ΚΥΤΤΑΡΟΚΥΤΤΑΡΟ

Περικλής ∆ρίλλιαςΠερικλής ∆ρίλλιας

Ιστορική αναδροµήΙστορική αναδροµή

�� 1660 1660 Robert HookRobert Hook:: ΚύτταροΚύτταρο

�� 18381838--1839 1839 Mathias Schleiden & Theodore ScwannMathias Schleiden & Theodore Scwann: : κύτταροκύτταρο--θεµελιώδης λειτουργική και δοµική µονάδαθεµελιώδης λειτουργική και δοµική µονάδα

Περικλής ∆ρίλλιαςΠερικλής ∆ρίλλιας

θεµελιώδης λειτουργική και δοµική µονάδαθεµελιώδης λειτουργική και δοµική µονάδατης ζωήςτης ζωής

�� 18851885 Rudolf VirchowRudolf Virchow: : omnis cellula e cellulaomnis cellula e cellula((κάθε κάθε κύτταρο {κύτταρο {προέρχεταιπροέρχεται} } από κύτταρο)από κύτταρο)

Κυτταρική θεωρία Κυτταρική θεωρία

•• Κάθε κύτταρο προέρχεται από διαίρεση Κάθε κύτταρο προέρχεται από διαίρεση προϋπάρχοντος κυττάρου. προϋπάρχοντος κυττάρου.

•• Όλα τα κύτταρα δοµούνται από τις ίδιες Όλα τα κύτταρα δοµούνται από τις ίδιες χηµικές χηµικές ενώσειςενώσεις και εκδηλώνουν παρόµοιες µεταβολικές και εκδηλώνουν παρόµοιες µεταβολικές διεργασίες. διεργασίες.

Περικλής ∆ρίλλιαςΠερικλής ∆ρίλλιας

διεργασίες. διεργασίες.

•• Όλοι οι Όλοι οι οργανισµοίοργανισµοί, µε εξαίρεση τους , µε εξαίρεση τους ιούςιούς, , αποτελούνται από κύτταρα και κυτταρικά παράγωγα. αποτελούνται από κύτταρα και κυτταρικά παράγωγα.

•• Η λειτουργία των οργανισµών είναι συνέπεια της Η λειτουργία των οργανισµών είναι συνέπεια της συλλογικής δράσης και αλληλεπίδρασης των κυττάρων συλλογικής δράσης και αλληλεπίδρασης των κυττάρων τους. τους.

Τύποι κυττάρωνΤύποι κυττάρων

•• προκαρυωτικόπροκαρυωτικό •• ευκαρυωτικό ευκαρυωτικό

βακτήρια,βακτήρια, αρχαίααρχαία πρώτιστα, µύκητες, φυτά, ζώαπρώτιστα, µύκητες, φυτά, ζώα

Περικλής ∆ρίλλιαςΠερικλής ∆ρίλλιας

ΟµοιότητεςΟµοιότητες

προκαρυωτικό προκαρυωτικό ευκαρυωτικό ευκαρυωτικό

�� πλασµατικήπλασµατική ((κυτταρική µεµβράνη) µεµβράνηκυτταρική µεµβράνη) µεµβράνη

•• οριοθετεί το οριοθετεί το κύτταροκύτταρο

•• ελέγχει την είσοδο ελέγχει την είσοδο

Περικλής ∆ρίλλιαςΠερικλής ∆ρίλλιας

•• ελέγχει την είσοδο ελέγχει την είσοδο και έξοδο ουσιών και έξοδο ουσιών

�� κυτοσόλιοκυτοσόλιο: : ρευστή ζελατινώδης µάζα στην οποία βρίσκονται τα ρευστή ζελατινώδης µάζα στην οποία βρίσκονται τα οργανίδιαοργανίδια

�� κυτταρόπλασµακυτταρόπλασµα : το εσωτερικό του κυττάρου: το εσωτερικό του κυττάρου

�� ύπαρξη ριβοσωµάτωνύπαρξη ριβοσωµάτων **�� γενετικό υλικό (γενετικό υλικό (DNA DNA ))

∆ιαφορές προκαρυωτικού ∆ιαφορές προκαρυωτικού -- ευκαρυωτικού κυττάρουευκαρυωτικού κυττάρου

προκαρυωτικό προκαρυωτικό ευκαρυωτικό ευκαρυωτικό

•• πυρηνοειδέςπυρηνοειδές ((περιοχή µε περιοχή µε εντοπισµένο το γενετικό υλικόεντοπισµένο το γενετικό υλικό) )

•• πυρήναςπυρήνας ((γενετικό υλικόγενετικό υλικό σε σε

πυρηνικό φάκελοπυρηνικό φάκελο) )

•• έλλειψη οργανιδίωνέλλειψη οργανιδίων •• οργανίδια οργανίδια ((µιτοχόνδρια, µιτοχόνδρια, χλωροπλάστες, λυσοσώµατα, χλωροπλάστες, λυσοσώµατα, Golgi,Golgi,, ,

Περικλής ∆ρίλλιαςΠερικλής ∆ρίλλιας

χλωροπλάστες, λυσοσώµατα, χλωροπλάστες, λυσοσώµατα, Golgi,Golgi,, , Ε.∆. …) Ε.∆. …)

-- •• ινίδια κυτταροσκελετούινίδια κυτταροσκελετού

((κίνηση, συσταλτότητακίνηση, συσταλτότητα))

•• διχοτόµηση διχοτόµηση ((διαδικασία πολ/µου)διαδικασία πολ/µου) •• µίτωσηµίτωση

•• µέγεθος: 1µέγεθος: 1--10 µ10 µmm •• µέγεθος: 10µέγεθος: 10--100µ100µmm

Το µέγεθος των κυττάρων

Προκαρυωτικό κύτταρο

Campbell • Reece, Βιολογία, τόµος I

Ευκαρυωτικό κύτταρο (ζωικό)

Campbell • Reece, Βιολογία, τόµος I

Ευκαρυωτικό κύτταρο (φυτικό)

Campbell • Reece, Βιολογία,τόµος I

ΜορφήΜορφή--λειτουργίαλειτουργία ευκαρυωτικών κυττάρωνευκαρυωτικών κυττάρων

νευρικό κύτταρο ερυθρά αιµοσφαίρια

Περικλής ∆ρίλλιαςΠερικλής ∆ρίλλιας

επιθηλιακά κύτταρα ωάριο-σπερµατοζωάριο

κύτταρα φύλλου

ΠυρήναςΠυρήναςΤο πιο ευµέγεθες οργανίδιο του ευκαρυωτικού κυττάρου Το πιο ευµέγεθες οργανίδιο του ευκαρυωτικού κυττάρου που περιέχει το σύνολο σχεδόν του που περιέχει το σύνολο σχεδόν του DNADNA

αριθµός:αριθµός: συνήθως µονοπύρηνα κύτταρα, ωστόσο: συνήθως µονοπύρηνα κύτταρα, ωστόσο: ώριµα ερυθράώριµα ερυθρά--απύρηνα, µυϊκά απύρηνα, µυϊκά --πολυπύρηναπολυπύρηνα

σχήµασχήµα σφαιρικό ή ωοειδέςσφαιρικό ή ωοειδές

µέγεθοςµέγεθος 55 µµm m διάµετροςδιάµετρος

δοµήδοµή �� πυρηνικός φάκελος:πυρηνικός φάκελος: περιβάλλει τον πυρήνα και περιβάλλει τον πυρήνα και αποτελείται από διπλή πυρηνική µεµβράνηαποτελείται από διπλή πυρηνική µεµβράνη

Περικλής ∆ρίλλιαςΠερικλής ∆ρίλλιας

αποτελείται από διπλή πυρηνική µεµβράνηαποτελείται από διπλή πυρηνική µεµβράνη•• εξωτερική µεµβράνη εξωτερική µεµβράνη •• εσωτερική µεµβράνη (εσωτερική µεµβράνη (µεταξύ τους απόσταση 20µεταξύ τους απόσταση 20--40 40 nm)nm)κατά διαστήµατα συντήκονται και δηµιουργούνται κατά διαστήµατα συντήκονται και δηµιουργούνται πυρηνικοί πόροιπυρηνικοί πόροι : : διάµετρος πόρουδιάµετρος πόρου :: 100 100 nmnm, , στο τοίχωµα τουςστο τοίχωµα τους πορίνες: πορίνες: σύµπλοκο πρωτεϊνώνσύµπλοκο πρωτεϊνών

∆ιαµέσου των πόρων γίνεται κίνηση πρωτεϊνών , ∆ιαµέσου των πόρων γίνεται κίνηση πρωτεϊνών , RNARNA

Πυρήνας

Campbell • Reece, Βιολογία,τόµος I

εσωτερικό του πυρήναεσωτερικό του πυρήνα

•• πυρηνόπλασµα (ηµίρρευστο υλικό)πυρηνόπλασµα (ηµίρρευστο υλικό)

•• πυρηνικός σκελετός (πυρηνικό έλασµα): πυρηνικός σκελετός (πυρηνικό έλασµα): δίκτυο δίκτυο ινιδίων για στήριξη και διατήρηση σχήµατος πυρήναινιδίων για στήριξη και διατήρηση σχήµατος πυρήνα

•• χρωµοσώµατα: διακριτές δοµές του γενετ. υλικού χρωµοσώµατα: διακριτές δοµές του γενετ. υλικού από από χρωµατίνηχρωµατίνη (σύµπλοκο (σύµπλοκο DNA DNA και πρωτεϊνών)και πρωτεϊνών)από από χρωµατίνηχρωµατίνη (σύµπλοκο (σύµπλοκο DNA DNA και πρωτεϊνών)και πρωτεϊνών)

•• πυρηνίσκοςπυρηνίσκος (λειτουργία: (λειτουργία: σύνθεση σύνθεση rRNArRNA, , συγκρότηση µικρής και µεγάλης υποµονάδας συγκρότηση µικρής και µεγάλης υποµονάδας ριβοσωµάτωνριβοσωµάτων))