Ταξίδι στην αρχαία Αθήνα

[1]

Χρήστος Γρουμπός

[2]

Ο Ξεφτέρης , ένα βιβλίο – ανθρωπάκι από τον κόσμο των παραμυθιών , ταξιδεύοντας με τη «Γυριστρούλα» , μια περίεργη τοπομηχανή , προσγειώνεται

αναπάντεχα στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ. . Όλα του φαίνονται παράξενα γύρω του , αλλά ταυτόχρονα και πολύ οικεία .

Τότε εμφανίζεται ένας μάντης που του εξηγεί ότι βρίσκεται στην Αθήνα της εποχής του Περικλή κι ότι η παρουσία του εκεί δεν είναι καθόλου τυχαία . Η

Πυθία από το μαντείο των Δελφών έχει δώσει χρησμό που λέει ότι : «Ο επισκέπτης που θα έρθει από τον ουρανό και θα προσγειωθεί στο βράχο της

Ακρόπολης θα ζωντανέψει τους επώνυμους ήρωες . Αυτοί κατέχουν το μυστικό της παντοδυναμίας και της ευτυχίας των ανθρώπων ».

Ο Ξεφτέρης , σύμφωνα με το χρησμό , πρέπει να ξεπετρώσει τα αγάλματα των 10 επώνυμων ηρώων που θα του αποκαλύψουν το μυστικό . Για να το

καταφέρει αυτό πρέπει να επισκεφτεί τα σημεία της πόλης που θα του υποδείξει ο μάντης , να συλλέξει πληροφορίες και να απαντήσει σωστά στις

ερωτήσεις που θα του κάνει ο κάθε επώνυμος ήρωας .

Θα τα καταφέρει άραγε ;

[3]

Ας δούμε όμως καταρχήν τι ήταν οι «Επώνυμοι ήρωες» .

Αυτά τα αγάλματα παρίσταναν τους δέκα μυθικούς ήρωες , από τους οποίους είχε πάρει την ονομασία της καθεμία από τις δέκα φυλές των Αθηναίων .

Στη βάση των αγαλμάτων οι Αθηναίοι αναρτούσαν πινακίδες με ανακοινώσεις , στρατολογικούς καταλόγους και άλλα ενδιαφέροντα πράγματα που

ενδιέφεραν την κάθε φυλή .

Επώνυμος ήρωας Όνομα φυλής

Αιγεύς Αιγηίς

Ιπποθοών Ιπποθοωντίς

Αντίοχος Αντιοχίς

Αίας Αιαντίς

Λεώς Λεοντίς

Οινεύς Οινηίς

Ακάμας Ακαμαντίς

Κέκροψ Κεκροπίς

Πανδίων Πανδιονίς

Καλλίας Καλληίς

Στάθης Κρατημένος

[5]

Η πρώτη στάση του Ξεφτέρη ήταν το Βουλευτήριο . Εκεί , όπως τον είχε συμβουλέψει ο μάντης , συνάντησε τον Αριστόβουλο , το γιο του Κρίτωνα . Ο

Αριστόβουλος του συστήθηκε με ένα ποίημα :

Άριστες είναι οι αποφάσεις

που παίρνονται στις συνεδριάσεις .

Όπως λέει και τ’ όνομά μου

απ’ την ένδοξη γενιά μου ,

μ΄αυτές πάντα προσπαθώ

την πόλη μου να ωφελώ .

Στη συνέχεια ο Αριστόβουλος του εξήγησε ότι το Βουλευτήριο είναι το κτίριο όπου συνεδριάζει η Βουλή των Πεντακοσίων . Οι βουλευτές συνεδριάζουν

κάθε μέρα και προετοιμάζουν τους νόμους που θα προτείνουν στην Εκκλησία του Δήμου . Η Εκκλησία του Δήμου είναι αυτή που έχει τη μεγαλύτερη

δύναμη, καθώς εκεί παίρνονται όλες οι αποφάσεις που αφορούν την πόλη τους .

Του εξήγησε ακόμα ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι κι ότι αυτός που θεμελίωσε τη δημοκρατία στην Αθήνα ήταν ο Κλεισθένης .

Ο Κλεισθένης χώρισε την Αθήνα σε 10 φυλές και κάθε φυλή σε 10 δήμους . Κάθε φυλή εκλέγει ένα στρατηγό και 50 βουλευτές με κλήρωση, που η

θητεία τους κρατάει για ένα χρόνο . Μ’ αυτό τον τρόπο μπορούν όλοι να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση της πόλης τους , ανεξάρτητα αν είναι πλούσιοι ή

φτωχοί , αν κατοικούν σε πλούσιες ή φτωχές περιοχές .

Αθηναίοι πολίτες

[6]

Ο δεύτερος σταθμός του Ξεφτέρη ήταν το Βήμα της Πνύκας . Εκεί τον καλωσόρισε ο ρήτορας Καλλίας .Του είπε κι ένα ποίημα για να καταλάβει ποιος

είναι :

Είμαι ρήτορας τρανός

και στο λόγο ζηλευτός .

Και αν χρειαστεί να πείσω

τους πολίτες να ωφελήσω .

στο πι και φι μπορώ να βρω

επιχείρημα ισχυρό .

Ο Καλλίας του είπε ότι σε όποιον ανεβαίνει στο βήμα της Πνύκας του φοράνε ένα στεφάνι μυρτιάς κι ότι υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος που μπορεί να

μιλήσει ο κάθε πολίτης . Του εξήγησε ακόμα ότι οι αποφάσεις που παίρνονται εδώ καθορίζουν την εξωτερική και την αμυντική πολιτική του αθηναϊκού

κράτους .

Στη συνέχεια του έδωσε πληροφορίες για την Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία , στην οποία αρχηγός ήταν η Αθήνα . Δυστυχώς όμως κατέληξε σε ηγεμονία της

Αθήνας και μάλιστα οι Αθηναίοι μετέφεραν το συμμαχικό ταμείο από τη Δήλο στην Αθήνα . Έχουν αρχίσει κιόλας να χρησιμοποιούν τα χρήματα του

κοινού ταμείου για να κάνουν όμορφα έργα στην πόλη τους . Τα σημαντικότερα είναι τα κτίρια που φτιάχτηκαν στον ιερό βράχο της Ακρόπολης . Ωστόσο ,

αρκετοί Αθηναίοι πολίτες δε θεωρούν δίκαιο που χρησιμοποιήθηκαν χρήματα άλλων πόλεων για να στολιστεί η Αθήνα .

Οι μικροί κατάσκοποι

[8]

Στον τρίτο σταθμό του ο Ξεφτέρης επισκέφθηκε το Ημικύκλιο της Πνύκας . Εκεί γνώρισε το Νικία Ευάνδρου τον Αλιμούσιο που του απήγγειλε το

παρακάτω ποίημα :

«Ποιος θέλει να μιλήσει ;» , ο κήρυκας θα πει

και όποιος το ζητήσει στο βήμα θ’ ανεβεί .

«Ω , άνδρες Αθηναίοι!» στο λόγο του θα λέει .

Ο Νικίας του είπε ότι Εκκλησία του Δήμου είναι η συνέλευση του λαού . Συνεδριάζει περίπου 40 φορές το χρόνο κυρίως στο λόφο της Πνύκας , αλλά

καμιά φορά και στην αρχαία Αγορά . Όταν αρχίζει η συνέλευση , υψώνεται πάνω στην Πνύκα ένα είδος σημαίας που ονομάζεται «σημείο» . Εκεί μπορεί

να μιλήσει ελεύθερα για τα θέματα της πόλης όποιος Αθηναίος πολίτης θέλει . Του είπε ακόμα ότι εκεί παίρνονται όλες οι μεγάλες αποφάσεις με

χειροτονία , δηλαδή σηκώνοντας το χέρι . Για πολύ σοβαρά θέματα , όπως είναι η κήρυξη πολέμου ή ο οστρακισμός ενός πολιτικού ηγέτη πρέπει να

υπάρχει απαρτία. Μια ομάδα σκλάβων, που έχουν το ρόλο της αστυνόμευσης, οι γνωστοί Σκύθες, κουβαλούν σχοινιά που είχαν βυθιστεί σε κόκκινο

χρώμα και προχωρούν στην πόλη τις ημέρες που γίνεται συνέλευση και μαστιγώνουν όσους πολίτες δεν έχουν πάει στη συνέλευση με τα σχοινιά. Με τα

ενδύματα τους λερωμένα με αυτόν τον τρόπο, οι πολίτες είναι ντροπιασμένοι και δεν μπορούν νομικά να πραγματοποιήσουν καμία δουλειά έως ότου

επισκεφτούν τους χώρους συνεδρίασης της Εκκλησίας του Δήμου, στο λόφο της Πνύκας.

Στη συνέχεια του ανέφερε ότι εκτός από του Αθηναίους πολίτες υπάρχουν και οι μέτοικοι και οι δούλοι . Του εξήγησε ότι οι μέτοικοι είναι άνθρωποι που

έρχονται από άλλες πόλεις για να εγκατασταθούν μόνιμα στην Αθήνα , ενώ οι δούλοι είναι αυτοί που κάνουν όλες τις βαριές δουλειές . Οι μέτοικοι και οι

δούλοι δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Αθηναίους πολίτες . Ροζ πάνθηρες

Αυτοί που οι Αθηναίοι θεωρούσαν επικίνδυνους για τη δημοκρατία εξοστρακίζονταν , απομακρύνονταν δηλαδή από την πόλη για 10 χρόνια . Για να

εξοστρακιστεί κάποιος Αθηναίος , γινόταν μια διαδικασία στην Αγορά που ονομαζόταν «οστρακοφορία» . Ο υποψήφιος έπρεπε να συγκεντρώσει 6.000

όστρακα , δηλαδή κομμάτια σπασμένων αγγείων που είχαν επάνω τους γραμμένο το όνομά του . Τα όστρακα είναι τα πιο πρωτότυπα ψηφοδέλτια όλων

των εποχών . Παναγιώτης Κουρούτι - Άγγελος Φελέκης

[9]

Στη συνέχεια ο Ξεφτέρης επισκέφθηκε ένα εργαστήρι αγγειοπλαστικής στην αγορά , όπου είχε την ευκαιρία να μιλήσει μ’ ένα μέτοικο που τον έλεγαν

Φείδωνα . Ο Φείδωνας διαλαλούσε το εμπόρευμά του λέγοντας :

Αγγεία χρήσιμα πουλώ

από μαλακό πηλό

στον τροχό είναι δουλεμένα

κι όμορφα ζωγραφισμένα .

Ο Ξεφτέρης ρώτησε το Φείδωνα ποιο ακριβώς είναι το επάγγελμά του κι εκείνος του απάντησε ότι είναι αγγειοπλάστης και φτιάχνει αμφορείς ,

κρατήρες και άλλα αγγεία που οι Αθηναίοι χρησιμοποιούν για να αποθηκεύουν προϊόντα ή στην καθημερινή τους ζωή .

Στη συνέχεια ο Φείδωνας του εξήγησε ότι οι μέτοικοι είναι οι ξένοι που ζουν και δουλεύουν στην Αθήνα . Ασχολούνται με την κεραμεική , τη

μεταλλουργία , την επεξεργασία δερμάτων και την υφαντική . Δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους Αθηναίους πολίτες , δεν έχουν δικαίωμα ψήφου και

είναι αναγκασμένοι να πληρώνουν ένα φόρο που λέγεται «μετοίκιο» για την προστασία που τους παρέχει η πόλη .

Ο Ξεφτέρης αναρωτήθηκε αν υπάρχουν μέτοικοι και στη Σπάρτη . Ο Φείδωνας του εξήγησε ότι δεν υπάρχουν . Οι Σπαρτιάτες δε θέλουν ξένους στην

πόλη τους , γιατί φοβούνται μη μάθουν τα μυστικά της πόλης τους ή ότι αν οι ξένοι δουν κάτι που τους αρέσει θα το εφαρμόσουν και στη δική τους πόλη .

Γι’ αυτό δεν αφήνουν τους ξένους να μείνουν για πολύ καιρό στην πόλη τους , τους διώχνουν . Το μέτρο αυτό ονομάζεται «ξενηλασία» .

Αστερόσκονη

[11]

Στη συνέχεια ο Ξεφτέρης βρέθηκε στην αγορά . Εκεί συνάντησε ένα δούλο , τον Πασείωνα , που διαλαλούσε το εμπόρευμά του :

Ολόφρεσκα κηπευτικά

ελάτε ν’ αγοράσετε .

ολόφρεσκα και τρυφερά

για να τα απολαύσετε

Έλεγε αυτά τα λόγια ο Πασείωνας για να προσελκύσει πελάτες και ταυτόχρονα τακτοποιούσε τα λαχανικά στον πάγκο του . Μετά από λίγη ώρα

πρόσεξε τον παράξενο επισκέπτη κι άρχισαν να μιλούν για διάφορα θέματα . Ένα από τα θέματα αυτά ήταν η ζωή των δούλων στην αρχαία Αθήνα .

Ο Πασείωνας είπε στον Ξεφτέρη ότι οι δούλοι στην Αθήνα ζουν καλύτερα από τους αντίστοιχους στη Σπάρτη . Πολλοί δουλεύουν ως παιδαγωγοί ,

αστυνομικοί , λογιστές , σε σπίτια , σε εργαστήρια , σε χωράφια . Έτσι , υπάρχουν οι ιδιωτικοί δούλοι που εργάζονται στα σπίτια ή στις επιχειρήσεις

και στις βιοτεχνίες των Αθηναίων πολιτών . Οι δούλοι που ζουν στα σπίτια των Αθηναίων πολιτών εργάζονται σαν θυρωροί , μάγειρες ,

«παιδαγωγοί» ( που οδηγούν τα παιδιά στο σχολείο και τα επιβλέπουν ) . Τέλος , υπάρχουν οι δούλες που καθαρίζουν το σπίτι , πηγαίνουν για

νερό , γνέθουν και υφαίνουν με τις οδηγίες της κυράς τους και οι «θεραπαινίδες» που είναι προσωπικές βοηθοί της οικοδέσποινας .

Οι δούλοι που εργάζονται στις ιδιωτικές βιοτεχνίες είναι βοηθοί αγγειοπλάστη , σιδηρουργού και χαλκουργού . Ορισμένοι δούλοι ωστόσο

μπορούν να εργάζονται και σε δικές τους επιχειρήσεις σαν ελεύθεροι επαγγελματίες , αρκεί να δίνουν ένα μέρος από τα κέρδη τους στον

αφέντη τους .

Εκτός από τους ιδιωτικούς δούλους υπάρχουν και οι δημόσιοι δούλοι , οι οποίοι είναι ιδιοκτησία του κράτους και εργάζονται στο δημόσιο

τομέα . Έτσι , έχουμε δούλους κλητήρες ή υπαλλήλους της Εκκλησίας του Δήμου , της Βουλής , των δικαστηρίων και των αρχόντων . Εκτός όμως

απ’ αυτούς υπάρχουν και οι δήμιοι , οι σκουπιδιάρηδες , οι εργάτες του νομισματοκοπείου και τέλος οι αστυνομικοί . Οι δημόσιοι δούλοι

ονομάζονται ιερόδουλοι .

[12]

Υπάρχουν τέλος δούλοι που εργάζονται στα ορυχεία ( π.χ. του Λαυρίου ) , στους αγρούς και στους μύλους , όπου γυρίζουν τις τεράστιες

μυλόπετρες . Η δουλειά τους είναι πολύ σκληρή και οι συνθήκες δύσκολες και βλαβερές για την υγεία τους . Πολύ μεγάλος αριθμός πεθαίνει

από τις κακουχίες , τη σκληρή δουλειά και την έλλειψη τροφής και ξεκούρασης .

Σε αντίθεση με τις άλλες κατηγορίες δούλων , τους οικιακούς δούλους που η κατάσταση είναι υποφερτή και τους δημόσιους δούλους που

περνούν μια ζωή υπαλλήλου , οι δούλοι των ορυχείων και των αγρών έχουν πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης . Ο κάθε αφέντης όμως έχει

δικαίωμα να μεταπωλήσει τους δούλους του . Οι οικιακοί δούλοι για παράδειγμα μπορούν να μεταπωληθούν ή να ενοικιαστούν για να

δουλέψουν στα ορυχεία ή στους αγρούς . Επομένως , κανένας δούλος δεν ξέρει τι θα απογίνει από τη στιγμή που τον αγοράζει κάποιος

αφέντης .

Παλιότερα γίνονταν δούλοι ακόμα κι Αθηναίοι πολίτες , οι ακτήμονες για παράδειγμα που δεν μπορούσαν να ζουν άλλο μέσα στη φτώχεια ή οι

οφειλέτες που δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους . Ο Σόλωνας όμως με τη «σεισάχθεια» , απαγόρευσε να γίνονται δούλοι οι ελεύθεροι

πολίτες της Αθήνας , χάρισε τα χρέη των πολιτών κι ελευθέρωσε όσους είχαν γίνει δούλοι από χρέη . Μετά τη νομοθεσία του Σόλωνα , οι

δούλοι που υπάρχουν στην Αθήνα προέρχονται αποκλειστικά από ξένες χώρες . Δεν έχουν λοιπόν ούτε την ίδια εθνικότητα ούτε την ίδια

γλώσσα και τις ίδιες συνήθειες . Οι δούλοι αυτοί κάνουν όλες τις χειρωνακτικές εργασίες που οι Αθηναίοι πολίτες περιφρονούν .

Ενώ συζητούσαν όλα τα παραπάνω , εμφανίστηκαν δύο κύριοι . Ο Ξεφτέρης αναρωτήθηκε ποιοι ήταν αυτοί κι ο Πασείωνας του εξήγησε ότι ο ένας ήταν

ο μετρονόμος κι ο άλλος ο αγορανόμος . Ο μετρονόμος ελέγχει αν είναι σωστά τα βάρη που χρησιμοποιεί ο έμπορος και ο αγορανόμος αν είναι καλής

ποιότητας κι αν πωλούνται στη σωστή τιμή .

Ο Ξεφτέρης πρόσεξε ότι την αγορά διέσχιζε η οδός των Παναθηναίων . Διαπίστωσε επίσης ότι στην αριστερή πλευρά της οδού των Παναθηναίων

υπήρχαν τα μανάβικα και στη δεξιά τα κρεοπωλεία .

Μπανανοπεριπέτεια

[13]

Αδαμαντία Πετρίδη

[14]

Ποια ήταν όμως η εξέλιξη του χώρου της Αγοράς ;

Ο χώρος πρωτοκατοικήθηκε στο τέλος της Νεολιθικής εποχής , γύρω στο 3000 π.Χ. , καθώς βρέθηκαν πολλά αντικείμενα αυτής της εποχής στους

βορειοδυτικούς πρόποδες της Ακρόπολης . Στη Μυκηναϊκή εποχή ( 1500 - 1100 π.Χ. ) οι κάτοικοι έθαβαν σ’ αυτό το χώρο τους νεκρούς τους . Το ίδιο και

στα Γεωμετρικά χρόνια ( 1100 - 600 π.Χ. ) , ο χώρος χρησιμοποιούνταν σαν νεκροταφείο .

Στα χρόνια του Σόλωνα αναπτύχθηκε σ’ αυτό το χώρο η αρχαία Αγορά και χτίστηκαν διάφορα κτίρια για να τελούν τις πολιτικές τους δραστηριότητες .

Στα χρόνια του Κλεισθένη φτιάχτηκε το Βουλευτήριο , το Πρυτανείο , η Ηλιαία και άλλα . Δυστυχώς , το 480 π.Χ. η Ακρόπολη και ο χώρος της Αγοράς

καταστράφηκαν από τους Πέρσες .

Αργότερα , στα χρόνια του Κίμωνα , άρχισε και πάλι η ανοικοδόμηση της Αγοράς . Ως το τέλος του 5ου αιώνα χτίστηκε η Θόλος , το Νέο Βουλευτήριο , η

Στοά του Ελευθερίου Διός , η Ποικίλη Στοά , ο ναός του Ηφαίστου και στήθηκαν και τα αγάλματα των Επωνύμων για τα οποία μιλήσαμε παραπάνω .

Ο χώρος προοριζόταν να γίνει το κέντρο της δημόσιας ζωής των αρχαίων Αθηναίων . Εδώ μαζεύονταν καθημερινά για να συζητήσουν τους νόμους και

να κρίνουν τις πράξεις των αρχόντων τους . Σ’ αυτό το χώρο έλυναν και τις διαφορές τους με τη βοήθεια των δικαστών .Εδώ έβρισκαν την ευκαιρία να

κάνουν εμπόριο , να ψυχαγωγηθούν , να γυμναστούν . Εδώ χτυπούσε η καρδιά της πόλης των Αθηναίων .


Παναγιώτης Σεμιτέκολος-Φαουλάρας

[18]

Ο επόμενος σταθμός του Ξεφτέρη ήταν ένα αθηναϊκό σπίτι . Εκεί συνάντησε μια Αθηναία που του είπε πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της γυναίκας στο

σπίτι :

- Ξεφτέρη , πρέπει να ξέρεις πως στις γυναίκες της Αθήνας δεν επιτρέπεται να βγαίνουν καθόλου από το σπίτι . Μόνο σε κάποιες συγκεκριμένες γιορτές :

στα Θεσμοφόρια που γίνονται προς τιμή της θεάς Δήμητρας που προστατεύει την εύφορη γη και τη γονιμότητα . Σ’ αυτή τη γιορτή παίρνουν μέρος μόνο

παντρεμένες γυναίκες . Μια άλλη μεγάλη γιορτή είναι τα Παναθήναια που γίνονται προς τιμή της θεάς Αθηνάς και στα οποία παίρνουν μέρος μόνο

ανύπαντρες κοπέλες που υφαίνουν ένα πέπλο και το προσφέρουν στη θεά Αθηνά .

Βλέπεις λοιπόν ότι βγαίνουμε ελάχιστα έξω . Όλη την ημέρα ασχολούμαστε με τα θέματα του σπιτιού , όπως το μαγείρεμα , η υφαντική , η επίβλεψη

των δούλων και η σωστή ανατροφή των κοριτσιών μας , ώστε να γίνουν κι αυτές αργότερα ικανές σύζυγοι . Κρατάμε και τα κλειδιά της αποθήκης του

σπιτιού , μόνο όμως αν ο σύζυγός μάς θεωρεί αρκετά συνετές και φρόνιμες.

Προσέχουμε πολύ την εμφάνισή μας . Φοράμε ωραία ρούχα και κοσμήματα και κάνουμε περίτεχνα χτενίσματα στα μαλλιά μας . Σε αντίθεση με τις

γυναίκες στη Σπάρτη οι οποίες ασχολούνται μόνο με την άθληση , προκειμένου να έχουν δυνατό σώμα για να κάνουν γερά παιδιά . Εκείνες βέβαια έχουν

περισσότερη ελευθερία από εμάς . Τι τα θες , δεν μπορεί κανείς να τα έχει όλα !

Οι μικροί φιλόσοφοι

[20]

Στη συνέχεια ο Ξεφτέρης επισκέφθηκε την Παλαίστρα . Εκεί βρέθηκε ανάμεσα σε παιδιά που γυμνάζονταν . Ένα απ’ αυτά , ο Ιφικράτης , τον πλησίασε

λέγοντάς του το παρακάτω ποίημα :

Με πολλή γυμναστική

το σώμα δυναμώνω

και μ’ εκπαίδευση καλή

το πνεύμα διαμορφώνω .

Ο Ιφικράτης έδωσε στον Ξεφτέρη αρκετές πληροφορίες για τη ζωή και την εκπαίδευση των αγοριών στην αρχαία Αθήνα . Του είπε ότι τα αγόρια ως τα 7

τους χρόνια μένουν στα σπίτια τους και παίζουν διάφορα παιχνίδια . Παίζουν με πήλινες κούκλες , αστράγαλους , τυφλόμυγα , σβούρες , εφεδρισμό ,

κουτσό και άλλα .

Μετά απ’ αυτή την ηλικία οι γονείς τους τα στέλνουν με τη συνοδεία ενός παιδαγωγού στο γραμματιστή που τους μαθαίνει ανάγνωση , γραφή και

αριθμητική . Ο κιθαριστής τους μαθαίνει να παίζουν κιθάρα και λύρα . Παράλληλα γυμνάζονται στην παλαίστρα σύμφωνα με τις οδηγίες του παιδοτρίβη ,

προκειμένου ν’ αποκτήσουν γερό και δυνατό σώμα . Ασκούνται στην πάλη , στο ακόντιο , στο δρόμο , στο άλμα και στο δίσκο .

Ανώτερα σχολεία δεν υπάρχουν . Ο κάθε νέος όμως μπορεί να μάθει πολλά πράγματα παρακολουθώντας συζητήσεις στην Αγορά . Η πόλη μοιάζει με

σχολείο όπου οι μορφωμένοι άνθρωποι συζητούν διάφορα θέματα .

Στα 18 τους χρόνια πηγαίνουν στο στρατό όπου υπηρετούν για 2 χρόνια , δίνοντας όρκο ότι θα είναι γενναίοι πολεμιστές , θα υπακούουν στους νόμους

και θα υπερασπίζονται την πατρίδα τους .


[22]

Στον επόμενο σταθμό ο Ξεφτέρης βρέθηκε στην Ακρόπολη και συγκεκριμένα μέσα στον Παρθενώνα , την ώρα που μια ιέρεια προσευχόταν μπροστά από

το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς , λέγοντας τα παρακάτω λόγια :

Αθηνά , τρανή θεά ,

δέξου αυτή την προσφορά .

Κι αν τυχόν κανείς θελήσει

έναν πόλεμο ν’ αρχίσει ,

δείξε του σοφή θεά

της ειρήνης τα καλά .

Όταν η ιέρεια αντιλήφθηκε την παρουσία του ξένου επισκέπτη , άρχισε να του μιλάει για τη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων . Του είπε ότι λατρεύουν

τους 12 θεούς του Ολύμπου . Αρχηγός τους είναι ο Δίας , κάθε θεός όμως είναι «υπεύθυνος» για κάποιο θέμα . Η θεά Αθηνά , που είναι και προστάτιδα

της πόλης των Αθηνών , φημίζεται για τη σοφία της και είναι η θεά των γραμμάτων , των τεχνών και της ειρήνης . Αυτός είναι και ο λόγος που βρίσκεται σε

διαρκή διαμάχη με τον Άρη , το θεό του πολέμου .

Η Αθηνά , συνέχισε η ιέρεια , συναγωνίστηκε κάποτε με τον Ποσειδώνα για το ποιος θα δώσει το όνομά του στην πόλη της Αθήνας . Νικήτρια βγήκε η

Αθηνά που έκανε να φυτρώσει πάνω στο βράχο της Ακρόπολης μια ελιά . Οι κάτοικοι της Αθήνας απέρριψαν την προσφορά του Ποσειδώνα , ένα άλογο

δηλαδή . Προτίμησαν το δώρο της Αθηνάς , γιατί από τον καρπό της ελιάς θα τρέφονταν , θα φωτίζονταν τις νύχτες , αλλά και για έναν επιπλέον λόγο . Το

κλαδί της ελιάς ήταν το σύμβολο της ειρήνης που οι Αθηναίοι ποθούσαν . Στο σημείο που αγωνίστηκαν οι δύο θεοί χτίστηκε το Ερέχθειο .

Ο Ξεφτέρης απόρησε πώς φτιάχτηκαν τόσο όμορφα έργα πάνω στην Ακρόπολη . Η ιέρεια του εξήγησε ότι έγιναν με πρωτοβουλία του Περικλή που

ήθελε να ομορφύνει την πόλη , καθώς είχε καταστραφεί από τους Περσικούς πολέμους . Βρήκε βέβαια πολλές αντιρρήσεις , γιατί ήθελε να

χρησιμοποιήσει τα χρήματα του συμμαχικού ταμείου και αρκετοί Αθηναίοι διαφωνούσαν , το θεωρούσαν άδικο . Ο Περικλής ήταν τόσο αποφασισμένος ,

ώστε τους «απείλησε» ότι θα τα φτιάξει με δικά του χρήματα , αλλά θα γράψει πάνω το όνομά του για να δοξάζεται μέσα στους αιώνες . Αυτό δεν άρεσε

καθόλου στους Αθηναίους κι έτσι , ακόμα κι αυτοί που είχαν αντιρρήσεις , συνθηκολόγησαν .

[23]

Χτίστηκαν λοιπόν πάνω στο βράχο της Ακρόπολης τα Προπύλαια , ο ναός της Αθηνάς Νίκης , το Ερέχθειο και άλλοι ναοί αφιερωμένοι στη θεά Αθηνά .

Λαμπρότερος απ’ όλους φυσικά ο Παρθενώνας . Όλοι οι ναοί είναι φτιαγμένοι από το περίφημο πεντελικό μάρμαρο .Στολίστηκαν κιόλας με περίφημα

γλυπτά. Ξεχωριστοί αρχιτέκτονες και γλύπτες εργάστηκαν για να γίνουν όλα αυτά τα έργα : ο Ικτίνος , ο Καλλικράτης , ο Μνησικλής , ο Φειδίας και άλλοι .

Φυσικά ο Περικλής είχε τη γενική επίβλεψη , αφού ήθελε να γίνουν τέλεια και αξεπέραστα . Και το κατάφερε . Τα έργα αυτά ονομάζονται «κλασικά» ,

αφού την τέχνη χαρακτηρίζει η τελειότητα και η αξία τους διατηρείται αναλλοίωτη στο πέρασμα των χρόνων .


[27]

Ο επόμενος σταθμός του Ξεφτέρη ήταν το θέατρο . Εκεί τον υποδέχτηκε ο Φείδωνας , λέγοντάς του φυσικά … ένα ποίημα :

Λαμπρή γιορτή έχει η πόλη

κι έρχονται και βλέπουν όλοι ,

έργα σοβαρά κι αστεία

με πλοκή και ιστορία .

Έτσι ο κόσμος διασκεδάζει

και το Διόνυσο δοξάζει .

Ο Φείδωνας έδωσε στον Ξεφτέρη ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με το θέατρο . Του εξήγησε καταρχήν ότι στην Αθήνα γιορτάζονται τα μικρά και

τα μεγάλα Διονύσια προς τιμή του θεού Διόνυσου . Στα μεγάλα Διονύσια , κάθε τέσσερα χρόνια , γίνονται δραματικοί αγώνες , ανεβαίνουν δηλαδή

θεατρικές παραστάσεις που τις παρακολουθούν οι περισσότεροι Αθηναίοι πολίτες . Το βραβείο για το νικητή σ’ ένα δραματικό αγώνα είναι ένα στεφάνι

κισσού .

Το θέατρο αποτελεί ένα είδος σχολείου για την αρχαία Αθήνα . Για να μπορούν λοιπόν να παρακολουθούν όλοι οι Αθηναίοι πολίτες , έχουν καθιερώσει

τα «θεωρικά» , δίνουν δηλαδή δωρεάν χρήματα σε φτωχούς συμπολίτες τους για να μπορέσουν ν’ αγοράσουν εισιτήρια . Έχουν καθιερώσει ακόμη τις

λεγόμενες «λειτουργίες» , δηλαδή πλούσιοι Αθηναίοι αναλαμβάνουν τα έξοδα για ν’ ανέβει μια θεατρική παράσταση και φυσικά απολαμβάνουν και τις

τιμές όταν η παράσταση που χρηματοδοτούν κερδίσει στους δραματικούς αγώνες .

Σε μια θεατρική παράσταση υπάρχουν οι υποκριτές και ο χορός . Οι υποκριτές είναι οι ηθοποιοί και είναι πάντα άντρες , γιατί απαγορεύεται να παίζουν

γυναίκες . Όταν οι υποκριτές υποδύονται γυναικείους ρόλους , φορούν μάσκες , τα λεγόμενα προσωπεία . Φορούν ακόμη ειδικά παπούτσια με χοντρούς

πάτους , τους κοθόρνους , για να φαίνονται πιο ψηλοί και μεγαλοπρεπείς . Εκτός από τους υποκριτές σε μια θεατρική παράσταση παίρνει μέρος κι ο

χορός . Ο χορός είναι μια ομάδα ανδρών που χορεύουν και τραγουδούν στη διάρκεια της δραματικής παράστασης .

[28]

Υπάρχουν δύο είδη δραματικής ποίησης : η τραγωδία και η κωμωδία . Η κωμωδία έχει εύθυμο και κωμικό περιεχόμενο . Τραγωδίες έγραψαν ο

Σοφοκλής , ο Αισχύλος και ο Ευρυπίδης , ενώ κωμωδίες ο Αριστοφάνης .

Τα θέατρα χτίζονται αμφιθεατρικά σε πλαγιές λόφων και τις περισσότερες φορές έχουν πολύ καλή ακουστική . Έτσι μπορούν να βλέπουν , αλλά και να

ακούν καθαρά ακόμα κι οι θεατές των τελευταίων καθισμάτων . Τα καθίσματα είναι πέτρινα .

Ροζ πάνθηρες

[31]

Την αλήθεια αναζητώ

και γι’ αυτή φιλοσοφώ ,

κουβεντιάζω συζητώ

άκρη προσπαθώ να βρω .

Αυτό το ποίημα άκουσε να λέει ένας φιλόσοφος , ο Ιππόλυτος , όταν βρέθηκε στον τελευταίο του σταθμό σ’ ένα σπίτι όπου είχαν μαζευτεί πολλοί

φιλόσοφοι . Αφού του συστήθηκε , του εξήγησε ότι βρίσκεται σ’ ένα συμπόσιο κι ότι οι Αθηναίοι λατρεύουν τα συμπόσια . Είναι σαν μια γιορτή για τους

άντρες στην οποία ξαπλώνουν σε ανάκλιντρα , τρώνε , πίνουν νερωμένο κρασί για να μη μεθάνε , συζητούν , φιλοσοφούν και τραγουδούν .

Ο Ξεφτέρης ζήτησε από τον Ιππόλυτο να του πει ονόματα άλλων φιλοσόφων . Εκείνος του μίλησε για το Σωκράτη που είναι ένας από τους

σπουδαιότερους φιλοσόφους της εποχής . Πιάνει καθημερινά κουβέντα με απλούς ανθρώπους σε διάφορα σημεία της πόλης και υποστηρίζει ότι η ζωή

θα γίνει πιο καλή , αν οι άνθρωποι γίνουν πιο δίκαιοι και τίμιοι . Διαλέγει πάντα το σωστό και το ωφέλιμο και δεν κάνει ποτέ σφάλματα , δε βλάπτει ποτέ

κανέναν , βοηθά τους ανθρώπους να καταλαβαίνουν τα λάθη τους και τους παρακινεί να μορφώνονται και να γίνονται σωστοί άνθρωποι .

Του μίλησε για τον Ηρόδοτο , το σημαντικό ιστορικό που έγραψε για τους Περσικούς πολέμους και τη σημαντική νίκη των Ελλήνων . Αλλά και για το

Θουκυδίδη που ονειρεύεται να γράψει κάποτε αντικειμενικά για κάποιο πόλεμο των Ελλήνων .

Τέλος του ανέφερε για τη διαφωνία αρκετών φιλοσόφων με τον Περικλή για το αν είναι σωστό να χρησιμοποιηθούν χρήματα του συμμαχικού ταμείου

για να φτιάξουν έργα στην Αθήνα . Κι ακόμη του είπε για τους Σπαρτιάτες οι οποίοι κάνουν μια λιτή ζωή και περιφρονούν τα χρήματα . Γι’ αυτό το λόγο τα

νομίσματά τους είναι μεγάλα και βαριά , ώστε κανένας πολίτης της Σπάρτης να μην μπορεί να κάνει μεγάλη περιουσία .


[33]

Να που τελικά ο Ξεφτέρης κατάφερε να ξεπετρώσει και τους 10 επώνυμους ήρωες . Κι έφτασε επιτέλους η στιγμή να φανερώσει το μυστικό , το χρησμό

που έδωσε η Πυθία , στους Αθηναίους πολίτες .

Μαζεύτηκαν λοιπόν όλοι στην Πνύκα κι ο Περικλής έδωσε το λόγο στον Ξεφτέρη , ο οποίος τους είπε τα παρακάτω λόγια :

- Το μυστικό της παντοδυναμίας και της ευτυχίας των ανθρώπων είναι η Ε Ι Ρ Η Ν Η . Δυστυχώς εσείς οι άνθρωποι έχετε μεγάλη ευθύνη . Αναλώνεστε

σε πολέμους , ξοδεύετε αμέτρητα χρήματα , παραμελείτε τα έργα πολιτισμού , υποφέρετε ένα σωρό κακουχίες , ένα σωρό άνθρωποι χάνουν τη ζωή

τους και δεν μπορούν να απολαύσουν τα αγαθά της ζωής . Αυτό , λοιπόν , που θα κάνει την Αθήνα , αλλά και κάθε πόλη του κόσμου παντοδύναμη

είναι η ειρήνη .

Είχαν καταλάβει άραγε οι άνθρωποι την αξία του μυστικού που τους είχε αποκαλυφθεί ; Απ’ ότι μας δείχνει η ιστορία , μάλλον όχι . Λίγα χρόνια

αργότερα θα εμπλακούν σ΄ έναν οδυνηρό εμφύλιο πόλεμο , τον Πελοποννησιακό , που θα οδηγήσει τελικά στην παρακμή το σπουδαίο πολιτισμό που

είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν .

Ακόμα και σήμερα όμως η ειρήνη περιμένει τη στιγμή που θα απλωθεί σε ολόκληρη τη γη .

Όλη αυτή η περιπέτεια που ζήσαμε με τον Ξεφτέρη , μας κίνησε την περιέργεια να μάθουμε κι άλλα πράγματα για τη ζωή στην αρχαία Αθήνα . Υπήρχαν

δικαστήρια ; Τι έτρωγαν οι αρχαίοι Αθηναίοι ; Έμοιαζαν τα φαγητά τους με τα δικά μας ; Τι είδους μουσικά όργανα υπήρχαν εκείνη την εποχή ; Ποια

παιχνίδια άρεσε στα παιδιά να παίζουν ;

Ψάξαμε λοιπόν σε βιβλία και βρήκαμε ενδιαφέρουσες πληροφορίες που θα παρουσιάσουμε παρακάτω .

[34]

Οι αρχαίοι Αθηναίοι έτρωγαν τρεις με τέσσερις φορές την ημέρα : το πρωινό που ονομαζόταν ακράτισμα , το άριστον , δηλαδή το μεσημεριανό , το

δειλινόν και το δείπνον που ήταν το κύριο φαγητό τους όπου μαζευόταν όλη η οικογένεια και συχνά φίλοι και γνωστοί ή έκαναν συμπόσιο .

Το πρωινό των Αθηναίων ήταν πολύ λιτό , μόνο λίγο ψωμί φτιαγμένο από αλεύρι κριθαριού για τους φτωχούς , το οποίο ονομαζόταν μάζα και για τους

πλούσιους από αλεύρι σίτου λευκό , το οποίο ονομαζόταν άρτος . Οι μεγάλοι το βουτούσαν σε ανέρωτο κρασί και το συνόδευαν με ξηρούς καρπούς :

αμύγδαλα , καρύδια ή ξερά σύκα και ελιές και τότε το θεωρούσαν πολύ πλούσιο πρωινό . Τα παιδιά το πρωί έπιναν το γάλα τους , συνήθως κατσικίσιο ,

με ψωμί και λίγους ξηρούς καρπούς .

Το μεσημέρι έτρωγαν κυρίως ψάρια και όσπρια , ψωμί , τυρί , ελιές , αυγά , ξηρούς καρπούς και φρούτα . Το βράδυ σέρβιραν στην αρχή διάφορα

χορταστικά φαγητά , κυρίως ψάρια , πουλερικά ή κυνήγι . Είχαν συνηθίσει να πίνουν νερωμένο το κρασί για να μη μεθάνε . Παρόλο που είχαν πιρούνια

και μαχαίρια , προτιμούσαν να τρώνε με τα χέρια , γι’ αυτό κάθε τροφή ψιλοκοβόταν πριν σερβιριστεί στο τραπέζι , ώστε να μπορεί ο καθένας να την

πιάνει εύκολα με τα χέρια . Μόλις τελείωναν το φαγητό τους σκούπιζαν τα χέρια τους σε μια ψίχα ψωμιού , αφού πετσέτες και τραπεζομάντηλα ήταν

άγνωστα εκείνη την εποχή .Το επιδόρπιό τους ήταν συνήθως φρέσκοι και ξηροί καρποί , αλατισμένα αμύγδαλα , σκόρδα , κρεμμύδια και οι φημισμένες

γλυκές και αλμυρές πίτες της Αθήνας .

η τράπεζα = το τραπέζι το έλαιον = το λάδι ο ιχθύς = το ψάρι η οινοχόη = η κανάτα κρασιού το ύδωρ = το νερό αι ελαίαι = οι ελιές αι οπώραι = τα φρούτα το κοχλιάριον = το κουτάλι ο άρτος = το ψωμί ο τυρός = το τυρί ο βότρυς = το σταφύλι ο σκύφος = το ποτήρι ο οίνος = το κρασί η όρνις = η κότα πλακούς μελίτης = πίτα μελένια η κύλιξ = το κύπελλο το άλας = το αλάτι τα ωά = τα αυγά το πινάκιον = το πιάτο ο κρατήρ = δοχείο για ανάμειξη του κρασιού με το νερό

[35]


Αναστασία Ντέντε

[36]

Μετά την ολοκλήρωση του δημοκρατικού πολιτεύματος , λειτούργησαν στην Αθήνα δύο μεγάλα δικαστήρια : ο Άρειος Πάγος και η Ηλιαία .

Τα μέλη του Άρειου Πάγου εκδίκαζαν ανθρωποκτονίες και ιερά εγκλήματα που δήλωναν ασέβεια προς τους θεούς . Ο Άρειος Πάγος συνεδρίαζε στο

λόφο του Άρη , κάτω από το βράχο της Ακρόπολης .

Ένα άλλο δικαστήριο ήταν η Ηλιαία , το λαϊκό δικαστήριο των αρχαίων Αθηναίων . Είχε 6.000 δικαστές , δηλαδή 600 από κάθε φυλή . Οι Ηλιαστές ήταν

πολίτες πάνω από τριάντα χρονών και κληρώνονταν για να ασκήσουν τα καθήκοντά τους για ένα χρόνο . Για να είναι ελεύθεροι να ασχολούνται με τα

καθήκοντά τους έπαιρναν μισθό δυο και τρεις οβολούς την ημέρα . Κάθε δικαστής είχε μια ξύλινη επιγραφή που έγραφε τα στοιχεία του : όνομα , όνομα

πατέρα , δήμο καταγωγής κι ένα γράμμα από το Α ως το Κ που δήλωνε το τμήμα που δίκαζε . Τα διάφορα τμήματα είχαν πάντα μονό αριθμό δικαστών ,

για να μην υπάρχει περίπτωση ισοψηφίας στις αποφάσεις των δικαστών .

Οι δικαστές της Ηλιαίας έδιναν τον παρακάτω όρκο :

«Θα ψηφίσω σύμφωνα με τους νόμους και τα διατάγματα της Εκκλησίας του Δήμου και της Βουλής . Για την περίπτωση εκείνη που ο νομοθέτης δεν έχει

προβλέψει , θα πάρω τη δίκαιη απόφαση , χωρίς να αφήσω να παρασυρθώ από συμπάθεια ή αντιπάθεια .

» Θα ψηφίσω κρίνοντας δίκαια τα ζητήματα που έχουν τεθεί στο δικαστήριο για εκδίκαση . Θα ακούσω με την ίδια προσοχή και τα δύο μέρη .

» Ορκίζομαι στο Δία , στον Απόλλωνα , στη Δήμητρα . Αν είμαι πιστός στον όρκο μου , να είμαι ευτυχισμένος . Αν παραβώ τον όρκο μου , κατάρα να

πέσει επάνω μου και πάνω στην οικογένειά μου » .


Αντιγόνη Μεταξά

[37]

Ο ΛύρΑυλος ήρθε στο σχολείο μας και με όχημα τη μουσική ταξιδέψαμε στην αρχαία Ελλάδα . Γνωρίσαμε σαράντα ανακατασκευασμένα μουσικά

όργανα , από τη θεία «Λύρα» του Απόλλωνα ως το μελωδικό αυλό , αλλά και τις επιβιώσεις τους στη σύγχρονη εποχή μέσα από την παράδοση .

Ακούσαμε ζωντανά όλα τα όργανα , καθώς και τα ωραιότερα σωσμένα μουσικά κομμάτια της αρχαιότητας , σκοπούς , ρυθμούς και τρόπους

αρχαιοελληνικούς που διασώζονται μέσα από την Παράδοση επιβεβαιώνοντας τον πλούτο και τη συνέχεια της ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς και

μάθαμε την ιστορία της δημιουργίας τους από σπάνια και αυθεντικά φυσικά υλικά : καύκαλο χελώνας , εντέρινες χορδές , οστέινοι αυλοί , στοιχεία που

πυροδοτούν τη φαντασία των παιδιών και ανοίγουν νέα πεδία γνώσης .

Τα όργανα που γνωρίσαμε , κατασκευασμένα με τη μέγιστη προσέγγιση στις διαστάσεις , στο σχήμα και στα υλικά είναι :

Έγχορδα : λύρες διάφορων εποχών , κιθάρα , βάρβιτος , πανδούρα , φόρμιγγα , άρπα , πυθαγόρειο μονόχορδο

Πνευστά : αυλοί διάφορων τύπων , δίαυλοι , σύριγγα του Πανός , κοχύλια , σάλπιγγες , άσκαυλος

Κρουστά : κρόταλα , σείστρα , κύμβαλα , τύμπανα

[39]

Μέσα από ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα της ομάδας «Δρω» , μεταμορφωθήκαμε κι εμείς σε αρχαίους Αθηναίους . Ντυθήκαμε με τα ρούχα που

φορούσαν κι εκείνοι , βρεθήκαμε στην αρχαία Αγορά και κάναμε κι εμείς τους πελάτες , πήγαμε στην Πνύκα και γίναμε για λίγο ρήτορες , γράψαμε σε μια

πλάκα , όπως έκαναν και τα παιδιά στην αρχαία Αθήνα και τέλος ζωγραφίσαμε αγγεία και φτιάξαμε χάλκινα αντικείμενα .

[42]

Η «ουράνια σφαίρα» είναι ένα παιχνίδι με μπάλα . Ο Όμηρος αναφέρει στην Οδύσσεια ότι έπαιζαν αυτό το παιχνίδι και οι σύντροφοι του Οδυσσέα .

Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι οι εξής : Ένας παίκτης πετάει την μπάλα προς τον ουρανό και οι υπόλοιποι πρέπει να την πιάσουν πριν πέσει στο

έδαφος . Στη συνέχεια ο νικητής γίνεται «βασιλιάς» , δίνει διαταγές στον ηττημένο που ονομάζεται «όνος» , δηλαδή γάιδαρος κι εκείνος πρέπει να

εκτελέσει τις διαταγές του βασιλιά . Για παράδειγμα να τρέχει με τα τέσσερα ή να κάνει το σκύλο και άλλα .

Μια παραλλαγή του παιχνιδιού ήταν οι παίκτες να σπρώχνουν μια μικρή δερμάτινη μπάλα με μπαστούνια . Αυτή, η παραλλαγή μοιάζει πολύ με το

σημερινό χόκεϊ .


Μικροί κατάσκοποι

[43]

Το « κολλαβίζειν » είναι ένα ωραίο και γνωστό παιχνίδι .

Ένας παίκτης κλείνει τα μάτια του βάζοντας ένα από τα δύο χέρια του μπροστά στα μάτια του . Το άλλο χέρι το έχει γυρισμένο προς τα πίσω . Κάποιος

άλλος παίχτης έρχεται και ακουμπάει το χέρι του παιδιού που τα φυλάει και το παιδί πρέπει να μαντέψει , εννοείται χωρίς να κάνει «ματάκια», με ποιο

χέρι τον άγγιξε ο συμπαίκτης του .

Είναι ένα πολύ ωραίο παιχνίδι που μπορούμε να παίζουμε κι εμείς . Μοιάζει πολύ με το σημερινό παιχνίδι «μπιζζζ» .



[44]

Σ’ αυτό το παιχνίδι μπορούν να παίξουν από τρία παιδιά και πάνω . Διαλέγουν ένα παιδί και του δένουν τα μάτια μ’ ένα πανί . Ο παίκτης με τα δεμένα

μάτια προσπαθεί να πιάσει τα άλλα παιδιά φωνάζοντας : « Πάω να πιάσω τη χρυσόμυγα » . Τα άλλα παιδιά του απαντούν : « Θα την κυνηγήσεις , αλλά δε

θα την πιάσεις » και ταυτόχρονα τον χτυπούν στην πλάτη με ραβδάκια . Αν καταφέρει να πιάσει κάποιον , τότε εκείνος παίρνει τη θέση του . Αυτό το

παιχνίδι σίγουρα το γνωρίζετε .


[45]

Πρόκειται για ένα πολύ ωραίο παιχνίδι που έπαιζαν συχνά τα απογεύματα τα παιδιά στους δρόμους . Για να παίξουν χρησιμοποιούσαν μια μπάλα

φτιαγμένη από δέρματα ζώων . Οι κανόνες του είναι οι εξής :

Κάθε παιδί ρίχνει την μπάλα με δύναμη στο έδαφος και μετράει πόσες φορές χτυπάει κάτω . Νικητής είναι αυτός που πετυχαίνει τα περισσότερα

χτυπήματα της μπάλας στο έδαφος .

Μπορούμε ακόμα και σήμερα να παίξουμε αυτό το απλό παιχνίδι , αν έχουμε μια μπάλα και τηρούμε τους κανόνες . Μοιάζει λίγο με το σημερινό

παιχνίδι « ψείρες » .


[47]

Ένα ακόμα αρχαίο παιχνίδι είναι ο τροχός ή τσέρκι όπως το ονόμαζαν αλλιώς . Οι τροχοί ήταν φτιαγμένοι από χαλκό και υπήρχαν μικροί και μεγάλοι . Η

διάμετρός τους ήταν από 80 ως 130 εκατοστά . Αυτό που είχε να κάνει το παιδί ήταν να κάνει τον τροχό να προχωράει με τη βοήθεια ενός ξύλου .

Το παιχνίδι αυτό αποτελούσε και πολύ καλή άσκηση . Ο Ιπποκράτης , ο φημισμένος γιατρός , το συστήνει στο βιβλίο του σε όσους θέλουν να κρατηθούν

σε καλή φυσική κατάσταση .


[48]

Σ’ αυτό το παιχνίδι τα παιδιά στα αρχαία χρόνια κάρφωναν στο χώμα ένα δοκάρι . Στο μέσο του δοκαριού είχε μια τρύπα απ’ όπου περνούσαν ένα

σκοινί . Στις δύο άκρες του σκοινιού δενόταν από ένας παίκτης . Δεν έπρεπε να κοιτάζει ο ένας τον άλλο . Προσπαθούσαν , τραβώντας με όλη τους τη

δύναμη να φέρουν ο ένας τον άλλο κοντά στο δοκάρι . Μπορούσε να παιχτεί και με περισσότερους από δύο παίκτες , ισάριθμους όμως πάντα σε κάθε

πλευρά .

Αυτό το παιχνίδι παίζεται και σήμερα , αλλά χωρίς δοκάρι . Επίσης , οι παίκτες δεν είναι δεμένοι στο σκοινί , αλλά το τραβάνε με δύναμη . Μήπως

καταλάβατε για ποιο παιχνίδι πρόκειται ; Είναι η γνωστή σε όλους μας … διελκυστίνδα !



[49]

Αυτό το παιχνίδι παιζόταν με « αστραγάλους » . Τους αστραγάλους τους μάζευαν από τα πίσω πόδια των κατσικιών και των αρνιών . Καμιά φορά βέβαια

χρησιμοποιούσαν πετρούλες ή καρύδια και αμύγδαλα που τους άρεσε να τα τρώνε .

Κάθε παίκτης έχει μπροστά του πέντε αστραγάλους . Τους πετά έναν – έναν ψηλά και προσπαθεί να τους πιάσει την ώρα που πέφτουν με την ανάποδη

πλευρά του χεριού του . Στη συνέχεια πετά έναν αστράγαλο ψηλά και , όσο είναι ψηλά , προσπαθεί να πιάσει έναν ή περισσότερους από αυτούς που

είναι στο έδαφος .

Αυτό το παιχνίδι θυμίζει φυσικά τα σημερινά πεντόβολα .


[50]

Είναι ένα από τα ομορφότερα παιχνίδια που έπαιζαν τα παιδιά στα αρχαία χρόνια . Ένα παιδί τα «φύλαγε» . Οι παίκτες , όταν άκουγαν το σύνθημα

έπρεπε να μείνουν ακίνητοι σε όποιο μέρος και σε όποια στάση κι αν βρίσκονταν . Εκείνος που θα κουνιόταν ή θα γελούσε έβγαινε από το παιχνίδι και

έπαιρνε τη θέση του παιδιού που τα φύλαγε .

Είναι βέβαια το ίδιο με το σημερινό παιχνίδι « αγαλματάκια » .



[51]

Πρόκειται για το γνωστό σε όλους μας κουτσό . Στον ασκωλιασμό οι παίκτες πηδούσαν στο ένα μόνο πόδι .

Το παιχνίδι αυτό είχε περισσότερες παραλλαγές . Για παράδειγμα ποιος θα έτρεχε μακρύτερα πηδώντας στο ένα πόδι . Ή ένας παίκτης κυνηγούσε τους

άλλους που έτρεχαν στο ένα πόδι . Ή μετρούσαν ποιος θα έκανε τα περισσότερα πηδήματα .


[52]

1. Ο Σωκράτης ήταν …

α) ρήτορας β) φιλόσοφος γ) ιστορικός

2. Στο θέατρο παίζονταν …

α) μόνο τραγωδίες β) μόνο κωμωδίες γ) κωμωδίες και τραγωδίες

3. Ο Φειδίας ήταν …

α) γραμματιστής β) ζωγράφος γ) γλύπτης

4. Ο Ηρόδοτος ήταν …

α) ρήτορας β) ιστορικός γ) ποιητής

5. Τα Προπύλαια είναι …

α) αφιερωμένα στη θεά Αθηνά β) το πρώτο μνημείο που συναντάμε στην Ακρόπολη γ) το πιο σημαντικό έργο στην Ακρόπολη


[53]

Το πρώτο μνημείο που συναντά κανείς ανεβαίνοντας στο βράχο της Ακρόπολης είναι το Ερέχθειο .

Για να φτιαχτούν τα περίφημα έργα πάνω στην Ακρόπολη , ο Περικλής πήρε χρήματα από το συμμαχικό ταμείο .

Ο Παρθενώνας είναι το πιο σημαντικό έργο πάνω στην Ακρόπολη .

Στο θέατρο παίζονταν μόνο τραγωδίες .

Η εποχή που έζησε ο Περικλής ονομάστηκε «Χρυσός αιώνας» .

Ο Σωκράτης έγραψε για τους Περσικούς πολέμους .


[54]

Στο παρακάτω κρυπτόλεξο είναι κρυμμένες οι λέξεις : θέατρο , τραγωδία , κωμωδία , Περικλής , Πνύκα , σκηνή . Μπορείς να τις βρεις ;

Θ Κ Λ Ο Β Ω Ν Μ Ρ Ε Α

Σ Ε Ξ Κ Β Ψ Σ Κ Η Ν Η

Ζ Χ Α Ω Ε Ρ Τ Υ Θ Ι Ο

Α Σ Δ Τ Φ Γ Η Ξ Κ Π Λ

Μ Ν Β Ω Ρ Ψ Χ Ζ Α Ν Σ

Δ Κ Φ Η Γ Ο Λ Κ Ξ Υ Ο

Π Ο Ω Ι Θ Υ Τ Ρ Ε Κ Σ

Χ Δ Ε Μ Β Ξ Η Γ Τ Α Σ

Τ Ρ Α Γ Ω Δ Ι Α Κ Ο Ι

Δ Ε Δ Φ Ρ Δ Υ Ι Ο Π Α

Ε Ρ Γ Η Β Ν Ι Μ Λ Ο Ζ

Ε Τ Γ Ν Ο Ι Κ Α Λ Δ Χ

Α Φ Δ Ω Β Μ Υ Ξ Λ Ο Ψ

Π Ε Ρ Ι Κ Λ Η Σ Ρ Ε Σ


[55]

4

7 1. Ένας από τους πιο σπουδαίους ρήτορες .

2. Το πιο μεγάλο μνημείο πάνω στην Ακρόπολη .

2 3. Το μνημείο με τις Καρυάτιδες .

1 4. Εκεί έβγαζαν λόγο οι ρήτορες .

5. Λέγονταν οι ξένοι που έρχονται να ζήσουν στην Αθήνα .

5 6 6. Λεγόταν ο φόρος που πλήρωναν οι ξένοι .

7. Τις φορούσαν οι ηθοποιοί στο πρόσωπο .

3


[56]

1. Π 1. Το πιο σημαντικό μνημείο πάνω στην Ακρόπολη .

2. Ε 2. Μνημείο αφιερωμένο στη διαμάχη της Αθηνάς και του Ποσειδώνα .

3. Ρ 3. Γνωστός ιστορικός που έγραψε για τους Περσικούς πολέμους .

4. Ι 4. Ο πιο ονομαστός γλύπτης εκείνης της εποχής (με άρθρο)

5. Κ 5. Στα θέατρα παίζονταν εκτός από τραγωδίες και …

6. Λ 6. Τα χρόνια αυτά ονομάστηκαν …

7. Η 7. Η προστάτιδα θεά των Αθηναίων (με άρθρο )

8. Σ 8. Ο φιλόσοφος …………. έπιανε κουβέντα σε διάφορα σημεία της πόλης με

απλούς ανθρώπους .


[57]

Το πρώτο μνημείο που συναντά κάποιος ανεβαίνοντας στον ιερό βράχο της Ακρόπολης είναι τα ……………………………………………. . Δεξιά είναι

χτισμένος ο ναός της ……………………………… Νίκης . Στο ψηλότερο σημείο βρίσκεται ο ………………………………… , αφιερωμένος στη θεά ……………… .

Στο μέρος που είχε γίνει , σύμφωνα με το μύθο , ο αγώνας ανάμεσα στην Αθηνά και στον ……………………………….. , είναι χτισμένο το

…………………………. .

Τα αγάλματα που φτιάχτηκαν αυτή την εποχή είναι διαφορετικά από τους κούρους και τις …………………… . Τα πρόσωπά τους έχουν πιο

φυσικά χαρακτηριστικά . Τα χέρια και τα πόδια φαίνονται να έχουν κίνηση . Γνωστός γλύπτης της εποχής , εκτός από το …………………… , ήταν

ο Πολύκλειτος .

Τα έργα αυτά που δόξασαν την ………………….. θεωρήθηκαν κλασικά , γιατί έμειναν αξεπέραστα μέσα στους αιώνες . Γι’ αυτό και η εποχή στην

οποία έζησε ο ……………………………. Ονομάστηκε « …………………. Αιώνας » .


[58]

1. Οι Αθηναίες έβγαιναν από το σπίτι τους

α) για ψώνια β) για να αθληθούν γ) για να πάρουν μέρος σε ορισμένες γιορτές

2. Σε ποια γιορτή έπαιρναν μέρος οι ανύπαντρες Αθηναίες ;

α) στα Θεσμοφόρια β) στα Παναθήναια γ) στα Διονύσια

3. Από ποιον μάθαιναν γράμματα τα κορίτσια της αρχαίας Αθήνας ;

α) από το γραμματιστή β) από τη μητέρα τους γ) από τον πατέρα τους

4. Σε ποια πόλη της αρχαιότητας οι γυναίκες γυμνάζονταν για να κάνουν γερό σώμα ;

α) στη Σπάρτη β) στην Αθήνα γ) στην Κόρινθο

5. Τι έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες στους γιους τους πριν φύγουν για τον πόλεμο ;

α) «Νους υγιής εν σώματι υγιεί» β) «Ή ταν ή επί τας» γ) «Να νικήσεις»


[59]

Στη Θόλο φύλαγαν τα μέτρα και τα σταθμά .

Ο αγορανόμος έλεγχε αν ήταν σωστό το βάρος των προϊόντων .

Στην αριστερή πλευρά της οδού των Παναθηναίων βρίσκονταν τα μανάβικα και στη δεξιά τα κρεοπωλεία .

Ο μετρονόμος έλεγχε το βάρος και τις τιμές των προϊόντων .

Οι δούλοι που δούλευαν στα ορυχεία ήταν σε πλεονεκτικότερη θέση από τους άλλους .

Ο Σόλωνας , με τη σεισάχθεια , κατάργησε τα χρέη των φτωχών .

Στην αρχαία Αθήνα έφτιαχναν μπισκότα , τηγανίτες και διάφορα νόστιμα φαγητά .


[60]

Εκπαιδευτικό λογισμικό «Ο Ξεφτέρης ταξιδεύει στην Αρχαία Αθήνα (εκδόσεις Siem)

Μουσειοσκευή «Πάμε στην Ακρόπολη» (Μουσείο Μελετών Ακρόπολης)

CD παρουσίασης 30 διαφανειών με εικόνες και σχέδια γύρω από την ιστορική εξέλιξη του βράχου

CD ταινία με τρισδιάστατα μοντέλα για την τοπογραφία της Ακρόπολης

Ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια

«Το μουσείο και η ανασκαφή» Κέντρο Μελετών Ακρόπολης

«Πάμε στον περίπατο της Ακρόπολης» Εκδόσεις Υπουργείου Πολιτισμού

«Παίζοντας στην αρχαία Ελλάδα με τον Λύσιν και την Τιμαρέτην» Μαρίνα Πλατή Εκδόσεις Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης

«Στην Αγορά των αρχαίων Αθηναίων» Κωνσταντίνος Βέτσης –Μαρίζα Ντεκάστρο Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο

«Η Φανή μαθαίνει αρχαία ελληνικά», Β’ «Στο αθηναϊκό τραπέζι» Φωτεινή Τσομάκου Εκδόσεις Ακρίτας Παιδικά

Σχολικό εγχειρίδιο (Ιστορία Δ΄ Δημοτικού)

[61]


Γιώτα Ηλιοπούλου

Αντιγόνη Μεταξά

Ειρήνη Βλαχογιώργου

Γιώργος Λαγοδήμος



Αντώνης Δεληκωστόπουλος

Πόλυ Κοσκινά

Μαρία-Μαρκέλλα Γκόγκα


Παναγιώτης Σεμιτέκολος-Φαουλάρας

Γιάννης Ηλιόπουλος

Χριστίνα Αρβανίτη



Χρήστος Γρουμπός

Φανή Αργυράκη

Σοφία Τσορμπατζίδη

Πέννυ Πλέλλη


Παναγιώτης Κουρούτι

Μαρία Γιαβάση

Ειρήνη Δημητρίου

Πολίνα Μιχελάκου


Άγγελος Φελέκης

Φωτεινή Μάκο


Σοφία Κόρρο

Το συντονισμό , την επίβλεψη και την επιμέλεια είχε η δασκάλα της τάξης κ. Κατερίνα Λάζαρη , σε συνεργασία με το γυμναστή του σχολείου κ.

Διονύση Καμπύλη .

Ταξίδι στην αρχαία Αθήνα

Education

Transcript of Ταξίδι στην αρχαία Αθήνα