Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

15
Όλοι μαζί, τώρα!

description

Ένα προσωπικό αφήγημα του Γιώργου Κοτανίδη για τη δημιουργία και την πορεία του Ελεύθερου Θεάτρου, καθώς και τη δράση του ΕΚΚΕ και των άλλων επαναστατικών και αντιστασιακών οργανώσεων την περίοδο της χούντας.

Transcript of Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

Page 1: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

Όλοι μαζί, τώρα!

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 3

Page 2: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΤΑΝΙΔΗΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Οι σαλτιμπάγκοι (ιστορικό μυθιστόρημα), 2004

Όλοι μαζί, τώρα!, 2011

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 19/09/2011 3:48 ΜΜ Page 4

Page 3: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΤΑΝΙΔΗΣ

ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ, ΤΩΡΑ!��

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 5

Page 4: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

Το φωτογραφικό υλικό του βιβλίου αντλήθηκε από το προσωπικό αρχείο τουσυγγραφέα.

© Copyright Γιώργος Κοτανίδης – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2011

Έτος 1ης έκδοσης: 2011

Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με ο-ποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιον δήποτε τρόποαναπα ραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς ΣύμβασηςΒέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειο -θεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυ-πικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε.Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα% 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31e-mail: [email protected]

www.kastaniotis.com

ISBN 978-960-03-5366-2

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 6

Page 5: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

ΚΕΦΑΛΑΙΑ��

Η πρώτη πρεμιέρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Η πρεμιέρα των δικτατόρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Τα χρόνια της σχολής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Το ξεκίνημα του Ελεύθερου Θεάτρου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

Το δεύτερο βήμα: Η ιστορία του Αλή Ρέτζο . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

Ο Χουρμούζης και τα μεγάλα διλήμματα . . . . . . . . . . . . . . . . 200

Το ΕΚΚΕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

Ο δεύτερος Αλή Ρέτζο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

Ο συναρπαστικός χειμώνας ’71-’72 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255

Η ρήξη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286

Αμούρ, αμούρ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296

Μια διαφορετική πρεμιέρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

Στον Κορυδαλλό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368

Ελεύθερος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 405

Η εξέγερση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423

Η κατάρρευση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453

Το ξέσπασμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 482

O τυχοδιώκτης επιτέλους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507

Επίλογος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 515

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 7

Page 6: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

H όπερα του ζητιάνου. «Όλοι μαζί, τώρα!»

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 8

Page 7: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

Στις κόρες μου

Εύα και Αντιγόνη.

Στην Κατρίν,

στον Δημήτρη Καμπερίδη,

στον Γιάννη Μήλιο.

Στο Νίκο Σκυλοδήμο, στον Γιώργο Σαμπάνη,

στη Χριστίνα Σιμοπούλου, στη Μαρίκα Τζιραλίδου,

στη Μαρίνα Βασιλικιώτη, στον Γιώργο Τσιπλάκο

και (ξανά) στον Δημήτρη Καμπερίδη που έφυγαν.

Και στον Κώστα Αρζόγλου, στην Υβόννη Μαλτέζου,

στον Μηνά Χατζησάββα, στην Αννέτα Μιχαλιτσιάνου,

στον Γιάννη Λεκκό, στην Αγγελική Κυριαζάκη,

στον Γιάννη Τότσικα, στη Σμαράγδα Σμυρναίου,

στον Αντώνη Αντωνίου, στον Πέτρο Μάρκαρη,

στον Σπύρο Βραχωρίτη, στον Γιώργο Παπαδάκη

και στους άλλους συνεργάτες του Ελεύθερου Θεάτρου

που πίστεψαν στο όραμα της ομαδικότητας.

Στους συντρόφους του ΕΚΚΕ που πίστεψαν

στην επαναστατική ουτοπία.

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 9

Page 8: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ι Ε Σ

Ευχαριστώ τους φίλους που είχαν την καλοσύνη και την υπομονή ναδιαβάσουν το κείμενο και να μου κάνουν τα δημιουργικά σχόλιά τους:τον Αλέκο Ζάννα, τον Θωμά Κακουλίδη και τον Αύγουστο Βακόντιο,που μου πρότεινε τον τίτλο του βιβλίου από μια φράση που υπάρχειμέσα στο κείμενο.

Ευχαριστώ τη Λήδα Καμπερίδη που μου έδωσε υλικά από το αρχείοτου Δημήτρη.

Ευχαριστώ το φωτογράφο Βαγγέλη Ηλιόπουλο για την παραχώρη-ση των φωτογραφιών από τις παραστάσεις του Ελεύθερου ΘεάτρουΗ ιστορία του Αλή Ρέτζο, Μια ζωή Γκόλφω και Ο τυχοδιώκτης.

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 10

Page 9: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

«... η οποιαδήποτε εξουσία υφίσταταιεπειδή συναινούμε σε αυτήν»

ΒΟΗΘΙΟΣ

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 11

Page 10: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

Η όπερα του ζητιάνου: Γιώργος Σαμπάνης, Κώστας Αρζόγλου, Γιώργος Κοτανίδης,

Υβόννη Μαλτέζου, Αγγελική Κυριαζάκη.

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 12

Page 11: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

[ 1 ]

Η πρώτη πρεμιέρα

ΣΤΑ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ η αγωνία και η αδρεναλίνη στο κατακόρυ-φο, δουλεύουμε σιωπηλά, με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Η γενική

δοκιμή της προηγούμενης νύχτας ήταν απογοητευτική, τα τε-χνικά προβλήματα που υπήρχαν δεν μας επέτρεψαν ούτε καν ναπεράσουμε ολόκληρο το έργο, δεν λειτούργησε σχεδόν τίποτα α-πό όλη την προετοιμασία μας, σκέτη διάλυση, και φυσικά απόκάτω βουβαμάρα και αμφισβήτηση. Είναι από τις στιγμές πουαναρωτιέσαι μήπως αυτό για το οποίο δουλεύεις τόσο καιρό καιτο πιστεύεις με πάθος, το ίδιο που άλλες στιγμές σε γεμίζει ο-λοκληρωτικά και το θεωρείς αριστούργημα, είναι ένα τίποταπου δεν αφορά κανέναν.

Πολλοί συνάδελφοι που μας τίμησαν με την παρουσία τουςστη γενική έφυγαν με ξινισμένα μούτρα και ύφος απαξιωτικό,ενώ τους άκουγες να ψιθυρίζουν: «Έλα, μωρέ, τα κωλόπαιδα,δεν μπορούν να πουν ένα τραγούδι και θέλουν και πρωτοπορία».Τα τραγούδια τα ξέραμε φυσικά, μας τα είχε διδάξει στις πρό-βες ο Θόδωρος Αντωνίου, αλλά δεν είχαμε προλάβει να τα δοκι-μάσουμε με τη μουσική ενορχηστρωμένη, την οποία είχα παρα-λάβει από το σπίτι του Θόδωρου Αντωνίου την τελευταία στιγ-μή και την έφερα στο θέατρο με ένα μηχανάκι του σκοτωμού –είχα πέσει δύο φορές στο δρόμο, διότι ήμουν άσχετος με την ι-σορροπία, ιδίως όταν έβλεπα κάτι ενδιαφέρον στο πεζοδρόμιο.

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 13

Page 12: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

Πού να τα εξηγήσεις όμως όλα αυτά στο κοινό, να βγεις και ναπεις «Ξέρετε, έπεσα με το μηχανάκι κι άργησα να φέρω τη μου-σική», δεν έχει και νόημα.

Φάγαμε τις δυσκολίες και την ξινίλα –αχ, αυτή η ξινίλα τουσιναφιού–, αλλά δεν απογοητευτήκαμε, αντίθετα πεισμώσαμε.Πιστεύαμε πολύ στην παράσταση που ετοιμάζαμε επί δύο μή-νες με τον Γιώργο Μιχαηλίδη. Ήμασταν δοσμένοι ολόψυχα σεένα όραμα που γεννήθηκε βήμα βήμα στις πρόβες, είχαμε με-ταμορφωθεί οι ίδιοι μέσα από αυτή τη διαδικασία. Ήμασταν α-ποφασισμένοι να κάνουμε την παράστασή μας και να μεταδώ-σουμε το μήνυμά μας, να γκρεμίσουμε τον τοίχο που μας χώρι-ζε από το κοινό, όπως μας άρεσε να λέμε και όπως το κάναμεστη διάρκεια της παράστασης. Δεν κοιμηθήκαμε όλη τη νύχτακαι την επόμενη μέρα, ως την ώρα της παράστασης, διορθώνα-με τις τεχνικές ατέλειες με επικεφαλής το σκηνογράφο μαςΓιάννη Λεκκό και το ζωγράφο Δημήτρη Κακουλίδη, που ήτανκοντά μας συνέχεια και βοήθησε στη λύση πολλών προβλημά-των με την εμπειρία και την αισθητική του. Αλλά και πάλι δεντα προλάβαμε όλα. Μέχρι την τελευταία στιγμή δεν ξέραμε ανθα λειτουργήσει ο δανεικός προτζέκτορ, μας έλειπαν και μερικάρούχα και αξεσουάρ, κάποια απ’ αυτά ετοιμάζονταν ακόμη, καιαφού άρχισε η παράσταση, σε όλη τη διάρκειά της βάφαμε καιράβαμε τα σκηνικά και τα κοστούμια της επόμενης σκηνής. Α,ναι! Είναι 3 Σεπτεμβρίου 1970, βρισκόμαστε στο θέατρο Βέμποκαι στην πρεμιέρα της Όπερας του ζητιάνου του Τζον Γκέι καιείμαστε το Ελεύθερο Θέατρο.

Μόλις έγινε «πόρτα» και ο Μηνάς Χατζησάββας πήρε τη θέ-ση του στο προσκήνιο –είχαμε καταργήσει την αυλαία και οΜηνάς καθόταν μπροστά διαβάζοντας ένα βιβλίο ενώ έμπαινετο κοινό–, οι λεπτομέρειες και τα προβλήματα ξεχάστηκαν.Ήρθε η ώρα της δράσης, που αφήνει πίσω τις αμφιβολίες και

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΤΑΝΙΔΗΣ

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 14

Page 13: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

μένει ελεύθερη η φλόγα της δημιουργίας. Το θέατρο, παρότι τε-ράστιο κι εμείς άγνωστοι, γέμισε ασφυκτικά, επικράτησε βέβαιαχάος με τις θέσεις, γιατί, ως ντιπ άσχετοι που ήμασταν, είχαμεστείλει προσκλήσεις σε επίσημους και κριτικούς μόνο για ένα ά-τομο και οι άνθρωποι ήρθαν με τις γυναίκες τους, ή αντίστροφα,και ταλαιπωρήθηκαν – ήμασταν πρωτάρηδες και δεν ξέραμε.

Και τώρα, κρυμμένοι στα παρασκήνια, δουλεύαμε πυρετω-δώς για τις τελευταίες ατέλειες και παράλληλα ρίχναμε κλεφτέςματιές από τα ανοίγματα των κουρτινών στην πλατεία του θεά-τρου και βλέπαμε να γεμίζει κόσμο. Τι ευτυχία! Βέβαια τρέμα-νε τα πόδια μας από την αγωνία, φοβόμασταν κιόλας μήπως τομήνυμα της παράστασης ενοχλήσει από πολιτική άποψη, διότιυπήρχε και η χούντα κι αστεία δεν σήκωνε. Είχε σκάσει μιαβόμβα εκείνες τις μέρες έξω από την Αμερικάνικη Πρεσβεία, υ-πήρχαν δύο νεκροί και το κλίμα ήταν πολύ βαρύ.

ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ, ΤΩΡΑ!

Η όπερα του ζητιάνου: Χριστίνα Σιμοπούλου, Μηνάς Χατζησάββας.

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 15

Page 14: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

Χτύπησε το πρώτο κουδούνι κι εμείς ακόμη μπαινοβγαίναμεαπό καμαρίνι σε καμαρίνι διορθώνοντας ο ένας το μακιγιάζ τουάλλου και επαναλαμβάνοντας συνεχώς για γούρι τη μαγική λέξη«σκατά». Ευτυχώς ήταν κοντά μας τα παιδιά της Ελληνοευρω-παϊκής Κίνησης Νέων, της ΕΚΙΝ, που μας βοηθούσαν στις τεχνι-κές δουλειές και μας εμψύχωναν. Έρχονταν στις πρόβες και πί-στευαν στην παράσταση πάρα πολύ, αυτοί μας βοήθησαν ναβρούμε και το δάνειο των σαράντα χιλιάδων (δραχμών εν -νοείται) για τα βασικά έξοδα του ανεβάσματος. Διότι η χούνταως γνωστόν δεν έδινε επιχορηγήσεις σε θιάσους –όπως γίνεταιτώρα, που όλοι γίνονται πρωτοπόροι εκ του ασφαλούς–, μόνο ξύ-λο έδινε, κι εμείς δεν είχαμε μία. Αρκετοί από μας κάναμε πάσηςφύσεως δουλειές, από γκαρσόνια και μοντέλα για διαφημίσειςμέχρι μπογιατζήδες, ή τη βγάζαμε με δανεικά (κι αγύριστα), ναείναι καλά οι φίλοι.

Χτύπησε το τρίτο κουδούνι και βγήκαμε στη σκηνή με τρε-μάμενα πόδια, αλλά μόνο για λίγα λεπτά. Αμέσως η παράστα-ση βρήκε το ρυθμό της και βιώσαμε για πρώτη φορά αυτό τομυστήριο που σε μεταμορφώνει μπροστά στο κοινό. Πριν ανοί-ξει η αυλαία, αγωνιούσαμε μπροστά στο άγνωστο, νομίζαμε ότιέχουμε να ανέβουμε ολόκληρο βουνό, αλλά μόλις άνοιξε η αυ-λαία και είδαμε το θηρίο με τα πολλά κεφάλια, το κοινό δηλαδή,μεταμορφωθήκαμε και αφεθήκαμε στην αγκαλιά του! Στηνπρώτη πράξη το έργο παιζόταν κανονικά, όλα τα ευρήματα,σκηνοθετικά και υποκριτικά, ήταν ενταγμένα στο θεατρικό τουΤζον Γκέι. Η παράσταση είχε ένταση και γρήγορο ρυθμό και οιαντιδράσεις του κοινού ήταν πολύ θερμές. Το πρώτο μέρος τε-λείωσε με μια φοβερή σφαγή από τους γκάνγκστερ που υποδυό-μασταν, όλοι οι ηθοποιοί έπεφταν νεκροί επί σκηνής. Μετά ση-κώθηκε όρθιος ο Σαμπάνης και φώναξε «Διάλειμμα», προκα-λώντας το χειροκρότημα των θεατών.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΤΑΝΙΔΗΣ

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 16

Page 15: Γιώργος Κοτανίδης - Όλοι μαζί, τώρα!

Σηκωθήκαμε όλοι και βγήκαμε από τη σκηνή, τα φώτα τηςπλατείας άναψαν, το κοινό πήγαινε προς το φουαγιέ του θεάτρουκαι το μπαρ και μερικοί είχαν ήδη ανάψει τα τσιγάρα τους. Τότεαρχίσαμε να βγαίνουμε και πάλι στη σκηνή, ημίγυμνοι αυτή τηφορά, φορώντας μόνο χορευτικά καλσόν οι άντρες και κορμάκιατα κορίτσια. Οι θεατές ξαφνιάστηκαν και έμειναν μετέωροι, ενώεμείς αρχίσαμε να κάνουμε αυτοσχεδιασμούς, μικρές ιστοριού-λες με θέμα την ελεύθερη έκφραση και την επικοινωνία, τους ο-ποίους κατέστρεφε μια αόρατη δύναμη. Ύστερα από κάθε προ-σπάθειά μας που ματαιωνόταν, σηκωνόμουν και φώναζα «Δη-λαδή;» και ξαναρχίζαμε. Ένας αόρατος τοίχος υψωνόταν ανάμε-σά μας κι ανάμεσα σ’ εμάς και στο κοινό και μας καταπλάκωνε,μας εμπόδιζε να εκφραστούμε. Εμείς όμως επιμέναμε απέναντισε αυτή την αόρατη δύναμη και συνεχίζαμε να αυτοσχεδιάζουμε,ενώνοντας σιγά σιγά τις δυνάμεις μας και στο τέλος όλος ο θία-σος, απέναντι στο κοινό, προσπαθούσε να γκρεμίσει αυτό τον α-όρατο τοίχο, ασυντόνιστα στην αρχή, αλλά μετά συντονίζαμε τηνπροσπάθεια όταν φώναζα «Όλοι μαζί, τώρα!», και ο τοίχος έπε-φτε μέσα από ένα φοβερό σκηνικό ξέσπασμα. Οι θεατές, που πα-ρακολουθούσαν άλλοι καθιστοί, άλλοι όρθιοι, με μετέωρο βήμαπρος το μπαρ ή τις τουαλέτες, άλλοι μπαίνοντας από το μπαρ μετο ποτό ή με το τσιγάρο στο χέρι και όλοι τους ξαφνιασμένοι, ξέ-σπασαν σε ένα θυελλώδες χειροκρότημα.

Το ιντερμέδιο του διαλείμματος τους ξάφνιασε, αλλά τους έ-φερε πολύ πιο κοντά μας και περίμεναν το δεύτερο μέρος με με-γάλη περιέργεια. Στη δεύτερη πράξη το έργο ξανάρχιζε κανονι-κά, όχι όμως για πολύ. Ένας ισχυρός εξωτερικός παράγοντας,η αόρατη δύναμη που κατέστρεφε τους αυτοσχεδιασμούς τουδιαλείμματος, τώρα πλέον διέκοπτε την παράσταση. Αυτό πουσυνέβαινε εκτός θεάτρου ήταν τόσο ισχυρό, ώστε παρά την ε-ντολή που ερχόταν συνεχώς απ’ έξω να συνεχίσουμε, η παρά-

ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ, ΤΩΡΑ!

KOTANIDHS_THEATROb_σελ_Layout 1 14/09/2011 4:12 ΜΜ Page 17