Ενότητα 6η : Η μουσική εξημερώνει

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου

Καλλιόπη Κωσταριδάκη ΠΕ02Γυμνάσιο Περάματος Ρεθύμνου

Ο Ορφέας παίζει κιθάρα ενώ τον παρακολουθούν

πολεμιστές. Αναπαράσταση από

ερυθρόμορφο κρατήρα.

Τι είναι για εμάς η μουσική ;

Χαλάρωση

Ψυχαγωγία

Παρέα

Έρωτας

Παιδεία

Επαφή με την παράδοση

Την ακούει ο ………………

Εκφράζει……………….

Η μουσική βρίσκεται παντού γύρω μας!

Και ο Πολύβιος πού κολλάει ;

Μίλησε για….

Μας μίλησε για τη μουσική !

Πολιτικός αλλά και ιστορικός!

Γεννήθηκε στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας , πιάστηκε αιχμάλωτος από τους

Ρωμαίους και παρέμεινε στη Ρώμη περιμένοντας να δικαστεί (χωρίς αυτό να

γίνει ποτέ) για δεκαεπτά χρόνια.

Το κείμενό μας βρίσκεται στο 4ο βιβλίο του των Ιστοριών.

Λίγο πριν από το συγκεκριμένο απόσπασμα επιχειρεί να εξηγήσει τη

διαφοροποίηση των Κυναιθέων από τους άλλους Αρκάδες και να ερμηνεύσει

την επιθετικότητα και την αγριότητά τους. Τα Κύναιθα ήταν πόλη της Αρκαδίας

(μάλλον κοντά στα σημερινά Καλάβρυτα) που εντάχθηκε στην Αχαϊκή

Συμπολιτεία .

Κατά τον Πολύβιο η σκληρότητα των Κυναιθών οφείλεται στο ότι

αποκόπηκαν από τα έθιμα και τις συνήθειες της υπόλοιπης Αρκαδίας και

εγκατέλειψαν την ενασχόληση με την μουσική και τον χορό.

Αρχαίοι Αρκάδες, οι πρόγονοι των Ιταλών

Σύμφωνα με την αρχαίους ελληνικούς μύθους, οι Αρκάδες ήταν οι πρώτοι εποικιστές της Ιταλίας. Αφού επικράτησαν στους αυτόχθονες, μπορούν να θεωρηθούν πρόγονοι των αρχαίων και των σύγχρονων Ιταλών. Παράλληλα η ίδια μυθολογική ερμηνεία θέλει την Ιταλία και τους Ιταλούς να οφείλουν το όνομά τους στον Ιταλό, γόνο των αρχαίων Αρκάδων. Αλλά ας δούμε όμως τα πράγματα αναλυτικότερα.

Στο κείμενο αυτό ο Πολύβιος αναφέρεται στους Κυναιθείς (Κύναιθα = πόλη της Αρκαδίας , εντάχθηκε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία το 241/240 π.Χ.), που εμφανίζονται άγριοι και επιθετικοί , σε αντίθεση με τους άλλους Αρκάδες , που ήταν ήπιοι και φιλόξενοι. Ο Πολύβιος ισχυρίζεται ότι η επιθετικότητά τους οφείλεται στο ότι αποκόπηκαν από τα έθιμα και τις συνήθειες των άλλων Αρκάδων, που είχαν συνδέσει τη ζωή τους με τη μουσική και το χορό. Εγκαταλείποντας οι Κυναιθείς την ενασχόλησή τους με τη μουσική μετατράπηκαν σε άγριο και απλησίαστο λαό.

Μουσικήν [...] πᾶσι μέν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν,

Ἀρκάσι δέ καί ἀναγκαῖον. [...]

Παρά μόνοις γάρ Ἀρκάσι

πρῶτον μέν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων

ᾄδειν ἐθίζονται κατά νόμους

τούς ὕμνους καί παιᾶνας,

οἷς ἕκαστοι κατά τά πάτρια

τούς ἐπιχωρίους ἥρωας καί θεούς ὑμνοῦσι·

Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τημουσική

για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαίο. [...]

Γιατί μόνο στους Αρκάδες

πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή τους ηλικία

συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους μουσικούςρυθμούς

τους ύμνους και τους παιάνες,

με τους οποίους ο καθένας σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα

υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους θεούς·

μετά δέ ταῦτα [...]πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι

κατ’ ἐνιαυτόν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις

Καί τῶν μέν ἄλλων μαθημάτων

οὐδέν αἰσχρόν ἡγοῦνται ἀρνηθῆναί τι μή γιγνώσκειν,

τήν γε μήν ᾠδήν οὔτ’ ἀρνηθῆναι δύνανται

διά τό κατ’ ἀνάγκην πάντας μανθάνειν,

οὔθ’ ὁμολογοῦντες (δύνανται) ἀποτρίβεσθαι

διά τό νομίζεσθαι τοῦτο τῶν αἰσχρῶν παρ’ αὐτοῖς. [...]

Και από τα άλλα μαθήματα δε θεωρούν καθόλου ντροπή ναπαραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι,το τραγούδι όμως ούτε μπορούν να αρνηθούνεπειδή υποχρεωτικά όλοι το μαθαίνουν,ούτε, αν το παραδεχτούν, μπορούν να απαλλαγούν από αυτόεπειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους. [...]

μετά από αυτά με μεγάλο συναγωνισμό χορεύουνκάθε χρόνο με τη συνοδεία των αυλητών του Διονύσου σταθέατρα [...]

Ποια η σχέση των Αρκάδων με τη μουσική ;

Τα παιδιά μαθαίνουν από μικρά να τραγουδούν ύμνους και παιάνες για θεούς και ήρωες.

Χορεύουν στα θέατρα με συνοδεία των αυλητών του Διονύσου

Θεωρούν ντροπή τους να μη γνωρίζουν μουσική , θεωρούνται ουσιαστικά «αναλφάβητοι»

Πώς αναπτύχθηκε αυτή η σχέση των Αρκάδων με τη μουσική;

Οι Αρκάδες ζούσαν σε ένα σκληρό και άγριο περιβάλλον. Το ίδιο το περιβάλλον τους ωθούσε στο να γίνουν και αυτοί άγριοι και σκληροί. Αυτό το απέφευγαν με την καλλιέργεια της μουσικής από την παιδική ηλικία. Η μουσική εξημέρωνε την ψυχή και το πνεύμα τους.

Το ίδιο ίσχυε και για την εργασία τους που ήταν εξίσου κοπιαστική και επίπονη. Και πάλι η μουσική ήταν η λύτρωσή τους.

Και σήμερα το ίδιο δεν συμβαίνει; Η μουσική δεν είναι το φάρμακο στις πληγές μας;

Αυτό αγνόησαν οι Κυναιθείς και έγιναν άγριοι και απολίτιστοι!

Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν

οὐ τρυφῆς καί περιουσίας χάριν,

ἀλλά θεωροῦντες μέν τήν ἑκάστων αὐτουργίαν

καί συλλήβδην

τό ἐπίπονον καί σκληρόν τῶν βίων ,

θεωροῦντες δέ τήν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν,

ἥτις αὐτοῖς παρέπεται

διά τήν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καί στυγνότητα

τήν ὑπάρχουσαν κατά τό πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις.

Αυτά μου φαίνονται ότι τα θέσπισαν οι παλαιοί

όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξηπλούτου,

αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός

και με λίγα λόγια

την επίπονη και σκληρή ζωή,

και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών,

η οποία ακολουθεί αυτούς

εξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίοζουν

και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων.

Μέλος αρχαίωνΑρχαία ελληνικά όργαναΑρχαία μουσικά όργανα

Αρχαία ελληνικά όργανα

Περισσότερα για την αρχαία ελληνική μουσική στους

συνδέσμους