1

Η ΔΕΗ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Και η μάχη συνεχίζεται. Αδιάκοπα και σε διάφορα μέτωπα. Ο νεοφιλελευθερισμός, ο

καπιταλισμός δηλαδή της εποχής μας, συνεχίζει ακάθεκτος την πορεία του

αφήνοντας πίσω του ερείπια. Η διαδικασία συγκρότησης μιας νέας φάσης του

καπιταλισμού, αυτής της γήρανσής του, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη εδώ και μερικές

δεκαετίες. Μιας διαδικασίας απολύτως αναγκαίας για το κεφάλαιο. Τελείως πέρα κι

έξω από βίτσια και ιδεοληψίες. Κι αυτό ανεξάρτητα από το αν πολλοί από τους

ιδεολογικούς και πολιτικούς εκπροσώπους του διακατέχονται από ιδεοληψίες.

Ιδιαίτερα συνειδητή και συγκροτημένη έγινε αυτή από τη δεκαετία του 1990 και μετά.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της φάσης είναι η προσπάθεια του κεφαλαίου να

εντάξει στην κερδοφορία του αλλά και στην ιδιοκτησία του κάθε αγαθό.

Στη λογική του κεφαλαίου η έννοια του δημόσιου αγαθού δεν υπάρχει πλέον, αν

υπήρξε ποτέ. Τα πάντα πρέπει να εντάσσονται στη σφαίρα της κερδοφορίας του όλα

όσα οι εργαζόμενοι είχαν καταχτήσει με τους αγώνες του θεωρούνται

«παραχωρήσεις» από μέρους του που τώρα πλέον τα παίρνει πίσω. Μέσα σε αυτό

το πλαίσιο το πέρασμα των δημοσίων επιχειρήσεων στο ενεργητικό του κεφαλαίου

αποτελεί έναν από τους διακηρυγμένους στόχους του. Η περίπτωση της

ιδιωτικοποίησης της ΔΕΗ αποτελεί επομένως μία από τις περιπτώσεις αυτές και δεν

σχετίζεται στο ελάχιστο με κακοδιαχείριση, κακούς συνδικαλιστές και διάφορες

τέτοιες ανοησίες. Αυτά αποτελούν απλά τον τρόπο επικοινωνιακής διαχείρισης.

Ενδεικτική των παραπάνω, τόσο για την ουσία και την κεντρική κατεύθυνση όσο και

για την ιδεοληψία, είναι μια έκθεση του 2003 ενός από τους διεθνής εκπροσώπους

του κεφαλαίου και καθοδηγητές των ιδιωτικοποιήσεων σε όλο τον κόσμο τον ΟΟΣΑ

(http://www.apec.org.au/docs/10_TP_PFI%204/Privatising%20SOEs.pdf).

Γράφει:

Κατά συνέπεια, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και ιδιαίτερα στη δεκαετία

του 1990, η πολιτική συζήτηση επικεντρώθηκε στο θέμα της κρατικής

ιδιοκτησίας. Η άποψη ότι η κατάσταση ιδιοκτησίας από μόνη της οδηγεί σε

αναποτελεσματικότητα και κακή απόδοση τυπικά βασιζόταν στα ακόλουθα

επιχειρήματα.

(I) Οι εταιρείες υπό κρατικό έλεγχο, θέτουν πολλαπλούς και

συχνά αντικρουόμενους στόχους, και επομένως εξαρτώνται από τις

ιδιαιτερότητες της πολιτικής και την παρέμβαση των πολιτικών.

(Ii) ακόμη και στην περίπτωση που οι ΚΕ θέτουν ως στόχο τη μεγιστοποίηση

του πλούτου των μετόχων, είναι πολύ δύσκολο να συνδεθεί άμεσα η απόδοση

των διαχειριστών με κίνητρα για την επίτευξη των στόχων αυτών.

(Iii) σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις δεν θα επιτραπεί να αποτύχει μια

επιχείρηση, και ως εκ τούτου οι περιορισμοί στον προϋπολογισμό δεν είναι

δυνατοί, και η κακή απόδοση δεν οδηγεί σε πτώχευση ή σε έκθεση κινδύνου

μιας εχθρικής εξαγοράς.

Κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η ιδιωτικοποίηση έχει καθιερωθεί ως κύριο

συστατικό της δέσμης οικονομικών μεταρρυθμίσεων σε όλο τον κόσμο,

παράλληλα με άλλες μεταρρυθμίσεις, όπως η απελευθέρωση στο εμπόριο και

2

την αγορά. Περισσότερες από 100 χώρες έχουν υιοθετήσει τις πολιτικές των

ιδιωτικοποιήσεων, αν και σε διάφορους βαθμούς.

Οι κύριοι παράγοντες που τροφοδοτούν τη λογική των ιδιωτικοποιήσεων στις χώρες του ΟΟΣΑ ήταν:

1. Η ανάδυση ενός αυστηρού δημοσιονομικού περιβάλλοντος και η ανάγκη για έλεγχο των δαπανών και του δημοσίου χρέους.

2. Απογοήτευση με την εν γένει κακή απόδοση των υπό δημόσιο έλεγχο

επιχειρήσεων και η επιθυμία να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα τους.

3. Οι τεχνολογικές αλλαγές σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες και η παραγωγή

ηλεκτρικής ενέργειας καθιστά το μονοπώλιο παροχής ορισμένων

αγαθών και υπηρεσιών παρωχημένα, και επιβάλει την απελευθέρωση της αγοράς,

ιδιαίτερα μεταξύ των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης του ΟΟΣΑ, με την

προϋπόθεση περαιτέρω ώθησης για τις ιδιωτικοποιήσεις στους τομείς αυτούς των

υποδομών.

4. Η παγκοσμιοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών έχει ανοίξει νέες δυνατότητες

για τη χρηματοδότηση έργων, αλλά για να έχουν πρόσβαση αποτελεσματικά στις

αγορές οι κρατικές επιχειρήσεις, πρέπει να είναι απαλλαγμένες από το περιορισμούς

της κρατικής ιδιοκτησίας, προκειμένου να αυξήσουν το μετοχικό κεφάλαιο.

5. Σε ορισμένες χώρες, υπήρχε μια ιδεολογική στροφή αναφορικά με το ρόλο

του κράτους στην οικονομία, και υπήρχε η επιθυμία να μειώσει τις

δραστηριότητες που δεν θεωρούνται βασικές κρατικές λειτουργίες.

6. Η μαζική αναμόρφωση των οικονομικών συστημάτων στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ

με υπό μετάβαση οικονομίες (πρώην σοσιαλιστικές χώρες)

τροφοδότησαν μια μεγάλης κλίμακας δραστηριότητα ιδιωτικοποίησης στις χώρες

αυτές.

Από τα παραπάνω καθίσταται αρκετά σαφές πως, ακόμη και ο ΟΟΣΑ, δεν μπορεί

να αποκρύψει πως οι λόγοι που επέβαλαν τις ιδιωτικοποιήσεις δεν είχαν να κάνουν

με την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας τους αλλά με λόγους άλλους. Από τους

έξι λόγους που αναφέρονται πως επιβάλουν τις ιδιωτικοποιήσεις μόνο ο ένας, ο

δεύτερος, αναφέρει και μάλιστα δειλά την κακή απόδοση των δημοσίων

επιχειρήσεων. Όλοι οι άλλοι λόγοι αναφέρονται στην απελευθέρωση των αγορών και

τα παρόμοια. Μάλιστα δεν αναφέρονται καν τα κριτήρια βάσει των οποίων κρίνεται

ως κακή η απόδοση των δημοσίων επιχειρήσεων ούτε επιχειρείται καν η τεκμηρίωση

της παραπάνω θέσης πολύ δε περισσότερο δεν επιχειρείται η σύγκριση μεταξύ των

υπηρεσιών των πρώην δημοσίων επιχειρήσεων πριν και μετά την ιδιωτικοποίησή

τους. Αυτό δεν ενδιαφέρει τον οργανισμό. Διακηρυγμένος στόχος του είναι το

άνοιγμα της αγοράς στο κεφάλαιο (παράγοντες 4 και 5), λόγοι ιδεολογικοί

(παράγοντας 5) και το πλιάτσικο στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες (παράγοντας 6).

3

Καθώς είδαμε στο προηγούμενο απόσπασμα ο ΟΟΣΑ αναφέρεται ονομαστικά στην

ιδιωτικοποίηση των δημοσίων επιχειρήσεων ηλεκτρισμού.

Ας περάσουμε τώρα να δούμε αν οι παραπάνω ισχυρισμοί του ΟΟΣΑ

επιβεβαιώνονται από τα πραγματικά δεδομένα της ΔΕΗ. Κι ας τα πάρουμε ένα ένα:

1. Η ΔΕΗ και ο εξηλεκτρισμός.

Ο βασικός στόχος της δημιουργίας της ΔΕΗ το 1950 ήταν ο εξηλεκτρισμός της

χώρας. Ο στόχος αυτός είχε εκπληρωθεί μέχρι τη δεκαετία του 1980 οπότε και το

σύνολο της χώρας ήταν συνδεδεμένο με το δίκτυο της ΔΕΗ και είχε ηλεκτρική

ενέργεια. Στο διάγραμμα 1 βλέπουμε την μεταβολή της παραγωγής των μονάδων

ηλεκτροπαραγωγής από το 1980 και μετά ενώ στο διάγραμμα 2 βλέπουμε την

εκατοστιαία μεταβολή της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα σε

συνδυασμό με τη μεταβολή του ΑΕΠ.

Διάγραμμα 1

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C124/54/418,1555/

4

Διάγραμμα 2

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (διάγραμμα 3) αλλά και η κατανάλωση

(διάγραμμα 4) συνέχισε να αυξάνεται και από τη δεκαετία του 1980 και μετά μέχρι και

την εκδήλωση της κρίσης του 2009

Διάγραμμα 3

http://www.eia.gov/countries/country-data.cfm?fips=GR&trk=m#elec

5

Διάγραμμα 4

http://www.eia.gov/countries/country-data.cfm?fips=GR&trk=m#elec

Η αύξηση της κατανάλωσης συμβάδιζε με την αύξηση της παραγωγής με

αποτέλεσμα η χώρα να είναι σχεδόν απολύτως αυτάρκης σε ηλεκτρική ενέργεια

(πίνακας 1) με τις εισαγωγές να αντιπροσωπεύουν μικρό ποσοστό της κατανάλωσης

κι αυτό κατά το καλοκαίρι κυρίως. Πέρα από την κάλυψη των αναγκών της χώρας σε

ηλεκτρική ενέργεια έχει ιδιαίτερη σημασία πως αυτό έγινε κατορθωτό με την

αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασμάτων της χώρας.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

http://www.euro2day.gr/specials/opinions/132/articles/752058/Article.aspx

6

Επειδή η αύξηση αυτή καθ’ αυτή έχει την αξία της αλλά δε μας φανερώνει την

πραγματική ενεργειακή κατάσταση στο επόμενο διάγραμμα (Διάγραμμα 5) βλέπουμε

την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τα νοικοκυριά το 2010 στην ΕΕ ενώ στο

διάγραμμα 6 την κατά κεφαλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας.

Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ, 2010 (2000 = 100)

Διάγραμμα 5

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php?title=File:Electricity_consu

mption_by_households,_2010_%282000%3D100%29.png&filetimestamp=20121012130711

Διάγραμμα 6

http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/electricity-consumption-per-capita-in-1

Τα δεδομένα των δύο διαγραμμάτων μας δείχνουν πως η κατά κεφαλή κατανάλωση

ενέργειας στην Ελλάδα βρίσκεται στο μέσο όρο των αναπτυγμένων χωρών. Στο

βασικό επομένως στόχο της, στον εξηλεκτρισμό της χώρας, η ΔΕΗ πέτυχε απολύτως

μέσα σε μια τριακονταετία. Κι αυτό σε μια χώρα με δύσκολο ανάγλυφο και με

εκατοντάδες νησιά. Παράλληλα το πέτυχε εκμεταλλευόμενη τα πολύ φτωχά σε

ενεργειακό περιεχόμενο κοιτάσματα λιγνίτη της χώρας.

7

2. ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Η ΔΕΗ ήταν, και είναι, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες στην Ελλάδα. Στον πίνακα

που ακολουθεί βλέπουμε τη σειρά κατάταξης των πρώτων 13 κερδοφόρων

ελληνικών επιχειρήσεων κατά το 2009. Τα στοιχεία προέρχονται από το ICAP.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2

http://www.icap.gr/Documents/BLIG_2010/2010_10_19_10_39_38/document.pdf

8

Παρακάτω βλέπουμε τα λογιστικά δεδομένα της επιχείρησης για το 2009.

http://www.dei.gr/Images/EKTHESI%20GR%202009.pdf

9

Στον πίνακα που ακολουθεί βλέπουμε τα τελικά οικονομικά αποτελέσματα από το

2004 ως το 2013

ΠΙΝΑΚΑΣ 3

ΕΤΟΣ ΚΕΡΔΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΦΟΡΟΥΣ (σε εκατομμύρια ευρώ)

2004 516

2005 201

2006 42

2007 276,4

2008 -305,9

2009 693,3

2010 557,9

2011 -85,8 (προ φόρων)

2012 30,5

2013 -225,3 Περιλαμβάνει επίπτωση από αναβαλλόμενο φόρο € 228,3 εκατ. που σχετίζεται με την προγραμματισμένη πώληση του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕA.E.)

http://www.dei.gr/el/anakoinwseis/oikonomika-apotelesmata

Η εταιρεία ήταν μια ιδιαίτερα κερδοφόρος επιχείρηση σε όλα, σχεδόν, τα χρόνια

λειτουργίας της. Για τις χρονιές 2008 και 2013 όπου και η εταιρεία παρουσιάζει

ζημιές η εταιρεία αναφέρει:

Το 2008, απαξιώθηκε πλήρως η συμμετοχή της ΔΕΗ στην εταιρεία ΛΑΡΚΟ, εταιρεία

παραγωγής νικελίου. Αυτό είχε σαν συνέπεια την επιβάρυνση των αποτελεσμάτων

του Ομίλου κατά € 22,5 εκατ.

Εάν οι τιμές των καυσίμων και των αγορών ενέργειας είχαν παραμείνει στα επίπεδα

του 2007 και δεν υπήρχε η επιβάρυνση από το CO2 , τότε η χρήση θα ήταν

κερδοφόρος κατά € 393,1 εκατ.

http://www.dei.gr/el/anakoinwseis/oikonomika-apotelesmata/anakoinwseis-

oikonomikwn-apotelesmatwn-2008/apotelesmata-xrisews-2008-tou-omilou-dei

Για τη χρήση του 2013 αναφέρει: «Αντίθετα, τα αποτελέσματα του 2013 έχουν

επιβαρυνθεί από την εφαρμογή της Απόφασης της Μόνιμης Διαιτησίας στη ΡΑΕ σχετικά με την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας στην ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΑΕ, για την

περίοδο 1/7/2010 έως 30/9/2013, με € 105,5 εκατ., μετά την οριστική εκκαθάριση

καιτην έκδοση των αναγκαίων παραστατικών»

http://www.dei.gr//Documents2/DELTIA%20TYPOU/2014/%CE%91%CF%80%CE%BF%CF

%842013%CE%94%CE%B5%CE%BB%CF%84%CE%AF%CE%BF%CE%A4%CF%8D%CF

%80%CE%BF%CF%85.pdf

Περισσότερα όμως για αυτά στα επόμενα οπότε και θα δούμε τις οικονομικές

επιπτώσεις στα οικονομικά της ΔΕΗ των ιδιωτικοποιήσεων.

10

Συχνά γίνεται αναφορά στο δανεισμό της ΔΕΗ. Στον πίνακα που ακολουθεί

βλέπουμε το δανεισμό της εταιρείας κατά το 2009 όπου και αποδεικνύεται πως η

εταιρεία δεν επιβαρυνόταν με μεγάλο δανεισμό

ΠΙΝΑΚΑΣ 4

http://www.dei.gr/Images/EKTHESI%20GR%202009.pdf

http://www.dei.gr/Images/EKTHESI%20GR%202009.pdf

Ένας άλλος, εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας, είναι το κόστος της ηλεκτρικής

ενέργειας που επιβαρύνει τον καταναλωτή. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε την

τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος το 2002 σε 15 ευρωπαϊκές χώρες.

Διάγραμμα 7

ΜΕΣΕΣ ΕΓΧΩΡΙΕΣ ΤΙΜΕΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΕ, ΜΕ ΒΑΣΗ

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΩΣ ΤΗΝ 1Η ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2002

http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/+/http://www.dti.gov.uk/energy/inform/ener

gy_prices/#section_55

11

Εύκολα προκύπτει το συμπέρασμα πως η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας ήταν η

μικρότερη στην Ελλάδα από τις υπόλοιπες χώρες του δείγματος. Αξιοσημείωτο είναι

επίσης πως ενώ στις υπόλοιπες χώρες οι μικροί καταναλωτές είχαν υψηλότερη

τιμολόγηση σε σχέση με τους μεγάλους στην Ελλάδα οι διαφορές μεταξύ μεγάλων,

μεσαίων και μικρών καταναλωτών ήσαν πολύ μικρές με το χαμηλότερο τιμολόγιο να

το έχουν οι μεσαίες καταναλώσεις. Ιδιαίτερη σημασία έχει επίσης το ότι η ΔΕΗ

μπορούσε να έχει κερδοφορία κρατώντας τις τιμές του καταναλωτή χαμηλές ενώ

χρησιμοποιούσε σαν βασικό καύσιμο ένα λιγνίτη χαμηλής ενεργειακής απόδοσης.

H Booz&Co διενήργησε για λογαριασμό της ΔΕΗ έρευνα σχετικά με το κόστος

παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη σε 7 Ευρωπαϊκές χώρες και την

Τουρκία. Η μελέτη διαπιστώνει πως:

Η θερμογόνος δύναμη του λιγνίτη (ποσότητα ενέργειας που περιέχει ένας

τόνος λιγνίτη) στην Ελλάδα είναι με μεγάλη διαφορά η χαμηλότερη στο

σύνολο των 8 χωρών.

· Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης η θερμογόνος δύναμη του Ελληνικού

λιγνίτη το 2012 ανήλθε σε 1.200 kcal/kg, ενώ στις άλλες χώρες κυμάνθηκε

μεσοσταθμικά από 1.605 kcal/kg (Βουλγαρία) έως 2.915 kcal/kg (Τσεχία).

Αυτό οδηγεί μονοσήμαντα σε υψηλότερο κόστος παραγωγής.

· Το τελικό πλήρες κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη το 2012

στην Ελλάδα ανήλθε σε 59,93 €/MWh, έναντι εύρους 31,57 €/MWh (Βουλγαρία) έως

54,19 €/MWh (Ρουμανία) στις υπόλοιπες χώρες της μελέτης

· Το πλήρες κόστος εξόρυξης λιγνίτη (σε ευρώ ανά τόνο) στην Ελλάδα από τη ΔΕΗ

είναι το δεύτερο χαμηλότερο στο σύνολο των 8 χωρών που συμπεριέλαβε η

μελέτη.

· Το κόστος εξόρυξης στην Ελλάδα είναι χαμηλότερο απ’ ότι σε 6 από τις άλλες 7

χώρες της μελέτης: Γερμανία, Τσεχία, Πολωνία, Ρουμανία, Σερβία, Τουρκία. Μόνο

η Βουλγαρία παρουσιάζει χαμηλότερο κόστος εξόρυξης λιγνίτη (σε ευρώ ανά

τόνο).

http://www.dei.gr/el/i-dei/kentro-tupou/deltia-tupou/deltia-tupou-2014/iounios-2014/i-

deikentro-tupoudeltia-tupoudeltia-tupou-2014ioun

Και πάλι νομίζω πως τα συμπεράσματα είναι εύκολα. Η ΔΕΗ χρησιμοποιώντας ένα

βασικό καύσιμο με μικρή θερμική απόδοση κατάφερνε να κρατά το κόστος

παραγωγής χαμηλό και το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας στον καταναλωτή επίσης

χαμηλό. Το ίδιο ακριβό ήταν και το δεύτερο καύσιμο, το εισαγόμενο πετρέλαιο, που

χρησιμοποιούσε σαν καύσιμο.

12

3. Η ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Η δεκαετία του 1990 ήταν η δεκαετία των μεγάλων ιδιωτικοποιήσεων στην Ελλάδα.

Στα πλαίσια των ιδιωτικοποιήσεων, παγκοσμίως, ένας από τους πρώτους στόχους

ήταν η ιδιωτικοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας. Οι ελληνικές κυβερνήσεις πιστές στα

προστάγματα και τις επιταγές του κεφαλαίου και των διεθνών εκπροσώπων του

προχώρησε το 1999 στην απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με το

νόμο 2773/99. Στο παρακάτω απόσπασμα της έκθεσης του διοικητή της ΔΕΗ

περιγράφεται το θεσμικό πλαίσιο υπό το οποίο λειτουργεί η ΔΕΗ από το 2000 και

μετά.

http://www.dei.gr/Images/EKTHESI%20GR%202009.pdf

Αμέσως μετά τη μεταβολή του θεσμικού πλαισίου διάφορες εταιρείες άρχισαν να

ενεργοποιούνται στην παραγωγή και την εμπορία ηλεκτρικού ρεύματος. Το

αποτέλεσμα ήταν η ΔΕΗ να πάψει να είναι μονοπώλιο με ρυθμούς ταχύτατους. Το

μερίδιο των διαφόρων παραγωγών φαίνονται στα δύο επόμενα διαγράμματα και

στον πίνακα που ακολουθεί για το 2010, 2011 και 2012.

Διάγραμμα 8

ΤΟ ΜΕΡΙΔΙΟ ΑΓΟΡΑΣ ΤΗΣ Ο ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, 2010 (% ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ)

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php?title=File:Electricity_consu

mption_by_households,_2010_%282000%3D100%29.png&filetimestamp=20121012130711

13

Διάγραμμα 9

http://www.dei.gr//Documents2/%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE

%BA%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%AD%CF%83%CE%BC%CE%

B1%CF%84%CE%B1/2011/PPC%20FY2011%20RESULTS_GR.pdf

ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ ΜΟΝΑΔΩΝ (MW) ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (ΔΕΗ + ΙΔΙΩΤΕΣ)

ΠΙΝΑΚΑΣ 5

http://www.energy.eu/#Feedin

ΚΑΥΣΙΜΟ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ (MW) %

Λιγνίτης (100% ΔΕΗ) 4.456 28,43%

Φυσικό Αέριο (35% ΔΕΗ, 65% ιδιώτες) 4.486 28,62%

Πετρέλαιο (100% ΔΕΗ) 698 4,45%

Μεγάλα Υδροηλεκτρικά (100% ΔΕΗ) 3.018 19,25%

ΑΠΕ (~100% ιδιώτες) 3.018 19,25%

ΣΥΝΟΛΟ 15.676 100, %

14

Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής ανήκουν σε διάφορους ιδιοκτήτες διαχωριζόμενες

κυρίως από το καύσιμο που χρησιμοποιούν. Το σύνολο των λιγνιτικών και μεγάλων

υδροηλεκτρικών σταθμών ανήκει στη ΔΕΗ Α.Ε. Σε μεγάλες κοινοπραξίες Ελληνικών

και πολυεθνικών επιχειρηματικών ομίλων ανήκει το σύνολο σχεδόν των σταθμών

ΑΠΕ (ΓEK ΤΕΡΝΑ Α.Ε. - Gaz De France Suez, Ρόκας – Ibedrola, Όμιλος ΕΛ.ΠΕ. –

EDISON Italy) και περισσότερο από το 50% της εγκατεστημένης ισχύος σταθμών

φυσικού αερίου, (ΓEK ΤΕΡΝΑ Α.Ε., ΑΚΤΩΡ – Μπόμπολας, Όμιλος ΕΛ.ΠΕ. –

EDISON Italy, ΕΝΕL Ιταλία – Κοπελούζος, EdF France κλπ ).

Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε πως από λιγότερο από 20% του μεριδίου της

παραγωγής που κατείχαν οι ιδιώτες το 2010 το ποσοστό έφτασε στο 40% περίπου το

2012! Οι μεταβολή αυτή συνεπαγόταν όμως και μια άλλη σημαντικότατη μεταβολή.

Την αλλαγή της σύστασης του καυσίμου που χρησιμοποιείτο για την παραγωγή

ηλεκτρικής ενέργειας. Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τη σύσταση του μείγματος

καυσίμου το 2004 και το 2012.

Διάγραμμα 10

http://www.admie.gr/fileadmin/groups/EDAS_DSS/Meleti_eparkeias_final.pdf

Το κύριο χαρακτηριστικό της μεταβολής ήταν πως το φυσικό αέριο αντικαθιστούσε

το λιγνίτη. Ενώ το 2004 ο λιγνίτης αντιπροσώπευε το 63% περίπου του καυσίμου το

2012 το ποσοστό του είχε πέσει στο 52% περίπου. Αντίθετα η συμμετοχή του

φυσικού αερίου από το 15,5% το 2004 είχε ανέλθει στο 26,6% το 2012. Το ακριβό

φυσικό αέριο αντικαθιστούσε το φτηνό λιγνίτη. Η τιμή του φυσικού αερίου αυξανόταν

συνεχώς (διάγραμμα 11) ενώ ήταν και όλο εισαγόμενο κάτι που επιβάρυνε το

εμπορικό ισοζύγιο.

15

Διάγραμμα 11

http://www.slideshare.net/profilalouminio/kape-energy-outlook2009el-

wwwprofilalouminiocom

Οι αλλαγές αυτές είχαν δυσμενέστατες επιπτώσεις στην τιμή του ηλεκτρικού

ρεύματος. Στον πίνακα που ακολουθεί βλέπουμε τις διάφορες αυξήσεις και λοιπές

επιβαρύνσεις της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος από το 2005 και μετά.

ΠΙΝΑΚΑΣ 6

ΕΤΟΣ

2005 4%

1/8/2006 4,8%

1/9/2007 4,7%

1/12/2007 7%

1/7/2008 7,5%

2009 4%

2Ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2010 0,23 (ΡΗΤΡΑ ΚΑΥΣΙΜΟΥ)

5/2010 ΕΠΙΒΟΛΗ ΕΦΚ

5/2010 ΕΠΙΒΟΛΗ ΧΡΕΩΣΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

6/2010 ΑΥΞΗΣΗ 1756% ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ ΑΠΕ ΑΠΟ 0,3 ΕΥΡΩ ΣΕ 5,57 ΕΥΡΩ/MWHR

8/7/ 2010 ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΕΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ 15% ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΤΑΣΗ ΚΑΙ 7% ΣΤΗ ΧΑΜΗΛΗ ΤΑΣΗ

12/2010 ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ 2,65% ΑΠΟ ΝΕΑ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΦΟΝ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΑΠΕ

12/ 2010 ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΦΟΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΥΚΩ ΕΠΙΣΗΣ ΣΕ 735.296 ΑΠΟ 716.955 ΕΥΡΩ ΕΤΗΣΙΩΣ ΚΑΙ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΥΚΩ ΣΕ 496 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ ΓΙΑ ΤΟ 2010

1/2011 ΜΕΣΗ ΑΥΞΗΣΗ 13,7% ΣΤΑ ΟΙΚΙΑΚΑ ΤΙΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ 5 ΕΩΣ 18% ΣΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΤΙΣ

16

ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΙΣ

2012 ΑΥΞΗΣΗ 12

2013 ΑΥΞΗΣΕΙΣ ΑΠΟ 8,6% (ΟΙΚΙΑΚΟ) ΕΩΣ 12% (ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ), ΕΝΩ Η ΜΕΣΟΣΤΑΘΜΙΚΗ ΑΥΞΗΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΤΙΜΟΛΟΓΙΑ ΧΑΜΗΛΗΣ ΤΑΣΗΣ

Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τη μεταβολή της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος

στην Ελλάδα στην ΕΕ των 27 και την ευρωζώνη.

Διάγραμμα 12

http://2.bp.blogspot.com/-

0JpaoDpo1Gs/UmY7MvPk26I/AAAAAAAAFrQ/XMBoeZYnshw/s1600/3.JPG

Παρά τις μεγάλες αυτές αυξήσεις η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα

εξακολουθεί να παραμένει από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη (διάγραμμα 13)

Διάγραμμα 13

http://www.energy.eu/#domestic

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0,3

0,35

Ε ανά kWh

17

Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας είχε αργήσει όμορφα, όπως

έπρεπε σε μια απάτη, με τη υπεξαίρεση 250 εκατομμυρίων ευρώ από την HELLAS

POWER και την ENERGA. Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας

εκείνο που έφερε ήσαν μεγάλες αυξήσεις στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Τα

παραπάνω αυτά έσοδα από την πώληση του ηλεκτρικού ρεύματος που κατέληγαν

όμως; Για να απαντήσουμε στο ερώτημα πρέπει να δούμε τι προβλέπει το θεσμικό

πλαίσιο. Ποιες είναι οι ουσιώδεις, και σκανδαλώδεις, ρυθμίσεις που εισάγονται στην

αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας με το νομικό πλαίσιο της λεγόμενης απελευθέρωσης

της ηλεκτρικής ενέργειας; Βασικά οι εξής (σε παρένθεση οι επίσημοι ιστότοποι

ορισμού τους):

1. Τα Αποδεικτικά Διαθεσιμότητας Ισχύος (ΑΔΙ) η οποία είναι μια ρύθμιση της

Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) όπου οι μονάδες του ιδιώτη πληρώνονται χωρίς

να παράγουν ρεύμα απλά δηλώνοντας ότι είναι διαθέσιμες και μάλιστα πρόσφατα

διπλασίασαν την τιμή τους με απόφαση της ΡΑΕ

http://www.admie.gr/fileadmin/groups/EDRETH/CAM/Mitroo_ADI___SDI_2013-

2014_v2.pdf

2. Το πρώην τέλους ΑΠΕ ( ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ) νυν ΕΤΜΕΑΡ , για να

έχουν εγγυημένες τιμές οι 15.000 ιδιώτες κάτοχοι φωτοβολταικών και αιολικών

πάρκων.

http://www.dei.gr/el/eksupiretisi-pelatwn/themata-pelatwn/ti-aforoun-oi-xrewseis-uper-

tritwn-efk-eidtelos-5/eidiko-telos-meiwsis-ekpompwn-aeriwn-rupwn

3. Οριακή Τιμή Συστήματος (Ο.Τ.Σ.) είναι η τιμή της τελευταίας μονάδας που μπαίνει

στο σύστημα και με την όποια καλύπτεται όλη η ζήτηση και που με αυτή την τιμή

πληρώνονται όλοι όσοι έχουν προηγηθεί με χαμηλότερες προσφορές.

http://www.rae.gr/site/categories_new/electricity/market/wholesale/price.csp

4. Μηχανισμός Ανάκτησης Μεταβλητού Κόστους (ΜΑΜΚ) που θεσπίστηκε το 2006

ως αντιστάθμισμα της αδυναμίας των ιδιωτών να ανταγωνιστούν τον φθηνότερο

λιγνίτη που διαθέτει μόνο η ΔΕΗ.

http://www.admie.gr/leitoyrgia-dedomena/ekkatharisi/michanismos-anaktisis-

metablitoy-kostoys/

Για το παραπάνω η ΔΕΗ επισημαίνει πως:

Η αλήθεια είναι ότι ο «Μηχανισμός Ανάκτησης Μεταβλητού Κόστους» που αρχικά

καθιερώθηκε ως ρύθμιση προσωρινού χαρακτήρα, διασφαλίζει ένα προστατευμένο

οικονομικά περιβάλλον στους τρίτους ηλεκτροπαραγωγούς καθώς επιτρέπει την

αποζημίωση τους σε τιμές υψηλότερες από αυτές που διαμορφώνονται στην

ημερήσια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Οριακή Τιμή Συστήματος)

18

Κατέληξε δε να γίνεται κατάχρηση του στρεβλωτικού αυτού μηχανισμού (κατά

ομολογία και της ίδιας της ΡΑΕ), με αποτέλεσμα τη σημαντική επιβάρυνση του

κόστους ηλεκτροπαραγωγής της χώρας, με αντίστοιχη αρνητική επίπτωση στις

δαπάνες και τη ρευστότητα της ΔΕΗ, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες εξαιρετικά

περιορισμένης δυνατότητας χρηματοδότησης.

Είναι αυταπόδεικτο ότι η εισαγωγή τέτοιων ρυθμίσεων σε οποιαδήποτε αγορά συνιστά

παρεμβατισμό και στρέβλωση των μηχανισμών διαμόρφωσης τιμής με βάση τους

κανόνες της προσφοράς και ζήτησης.

http://www.dei.gr/el/i-dei/kentro-tupou/deltia-tupou/deltia-tupou-2013/maios-2013/i-

alitheia-gia-ton-mixanismo-anaktisis-metavlitou-kostous

Η αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας των ιδιωτών παραγωγών ήταν με εγγυημένη τιμή

που ανερχόταν στα 470 ευρώ /MWhr μέχρι τον 8/2012 και 250 ευρώ/MWhr σήμερα.

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μέχρι το Ιούνιο του 2012 να έχουν δημιουργήσει μια

τρύπα 300 εκατομμυρίων ευρώ στον Λειτουργό Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας

(ΛΑΓΗΕ) με πρόβλεψη για 1,4 δισεκατομμύρια μέχρι το 2014.

Μέσω των παραπάνω μηχανισμών τεράστια ποσά μεταφέρθηκαν από τις τσέπες

των καταναλωτών στους τραπεζικούς λογαριασμούς των διαφόρων παραγωγών

«πράσινης» ενέργειας. Συγκεκριμένα:

Για το έτος 2010 29 εκατομμύρια ευρώ

Για το έτος 2011 131 εκατομμύρια ευρώ.

Για το έτος 2012 270 εκατομμύρια ευρώ.

Και για το 2013 εκτιμάται ότι έφτασε τα 415 εκατομμύρια ευρώ!

Σε ερώτηση της βουλευτού των Ανεξαρτήτων Ελλήνων Ραχήλ Μακρη για τις

αυξήσεις τιμολογίων, η απάντηση της ΔΕΗ ήταν αναμενόμενη:

Λόγω της καράργησης των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής CO2 η ΔΕΗ θα

έχει ετήσια επιβάρυνση 300εκ δηλαδή 12/ΜWhr !

Επιβάρυνση από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης (ΕΦΚ) του Φ/Α επιβάρυνση

165εκ

Επιβάρυνση λόγω αύξησης της κάλυψης του κόστους λειτουργίας τρίτων

παραγωγών 200εκ

Αυξημένες προβλέψεις για επισφάλειες 228εκ

Αγορά ενέργειας από Τρίτους σε υψηλότερες Τιμές 475εκ.

http://www.hellenicnexusmag.com/

Στο διάγραμμα που ακολουθεί βλέπουμε τις πληρωμές προς παραγωγούς ΑΠΕ και

ΣΗΘΥΑ (για τον ορισμό του δες: http://www.lagie.gr/systima-eggyimenon-timon/ape-

sithya/adeiodotiki-diadikasia-kodikopoiisi-nomothesias-ape/periechomena/sithya-

mikro-symparagogi/) όπου βλέπουμε τα τεράστια ποσά που μεταφέρθηκαν στους

ιδιώτες αλλά και αυτά που προσδοκούν για το μέλλον!

19

Διάγραμμα 14

http://issuu.com/eletaen/docs/meleti_emp

Το πλέον εντυπωσιακό είναι πως τα μεγαλύτερα ποσά πηγαίνουν στα αιολικά. Στα

πλέον δηλαδή άχρηστα για ηλεκτροπαραγωγή συστήματα. Αυτό φανερώνει και την

πραγματική στόχευση στην συνολική ενεργειακή πολιτική.

Οι λόγοι για τους οποίους οι διάφοροι μεγαλοκεφαλαιούχοι επενδύουν μονάδες

φυσικού αερίου πως αυτές είναι φτηνές στην εγκατάστασή τους, σε σχέση με τις

λιγνιτικές ή τα μεγάλα υδροηλεκτρικά αλλά έχουν υψηλότατο κόστος λειτουργίας που

αυτό το μετακυλύουν στον καταναλωτή.

Γιατί όμως δεν επενδύουν ιδιώτες σε λιγνιτικές ηλεκτροπαραγωγές μονάδες; Έχουν

ήδη δοθεί δύο άδειες. Κοιτάσματα λιγνίτη υπάρχουν αναξιοποίητα (π.χ. Βεύη). Η

ΔΕΗ δεν έχει το λιγνίτη σε αποκλειστικότητα. Ας απαλλοτριώσει όποιος ιδιώτης θέλει

μια λιγνιτοφόρο περιοχή, ας εγκαταστήσει ένα ορυχείο κι ένα εργοστάσιο ας φτιάξει κι

ένα δίκτυο μεταφοράς και ας βγει προς άγρα πελατών. Απλά αυτό δε γίνεται γιατί το

κόστος είναι τεράστιο. Η επιδίωξη του μεγάλου κεφαλαίου είναι επομένως να βάλει

στο χέρι τα έτοιμα ορυχεία, τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής και τα δίκτυα

μεταφοράς της ΔΕΗ πληρώνοντας ένα ελάχιστο τίμημα.

20

4. Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ. ΔΥΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ

Τελειώνοντας ας δούμε δύο, από τις πολλές, περιπτώσεις ιδιωτικοποιήσεων της

ηλεκτρικής ενέργειας σε δύο ευρωπαϊκές χώρες. Πριν περάσουμε όμως σε αυτό ας

δούμε στο επόμενο διάγραμμα την μεταβολή των διαθέσεων της κοινής γνώμης

μεταξύ 1998 και 2003 στο ερώτημα αν ήσαν επωφελής για την οικονομία των χωρών

της Νότιας Αμερικής οι ιδιωτικοποιήσεις που είχαν γίνει. Αυτό είναι ενδιαφέρον γιατί η

Νότια Αμερική είναι η περιοχή όπου και ξεκίνησαν οι ιδιωτικοποιήσεις.

Διάγραμμα 15

http://idei.fr/doc/conf/veol/straub_martimort.pdf

Η μεταστροφή της κοινής γνώμης είναι εντυπωσιακή σε όλες τις χώρες της

Λατινικής Αμερικής. Το 1998, κι ενώ οι ιδιωτικοποιήσεις βρίσκονταν σε εξέλιξη η

κοινή γνώμη είχε πειστεί για την αναγκαιότητά τους. Πέντε χρόνια μόλις μετά, κι ενώ

οι ιδιωτικοποιήσεις είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί στη Λατινική Αμερική και τα

αποτελέσματά τους γίνονταν φανερά, η κοινή γνώμη μεταστράφηκε και έγινε

απολύτως αρνητική.

Ίσως βέβαια προβάλει κάποιος το επιχείρημα πως αυτά μπορεί να είναι σωστά για

χώρες της Λατινικής Αμερικής αλλά στην «προηγμένη» Ευρώπη τα πράγματα είναι

διαφορετικά. Ας δούμε επομένως τα αποτελέσματα τις ιδιωτικοποίησης της

ηλεκτρικής ενέργειας σε μια τις πιο προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες και πρωτεργάτη

των ιδιωτικοποιήσεων. Τη Βρετανία

Το 1990 η βρετανική κυβέρνηση προχώρησε στην ιδιωτικοποίηση της Βρετανικής

Επιχείρησης Ηλεκτρισμού, Central Electricity Generating Board (CEGB), σπάζοντάς

την σε τέσσερεις εταιρείες. Την National Power και Power Gen που ανέλαβαν τα

γεωθερμικά εργοστάσια, την National Grid που ανέλαβε το δίκτυο υψηλής τάσης, και

την Nuclear Electric που ανέλαβε τους πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής. Στη

συνέχεια τα πιο σύγχρονα πυρηνικά εργοστάσια της Nuclear Electric πωλήθηκαν στη

British Energy, ενώ το Βρετανικό δημόσιο κράτησε μόνο τα απηρχαιωμένα πυρηνικά

εργοστάσια της 1ης γενιάς. Στη συνέχεια οι νέοι ιδιώτες ιδιοκτήτες προχώρησαν σε

επενδύσεις και εκσυγχρονισμούς που διπλασίασαν την παραγωγικότητα της

21

εργασίας. Το κόστος αυτών των ενεργειών καλύφθηκε κατά το ήμισυ από το δημόσιο

χωρίς κανένα αντάλλαγμα. Το βρετανικό δημόσιο δηλαδή μόλις πούλησε τη δημόσια

επιχείρηση προχώρησε σε χρηματοδότησή της! Το σύνολο των επενδύσεων των

εταιρειών ήσαν βραχείας απόδοσης

Οι επενδύσεις και ο εκσυγχρονισμός αφορούσαν κυρίως τη μεταβολή της

ποσότητας του χρησιμοποιούμενου καυσίμου. Μειώθηκε η χρήση άνθρακα και

αυξήθηκε η χρήση φυσικού αερίου από 1% σε 23% μέσα σε μια εξαετία (διάγραμμα

16).

Διάγραμμα 16

http://news.bbcimg.co.uk/media/images/71060000/jpg/_71060561_71060560.jpg

Το αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν η μείωση του κόστους παραγωγής της

ηλεκτρικής ενέργειας στη Βρετανία κατά 50%. Εδώ όμως σταματούν τα καλά νέα και

αφορούν την πρώτη εξαετία. Παρά τη μείωση του κόστους παραγωγής της

ηλεκτρικής ενέργειας οι τιμές πώλησής της δεν μειώθηκαν. Τα νοικοκυριά που

δαπανούσαν πάνω από το 10% του εισοδήματός τους για την αγορά ηλεκτρικής

ενέργειας αυξήθηκαν από 2 εκατομμύρια σε 3,5 εκατομμύρια. οι καταναλωτές έχασαν

κατά την πρώτη εξαετία ένα ποσό μεταξύ των 1,3 με 4,4 δισεκατομμύρια στερλίνες.

Το συνολικό όφελος του δημοσίου εκτιμάται τελικά στο εξαιρετικά ευτελές ποσό των

0,4 ως 1,2 δισεκατομμύρια στερλίνες. και οι εταιρείες; Α αυτές εκτιμάται πως τα

κέρδη τους ανήλθαν από 8,1 ως 9,7 δισεκατομμύρια στερλίνες.(δες

http://rru.worldbank.org/documents/publicpolicyjournal/124newbe.pdf)

Καθώς περνούσε ο χρόνος τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν προς το ακόμη

χειρότερο. Μεταξύ 1997 και 2002 οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος στη Βρετανία

αυξήθηκαν κατά 28% ενώ κατά την πενταετία 2003-2005 οι τιμή αυξήθηκε κατά 40%

22

(διάγραμμα 17). Η τιμή της καθαρής ενέργειας στη Βρετανία είναι από τις υψηλότερες

στη ΕΕ και πολύ πάνω από το μέσο όρο της (διάγραμμα 18).

Διάγραμμα 17

http://sse.com/newsandviews/allarticles/2013/06/uk-energy-market-how-does-it-compare/

Διάγραμμα 18

https://fullfact.org/factchecks/chris_huhne_energy_prices_highest_lowest_european_

union_UK_france.2816

23

Τα οικονομικά αποτελέσματα όμως από την ιδιωτικοποίηση της ηλεκτρικής

ενέργειας στη Βρετανία ήσαν ιδιαίτερα ικανοποιητικά για τις εταιρείες (διάγραμμα 19).

Διάγραμμα 19

ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΚΕΡΔΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (%)

http://ceswp.uaic.ro/articles/CESWP2013_V2_ROT.pdf

Μετά τις παραπάνω διαπιστώσεις η OFGEM ( Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Μ.

Βρετανίας) κατάληξε να διαπιστώσει πως οι ιδιωτικοποιήσεις στην ηλεκτρική ενέργεια

δεν απέδωσαν στη Βρετανία η οποία κινδυνεύει να βρεθεί με ενεργειακό κενό από το

2015 και προτείνει την πώληση των εταιριών ηλεκτρισμού στους καταναλωτές. Την

εποπτεία της εταιρείας ή των εταιρειών θα την έχει ένας κρατικά ελεγχόμενος

φορέας. (http://www.guardian.co.uk/business/2010/feb/03/ofgem-uk-energy-supplies)

Στην Πορτογαλία υπήρχε μία δημόσια εταιρεία ηλεκτρισμού, η EDP, μέχρι το 2009.

Από το 2009 ήδη η Πορτογαλία είχε προχωρήσει σε απελευθέρωση της αγοράς

ηλεκτρικής ενέργειας συμμορφούμενη με τις επιταγές της ΕΕ. Το 2010

ενεργοποιούνταν ήδη τέσσερεις εταιρείες στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της

Πορτογαλίας (πίνακας 6). Μία από τις μνημονιακές υποχρεώσεις της Πορτογαλίας

ήταν και η ιδιωτικοποίηση της EDP.

24

ΠΙΝΑΚΑΣ 7

http://sse.com/newsandviews/allarticles/2013/06/uk-energy-market-how-does-it-compare/

Σύμφωνα με το σχέδιο ιδιωτικοποίησης, η Πορτογαλία το 2011 πώλησε συμμετοχή

21% στην εταιρεία κοινής ωφέλειας EDP-Energias de Portugal SA EDPFY για €

2.700.000.000 στην Κινέζικη Three Gorges. Οι αυξήσεις των τιμών της ηλεκτρικής

ενέργειας στην Πορτογαλία άρχισαν αμέσως μετά την είσοδο και της δεύτερης

εταιρείας στην αγορά ενέργειας. Στο διάγραμμα βλέπουμε τη μεταβολή της τιμής της

ηλεκτρικής ενέργειας την περίοδο 1999-2000 και την περίοδο 2010-2011 αμέσως

δηλαδή μετά την απελευθέρωση. Στο διάγραμμα βλέπουμε πως η αύξηση στην

Πορτογαλία ήταν η μεγαλύτερη μεταξύ των χωρών που αναφέρονται στο διάγραμμα

20.

Διάγραμμα 20

http://www.carbonbrief.org/blog/2014/01/how-the-cost-of-energy-in-the-uk-compares-to-other-european-countries,-in-

five-graphs/

25

Η αύξηση των τιμών συνεχίστηκε εντεινόμενη και μετά το 2011 (διάγραμμα 21)

Διάγραμμα 21

http://ec.europa.eu/energy/doc/2030/20140122_swd_prices.pdf

Τα δεδομένα που μας παρέχουν τα δύο παραδείγματα χωρών που παρουσιάσαμε

μας δείχνουν πως η λεγόμενη απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας και οι

ιδιωτικοποιήσεις των δημόσιων εταιρειών ηλεκτρισμού είχαν σαν αποτέλεσμα την

μεγάλη αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και την εγκατάλειψη της

συντήρησης των υποδομών. Πολύ δε περισσότερο οι επενδύσεις μεγάλου κόστους,

που είναι απαραίτητες στον τομέα της παραγωγής και μεταφοράς της ηλεκτρικής

ενέργειας, και μακροπρόθεσμης απόδοσης απλά αποκλείονται. Η τελευταία

παρατήρηση μπορεί να έχει δραματικά αποτελέσματα στην ενεργειακή επάρκεια μιας

οικονομίας.

Υπάρχει σε αρκετούς, κυρίως αριστερούς, το ερώτημα: πρέπει ένας αριστερός να

είναι υπέρ της ύπαρξης δημοσίων επιχειρήσεων στον καπιταλισμό; Το κράτος, υπό

τον έλεγχο και τη διεύθυνση του οποίου βρίσκονται, δεν είναι το κράτος των αστών

που φροντίζει για τα συμφέροντά τους; Υπό αυτό το πρίσμα και οι κρατικές

επιχειρήσεις δεν θα είναι στην υπηρεσία του κεφαλαίου; Το ερώτημα είναι νόμιμο

φυσικά. Το κράτος λειτουργώντας ως συλλογικός καπιταλιστής δραστηριοποιείται

επιχειρηματικά σε εκείνους τους τομείς όπου το κεφάλαιο δεν μπορούσε ή δεν ήθελε

να δραστηριοποιηθεί. Οι τομείς αυτοί ήσαν αυτοί που απαιτούσαν μεγάλο αρχικό

κεφάλαιο και βραδεία απόσβεση. Ή επίσης ήσαν παράλληλα και τομείς όπου η

ιδιωτική πρωτοβουλία και η επιδίωξη του μέγιστου κέρδους θα δρούσαν αρνητικά για

το σύνολο του κεφαλαίου.

Οι τομείς αυτοί αφορούσαν κυρίως τις υποδομές και τα δίκτυα. Η ανάληψη από τη

μεριά του κράτους αυτών των τομέων είχε φυσικά σημαντικά οφέλη για το κεφάλαιο

αλλά ταυτόχρονα εξίσου σημαντικά ήσαν και τα οφέλη για τους εργαζόμενους. εδώ

δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως εκείνοι που πλήρωσαν την δημιουργία των

δημοσίων επιχειρήσεων και υποδομών ήσαν πάντα οι εργαζόμενοι, Η παραπάνω

όμως, συγκυριακή, ταύτιση συμφερόντων αφορά μια συγκεκριμένη περίοδο του

καπιταλισμού που επηρεαζόταν σημαντικά και από την ταξική πάλη. Η περίοδος

αυτή έχει τελειώσει οριστικά και η πορεία αντιστρέφεται. Το κεφάλαιο απαιτεί πλέον

26

την ιδιοκτησία των έτοιμων υποδομών και δικτύων μόλις ολοκληρώθηκαν ουσιαστικά

χωρίς να καταβάλει κανένα τίμημα. Η θέση που υποστηρίζω είναι πως οι δημόσιες

επιχειρήσεις διαφοροποιούνται σημαντικά από τις ιδιωτικές και λειτουργούν, γενικά,

επ’ ωφελεία του κοινωνικού συνόλου και ιδιαίτερα των εργαζόμενων για τους εξής

λόγους:

1. ¨Όταν το κράτος δρα ως συλλογικός καπιταλιστής αναλαμβάνοντας επιχειρηματική

δραστηριότητα εκεί που το κεφάλαιο δεν θέλει ή δεν μπορεί

2. Η δυνατότητα ελέγχου μέσα από τους θεσμούς της λειτουργίας τους και το νόμιμο

αυτού του ελέγχου έχει, ή μπορεί να έχει, τα εξής αποτελέσματα:

Α) Μειωμένα τιμολόγια σε θεμελιώδη αγαθά και υπηρεσίες όπως ενέργεια,

τηλεπικοινωνίες, νερό και υποδομές.

Β) Έλεγχο της ποιότητας των παρεχομένων αγαθών και υπηρεσιών.

Γ) Παρέμβαση στην αγορά με το σπάσιμο ολιγοπωλίων. Χαρακτηριστικό

παράδειγμα είναι η παρέμβαση της cosmote στο σπάσιμο του ολιγοπωλίου των

άλλων δύο εταιρειών κινητής τηλεφωνίας και η μείωση των τιμολογίων τους.

Δ) Έσοδα για το κράτος και δυνατότητα ελέγχου αυτών μέσω του κοινοβουλίου

αλλά και από τη μεριά οργανώσεων και κινημάτων.

Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι εφικτά αν οι επιχειρήσεις ήσαν ιδιωτικές.

Εξάλλου και μόνο η πρεμούρα του κεφαλαίου να βάλει στο χέρι στις δημόσιες

επιχειρήσεις θα έπρεπε να αρκεί για να πάρουμε θέση απέναντί του.

3. Σε περίπτωση αλλαγής των πολιτικών και κοινωνικών συσχετισμών και η

κατάκτηση της κυβερνητικής εξουσίας από τη μεριά φιλολαϊκών δυνάμεων, το

δημόσιο θα βρεθεί έχοντας στην ιδιοκτησία του σημαντικούς τομείς της οικονομίας

και δε θα χρειάζεται να εμπλακεί στη διαδικασία των κρατικοποιήσεων. Οι δημόσιες

επιχειρήσεις είναι εκείνες μέσω των οποίων μπορεί να ασκηθεί μια οικονομική

πολιτική παραγωγικής και οικονομικής ανασυγκρότησης με ταξικό πρόσημο. Οι

δημόσιες επιχειρήσεις είναι οι μόνες μέσω των οποίων μπορεί να γίνουν επενδύσεις.

Αυτό ισχύει γενικά. Επενδύσεις ιδιωτών απλά αποκλείονται, και ιδιαίτερα στην

Ελλάδα και υπό οποιαδήποτε κυβέρνηση. Ότι κάνουμε μόνοι μας επομένως και με

μοχλό τις δημόσιες επιχειρήσεις. Για το λόγο αυτό, και ιδιαίτερα σήμερα, οι δημόσιες

επιχειρήσεις μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν τον μηχανισμό ανόρθωσης της

οικονομίας. Η προάσπιση επομένως του δημόσιου χαρακτήρα αυτών των

επιχειρήσεων αποτελεί ένα από τα καθήκοντα όχι απλά κάθε αριστερού αλλά και

κάθε σκεπτόμενου εργαζόμενου, άνεργου, συνταξιούχου ή του κατώτερου τμήματος

της μικροαστικής τάξης και μάλιστα ανεξάρτητα από πολιτική τοποθέτηση.

Γ. Π. Τριανταφυλλόπουλος

http://eparistera.blogspot.gr/