο πρόνωτο, καστανά έλυτρα, καστανές ελασματοειδείς κεραίεςΠρονύμφη: υπόλευκη, κεκκαμένηΤο ακμαίο βρίσκεται στα δένδρα (δεν προκαλεί οικονομική ζημιά)Αντιμετώπιση: όπως και στο G. gryllotalpa

Polyphylla phyllo και Anoxia spp.(Coleoptera: Scarabaeidae)

Παρόμοια βιολογία και ζημιές με την μηλολόνθηP. phylloΤέλειο: 2-4 cm, έλυτρα με στίξηAnoxia spp. Τέλειο: γραμμές στα έλυτρα

60

ΕΝΤΟΜΑ ΑΝΘΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ-ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ



ΕΝΤΟΜΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ

•Κύριοι και ∆ευτερεύοντες εχθροίTuta absoluta (Lepidoptera: Gelechiidae):τούταLyriomyza trifolii (Diptera: Agromyzidae):λυριόμυζα, φιδάκιTrialeurodes vaporariorum, Bemisia tabaci (Hemiptera: Aleyrodidae):Αλευρώδης (-δεις)Άλλοι εχθροί (αναφέρθηκαν στις προηγούμενες καλλιέργειες)

Tuta absoluta (Lepidoptera: Gelechiidae)τούταΤομάτα και άλλα Solanaceae (πιπεριά, πατάτα, μελιτζάνα και αυτοφυή)Πολλές γενεές το έτος (10-12)Τέλειο: Μήκος 3-5 mm, με τεφρό χρώμαΠρονύμφη: μέχρι 1 cm, κίτρινο-πράσινο σώμα, με χαρακτηριστική διακοπτόμενη «γραμμή» μετά την κεφαλήΝύμφη (πλαγγών): καστανή, 1 cm

∆EN∆ΙΑΧΕΙΜΑΖΕΙ!!!

Πολλές γενεέςανά έτος

∆ιαχειμάζει σε διάφορα στάδια (ωό, πλαγγών, ακμαίο)Στη Μεσογειακή λεκάνη

δεν διαχειμάζει, έχει συνεχή παρουσία όλο το έτος

10-12 γενεές/έτος>70 ημέρες στους

14 οC 24 ημέρες στους 27 οC

300 ωά/θήλυ

Αυτοφυή

Σημαντική η παρουσία αυτοφυών μέσα και περιμετρικά στο θερμοκήπιο (Solanaceae: Datura, Solanum)

Προσβολές

Στοές στα φύλλα (φυλλορύκτης)Στοές στους καρπούς

(αρχικά εξωτερικά), συχνά φαίνονται και τα περιττώματαΚαι σε ώριμους και σε

μη ώριμους καρπούς


2. Βιοτεχνική καταπολέμησηΠαρεμπόδιση της συνεύρεσης των δύο φύλων (mating disruption) και μαζική παγίδευση

1. Βιολογική καταπολέμησηΜπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα σκευάσματα που βασίζονται στο Bacillus thuringiensis. Επίσης, ωοπαρασιτοειδή (Trichogrammatidae) και αρπακτικά (Nesidiocoris tenuis)

61

3. Χημική καταπολέμηση1η γενεά

Χρειάζεται αντιμετώπιση και αυτής της γενεάς, γιατί προσβάλλει τους νεαρούς καρπούςΜετά το μέγιστο των συλλήψεων στις παγίδες, επεμβαίνουμε με ένα

ρυθμιστή ανάπτυξης (diflubenzuron, lufenuron, flufenoxuron κα) ή άλλα εντομοκτόναΕίναι σημαντικό να θανατωθούν οι προνύμφες πριν εισέλθουν στον καρπό

2η γενεάΟμοίως, και για τι δεύτερη γενεά (που είναι και η πιο σημαντική) θα πρέπει

να γίνει αντιμετώπιση με βάση τις συλλήψεις στις παγίδες (ρυθμιστές ανάπτυξης, σκευάσματα εντομοπαθογόνων ιών κα)Ρυθμιστές: κατά την αύξηση των συλλήψεων

fenoxycarb: κατά το μέγιστο (μέχρι 2-3 ημέρες μετά), για ωοκτόνο δράση (και προνυμφοκτόνο)Άλλοι ρυθμιστές: κατά το μέγιστο (όχι ωοκτόνος δράση)Παρέχουν ικανοποιητική προστασία για μεγάλο χρονικό διάστημα (συχνά

>3 εβδομάδες)Προνυμφοκτόνα μετά το μέγιστο (μέχρι 5 ημέρες από το μέγιστο, δηλαδή

κατά την εκκόλαψη). Να δίδεται έμφαση σε σκευάσματα χαμηλής τοξικότητας για τον άνθρωπο

Σκευάσματα ιώνΟ ψεκασμός να επαναλαμβάνεται μετά από 7-12 ημέρες

3. Καλλιεργητικά-μηχανικά μέτραΗ αντιμετώπιση των ζιζανίων, και ιδιαίτερα της ντάτουρας

(τάτουλα) και της αγροντοματιάς, αποτελεί απαραίτητο μέρος της καταπολέμησηςΧρησιμοποίηση διχτυών σε θύρες παράθυρα για την αποφυγή

εισόδου

4. Χημική καταπολέμησηΨεκασμοί

Το είδος αυτό είναι γενικά δύσκολο στην αντιμετώπιση, διότι:Έχει πολλές γενεές (χρειάζονται πολύ συχνά ψεκασμοί)Προσβάλλει καθ’ όλο το έτοςΒρίσκεται μέσα στους ιστούς που προσβάλλει

Παρακολούθηση της πτήσεις των ακμαίων με φερομονικές παγίδεςΧρειάζεται επέμβαση νωρίς την περίοδο (όταν οι πληθυσμοί είναι

ακόμα χαμηλοί)Μόνο ελάχιστα εντομοκτόνα είναι αποτελεσματικά (spinosad,

indoxacarb)

Bemisia tabaci (Hemiptera: Aleurodidae)κν. Αλευρώδης

Πολυφάγο: βαμβάκι, καπνός, λαχανοκομικά, αυτοφυήΑκμαίο: 1-1.4 mm, σώμα καλύπτεται από λευκές πτέρυγες Νύμφη: 1 mm, ελλειψοειδής (ημι) διαφανής

Προσβολή από B. tabaci.

62

Βιολογικός κύκλος B. tabaci στους 26 οC

Ακμαίο 16 ημ.

Ωοτοκία 10 ημ. Εναποθέτει 200-300 ωά στην κάτω

επιφ. των φύλλων

1ο νυμφικό στάδιο: 5 ημ.

2ο νυμφικό στάδιο: 4 ημ.3ο νυμφικό

στάδιο: 4 ημ.4ο νυμφικό στάδιο: 4 ημ.

Pupa: 3 ημ.

∆ιαχειμάζει ως ενήλικο σε αυτοφυή

7-8 γενεές στην Ελλάδα

Νύμφες κινητές μέχρι έναρξηδιατροφής

∆ύο αλευρώδεις:

Trialeurodes vaporarium

Bemisia tabaci

∆ύο αλευρώδεις: Ζημιές από τον αλευρώδη

Μελιτώματα, καπνιά, υποβάθμιση ποιότητας.Tomato yellow leaf curl virus, TYLCVCucumber vein yellowing virus, CVYVTomato mottle geminivirus (ToMoV)Biotype A, B, Qsilverleaf disorder squash symptom

Συμπτώματα προσβολής από B. tabaci 1. Καλλιεργητικά μέτραΚαταστροφή ζιζανίων και υπολειμμάτων καλλιέργειας. Σημαντική η ύπαρξη άλλων καλλιεργειών στην περιοχή.


2. Βιολογική καταπολέμησηΠολλοί οι φυσικοί εχθροί (αρπακτικά και παρασιτοειδή).ΠαρασιτοειδήAphelinidaeΑρπακτικάCoccinelliidaeMiridae

63

Παρασιτοειδές Encarsia sp. Ημίπτερο Geocoris sp.

Κολεόπτερο Delpastus pusillus

Φυσικοί εχθροί αλευρωδών Παρασιτοειδή Υμενόπτερα, Αρπακτικά Κολεόπτερα και Ημίπτερα

Βιολογικός κύκλος του Eretmocerus eremicus

(Aphelinidae)

Έξοδος ακμαίου

Ωοτοκία στη νύμφη

Προνύμφη του παρασιτοειδούς μέσα στην νύμφη

3. Χημική καταπολέμησηΟ καπνός είναι λιγότερο ευαίσθητος σε σύγκριση με άλλους ξενιστές (βαμβάκι, τομάτα κτλ.).Κατά τον έλεγχο χρειάζεται να ελέγχουμε και τις γειτονικές καλλιέργειες, γιατί συχνά μεγάλοι πληθυσμοί παρατηρούνται όταν αυτές σταματήσουν.Όταν οι πληθυσμοί είναι υψηλοί (αρχή παρουσίας μελιτώματος) ψεκασμός με pirimicarb, πυρεθροειδή, chlorpyrifos κα.

Lyriomyza trifolii (Diptera: Agromyzidae)λυριόμυζα, φιδάκι, σιδηρόδρομοςΕξαιρετικά πολυφάγο, κυρίως σε:

SolanaceaeAsteraceaeπολλά αυτοφυή διαφόρων οικογ.

Τέλειο: Μήκος 1.3-2.3 mm, κεφαλή, θυρεός και πόδες κίτρινα, υπόλοιπο σώμα καστανόΠρονύμφη: ακέφαλη άποδη, λευκη-κίτρινη, μέχρι 3 mmΠροσβάλλει ως φυλλορύκτης, κάνοντας στοές στα φύλλαΜειώνει τη φωτοσυνθετική δραστηριότηταΣύντομος βιολογικός κύκλος (1-2 εβδ.) πολλές γενεές το έτος, νύμφωση στο έδαφοςΨεκασμοί νωρίς την περίοδο (βλ. παραπάνω)

378

Lyriomyza vs Tuta

64

ΕΝΤΟΜΑ ΠΕΥΚΗΣ (αστικού πρασίνου)•Κύριοι εχθροίThaumetopoea pityocampa (Lepidoptera: Thaumetopoeidae):κάμπια της πεύκηςMarchalina hellenica (Hemiptera: Margarodidae):βαμβακάδα, βαμβακίαση

Thaumetopoea pityocampa (Lepidoptera: Thaumetopoeidae)κάμπια της πεύκης

PinusΤέλειο: Μήκος 3-4 cm, με υπόλευκες πρόσθιες πτέρυγες με γραμμέςΠρονύμφη: μέχρι 5 cm, κίτρινο-μαύρο, με χαρακτηριστικούς θυσσάνους τριχών

ΧειμώναςΦεβρουάριος-

Μάρτιος

Είναι δραστήριο και κατά το χειμώνα, προσβάλλοντας φύλλα (βελόνες)Βρίσκεται ως προνύμφη

μέσα στις «φωλιές»

«Λιτανεία»Προνύμφες

τελευταίου σταδίουΗ έξοδος λαμβάνει

χώρα νωρίτερα σε μεγαλύτερα υψόμετρα

Άνοιξη

Νύμφωση στο έδαφοςΣε χωμάτινο κελίΠαραμένει για πολλούς μήνες

Ιούλιος-Αύγουστος

Εμφάνιση ακμαίωνΣύζευξη

Αύγουστος-Νοέμβριος

Τα γονιμοποιημένα θήλεα ωοτοκούνΩοτοκίες σε «κυλίνδρους»

στις βελόνεςΗ εμφάνιση των ακμαίων

γίνεται σταδιακά μέχρι τον Νοέμβριο

Έξοδος νεαρώνπρονυμφών

Τρέφονται από τις βελόνεςΣυχνά και κλαδίσκους

∆ημιουργία«φωλιάς»

Ζημιές που προκαλούνται από το T. pityocampaΆμεση ζημιά

Κατατρώγει τις βελόνες, και κλαδίσκουςΣε περιπτώσεις έντονης προσβολής, καχεξία, παρακμή και ξήρανση

ολόκληρου του δένδρου (κυρίως σε νεαρά δένδρα)

Ρύπανση στο αστικό περιβάλλονΙδιαίτερα κατά την εποχή της «λιτανείας» το αστικό περιβάλλον

(πάρκα, πλακόστρωτα κτλ.) ρυπαίνονται από τις προνύμφες, που συχνά θανατώνονται

Έμμεσες ζημιέςΈντονος κνησμός από τα παράγωγα (κυρίως τις εκκρίσεις) των

προνυμφών (κυρίως μέσα στις «φωλιές»)Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται (μετά από επαφή ή εισπνοή)

έντονο αλλεργικό σοκ, δύσπνοια, δερματίτιδες, ρινίτιδες κα (πολύ συχνά σε παιδιά)

65


Μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα σκευάσματα που βασίζονται στο Bacillus thuringiensis. Επίσης, παρασιτοειδή (Trichogrammatidae κα)

2. Μηχανικά μέτραΑπομάκρυνση των φωλιώνΜπορούν να καούνΠολύ καλή μέθοδος στο αστικό πράσινο (χρειάζεται

εξειδικευμένο προσωπικό, με προστασία)

3. Χημική αντιμετώπιση∆ύσκολη λόγω:

Μεγάλου ύψους των δένδρων∆εν υπάρχουν πολλά εντομοκτόνα που μπορούν να

χρησιμοποιηθούν στο αστικό πράσινοΧρησιμοποιούνται (εκτός από αυτά που βασίζονται στο B-

t) ρυθμιστές ανάπτυξης (diflubenzuron κα)Χρειάζεται και εδώ εξειδικευμένο προσωπικό και

μηχανήματαΣημαντικός παράγοντας η επέμβαση κατά την «κρίσιμη

περίοδο» (νεαρές προνύμφες) και όχι αργότερα (κατά την «λιτανεία»)Παρακολούθηση της πτήσης με φερομονικές παγίδεςΠαρακολούθηση της ωοτικίας και εκκόλαψης (δείγματα)

Marchalina hellenica (Hemiptera: Margarodidae)βαμαβακάδα της πεύκης, βαμβακίαση

ΠεύκηΤέλειο: Μήκος 1.5-3.5 mm, κίτρινο, καλυμένο με άφθονα κηρώδη νημάτιαΕκκρίνει άφθονο μελίτωμα (και καπνιά)Μυζεί τους κλάδους και προκαλεί ξήρανση«Ωφέλιμο» για τη μελισσοκομίαΡυπογόνο (λόγω μελιτώματος) στο αστικό πράσινοΆλατα καλίου (Savona), ρυθμιστές ανάπτυξης (pyriproxifen), έλαια κα.∆ύσκολο στην αντιμετώπιση, λόγω παρουσίας νηματίων και μελιτώματοςΚαραντίνας σε πολλές χώρες

66

ΕΝΤΟΜΑ ΦΟΙΝΙΚΟΕΙ∆ΩΝ(αστικού πρασίνου)

•Κύριοι εχθροίRhynchophorus ferrugineus (Coleoptera: Curculionidae):κρυγχοφόρος ή σκαθάρι του φοίνικα∆ιάφορα μυζητικά είδη

Trhynchophorus ferrugineus (Coleoptera: Curculionidae)ρυγχοφόρος ή σκαθάρι του φοίνικαΦοινικοειδήΤέλειο: Μήκος 3-4 cm, με κόκκινο-καστανό χρώμα, ρύγχος κηλίδες στο πρόνωτοΠρονύμφη: υπόλευκη (αρχικά)-καστανή (αργότερα), μέχρι 5 cm, ακέφαλη, άποδη∆ιαπιστώθηκε για πρώτη φορά στην Κρήτη το 2005 (φοίνικες από Αίγυπτο)

∆ιαχειμάζειως νύμφη

Άνοιξη

Στο έδαφος, μέσα και έξω από το δένδροΣυχνά συναντάται το

χειμώνα και στα άλλα στάδια ανάπτυξης

Το θήλυ γεννά 300 ωά σε πληγές και οπές του δένδρουΕκκόλαψη ταχύτατη

(2-5 ημέρες)

Προνύμφες

Οι προνύμφες εισέρχονται στο ξύλο και δημιουργούν στοά

Νύμφωση

Νύμφωση στο έδαφος (μέσα και έξω από το δένδρο)Βιολογικός κύκλος 4 μήνες1-3 γενεές ανά έτος

Ζημιές που προκαλούνται από το R. ferrugineus

Η προσβολή ξεκινά από την κορυφή του δένδρου, όπου ωοτοκούν τα ακμαία (στη βάση των νεαρών φύλλων)Αρχικά οι προνύμφες τρέφονται με μαλακές

ίνεςΛίγο πριν τη νύμφωση, οι προνύμφες

εισέρχονται στην «καρδιά» του ξύλου και δημιουργούν στοά προς τα κάτω, που συχνά ξεπερνά και το 1 mΑπώλεια των φύλλων και σήψη των δένδρωνΗ ζημιά είναι ορατή μόνο όταν είναι «αργά»

67

Καταπολέμηση1. ∆ιάφορα μέτραΑναφέρεται ότι ορισμένα είδη φοινικοειδών είναι ανθεκτικά (Wasingtonia robusta και Chamaerops humilis)

2. Χρήση παγίδωνΥπάρχουν ορισμένες συσκευές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μαζική παγίδευση των ακμαίων (μέτρια αποτελέσματα)

3. Χημική καταπολέμησηΤα μέχρι σήμερα διαθέσιμα χημικά μέσα δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν επαρκώς το έντομοΣυχνά, προτείνονται ριζοποτίσματα (π.χ. imidacloprid κα) καθώς και ψεκασμοί καλύψεωςΗ πιο ασφαλής μέθοδος (οδηγία υπουργείου, και με βάση την φυτοϋγειονομική νομοθεσία):

Ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος καταπολέμησης είναι η κοπή όλων τωνπροσβεβλημένων φοινικόδενδρων από τη βάση και η καταστροφή τους σε αρχικό στάδιο τηςπροσβολής πριν την έξοδο των ακμαίων και την αναπαραγωγή τους.

Οι προσβεβλημένοι φοίνικες πρέπει να ανοίγονται στα δύο (στη μέση) και νακαταστρέφονται όλα τα βιολογικά στάδια του εντόμου. Πρέπει να γίνεται κάψιμο της κόμηςτου δέντρου καθώς και τεμαχισμός του κορμού και κάψιμο των τεμαχίων.

ΕΝΤΟΜΑ ΣΥΚΙΑΣ•Κύριοι εχθροίHomotoma ficus (Homoptera: Psyllidae)ψύλλα της συκιάςCeratitis capitata (Diptera: Tephritidae)μύγα της Μεσογείου

•∆ευτερεύοντες εχθροίBlastophaga psenes (Hymenoptera: Agaonidae)ψήναςCeroplastes rusci (Homoptera: Coccidae)κηροπλάστης ή ψώρα της συκιάςάλλα (φυλλοφάγα κα) είδη

Ceroplastes rusci (Hemiptera: Coccoidea)κηροπλάστης

Πολυφάγο (αυτοφυή, δενδρώδη) >70 ξενιστέςΤο σώμα του θήλεος καλύπτεται από κερί (3-6 mm διάμετρος), σφαιρικό σχήμα, κοκκινωπό χρώμα∆ιαχειμάζει ως ακμαίοΈξοδος νεαρών νυμφών νωρίς την άνοιξη2-3 γενεές/έτοςΑναπτύσσει μεγάλους πληθυσμούς, καλύπτει τα φύλλα (ιδιαίτερα στις νευρώσεις), βλαστούς, καρπούς με μελίτωμαΙδιαίτερη η σημασία του στη συκιάΚαταπολέμηση (αν χρειαστεί) με fenitrothion, diazinon κ.α.

Homotoma ficus (Hemiptera: Psyllidae)ψύλλα της συκιάς

Ξενιστές: συκιά και αγριοσυκιάΑκμαίο: 3-5 mm, κιτρινοπράσινο-πράσινο. Νύμφη: κοντές πτέρυγεςΜια γενεά το έτος∆ιαχειμάζει ως ωό στου οφθαλμούς Έξοδος νεαρών νυμφών νωρίς την άνοιξη, μυζούν οφθαλμούς, φύλλα (κυρίως στην κάτω επιφάνεια)Παρόμοιες ζημιές και καταπολέμηση με τα άλλα είδη ψύλλας

68

Blastophaga psenes (Hymenoptera: Agaonidae)ψήνας της συκιάς

Ξενιστές: συκιά (Ficus carica)Ακμαίο: θήλυ 2.5 mm, μαύρο, γυαλιστερό, πτερωτό, άρρεν άπτερο, ανοιχτοκαστανό, με στενόμακρη άκρη κοιλίας3 γενεές/έτος (όσες και οι εσοδείες συκωνίων του ξενιστή)

∆ιαχειμάζει:ως νύμφη Άνοιξη: σύζευξη

Μέσα στα χειμερινά αγριόσυκα Νύμφωση: μέσα στον καρπό

Τα θήλεα, μετά τη σύζευξη, εισέρχονται στους ερινεούςΩοτοκούν στα

βραχύστυλα θήλεα άνθη

Θήλεα επόμενηςγενεάς

Τα θήλεα της επόμενης γενεάς εξέρχονται από τους ερινεούςΚατά την έξοδο

παρασύρουν και γύρη (από το ‘’μάτι’’ του σύκου) η οποία επικονιάζει την επόμενη γενεά σύκων

‘Ημερη συκιά

Τα θήλεα θανατώνονται, γιατί δεν υπάρχει επόμενη γενεά σύκων

Ficuscarica

Με την επικονίαση τα θήλεα άνθη δίδουν σπόρους, ενώ τα άρρενα άνθη δίδουν ψήνες

Anthophila memorana (Lepidoptera: Glyphipterygidae)

Ξενιστές: συκιάΑκμαίο: άνοιγμα πτερύγων 20 mm, τεφρό, με ζώνες στις πτέρυγεςΠρονύμφη: πράσινη-κίτρινη, 1 cmΠροσβάλλει τα φύλλα της συκιάς: η προνύμφη τρώει την άνω επιδερμίδα και το μεσόφυλλο, και αφήνει την κάτω επιδερμίδα ανέπαφηΒρίσκεται προστατευμένη κάτω από ιστό που φτιάχνει η ίδια2-3 γενεές/έτοςΣε περιπτώσεις μεγάλης προσβολής επέμβαση με ένα εντομοκτόνο επαφής και στομάχου (πυρεθροειδή κα)

ΑΜΠΕΛΟΥ - agr.uth.gr · 1 ΕΝΤΟΜΑ ΑΜΠΕΛΟΥ Χρήστος Γ. Αθανασίου...

Documents

Transcript of ΑΜΠΕΛΟΥ - agr.uth.gr · 1 ΕΝΤΟΜΑ ΑΜΠΕΛΟΥ Χρήστος Γ. Αθανασίου...