- 1 -

Περιεχόμενα

Εισαγωγή.............................................................................................................. 5

Τοξική Πεποίθηση Νο1: Η Αναψυχή Είναι Χάσιμο Χρόνου........................... 12

Τοξική Πεποίθηση Νο2: Είσαι σε Καλύτερη Θέση, Όταν Ελέγχεις τους

Άλλους .............................................................................................................. 16

Τοξική Πεποίθηση Νο3: Είναι Υγιεινό να «Εκτονώνεσαι» ............................. 19

Τοξική Πεποίθηση Νο4: Η Οικογένεια και οι Φίλοι θα Πρέπει να σε Αγαπούν,

όπως και αν Συμπεριφέρεσαι ............................................................................ 22

Τοξική Πεποίθηση Νο5: Η Καλοσύνη θα Υπερισχύσει της Κακίας................ 25

Τοξική Πεποίθηση Νο6: Μη Λες Πράγματα που Μπορεί να Πληγώσουν τα

Αισθήματα Κάποιου.......................................................................................... 28

Τοξική Πεποίθηση Νο7: Στόχος μας Είναι η Τελειότητα ................................ 31

Τοξική Πεποίθηση Νο8: Πες «Όχι» - Μη Δίνεις Θάρρος στον Κόσμο, γιατί θα

το Εκμεταλλευτεί .............................................................................................. 34

Τοξική Πεποίθηση Νο9: Τα Τελεσίγραφα Ρυθμίζουν τις Διαφωνίες .............. 37

Τοξική Πεποίθηση Νο10: Η Απόλυτη Ειλικρίνεια Είναι η Καλύτερη Τακτική

........................................................................................................................... 40

Τοξική Πεποίθηση Νο11: Αυτό που Αξίζει στους Απερίσκεπτους Συγγενείς

και Φίλους Είναι να «τους Κόψεις την Καλημέρα» ......................................... 44

Τοξική Πεποίθηση Νο12: Μπορείς να πετύχεις σχεδόν τα πάντα ................... 48

Τοξική Πεποίθηση Νο13: Αν Θέλεις Κάτι να Γίνει Σωστά, Πρέπει να το

Κάνεις ο Ίδιος ................................................................................................... 52

Τοξική Πεποίθηση Νο14: Όταν Κάτι δεν Πάει Καλά, Βρες Κάποιον να

Κατηγορήσεις.................................................................................................... 55

Τοξική Πεποίθηση Νο15: Η Τιμωρία Είναι Καλή Τακτική Πειθαρχίας.......... 59

Τοξική Πεποίθηση Νο16: Κράτα τα Αισθήματά σου για του Εαυτό σου........ 62

- 2 -

Τοξική Πεποίθηση Νο17: Οι Πρώτες Εντυπώσεις σου για τους Ανθρώπους

Ανταποκρίνονται στον Πραγματικό τους Χαρακτήρα ..................................... 65

Τοξική Πεποίθηση Νο18: Η Έγκριση των Γονιών σου Είναι Εξαιρετικά

Σημαντική ......................................................................................................... 68

Τοξική Πεποίθηση Νο19: Η Επιτυχία και τα Χρήματα Οδηγούν στην Ευτυχία

........................................................................................................................... 71

Τοξική Πεποίθηση Νο20: Αν Έχεις Γίνει Θύμα, θα Μείνεις για Πάντα Θύμα 74

Τοξική Πεποίθηση Νο21: Να Είσαι Μετριόφρων - Μην Κολακεύεις του Εαυτό

σου..................................................................................................................... 78

Τοξική Πεποίθηση Νο22: Η Κριτική Είναι ένας Καλός Τρόπος να Διορθώσουν

οι Άνθρωποι τα Λάθη τους ............................................................................... 81

Τοξική Πεποίθηση Νο23: Μην Είσαι Εγωιστής - Να Βάζεις Πρώτους τους

Άλλους .............................................................................................................. 85

Τοξική Πεποίθηση Νο24: Ο/η Σύζυγός σου θα Πρέπει να Αγαπά τους Γονείς

και την Οικογένειά σου..................................................................................... 89

Τοξική Πεποίθηση Νο25: Δίνουμε Όλοι του Καλύτερο Εαυτό μας, όταν

Έχουμε Μεγάλες Προσδοκίες........................................................................... 92

Τοξική Πεποίθηση Νο26: Είναι πολύ σημαντικό να αρέσεις σε όλους ........... 95

Τοξική Πεποίθηση Νο27: Τα Προβλήματα θα Φύγουν, αν τα Αγνοήσεις ...... 98

Τοξική Πεποίθηση Νο28: Αν Παίζεις, Παίξε για να Κερδίσεις ..................... 101

Τοξική Πεποίθηση Νο28: Να Θέτεις Συγκεκριμένους και Απαράβατους Κανόνες

για Εσένα και για τους Άλλους....................................................................... 104

Τοξική Πεποίθηση Νο30: Όποιος σε Αγαπάει Πραγματικά, Πρέπει να Ξέρει τι

Χρειάζεσαι ...................................................................................................... 107

Τοξική Πεποίθηση Νο31: Οι Προσβολές Πρέπει Μοιραία να μας

Αναστατώνουν ................................................................................................ 110

- 3 -

Τοξική Πεποίθηση Νο32: Σου Κάνει Καλό, Όταν Είσαι Σκληρός με του Εαυτό

σου................................................................................................................... 113

Τοξική Πεποίθηση Νο33: Μια Συγγνώμη Διορθώνει τα Πάντα.................... 116

Τοξική Πεποίθηση Νο34: Για να Αλλάξει Κανείς, Πρέπει να Κατανοήσει τα

Βαθύτερα Αίτια της Συμπεριφοράς του.......................................................... 119

Τοξική Πεποίθηση Νο35: Να καλύπτεις τα λάθη σου - Το πιο σημαντικό είναι

να είσαι πάντα σωστός.................................................................................... 122

Τοξική Πεποίθηση Νο36: Δεν Υπάρχει Περίπτωση να Κάνεις Λάθος, αν

Ακολουθείς το Ένστικτό σου.......................................................................... 126

Τοξική Πεποίθηση Νο37: Η Ζωή θα Έπρεπε να Είναι Δίκαιη....................... 129

Τοξική Πεποίθηση Νο38: Οι άνθρωποι που έχουν ευτυχισμένο γάμο νιώθουν

ερωτική επιθυμία μόνο για του σύντροφό τους .............................................. 132

Τοξική Πεποίθηση Νο39: Ο Λόγος σου Είναι Συμβόλαιο - Μην Αθετείς Ποτέ

μια Υπόσχεση.................................................................................................. 135

Τοξική Πεποίθηση Νο40: Οι Δοκιμασίες και η Σκληρή Δουλειά Φτιάχνουν του

Χαρακτήρα του Ανθρώπου............................................................................. 138

- 4 -

Ευχαριστίες

Είμαστε εξαιρετικά ευγνώμονες στον δρα Άλμπερτ Έλις, ιδρυτή τηςΛογικο-Συναισθηματικής θεραπείας. Μάθαμε πολλά από τις πολυάριθμεςδημοσιεύσεις του, από τα εργαστήρια και τα σεμινάρια στα οποία έχειμετάσχει, καθώς και απο τις προσωπικές και επαγγελματικές σχέσεις πουαναπτύξαμε μαζί του, επί σειρά ετών. Είναι ο πιο ικανός άνθρωπος από όσουςέχουμε γνωρίσει, στο να αναγνωρίζει και να κατανικά τις τοξικές πεποιθήσεις.

Ευχαριστίες, επίσης, οφείλουμε στους δύο συναδέλφους μας από τοΛονδίνο, του καθηγητή Γουίντι Ντράιντεν και του δρα Ρόι Έσκαπα, πουυπέβαλαν χρήσιμες προτάσεις και συζήτησαν πώς οι ίδιοι εφαρμόζουν διάφορα«αντίδοτα», όταν ασχολούνται με τα προβλήματα των πελατών τους.

Η Λόρα Χέινι εξέτασε το αρχικό κείμενο και έκανε πολλές χρήσιμεςυποδείξεις.

Ο εκδότης μας και ψυχολόγος δρ Ρόμπερτ Ε. Αλμπέρ- τι ήταν αυτός πουμας συνέστησε, πέραν της εξέτασης και της αντίκρουσης των εσφαλμένωντοξικών πεποιθήσεων, να προσθέσουμε επίσης, εν αντιθέσει προς αυτές, καικάποιες συγκεκριμένες, θετικές πεποιθήσεις. Η γενικότερη συνεισφορά του,τόσο ως προς το ύφος, όσο και κατ’ ουσία, βελτίωσε αφάνταστα το βιβλίο.Πολλές ευχαριστίες, επίσης, στη Στέφανι Στρίκμαϊερ για την προσεκτική τηςεπιμέλεια, που χάρισε σαφήνεια και συνοχή στο έργο, ενώ μας βοήθησε ναμεταφράσουμε ψυχολογικούς όρους και έννοιες σε απλή, καθημερινή γλώσσα.

- 5 -

Εισαγωγή

To 1993, την Ημέρα της Μητέρας, ένα από τα άρθρα των Los AngelesTimes έκανε αναφορά στις μητρικές συμβουλές - όπως τις θυμόνταν σήμερατα ενήλικα, πλέον, παιδιά τους. Ανάμεσα στο απάνθισμα αυτό της σοφίαςμπορούσε κανείς να διαβάσει και τα ακόλουθα:

Ποτέ μην τρως κάτι που είναι πιο μεγάλο από το κεφάλι σου.Να κρατάς το στόμα σου κλειστό και τα πόδια σου σταυρωμένα.Ποτέ μη παντρευτείς μουσικό.Αυτά, και άλλα τέτοια γραφικά, όπως μάθαμε, έχουν περάσει από τις

μητέρες στα παιδιά για γενιές ολόκληρες.Αυτό δεν τα κάνει αληθινά!Είναι εκπληκτικό πόσοι έξυπνοι και λογικοί άνθρωποι, άτομα που θεωρούν

του εαυτό τους καλά ενημερωμένο και φωτισμένο, υποστηρίζουν παρ’ όλααυτά απόψεις και φιλοσοφίες που ανατρέπουν την ευτυχία τους καιυπονομεύουν την ευημερία των φίλων και των οικογενειών τους. Αυτό τοβιβλίο έχει γραφεί για όσους σαμποτάρουν του εαυτό τους και αυτούς πουαγαπούν.

Αν ξεκινήσετε για ένα ταξίδι με λάθος οδηγίες, το πιθανότερο είναι πως θαχαθείτε. Το ίδιο συμβαίνει και με το ταξίδι της ζωής. Γύρω μας κυκλοφορούντόσες ανοησίες και τόση παραπληροφόρηση, που οι περισσότεροι έχουμεπάρει λάθος “χάρτες”. Κατά συνέπεια, έχουμε ξεστρατίσει σε μονοπάτια πουδεν μας οδηγούν πουθενά Πολύ συχνά, κολλάμε σε πρότυπα που δημιουργούνένταση, κατάθλιψη, άγχος, ενοχή και αγωνία.

Ποιες είναι αυτές οι λανθασμένες ιδέες, οι κυριότερες τοξικές πεποιθήσεις,που μας κάνουν να υποφέρουμε τόσο, ψυχολογικά; Ποια πιστεύω και ποιεςδογματικές πεποιθήσεις μας εμποδίζουν να βλέπουμε τη ζωή με αγάπη καιαισιοδοξία; Οι σαράντα τοξικές πεποιθήσεις, τις οποίες αναλύουμε σε αυτό τοβιβλίο, είναι εκείνες που είδαμε να παρουσιάζονται συχνότερα στους ασθενείςμας. Οι άνθρωποι που υποστηρίζουν τέτοιες λανθασμένες πεποιθήσεις έχουντην τάση να υποφέρουν, χωρίς λόγο, συναισθηματικά και εμφανίζουν μεγάληςέκτασης ψυχολογικές δυσκολίες.

Ενδιαφέρον είναι, επίσης, πόσο πολλά και διαφορετικά ανθροιπιναπροβλήματα βασίζονται στα ίδια ουσιαστικά λάθη. Η δυστυχία γενικά, τοέντονο άγχος, η χρόνια απογοήτευση, οι φόβοι και οι φοβίες, οι δυσκολίες στιςσχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, η αρνητικήεικόνα για του εαυτό μας, οι άσκοπες ενοχές είναι μερικά από τα πιο κοινάεπακόλουθα.

Αν υποστηρίζετε κάποιες από αυτές τις τοξικές πεποιθήσεις, σαςπροτείνουμε να εξετάσετε προσεκτικά τις ιδέες που παρουσιάζονται σε αυτό τοβιβλίο, με σκοπό να αναθεωρήσετε συστηματικά και να εξαλείψετε κάθε μία

- 6 -

από αυτές τις δηλητηριώδεις αντιλήψεις. Είναι πολύ πιθανό ότι θα γίνετε πολύπιο ευτυχισμένοι, θα χειρίζεστε πολύ καλύτερα τις διάφορες καταστάσεις καιθα αναστατώνεστε λιγότερο, αν κάνετε κάτι τέτοιο. Πιστεύουμε ότι η εύστοχηαυτή ανάλυση των τοξικών πεποιθήσεων και οι προτάσεις που κάνουμε γιασυγκεκριμένα «αντίδοτα» θα σας φανούν χρήσιμα.

Θα παρατηρήσετε, αναμφίβολα, ότι πολλές από τις τοξικές πεποιθήσειςεπικαλύπτονται και ότι πολλά θέματα επαναλαμβάνονται συχνά. Αυτό έχειγίνει σκόπιμα. Η «υ- περβάλλουσα μάθηση» μέσω της επανάληψης ενισχύει τηχρησιμότητα της ύλης, βοηθώντας σας να τη θυμάστε, να τη συγκρατείτε καινα την εφαρμόζετε. Θα πρέπει όμως να παρατηρήσετε ότι, αν και ορισμένασημεία μπορεί να μοιάζουν ίδια, στην ουσία υπάρχουν λεπτές, αλλά πολύσημαντικές διαφορές που πρέπει να προσέξετε.

Μερικές Τοξικές Πεποιθήσεις μπορεί να μοιάζουν αντικρουόμενες μεταξύτους. Για παράδειγμα, η Τοξική Πεποίθηση No 6 σας συμβουλεύει να μηνκινείστε πάντα προσεκτικά, μετρώντας την κάθε σας λέξη, αλλά να είστε ευθύςκαι διάφανος, ενώ η Τοξική Πεποίθηση No 10 σας επισημαίνει ότι η απόλυτηειλικρίνεια μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες και σας συμβουλεύει νατην αποφεύγετε γενικά. Κατά παρόμοιο τρόπο, η Τοξική Πεποίθηση No 8συνιστά να υπακούτε σταθερά στις επιθυμίες των αγαπημένιον σας, όποτε αυτόείναι εφικτό, ενώ η Τοξική Πεποίθηση No 23 τονίζει πόσο σημαντικό είναι ναδίνετε προσοχή στις ανάγκες σας. Παρ’ όλα αυτά, μια προσεκτική μελέτη τωνθεμάτων στα οποία δίδεται έμφαση, θα αποκαλύψει συγκεκριμένες διαφορέςγια την κάθε περίπτωση. Ευελπιστούμε, λοιπόν, ότι ο αναγνώστης θακατανοήσει πως αυτές οι φαινομενικές αντιφάσεις ουσιαστικά συμπληρώνουνη μία την άλλη.

Μερικές από τις πεποιθήσεις που παρουσιάζουμε δεν είναι ολοκληρωτικάεσφαλμένες - αυτό που, συχνά, τις καθιστά επικίνδυνες είναι ότι λένε μισέςαλήθειες.

Υπάρχουν άφθονες εσφαλμένες πεποιθήσεις. Στο βιβλίο αυτό εξετάζουμεμόνο τις αντιλήψεις εκείνες που προκαλούν συναισθηματικό πόνο καιψυχολογικές διαταραχές. Δεν ασχολούμαστε καθόλου με πολλούς επικίνδυ-νους μύθους (π.χ. «Ο κεραυνός δεν χτυπά ποτέ δύο φορές στο ίδιο σημείο») ήμε ανακόλουθα συμπεράσματα (π.χ. «Οι παχύσαρκοι άνθρωποι είναι συνήθωςχαρούμενοι»).

Έχουμε αποφύγει, επίσης, πολλές πεποιθήσεις που είναι ολοφάνεραεσφαλμένες (π.χ. «Επειδή ο πατέρας μου κάπνιζε και έπινε και έζησε μέχρι τα86, δεν υπάρχει λόγος να σταματήσω να καπνίζω ή να προσέχω τι πίνω», ή«Αν θέλεις να πας μπροστά, προσπάθησε όσο μπορείς να ελέγχεις και νατρομοκρατείς τους υφισταμένους σου»). Η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι σεθέση να συνειδητοποιήσει ότι παρόμοιες πεποιθήσεις είναι επιζήμιες και α-ναληθείς. Σε αυτό το βιβλίο έχουμε συμπεριλάβει τις εσφαλμένες πεποιθήσειςπου συναντάμε στα ιατρεία μας σχεδόν καθημερινά. Ακόμη και μερικοίιδιαίτερα ευφυείς και μορφωμένοι άνθρωποι έχουν γίνει θύματα, δίνονταςπίστη σε παρόμοιες πλάνες. Και η πίστη τους αυτή τούς έχει κάνει να

- 7 -

υποφέρουν πολλές φορές από έντονα και καθόλου αναγκαία συναισθηματικά,ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα.

Αν και συχνά συναντάμε ασθενείς που εκφράζουν συναισθήματασεξισμού, ρατσισμού και άλλων μορφών μισαλλοδοξίας, δεν συμπεριλάβαμεεδώ αυτά τα κοινωνικά θέματα. Η μισαλλοδοξία και η προκατάληψηαποτελούν, φυσικά, σημαντικές πηγές συναισθηματικού πόνου, που έχει σχέσημε του φόβο, την άγνοια και με άσχημα διδάγματα της παιδικής ηλικίας.Απαιτούν επανορθωτικές μεθόδους που βρίσκονται μακριά από τη σφαίραενδιαφέροντος αυτού του βιβλίου.

Οι άνθρωποι που έχουν ανάγκη ψυχοθεραπείας εμφανίζουν συχνάσυμπτοψατα όπως το απόλυτο σκεπτικό του τύπου «όλα ή τίποτα», οιυπερβολικές γενικεύσεις, η απόδοση -πολύ συχνά λανθασμένών-χαρακτηρισμοί, η υπερβολή και η μεγιστοποίηση των προβλημάτων, καθώςκαι άλλες «γνωστικές διαστρεβλώσεις», όπως αποκαλούνται. Αν τουςπροκαλέσετε σε μια σχετική συζήτηση, πολύ λίγοι θα υπερασπιστούν, στηνπραγματικότητα, αυτές τις θέσεις. Ωστόσο, πολλοί δεν συνειδητοποιούν τολανθασμένο σκεπτικό τους και μερικοί δεν μπορούν να δουν ή να παραδεχτούνότι είναι πράγματι λανθασμένο, ακόμα και αν κάποιος τους το επισημάνει. Εάνόμως τους ρωτήσετε: «Πιστεύεις αλήθεια ότι τα πράγματα είναι καλά ή κακά,μαύρα ή άσπρα, σωστά ή λάθος, και ότι δεν υπάρχουν εξαιρέσεις, μέσεςκαταστάσεις ή γκρίζες περιοχές;» οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν ότι ταπράγματα είναι ρευστά και παραδέχονται ότι είναι λάθος να σκέπτεται κανείςμε απόλυτο τρόπο. Αντίθετα, αυτοί που υποστηρίζουν κάποιες τοξικέςπεποιθήσεις από αυτές που πραγματευόμαστε σε αυτό το βιβλίο, θα υπερασπι-στούν την εγκυρότητά τους.

Ας πάρουμε, για παράδειγμα, την Τοξική Πεποίθηση No 1, Η ΑΝΑΨΥΧΗΕΙΝΑΙ ΧΑΣΙΜΟ ΧΡΟΝΟΥ. Είναι εξαιρετικά απίθανο να πείσουν οισυλλογισμοί μας εκείνους που πιστεύουν ακράδαντα ότι μοναδικός σκοπός τηςζωής είναι να κάνει κάποιος αισθητή την παρουσία του, να αφήσει κάποιοσημάδι στο πέρασμά του και να μιλούν επί χρόνια οι άνθρωποι για εκείνον.Ούτε και οι οπαδοί της αυστηρής πειθαρχίας είναι πιθανό πως θα εγκαταλεί-ψουν τη συνήθειά τους να τιμωρούν, αφού διαβάσουν την Τοξική ΠεποίθησηNo 15, Η ΤΙΜΩΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑΣ. Και οιντροπαλοί άνθρωποι, εκείνοι που προσπαθούν να ευχαριστούν συνεχούς τουκόσμο, μάλλον δεν θα νκόοουν την ανάγκη να εγκαταλείψουν τις αυτο-καταοτροφικές τάσεις τους, μετά την ανάγνωση της Τοξικής Πεποίθησης No 6,ΜΗ ΛΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΛΗΓΩΣΟΥΝ ΤΑΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΚΑΠΟΙΟΥ, ή της Τοξικής Πεποίθησης No 23, ΜΗΝ ΕΙΣΑΙΕΓΩΙΣΤΗΣ - ΝΑ ΒΑΖΕΙΣ ΠΡΩΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ. Ελπίζουμε, όμως, νααγγίξουμε εκείνους τους αναγνώστες, που δεν έχουν τόσο βαθιά ριζωμένες τιςτοξικές πεποιθήσεις αυτές και, ως εκ τοΰτου, μπορούν να επανέλθουν στηναπλή λογική και την προσεκτική επανεξέταση του θέματος.

Αν διαβάσετε και επιδοθείτε με ενεργό ενδιαφέρον στην ύλη πουπεριέχεται σε αυτό το βιβλίο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μπορέσετε νααναγνωρίσετε μία, δύο, μερικές ή αρκετές τοξικές πεποιθήσεις που σας κάνουν

- 8 -

να υποφέρετε άσκοπα από έλλειψη ευτυχίας και ικανοποίησης. Το πιοσημαντικό όμως είναι πως, εφαρμόζοντας τα διάφορα «αντίδοτα» πουπαρουσιάζουμε εδώ, θα μπορέσετε να «αποτοξινώοετε» τη σκέψη σας,ανοίγοντας έτσι του δρόμο για μια πιο ισορροπημένη, ψυχολογικά υγιή και ι-κανοποιητική ζωή.

Η παρουσίαση είναι ίδια για κάθε περίπτωση. Για κάθε Τοξική Πεποίθηση,δίνουμε ένα Παράδειγμα, που ακολουθείται από μία Ανάλυση, κάποιαΑντίδοτα, υπό τη μορφή δηλώσεων τις οποίες πρέπει να κάνετε στον εαυτό σαςκαι οι οποίες αναιρούν τις λανθασμένες πεποιθήσεις σας και, τέλος, κλείνουμετο κεφάλαιο με μία Νέα, Θετική Πεποίθηση που πρέπει να υιοθετηθεί στομέλλον, για να εξα- λειφθεί οριστικά η παλιά, λανθασμένη άποψη. Πιστεύουμεότι αυτή η απλή παρουσίαση θα κάνει το βιβλίο πιο ευανάγνωστο, πιοκατανοητό και εύκολο να το θυμάστε, καθως επίσης ότι θα διευκολύνει τουςαναγνίοστες που ενδιαφέρονται, να εφαρμόσουν τις επανορθωτικές μαςσυοπάσεις.

Δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένει κανείς ότι κάποιοι άνθρωποι πουυποφέρουν από ψυχολογικές ανισορροπίες και έχουν εδραιώσει με τα χρόνιαένα τοξικό σκεπτικό, θα αποκαταστήσουν την πνευματική τους ισορροπία μετην απλή περιστασιακή επανάληψη μερικών θετικών σκέψεων. Ένα τέτοιοάτομο, για να ξεπεράσει του πολύ καλά ανεπτυγμένο «αρνητικό εσωτερικόλόγο» του, θα πρέπει να ασκηθεί αρχικά, με σκοπό να ενισχύσει την «ορθήσκέψη» του. Αυτό σημαίνει ότι, αφού διαβάσει και επα- ναλάβει τις θετικέςβεβαιώσεις και υιοθετήσει τις νέες θετικές πεποιθήσεις που περιέχονται στοβιβλίο, έχει μεγάλη σημασία να τις εξασκεί ενεργά και σταθερά πολλές φορέςτην ημέρα.

Ένας χρήσιμος κανόνας: κάθε φορά που “συλλαμβάνετε” του εαυτό σας νακάνει μία τοξική ή αρνητική σκέψη, κάντε του να αναλογιστεί τουλάχιστονδύο (όσο περισσότερες, τόσο το καλύτερω θετικές βεβαιώσεις ή υγιείς θετικέςπεποιθήσεις. Αυτό θα σας βοηθήσει να εργαστείτε για να βελτιώσετε τηνψυχολογική σας ισορροπία. Στην αρχή, αυτή η διανοητική άσκηση ίσως να σαςφανεί αφύσικη, όταν όμως την έχετε εφαρμόσει για λίγο, θα νιώσετε μιαολοένα πιο έντονη οικειότητα με τις θετικές σκέψεις, γεγονός που, σταδιακά,θα σας βοηθήσει να ισορροπήσετε την πνευματική σας κατάσταση και θα σαςωθήσει στο να αντιμετωπίζετε τη ζωή με περισσότερη αισιοδοξία και αγάπη.

Εσείς, σε πόσες Τοξικές Πεποιθήσεις πιστεύετε;Είναι πλέον καιρός να ρίξετε μια ματιά στις δικές σας τοξικές πεποιθήσεις.

Απαντήστε στο παρακάτω ερωτηματολόγιο και λάβετε σοβαρά υπόψη σας τιςοδηγίες που ακολουθουν, για να μάθετε περισσότερα για του δικό σαςλανθασμένο τρόπο σκέψης και να επωφεληθείτε τα μέγιστα από το βιβλίο.

- 9 -

Ερωτηματολόγιο Πεποιθήσεων

Παρακάτω ακολουθούν 40 δηλώσεις. Διαβάστε κάθε μία προσεκτικά καιαποφασίστε αν, ουσιαστικά, συμφοινείτε ή διαφωνείτε με αυτήν. Βάλτε έναδιακριτικό σημάδι δίπλα στις πεποιθήσεις προς τις οποίες κλίνετε περισσότερονα συμφωνήσετε. Να θυμάστε ότι δεν υπάρχουν απόλυτα σωστές ήλανθασμένες απαντήσεις.

1. Η αναψυχή είναι χάσιμο χρόνου2. Είσαι σε καλύτερη θέση, όταν ελέγχεις τους άλλους3. Είναι υγιεινό να «εκτονώνεσαι»4. Η οικογένεια και οι φίλοι θα πρέπει να σε αγαπούν, όπως και αν

συμπεριφέρεσαι5. Η καλοσύνη θα υπερισχύσει της κακίας6. Μη λες πράγματα που μπορεί να πληγώσουν τα αισθήματα κάποιου7. Στόχος μας είναι η τελειότητα8. Πες «Όχι» - Μη δίνεις θάρρος στον κόσμο, γιατί θα το εκμεταλλευτεί9. Τα τελεσίγραφα ρυθμίζουν τις διαφωνίες10. Η απόλυτη ειλικρίνεια είναι η καλύτερη τακτική11. Αυτό που αξίζει οτους απερίσκεπτους συγγενείς και φίλους είναι να

«τους κόψεις την καλημέρα»12. Μπορείς να πετύχεις σχεδόν τα πάντα13. Αν θέλεις κάτι να γίνει σωστά, πρέπει να το κάνεις ο ίδιος14. Όταν κάτι δεν πάει καλά, βρες κάποιον να κατηγορήσεις15. Η τιμωρία είναι καλή τακτική πειθαρχίας16. Κράτα τα αισθήματά σου για του εαυτό σου17. Οι πρώτες εντυπώσεις σου για τους ανθρώπους ανταποκρίνονται στον

πραγματικό τους χαρακτήρα18. Η έγκριση των γονιών σου είναι εξαιρετικά σημαντική19. Η επιτυχία και τα χρήματα οδηγούν στην ευτυχία20. Αν έχεις γίνει θύμα, θα μείνεις για πάντα θύμα21. Να είσαι μετριόφρων - Μην κολακεύεις του εαυ τό σου22. Η κριτική είναι ένας καλός τρόπος να διορθώσουν οι άνθρωποι τα λάθη

τους23. Μην είσαι εγωιστής - Να βάζεις πρώτους τους άλλους24. Ο/η σύζυγός σου θα πρέπει να αγαπά τους γονείς και την οικογένειά

σου25. Δίνουμε όλοι του καλύτερο εαυτό μας, όταν έχουμε μεγάλες

προσδοκίες26. Είναι πολύ σημαντικό να αρέσεις σε όλους27. Τα προβλήματα θα φύγουν, αν τα αγνοήσεις

- 10 -

28. Αν παίζεις, παίξε για να κερδίσεις29. Να θέτεις συγκεκριμένους και απαράβατους κανόνες για εσένα και για

τους άλλους30. Όποιος σε αγαπά πραγματικά, πρέπει να ξέρει τι χρειάζεσαι31. Οι προσβολές πρέπει μοιραία να μας αναστατώνουν32. Σου κάνει καλό, όταν είσαι σκληρός με του εαυτό σου33. Μια συγγνώμη διορθώνει τα πάντα34. Για να αλλάξει κανείς, πρέπει να κατανοήσει τα βαθύτερα αίτια της

συμπεριφοράς του35. Να καλύπτεις τα λάθη σου - Το πιο σημαντικό είναι να είσαι πάντα

σωστός36. Δεν υπάρχει περίπτωση να κάνεις λάθος, αν ακολουθείς το ένστικτό

σου37. Η ζωή θα έπρεπε να είναι δίκαιη38. Οι άνθρωποι που έχουν ευτυχισμένο γάμο νιώθουν ερωτική επιθυμία

μόνο για του σύντροφό τους39. Ο λόγος σου είναι συμβόλαιο - Μην αθετείς ποτέ μία υπόσχεση40. Οι δοκιμασίες και η σκληρή δουλειά φτιάχνουν του χαρακτήρα του

ανθρώπου

Θεωρούμε κάθε μία από τις 40 αυτές πεποιθήσεις ως λανθασμένη καιπιθανότατα τοξική. Καθώς θα διαβάζετε αυτό το βιβλίο, δώστε ιδιαίτερηπροσοχή στα επιχειρήματα που παρουσιάζουμε ενάντια στις πεποιθήσεις πουέχετε σημειώσει - και τις οποίες, προφανώς, θεωρείτε έγκυρες ή σωστές.Μήπως οι συλλογισμοί μας σας οδηγούν να ξανασκεφτείτε ή να αναθεωρήσετετη θέση σας; Εμείς ελπίζουμε ειλικρινή να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Μερικές α-πό τις τοξικές πεποιθήσεις που παρουσιάζουμε είναι πιο επιζήμιες από άλλες,ωστόσο εμείς υποστηρίζουμε ότι όλες τους μπορεί να έχουν βλαβερές καικαταστροφικές συνέπειες. Αν και μερικά από τα παραδείγματα ίσως σαςφανούν κάπως ακραία (προέρχονται συνήθως από περιπτωσεις ανθρώπων πουήταν πολύ δυστυχισμένοι ή διαταραγμένοι), είναι σημαντικό να κατανοήσετεότι κάθε βαθμός λανθασμένης σκέψης μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειεςμακροπρόθεσμα σε ζητήματα, φαινομενικά, πολύ μακρινά και άσχετα. Τακαλά συναισθήματα (συναισθηματική ισορροπία) και η ικανοποιητική ζωήεξαρτώνται κατά μεγάλο βαθμό από την καθαρή (λογική, ορθή και σαφή)σκέψη. Οπως σκέπτεται κανείς, έτσι νιώθει και πράττει.

Πιστεύουμε ότι θα ανακαλύψετε πόση σημασία έχει να επανεξετάσετε τιςπροσωπικές σας πεποιθήσεις, σχετικά με του τρόπο που λειτουργεί η ζωή, καινα αναθεωρήσετε εκείνες που ίσως οδηγούν εσάς στην τρέλα. Μπορείτε νααλλάξετε τη στάση σας και, σε ό,τι αφορά τις τοξικές πεποιθήσεις πουαναλύουμε σε αυτό το βιβλίο, σας παροτρύνουμε θερμά να το κάνετε. Για τηνακρίβεια, σας παρακαλούμε -εν ονόματι της καλής διανοητικής υγείας- να

- 11 -

ακολουθήσετε αυτή την απλή συμβουλή: εξετάστε προσεκτικά κάθε τοξικήπεποίθηση και ύστερα Ούτε που να το σκεφτείτε!

- 12 -

Τοξική Πεποίθηση Νο1Η Αναψυχή Είναι Χάσιμο Χρόνου

Ο Χάρι, ένας πενηντάχρονος καθηγητής, είχε συνηθίσει να εργάζεται 100 ήκαι περισσότερες ώρες την εβδομάδα. Για εκείνον, οι κοινωνικέςσυγκεντρώσεις, το θέατρο, ο κινηματογράφος, οι συναυλίες, οι διακοπές, ταπαιχνίδια και οι άλλες ψυχαγωγικές δραστηριότητες αποτελούσαν χάσιμοχρόνου. «Αντί να σπαταλάω του πολύτιμο χρόνο μου», έλεγε, «θα μπορούσα ναδιαβάζω μια εφημερίδα, να γράφω μια εργασία, να εκτελώ ένα πείραμα ή νακάνω κάτι άλλο άξιο λόγου». Η μοναδική χαλάρωση που επέτρεπε στον εαυτότου ήταν η ανάγνωση της εφημερίδας. Κανείς, ούτε καν ο ίδιος του ο εαυτός, δενθα μπορούσε να χαρακτηρίσει του Χάρι ευτυχισμένο ή να υποστηρίζει ότιαπολάμβανε τη ζωή. Επιπλέον, παρά του χρόνο και την προσπάθεια πουαφιέρωνε στη δουλειά του, ελάχιστοι αναγνώριζαν στον Χάρι το έργο του, ενώπολύ συχνά τον αγνοούσαν στις προαγωγές.

- 13 -

Ανάλυση

Αν και ελάχιστοι συμφωνούν με τις ακραίες απόψεις του Χάρι, πολλοίάνθρωποι κυριεύονται από άγχος και κούραση επειδή αναλαμβάνουνπερισσότερη δουλειά από αυτή που μπορούν να χειριστούν και επειδήπιστεύουν ότι μπορούν να πετύχουν πολλά δουλεύοντας 24 ώρες το ει-κοσιτετράωρο. Οι τύποι αυτοί πιστεύουν ότι σκοπός της ζωής είναι ναδουλεύει κανείς σκληρά, να αγγίζει υψηλούς στόχους, να νικά, να προχωράμπροστά, να είναι ανταγωνιστικός και να επιτυγχάνει, σχεδόν με κάθε κόστος.Θεωρούν τους εαυτούς τους παραγωγικούς και συχνά μάλιστα καταφέρνουν νααποκτήσουν τις υλικές ανταμοιβές της υψηλής παραγωγικότητας - συνήθως,χρήματα και ό,τι αυτά μπορούν να αγοράσουν.

Κάποιοι «παραγωγικοί» άνθρωποι, όμως, πάνε ακόμα μακρύτερα: όπως οΧάρι, θεωρούν την αεργία αμαρτία και εξομοιώνουν σχεδόν κάθε μορφήκαθαρής διασκέδασης και ψυχαγώγίας με μια οκνηρή, αργή και νωθρή ύπαρξη.Η ψυχαγωγία δεν τους φαίνεται αποδοτική, αφού, για εκείνους, οι μη υλικέςανταμοιβές της -διασκέδαση, ευθυμία, χαλάρωση- δεν αποτελούν απόδειξησκληρής δουλειάς. Οι άνθρωποι αυτοί υποτιμούν την επίδραση που μπορεί ναέχει στην παραγωγικότητα η καθαρή ψυχαγωγία και δεν κάνουν αρκετάδιαλείμματα μέσα στην εργάσιμη μέρα τους, για να παραμένουν σε ετοιμότητακαι συγκεντρωμένοι στο έργο τους.

Πέρα από την άποψη ότι η ψυχαγωγία δεν είναι παραγωγική, πολλοίάνθρωποι επίσης πιστεύουν ότι τους αποσπά την προσοχή από του απώτεροστόχο της εργασίας τους: να εξασφαλιστούν οικονομικά και να σταδιο-βρομήσουν. Βέβαια, είναι λογικό να θέλει κανείς να εξοικονομήσει αρκετάχρήματα για τα «χρυσά χρόνια» του ως συνταξιούχος. Μια τέτοιακαθυστερημένη ικανοποίηση, όμως, μπορεί να παρουσιάσει κάποιαπροβλήματα. Μερικοί άνθρωποι πεθαίνουν προτού πάρουν σύνταξη, ενώ άλλοιείναι πια πολύ άρρωστοι για να απολαύσουν τους καρπούς των κόπων τους.Μπορεί, ακόμα, παρά τα πολλά χρόνια σκληρής δουλειάς, κάποιοι να μηνκατορθώσουν να συγκεντρώσουν την περιουσία που περίμεναν. Επιπλέον,πολλοί συνταξιούχοι δεν απολαμβάνουν αρκετά τη ζωή, γιατί δεν γνωρίζουνπώς να κάνουν κάτι τέτοιο! Εργασιομανείς καθώς ήταν σε όλη τους τη ζωή,δεν έχουν επιδοθεί ποτέ σε κάποιο χόμπι και δεν ξέρουν τι να κάνουν με τουελεύθερο χρόνο τους. Ανακαλύπτουν, λοιπόν, ότι δεν έχουν κάποιο ενδιαφέρονή πάθος, με το οποίο να θέλουν να ασχοληθούν.

Εφόσον, τόσο η δουλειά, όσο και η διασκέδαση είναι απαραίτητα για μιαυγιεινή ζωή, δικός σας στόχος πρέπει να είναι η ισορροπία. Αν πραγματικά σαςαρέσει η σκληρή δουλειά, μην την αποφεύγετε. Βεβαιωθείτε, όμως, πως«σπαταλάτε» αρκετό χρόνο για να αναζωογονηθείτε και να αποφύγετε τηνυπερκόπωση και το άγχος. Αν «σαχλαμαρίζετε» πού και πού, θα παραμείνετεζωντανοί και σε εγρήγορση και θα είστε σε θέση να ανταποκρίνεστε στιςδουλειές που είναι πραγματικά αναγκαίες και ουσιαστικές. «Μου αρέσει νακάνω μεγάλους περιπάτους, ειδικά όταν βρίσκομαι στην εξοχή», είπε κάποιος

- 14 -

από τους ασθενείς μας, «όποτε, όμως, βγαίνω για περίπατο, νιώθω ένοχος,επειδή έχω τόσα σημαντικά πράγματα να κάνω». Ωστόσο, αυτοί οι μακρινοίπερίπατοι μάλλον θα του κρατήσουν υγιή και ικανό να κάνει αυτά τα«σημαντικά πράγματα» για πολλά χρόνια ακόμη. 'Οταν ασχοληθεί μεευχάριστες δραστηριότητες χωρίς να αισθάνεται ενοχές και ότανσυνειδητοποιήσει πως, το να αναμειγνύει τη δουλειά με τη διασκέδαση, θα τουοδηγήσει μακροπρόθεσμα σε μεγαλύτερη παραγωγικότητα, θα βελτιώσει καιτην ποιότητα της ζωής του.

Πολλές ψυχολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι η «κατανεμημένη πρακτική»(δηλ. ψυχαγωγικές δραστηριότητες που διανθίζουν τις ώρες της δουλειάς σας)ενισχύει, ουσιαστικά, την ποιότητα της εργασίας σας και την παραγωγικότητάσας. Η διασκέδαση και τα παιχνίδια «επαναφορτίζουν τις μπαταρίες σας» καισας καθιστούν ικανό να συγκεντρώνεστε καλύτερα και να εργάζεστε πιο απο-τελεσματικά. Ελάχιστοι άνθρωποι μπορούν να διατηρήσουν την προσοχή τουςσυγκεντρωμένη για περισσότερο από δύο ώρες, χωρίς να χρειαστεί να κάνουνένα διάλειμμα 10-15 λεπτών. Για την ακρίβεια, ένα άτομο, που αφοσιώνεται σεμία και μόνη ασχολία επί οκτώ συνεχείς ώρες, συνήθως πετυχαίνει πολύλιγότερα από κάποιον που κάνει δεκάλεπτα διαλείμματα κάθε ώρα περίπου(και μοχθεί, με αυτόν του τρόπο, λιγότερες από επτά ώρες).

Η ακατάπαυστη, χωρίς διακοπή εργασία υπονομεύει τηναποτελεσματικότητά σας. Όταν σταματάτε για ένα μικρό διάλειμμα, έχεισημασία να διαλέξετε μία δραστηριότητα η οποία να διαφέρει από την εργασίαπου κάνατε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Έτσι, αν η εργασία σας είναι γραφική ή ανμελετάτε επιστημονικό υλικό, δεν θα βρείτε ιδιαίτερα χαλαρωτική τηνανάγνωση μιας εφημερίδας ή, έστω, ενός κόμικς. Καλύτερα είναι να κάνετεκάτι που δεν απαιτεί να διαβάζετε, π.χ. έναν μικρό περίπατο ή ένα τηλεφώνημασε κάποιον φίλο.

Να θυμάστε ότι, αν δεν ενσωματώσετε την ψυχαγωγία στην καθημερινήσας ζωή, μπορεί να εργάζεστε περισσότερο και να επιτυγχάνετε λιγότερα.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Οι άνθρωποι χρειάζονται ελεύθερο χρόνο για να επαναφορτίζουν τις

μπαταρίες τους».«Μου αξίζει να διασκεδάζω στη ζωή μου».«Η συνεχής δουλειά, δίχως ευχαρίστηση, δεν κάνει καλό σε καν έναν».«Περισσότερη δουλειά μπορεί να σημαίνει λιγότερο αποτέλεσμα».«Είναι καλύτερα να δουλεύεις για να ζεις, παρά να ζεις για να δουλεύεις».«Θα είμαι πιο παραγωγικός, αν διασκεδάζω στη ζωή μου».«Ο χρόνος που απολαμβάνεις δεν είναι ποτέ χαμένος χρόνος».«Αν δεν ευχαριστηθώ τώρα, στο μέλλον ίσως να είναι πολύ αργά».

- 15 -

Νέα Θετική Πεποίθηση

Η ανάπαυση, η διασκέδαση και η χαλάρωση είναι σημαντικές βασικέςανάγκες.

- 16 -

Τοξική Πεποίθηση Νο2Είσαι σε Καλύτερη Θέση, Όταν Ελέγχεις τους Άλλους

Το επίθετο που χρησιμοποιούσαν για να χαρακτηρίσουν την Κέι, από παιδίακόμη, ήταν “αυταρχική”. Η ίδια ήξερε ότι δεν ήταν “δημοφιλής”, όμως δενυποψιάστηκε ποτέ της πόση δυσφορία προκαλούσε στους περισσότερουςανθρώπους με την απολυταρχική συμπεριφορά της. Όταν παντρεύτηκε, επέλεξεέναν μάλλον παθητικό άντρα, του οποίο προσπαθούσε να ελέγχει συνέχεια,εξαπολύοντας ασταμάτητα διαταγές, όπως: «Να είσαι σπίτι μέχρι τις έξι».«Πάψε να περνάς τόσες ώρες με την αδερφή σου». «Άφησε πια το τηλέφωνο».«Κούρεψε καλύτερα το γρασίδι, αντί να βλέπεις τηλεόραση». Δύο χρόνιααργότερα, ο Τομ την εγκατέλειψε. Η πρώτη αντίδραση της Κέι ήταν πολύ τυπικήγια του χαρακτήρα της· έβαλε όλους τους γνωστούς της να διαλέξουν ανάμεσα σεεκείνη και του άντρα της. «Αν μάθω ότι έχεις οποιαδήποτε σχέση με του Τομ, δενθέλω να σε ξαναδώ».

- 17 -

Ανάλυση

Σε κανένα δεν αρέσει να του λένε τι να κάνει. Δεν είναι, λοιπόν, παράξενοπου η Κέι δυσκολευόταν να διατηρήσει τις σχέσεις της. Οι σύζυγοι πουπροσπαθούν συνεχώς να διατάζουν τους συντρόφους τους θα αντιμετωπίσουν,αναπόφευκτα, την εχθρότητα και τη μνησικακία. Οι δικτατορικοί εργοδότεςχάνουν τους καλύτερους υπαλλήλους τους, ενώ εκείνοι που παραμένουν, θααναζητούν, ως αντίποινα, τρόπους να κωλυσιεργούν. Οι άνθρωποι πουπροσπαθούν να ασκήσουν έλεγχο στους φίλους τους δημιουργούν συνήθωςεχθρούς.

Ως ψυχοθεραπευτές, βλέπουμε ζευγάρια σαν την Κέι και του Τομ πολύσυχνά. Ο ένας σύντροφος προσπαθεί να «κρατήσει σφιχτά τα χαλινάρια» τουάλλου, και κανείς από τους δύο δεν είναι τελικά ευτυχισμένος.

Καθένας μας είναι ένα ξεχωριστό άτομο και έχει το δικαίωμα να ζήσει τηζωή του σύμφωνα με το δικό του «σενάριο» (αν και είναι, οπωσδήποτε, λογικόπως θα προσπαθήσει κανείς να αποτρέψει κάποιον από το να προβεί σε μιαπράξη που ολοφάνερα θα έβλαπτε του ίδιο ή άλλους). «Ζήσε και άσε τουςάλλους να ζήσουν» - το παλιό ρητό, σύμφωνα με το οποίο πρέπει κανείς ναπαρεμβαίνει όσο το δυνατόν λιγότερο στους άλλους, είναι μια τακτική που θασας ανταμείψει αδρά, συναισθηματικά.

Οι άνθρωποι σαν την Κέι, που ασχολούνται με τις δουλειές των άλλων,που πολύ συχνά λένε στους άλλους τι να κάνουν και που νιώθουν την ανάγκηνα τους ελέγχουν, είναι συνήθως αγχωδεις και ανασφαλείς οι ίδιοι. Εκείνοι οιοποίοι φράζουν του δρόμο στις επιθυμίες των άλλων αποτυγχάνουν τιςπερισσότερες φορές να αποκτήσουν του έλεγχο που επιζητούν, όπωςπαράλληλα αποτυγχάνουν να διατηρήσουν τις φιλίες τους.

Αν θέλετε να τα πηγαίνετε καλά με τους ανθρώπους, αν θέλετε να σαςθεωρούν άτομο αξιαγάπητο και ευυπόληπτο, θα πρέπει να παραιτηθείτε από τιςαπόπειρές σας να τους ελέγξετε. Μπορεί, ακόμα, να αναρωτηθείτε: Μήπωςέχω την τάση να ελέγχω τους άλλους; Να είστε ειλικρινής. Σας αρέσει ναδίνετε συμβουλές; Μήπως λέτε πολύ συχνά στους άλλους τι να κάνουν και τινα μην κάνουν; Μήπως προσπαθείτε συχνά να επιβάλλετε τις επιθυμίες σας;Σας ευχαριστεί να δίνετε διαταγές και οδηγίες; 'Οταν κάτι σας ενοχλεί, μήπως«κρατάτε μούτρα» ή παίρνετε δυσαρεστημένο ύφος; Μήπως κάποτε έχετεξεστομίσει απειλές; Προσπαθείτε να «πατσίσετε»; Αν έχετε απαντήσει «ναι»σε κάποια από αυτές τις ερωτήσεις, είναι πολύ πιθανό πως υπάρχουν πολλοίάνθρωποι που σας κρατούν κακία.

Αν οι ενέργειες κάποιου άλλου σάς δημιουργούν σοβαρό πρόβλημα ή ανκάποιος προσπαθεί να σας ελέγξει και θέλετε να αντιδράσετε, θα έχετεπερισσότερες πιθανότητες να κερδίσετε τη συνεργασία και το ενδιαφέρον τουαν απλώς του ζητήσετε να μην το κάνει, παρά απειλωντας ή απαιτώντας. Αν οιπροσπάθειές σας να επανορθώσετε την κατάσταση αποτύχουν, θα σας

- 18 -

συμβουλεύαμε να απομακρυνθείτε από αυτό το άτομο, όποια και αν είναι ησχέση σας μαζί του - γονιός, αδελφός, άλλος συγγενής, εργοδότης ή φίλος.

Βέβαια, υπάρχουν περιστάσεις όπου είναι απαραίτητο να γνωρίζουν οιάνθρωποι ποιος είναι το αφεντικό, ποιος ηγείται. Οι έκτακτες καταστάσειςαπαιτούν σθεναρή ηγεσία, ενώ σε κάθε εργασία επιβάλλεται κάποιου είδους ε-ποπτεία. Ωστόσο, στις περισσότερες καταστάσεις της ζωής, η ισότητα και οαμοιβαίος σεβασμός φέρνουν καλύτερους καρπούς· κυρίως στις στενέςπροσωπικές σχέσεις.

Όλοι έχουμε νιώσει την επιβολή του ελέγχου των άλλων: γονικέςαποφάσεις, σχολικοί κανόνες, εργασιακές πολιτικές, κυβερνητικοί κανονισμοί.Αν προσπαθείτε να εξουσιάσετε κάποιον, το πιθανότερο είναι το άτομο αυτόνα βρει έναν τρόπο να εξεγερθεί. Τόσο εσείς, όσο και όλοι εκείνοι πουέρχονται σε επαφή μαζί σας, θα είστε καλύτερα, αν δεν έχετε την τάση νααπαιτείτε και να ελέγχετε.

Εκφραστείτε κατηγορηματικά, όταν οι περιστάσεις το απαιτούν. Αλλιώς,όπως λένε και οι συμβουλευτικές στήλες των περιοδικών, να κοιτάζετε μονάχατη δουλειά σας.

Αντίδοτα

Διορθωτικές ΒεβαιώσειςΕπαναλάβετε στον εαυτό σας:«Είναι καλύτερα να ζητά κανείς, παρά να απαιτεί».«Ζήσε και άσε τους άλλους να ζήσουν».«Σε κανέναν δεν αρέσει να του λένε πώς να ζήσει ή τι να κάνει».«Όλοι αναγκαζόμαστε να δεχτούμε κάποια πράγματα, ακόμα και αν δεν μας

αρέσουν».«Είναι καλύτερο να συνεργάζεσαι, παρά να ελέγχεις».«Οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να δημιουργούν τα δικά τους σενάρια».«Δεν μπορείς να ορίζεις πώς θα πρέπει να συμπεριφέρο- νται οι άλλοι».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Είσαι σε καλύτερη θέση, όταν δεν προσπαθείς να ελέγξεις τους άλλους.

- 19 -

Τοξική Πεποίθηση Νο3Είναι Υγιεινό να «Εκτονώνεσαι»

Ο Μέλβιν είχε την τάση να «γίνεται θηρίο». Ο θυμός του τον είχε κάνα ναχάσει αρκετές εργασιακές θέσεις, να διαλύσει δύο γάμους, που έληξαν μέσα σεπικρές αντεγκλήσεις, και να χωρίσει από πολλούς φίλους. «Δεν με απασχολείαυτό», έλεγε. «Δεν έχω σκοπό να κρατάω κρυφά τα συναισθήματα μου και να τακαταπίνω. Η αδελφή μου είναι κάπως έτσι, και έχει ημικρανίες. Καλύτερα ναείμαι υγιής, ζωντανός και χωρίς φίλους, παρά να πνίγω από την οργή μου, ναπεθάνω και να μου κάνουν μια μεγάλη κηδεία, όπου θα λένε πόσο γλυκόςάνθρωπος ήμουν».

- 20 -

Ανάλυση

Ο Μέλβιν, όπως και πολλοί άνθρωποι, πιστεύει ότι αν δεν εκτονωθεί όποτενιώθει θυμό, οι δυνάμεις και οι πιέσεις που εξασκούνται από τα συναισθήματατα οποία μαζεύονται μέσα του μπορούν να του κάνουν, κυριολεκτικά, ναεκραγεί. Έτσι, ο Μέλβιν πιστεύει ότι το να «γίνεται θηρίο» είναι ένας υγιήςτρόπος να εκφράζει του θυμό του.

Το να αρνείστε ή να καταπιέζετε τα συναισθήματά σας, το να αρκείστεαπλώς, ίσως, να χαμογελάτε γλυκά όταν είστε θυμωμένοι ή ενοχλημένοι, είναιανθυγιεινό. Πράγματι, οι περισσότεροι ειδικοί θα σας συμβούλευαν να εκ-φράζετε του θυμό σας, και όχι να του καταπιέζετε. Είναι προτιμότερο να «ταβγάζετε από μέσα σας».

Όμως, πώς μπορεί να εκφράσει κανείς αυτά τα συναισθήματα με τουκαλύτερο τρόπο; Πιστεύετε, άραγε, ότι είναι αναγκαίο να υψώνετε τη φωνή, ναχτυπάτε το χέρι στο γραφείο, να δείχνετε τις γροθιές σας και να χτυπάτε τοπόδι κάτω; Όταν είστε θυμωμένοι, πρέπει πράγματι να μαλώνετε τουςανθρώπους; Οι φωνές και τα ουρλιαχτά θα σας κάνουν, μήπως, να αποκτήσετετο «πάνω χέρι»; Η απάντηση σε όλες αυτές τις ερωτήσεις είναι ένα βροντερό«Όχι»! Τα άτομα που εκρήγνυνται με του τρόπο του Μέλβιν θεωρούνται,συνήθως, επιθετικά. Δεν γνωρίζουν πώς να εκφράσουν ήρεμα τασυναισθήματά τους. Όταν ένας άνθρωπος, χάνοντας του έλεγχό του, εκρήγνυ-ται, μπορεί να νιώσει προσωρινά ικανοποίηση και ανακούφιση, επειδή πιστεύειότι «νίκησε» κάποιον. Στη συνέχεια, όμως, πολλοί άνθρωποι παραμένουν τόσοταραγμένοι, όσο και πριν την «έκρηξη», ενώ άλλοι αισθάνονται φόβο επειδήέχασαν του έλεγχο.

Οι άνθρωποι που υποστηρίζουν με θετικό τρόπο τις απόψεις τους, ωστόσο,αντιμετωπίζουν τις μικρές ενοχλήσεις προτού αυτές εξελιχθούν σε σημαντικέςαντιπαραθέσεις. Αντιστέκονται στις παράλογες απαιτήσεις, ζητούν αυτό πουθέλουν και υποστηρίζουν μια θέση, χωρίς να ξεσπούν την οργή τους ή ναταπεινώνουν τους άλλους. Με άλλα λόγια, εκφράζουν του θυμό τους και άλλαέντονα συναισθήματα με τρόπο κατηγορηματικό, ευθύ και λογικό.

Οι ευθείες δηλώσεις φέρνουν περισσότερα αποτελέσματα από τασυναισθηματικά λογύδρια. Ας δούμε ένα παράδειγμα: στις συνδιαλέξεις πουακολουθούν, μεταξύ του «Ντένις» και του «Τζακ», φανταστείτε ότι είστε οΝτένις. Πώς θα απαντούσατε στο λογύδριο του Τζακ και πώς θα απαντούσατεστην ευθεία του δήλωση; Η έκρηξη θυμού του Τζακ προς του Ντένις έχει ωςεξής: «Μπάσταρδε! Ποιος διάολος νομίζεις πως είσαι; Πώς τολμάς να μεαγνοείς και να μιλάς στο αφεντικό μου για του φόρτο της εργασίας σου;» Καινα, η ευθεία δήλωση του Τζακ προς του Ντένις: «Είμαι θυμωμένος, επειδή μεαγνόησες και μίλησες στο αφεντικό μου για του φόρτο της εργασίας σου. Ανθέλεις να τα πάμε καλά, καλύτερα να μην ξανακάνεις κάτι τέτοιο στο μέλλον».Η ευθεία δήλωση του Τζακ εκφράζει του θυμό του, χωρίς να χρειαστεί να τουκαταπιέσει ή να του αρνηθεί, ενώ η ανταπόκριση του Ντένις έχει περισσότερες

- 21 -

πιθανότητες να είναι πιο θετική. Όταν αντιδράτε, δηλώνοντας τη θέση σας μεθετικό τρόπο, όχι μόνο θα έχετε καλύτερα αποτελέσματα, αλλά και λιγότερεςπιθανότητες να βλάψετε την υγεία σας.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Δεν είναι λάθος να θυμώνει κανείς - είναι καλύτερο, όμως, να εκφράζει τις

απόψεις του με θετικό τρόπο, παρά να γίνεται επιθετικός».«Όταν χάνετε την ψυχραιμία σας, βρίσκεστε σε μειονεκτική θέση».«Αν οι ρόλοι αντιστρέφονταν, πώς θα ήθελα να εκφράσει κάποιος του θυμό

του σε μένα;»«Το ότι εξαγριώνομαι τόσο, σημαίνει πως οι άλλοι άνθρωποι και οι

καταστάσεις έχουν μεγάλη δύναμη επάνω μου».«Μονάχα η δική μου σκέψη μπορεί να με εξαγριώσει».

Νέα Θετική Πεποίθηση'Οταν «εκτονώνομαι», μειώνω του εαυτό μου - είναι υγιές να εκφράζω

τα συναισθήματά μου με θετικό τρόπο.

- 22 -

Τοξική Πεποίθηση Νο4Η Οικογένεια και οι Φίλοι θα Πρέπει να σε Αγαπούν, όπως και αν

Συμπεριφέρεσαι

Η Μίλι, μία 65χρονη χήρα, έχει τρία ενήλικα παιδιά, τα οποία ζουν σεσχετικά μικρή απόσταση από εκείνη, όμως η ίδια παραπονιέται με πικρία πωςσπάνια της τηλεφωνούν και πως δεν την επισκέπτονται σχεδόν ποτέ. Ασκείσυνεχώς κριτική και σχεδόν κανείς δεν επιζητά την παρέα της. Πάντοτεαπόπαιρνε τα παιδιά της, και σήμερα ακόμα, που είναι ενήλικα, στιςπεριορισμένες επαφές που έχουν με τη μητέρα τους, αναγκάζονται να υποστούντις επιπλήξεις και την κριτική της για τα λάθη τους. Δεν είναι, λοιπόν, άξιοαπορίας που προτιμούν να μένουν μακριά. «Θα έπρεπε να με αγαπούν και να μεσέβονται, εφόσον είμαι μητέρα τους», διαμαρτύρεται η Μίλι.

- 23 -

Ανάλυση

Κάποιοι άνθρωποι, όπως η Μίλι, πιστεύουν στην «αγάπη άνευ όρων». Όσοαπεχθής και αν είναι η συμπεριφορά τους, οι στενοί συγγενείς τους και οιπραγματικοί φίλοι θα πρέπει να εξακολουθούν να τους αγαπούν γι’ «αυτό πουείναι». Αυτή είναι μία λανθασμένη πεποίθηση. Η αγάπη άνευ όρων είναιδυνατή μεταξύ γονέων και μικρών παιδιών, στις περισσότερες όμως σχέσειςείναι η δική σας συμπεριφορά που καθορίζει ποιος θα σας αγαπήσει, θα σαςμισήσει, θα σας αναζητήσει ή θα κοιτάξει να σας αποφύγει. Γιατί, εν τέλει, οιάλλοι χρησιμοποιούν το ιστορικό των πράξεών σας -που μιλούν πιο δυνατάαπό τα λόγια- για να σχηματίσουν την άποψή τους για εσάς. Εσείς γνωρίζετετις εσώτερες σκέψεις και τα κίνητρά σας, όμως οι μοναδικές πληροφορίες πουδιαθέτουν οι άλλοι είναι ο τρόπος που ενεργείτε, και αυτός εξαρτάται απόεσάς.

Οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε αυτά που κάνετε σε αυτούς και γι’αυτούς, άσχετα από το ποιος και τι είστε. Η Σούζι, μια νιόπαντρη γυναίκα,παραπονιόταν ότι ο άντρας της, ο Ρον, είχε αναπτύξει τη συνήθεια ναεπισκέπτεται την αδελφή του, καθώς επέστρεφε τα μεσημέρια από τη δουλειάτου, ή να κάνει μια στάση στην τοπική παμπ για να πιει μια μπύρα με τουςφίλους του. Η Σούζι υποστήριζε: «Είμαι η γυναίκα του και θα έπρεπε να θέλεινα βρίσκεται μαζί μου, αντί να επιλέγει να είναι με την αδελφή του ή με τουςφίλους του». Ο Ρον, ωστόσο, είχε τους λόγους του που καθυστερούσε ναγυρίσει στο σπίτι: τη στιγμή που διάβαινε το κατώφλι, η Σούζι συνήθιζε να τουεπιτίθεται δριμύτατα με μια απέραντη λίστα από αγγαρείες και παράπονα.

Ρίξτε μια βαθιά, ειλικρινή ματιά στις πράξεις σας και αναρωτηθείτε τικάνετε σε σχέση με τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή σας. Πρώτα απόόλα, ρωτήστε τον εαυτό σας αν η προσωπικότητα και οι τρόποι σας σάς κά-νουν αξιαγάπητο και αν ωθούν τους άλλους να αναζητούν τη συντροφιά σας.Έχετε ευχάριστη ιδιοσυγκρασία; Είναι εύκολο να τα πάει κανείς καλά μαζίσας; Βοηθάτε και εξυπηρετείτε τους άλλους; Εκφράζετε τη στοργή σας;Δείχνετε ενδιαφέρον; Είστε καλός ακροατής;

Κατόπιν, ρωτήστε του εαυτό σας, αν και εσείς, σαν τη Μίλι,συμπεριφέρεστε άσχημα στους άλλους. Είστε μικροπρεπής, κακός, αγενής ήσκυθρωπός; Κριτικάρετε, γενικά, τους ανθρώπους; Μήπως εκφράζετε συχνάαπόρριψη; Παραπονιέστε συχνά, κατηγορείτε ή χάνετε την ψυχραιμία σας;Μήπως, απλώς, δεν δίνετε αρκετή προσοχή στους άλλους; Ακόμα και ότανκάνετε κάποια καλή πράξη, μήπως δείχνετε επιφύλαξη ή δυσαρέσκεια; Ανσυνηθίζετε να αντιδράτε αρνητικά στους πιο κοντινούς σας ανθρώπους, τότεεκείνοι θα θελήσουν, όπως τα παιδιά της Μίλι, να απομακρυνθούν από εσάς -ακόμη και αν πράγματι σας αγαπούν και σας σέβονται.

Κανείς δεν μπορεί να είναι γλυκός, θερμός, ευγενικός, ευχάριστος, γεμάτοςαγάπη, ενδιαφέρον και φροντίδα, 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Το ερώτημα πουπρέπει να απευθύνετε στον εαυτό σας είναι κατά πόσον και κάτω από ποιες

- 24 -

συνθήκες γίνεστε εγωιστής και δείχνετε έλλειψη ενδιαφέροντος. Να θυμάστεότι η αγάπη σας αποκαλύπτεται μέσα από τις πράξεις σας! Αν διαπιστώσετεκάποιες ασυνέπειες ανάμεσα σε αυτό που είστε και στον τρόπο πουσυμπεριφέρεστε, θα θελήσετε ίσως να τροποποιήσετε του τρόπο που ενεργείτε.Αν, για παράδειγμα, θεωρείτε του εαυτό σας γενναιόδωρο, αλλά, για κάποιονπερίεργο λόγο, δεν παίρνετε ποτέ στα χέρια σας τον λογαριασμό, είναιπροτιμότερο να έχετε του νου σας και να ζητήσετε από του σερβιτόρο να τοδώσει σε εσάς. Αν θαυμάζετε την εργασία ενός συναδέλφου, να το πείτε. Ανθεωρείτε την ακρίβεια στα ραντεβού σημαντική, μην κάνετε τους άλλους ναπεριμένουν.

Ο Τζον ανακάλυψε τους λόγους για τους οποίους είναι σημαντική μιατέτοια αλλαγή: «Είμαι άντρας της Κλερ, επομένως εκείνη θα πρέπει να μεαγαπά, γιατί αυτό υποτίθεται πως κάνουν οι σύζυγοι. Όταν, όμως, με τη βοή-θειά της συνειδητοποίησα ότι γίνομαι συχνά δυσάρεστος και «δύσκολος»,άρχισα να αλλάζω τη στάση και τους τρόπους μου. Αντί να εξαπολύω κριτικήγια τη νοικοκυροσύνη της, άρχισα να συνεισφέρω, εφόσον συνειδητοποίησαπως πρόκειται, επίσης, για το δικό μου σπίτι. Εξάλλου, εκείνη προσπαθεί ναισορροπήσει ανάμεσα στους δύο ρόλους που έχει αναλάβει αφενός ωςεπαγγελματίας και αφετέρου ως σύζυγος και μητέρα».

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Οι άλλοι δεν μπορούν να διαβάσουν το μυαλό μου, μπορούν όμως να δουν

τις πράξεις μου».«Οι πράξεις μας μάς καθορίζουν ως άτομα».«Αν θέλω να μου φέρονται καλά οι άλλοι, πρέπει να ενεργώ με ευχάριστο

τρόπο απέναντι τους».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Ο τρόπος που ενεργείτε είναι πιο σημαντικός από το ποιος είστε.

- 25 -

Τοξική Πεποίθηση Νο5Η Καλοσύνη θα Υπερισχύσει της Κακίας

Ο άντρας της Σάλι την κακομεταχειριζόταν συχνά. Ένα πρωί, καθώςέπαιρναν το πρωινό τους, ο Χαγκ άρχισε να της φωνάζει, επειδή μιλούσε στοτηλέφωνο αντί να του κρατά συντροφιά. Αργότερα, το ίδιο εκείνο πρωί, η Σάλιπήρε τα πουκάμισά του από το καθαριστήριο, έτρεξε για κάποιες δουλειές τουκαι αποφάσισε να μαγειρέψει το αγαπημένο του φαγητό για το βράδυ. Είχανσυμφωνήσει από την αρχή του γάμου τους πως ο Χαγκ θα δούλευε, για να φέρ-νει χρήματα, ενώ η Σάλι θα φρόντιζε το σπίτι τους. Εκείνη πίστευε πως, ανμπορούσε τελικά να διμιουργήσει την «ιδανική», γεμάτη αγάπη, σπιτικήατμόσφαιρα, η προσβλητική συμπεριφορά του θα σταματούσε.

- 26 -

Ανάλυση

Η Σάλι επιβράβευε την αρνητική συμπεριφορά του άντρα της. Ωςαντίδραση στα ξεσπάσματά του, ο Χαγκ έβλεπε πως η γυναίκα του έκανε τιςαγγαρείες του για εκείνον και του μαγείρευε το αγαπημένο του φαγητά. Γιατίνα αλλάξει συμπεριφορά προς τη γυναίκα του, όταν εκείνη ανταποκρίνεταιτόσο θετικά; Η συμπεριφορά μας επηρεάζεται κατά μεγάλο μέρος από τιςσυνέπειες που έχει. Τα γεγονότα που ακολουθούν μια ενέργεια θα την α-ποδυναμώσουν ή θα την ενισχύσουν. Αν η Σάλι φέρεται καλά στον Χαγκόποτε της φέρεται άσχημα, του διδάσκει να την κακομεταχειρίζεται. Αν,αντίθετα, εκείνη του είχε δείξει ότι ήταν διατεθειμένη να είναι εξαιρετικά καλήκαι χρήσιμη, μόνο όταν αυτός έδειχνε ενδιαφέρον και αγάπη, τότε θα υπήρχανπερισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τη σχέση τους πάνω σε ένα πιοθετικό πρότυπο.

Η συζυγική βία, βέβαια, είναι ένα σύνθετο πρόβλημα και ο Χαγκ δενάρχισε να κακομεταχειρίζεται τη Σάλι, επειδή ήταν καλή μαζί του. Τοπιθανότερο είναι πως είχε υποστεί και εκείνος κακομεταχείριση σαν παιδί (οιπερισσότεροι άνθρωποι που καταφεύγουν στη βία έχουν υπάρξει οι ίδιοιθύματα). Το πρόβλημα, ωστόσο, στην περίπτωση αυτή είναι ότι η Σάλι άφησετου Χαγκ να καταλάβει πως ήταν εντάξει να την κακομεταχειρίζεται καιμάλιστα ότι θα του περιποιούνταν, παρά τη βίαιη συμπεριφορά του. Κατάμεγάλο μέρος, εμείς διδάσκουμε στους άλλους πώς να μας φέρονται.Υπομένοντας -ανταμείβοντας, μάλιστα- τη βίαιη συμπεριφορά του Χαγκ, ηΣάλι του δίνει το μήνυμα πως είναι εντάξει να της φέρεται με αυτόν του τρόπο.Είναι καιρός για εκείνη να διακόψει οριστικά αυτόν του φαύλο κύκλο.

Ο Κόργουιν ήταν ένας από τους ασθενείς μας που είχε αυτήν την τοξικήπεποίθηση. Έστελνε στη γυναίκα του λουλούδια, κάθε φορά που εκείνηξεσπούσε πάνω του. Έλπιζε πως η χειρονομία αυτή θα της έφτιαχνε τη διάθε-ση. Αντ’ αυτού, την ενθάρρυνε απλώς να ξεσπά ακόμη πιο συχνά. Μηνενισχύετε στους άλλους τη συμπεριφορά που επιθυμείτε να εξαλείψετε.

Στόχος σας πρέπει να είναι να αποθαρρύνετε την προσβλητικήσυμπεριφορά από οποιονδήποτε.

Συχνά, βλέπουμε ανθρώπους που φαίνονται εγκλωβισμένοι σε επαχθείςεργασιακές συνθήκες, όπου οι εργοδότες ή οι επιστάτες φέρονται άσχημα, ενώοι ίδιοι φοβούνται να διαμαρτυρηθούν. Σε πολλές περιπτώσεις, η άσχημημεταχείριση είναι πολύ υψηλό αντίτιμο για την εξασφάλιση μιας εργασιακήςθέσης. Αν βρίσκεστε σε τέτοια θέση και δεν μπορείτε να διορθωσετε ταπράγματα, ίσως είναι καλύτερα να ψάξετε για μία άλλη εργασία. Είναι σκληρήμια τέτοια συμβουλή, σε μια εποχή όπου οι δουλειές σπανίζουν, αν όμως ηκατάσταση είναι πλέον εκτός ελέγχου, πρέπει να επιλέξετε να νοιαστείτε γιατου εαυτό σας. (Ευτυχώς, οι νόμοι κατά της παρενόχλησης στην εργασίαπαρέχουν κάποια προστασία σιους εργαζόμενους σήμερα. Αυτό μπορεί ναδιευκολύνει λίγο την επιλογή σας.)

- 27 -

Μερικές από τις χειρότερες περιπτώσεις αφορούν σε γυναίκες που, όπως ηΣάλι, είναι εγκλωβισμένες σε βίαιους γάμους. Πολλές υπομένουν μιαανάλγητη συμπεριφορά, αλλά παραμένουν παντρεμένες λόγω θρησκευτικώνπεποιθήσεων ή οικονομικών περιορισμών. Όση αγάπη ή καλοσύνη και ναδείχνουν στους άντρες τους, τούτες οι γυναίκες δεν λυτρώνονται από τιςσαδιστικές αυτές καταστάσεις. (Όταν στα ιατρεία μας βρισκόμαστε αντιμέτωποι με περιπταίσεις συζυγικής σωματικής βίας, συχνά απευθυνόμαστεστην αστυνομία, σε άλλες κοινωνικές υπηρεσίες και/ή συγγενείς που έχουν τηδύναμη να δώσουν τέλος σε παρόμοιες συμπεριφορές. Σε κανέναν δεν αξίζεινα γίνεται θύμα κακομεταχείρισης.)

Επικροτούμε την καλοσύνη μέσα στις σχέσεις, όχι όμως ως ανταπόκρισηστην κακομεταχείριση. Όπως πολύ ωραία το έθεσε ο ηθοποιός Άλαν Άλντα:«Να είσαι σωστός με τους άλλους, έπειτα όμως μην τους αφήσεις ήσυχους,μέχρι να είναι και εκείνοι σωστοί απέναντι σου».

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Δεν είμαι υποχρεωμένος να δέχομαι προσβολές από κανέναν».«Πρέπει να μάθω να αντιδρώ, αν δεν μου αρέσει ο τρόπος με του οποίο μου

φέρονται».«Δεν θα ανταμείβω την κακή συμπεριφορά των άλλων». «Είναι λογικό να

ζητώ ευγενή και σωστή συμπεριφορά από του καθένα».«Αν κάποιος μου φέρεται άσχημα, δεν θα χαμογελώ και δεν θα

προσποιούμαι πως όλα είναι καλά».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Η σκληρότητα απαιτεί σταθερή ανταπόκριση - Μην αφήνετε κανέναννα σας φέρεται άσχημα.

- 28 -

Τοξική Πεποίθηση No 6Μη Λες Πράγματα που Μπορεί να Πληγώσουν τα Αισθήματα Κάποιου

Τον Μπίλι θα μπορούσε να τον περιγράψει κανείς ως ένα άτομο με«προβληματική συμπεριφορά» στη δουλειά του. Γινόταν πολύ συχνά αγενης μετους πελάτες, ήταν ευερέθιστος απέναντι στους υφισταμένους του και πολύφορτικός στις συσκέψεις για τις πωλήσεις. Πίσω από την πλάτη του, οι άνθρωποισχολίαζαν συχνά τη συμπεριφορά του, όμως κανείς δεν έλεγε κάτι στον Μπίλι,γιατί «δεν ήθελαν να πληγώσουν τα αισθήματά τον». Πίσω από όλα αυτά,ένιωθαν πως ήταν ένας αρκετά καλός άνθρωπος. Αν κάποιος είχε ενδιαφερθείκαι είχε διακινδυνεύσει να του προσβάλει, ίσως του έδινε μια ευκαιρία ναδιορθωθεί. Όμως, κανείς δεν ήθελε να διακινδυνεύσει να πληγώσει τααισθήματά του, επισημαίνοντάς του τους κακούς του τρόπους. Στο τέλος, οιεπιθετικοί τρόποι του Μπίλι του κόστισαν τη δουλειά του.

- 29 -

Ανάλυση

Αν θέλουμε να μιλάμε επακριβώς, θα λέγαμε πως είναι αδύνατο να«πληγώσουμε τα αισθήματα κάποιου». Μπορεί να επιτρέπουμε στα λόγια τωνάλλων να μας πληγώνουν, όμως δεν είμαστε υποχρεωμένοι να αναστατωνόμα-στε από αυτά που λένε οι άλλοι, όσο και αν δεν μας αρέσουν. Ελάχιστα άτομα,όμως, είναι πραγματικά ειλικρινή. Πολύ συχνά, οι άνθρωποι παραμένουνβυθισμένοι στη δυστυχία τους, απλώς και μόνο επειδή κανείς δεν ενδιαφέρεταιαρκετά ή δεν έχει το θάρρος να τους διορθώσει. Οι τηλεοπτικές διαφημίσειςπροτείνουν συχνά έναν έμμεσο τρόπο να ενημερώνουμε τους άλλους για ταπροβληματικά τους στοιχεία - να αφήνουμε αντιπιτυριδικά σαμπουάν καιστοματικά διαλύματα σε μέρη όπου η παρουσία τους θα γίνει αισθητή,ελπίζοντας πως εκείνοι τους οποίους αφορούν θα πιάσουν το υπονοούμενο, θανιώσουν το σφάλμα τους, θα λάβουν το μήνυμα. Δεν είναι πιο λογικό νασυζητά κανείς με τους ενδιαφερόμενους αυτά τα θέματα άμεσα, αλλά με τακτ;

Αν οι άνθρωποι συγχίζονται με πράγματα που θα προτιμούσαν να μηνακούσουν, θα το ξεπεράσουν και θα έχουν, τουλάχιστον, μια ευκαιρία νακάνουν κάποιες εποικοδομητικές αλλαγές. Να θυμάστε ότι μπορείτε να πλη-γώσετε τους ανθρώπους με ένα ραβδί ή μια πέτρα, όμως είναι οι ίδιοι που θααφήσουν του εαυτό τους να πληγωθεί από τα λόγια σας. Το παλιό ρητό πουλέει πως «Μερικές φορές πρέπει να γίνουμε σκληροί, αν θέλουμε να είμαστεκαλοί» είναι απόλυτα αληθινό. Είναι πολύ διαφορετικό το να προσπαθούμε ναισοπεδωσουμε κάποιον με σκόπιμες και σφοδρές επιθέσεις, αναζητώντας τιςπιο συντριπτικές παρατηρήσεις και κριτικές που μπορούμε να φανταστούμε,από το να επισημαίνουμε, με τρόπο διακριτικό, γεγονότα, δεδομένα ήκαταστάσεις που θα μπορούσαν να διορθώσουν.

Ο Μπερτ είχε στριμωχτεί μέσα στο παλιό του κοστούμι και ρώτησε τηγυναίκα του πως φαινόταν. «Ή χάσε καμιά δεκαριά κιλά ή άλλαξέ το», τουαπάντησε κοφτά. Ο Μπερτ, που είχε όντως πάρει εκείνα τα δέκα κιλά, άφησετα αισθήματά του να πληγωθούν από την παρατήρησή της. Ίσως να ήθελε απότη γυναίκα του να του πει ψέματα, όμως τι καλό θα έβγαινε από αυτό; Δενσυνιστούμε να προσβάλλετε κάποιον με αγένεια ή απερίσκεπτα, προ-σποιούμενοι ότι θέλετε να φανείτε χρήσιμοι. Ο τρόπος που λέτε κάτι είναιεξαιρετικά σημαντικός. Μπορείτε να δείξετε τακτ, διπλωματία, διακριτικότητα,αλλά, ταυτόχρονα, και την προσήκουσα ειλικρίνεια. Έτσι, η γυναίκα τουΜπερτ θα μπορούσε απλώς να του απαντήσει: «Μου φαίνεται λίγο στενό,γλυκέ μου», και να αφήσει εκεί το θέμα.

Ένας συνάδελφός μας αναρωτήθηκε κάποτε γιατί δύο από τους συνεργάτεςτου δεν του ζητούσαν ποτέ να καθίσει μαζί τους την ώρα του γεύματος. Τουαπαντήσαμε ευθέως: «Δεν τους αρέσουν οι τρόποι σου στο τραπέζι, και ειδικάτο γεγονός πως μασάς με ανοιχτό το στόμα». Διόρθωσε αμέσως τους τρόπουςτου και έτσι έπαψαν να του αποκλείουν από τη συντροφιά τους.

- 30 -

Μία μέθοδος ευγενικής κριτικής είναι η «τεχνική του σάντουιτς»,σύμφωνα με την οποία παρεμβάλλετε μία αρνητική πληροφορία ανάμεσα σεδύο θετικές παρατηρήσεις. Μη μετατρέπετε την κριτική σας σε άμεση επίθεση:«Αυτό το κοτόπουλο είναι σκληρό και έχει πάρα πολύ αλάτι - πρέπειοπωσδήποτε να μάθεις να μαγειρεύεις!» Δοκιμάστε καλύτερα το εξής: «Τοβλέπω πως έβαλες τα δυνατά σου γι’ αυτά το γεύμα. Προτιμώ το κοτόπουλολιγότερο αλατισμένο, όμως οι γλυκοπατάτες και τα ορεκτικά ήταν υπέροχα».

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Αυτό που λέμε, συχνά, είναι λιγότερο σημαντικό από του τρόπο που το

λέμε».«Αν νομίζω πως έχω να πω κάτι σημαντικό, θα εκθέσω την άποψή μου,

ακόμη και αν οι άλλοι έχουν αντίρρηση».«Είναι εντάξει να μιλάς στους άλλους ειλικρινά για κάποιο πρόβλημα, αρκεί

να εκθέτεις τους προβληματισμούς σου με εποικοδομητικό τρόπο».«Μερικές φορές χρειάζεται να πληγώσεις λίγο τους άλλους, αν θέλεις να

τους βοηθήσεις».«Είναι καλύτερο, συνήθως, να είσαι άμεσος και ευθύς, παρά να καταφεύγεις

σε διακριτικούς υπαινιγμούς».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Αν κάτι σου φαίνεται σημαντικό, πες το. φρόντισε όμως να δείξεις τακτ.

- 31 -

Τοξική Πεποίθηση Νο7Στόχος μας Είναι η Τελειότητα

Ο Χένρι εργαζόταν πολύ σκληρά και προσπαθούσε να αποδείξει στααφεντικά του ότι η δουλειά του ήταν τέλεια. Πράγματι, οι προτεραιότητες τουήταν τέτοιες, που η δουλειά του ερχόταν πρώτη και πάνω από όλους και όλα.Αυτό του κόστισε δύο γάμους, αλλά αυτός εξακολουθούσε να πιστεύει πωςέπρεπε να αφοσιώνεται 100% στο γραφείο τον. Είχε δεχτεί πολλές προαγωγέςκαι μπόνους, όμως παρά την αφοσίωσή του, ήταν ένας από τους πρώτους που α-πολύθηκαν, όταν η εταιρεία του αποφάσισε να μειώσει το προσωπικό της γιαοικονομικούς λόγους. Οι συνάδελφοί του αισθάνονταν άβολα με την παρουσίατου, ενώ κάποιοι επιστάτες ένιωθαν πως τους απειλούσε. Επιπλέον, η έλλειψηχαλάρωσης και κάποιας περιστασιακής διασκέδασης όλα αυτά τα χρόνιαφαινόταν πως του είχε προκαλέσει προβλήματα υγείας, τα οποία οι γιατροίαπέδιδαν στο άγχος.

- 32 -

Ανάλυση

Ο Χένρι -και πολλοί άνθρωποι σαν του Χένρι, που διαρκώς αγωνίζονταινα δώσουν το 100% του εαυτού τους- δεν είναι ρεαλιστές. Απαιτούν από τουεαυτό τους την τελειότητα, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι πολύ λίγα πράγματα(και κανείς άνθρωπος) είναι τέλεια. Όταν προσδοκάτε την τελειότητα -μετρώντας του εαυτό σας με βάση αυτό το ανέφικτο πρότυπο- ίσως βρεθείτεσε έναν φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων, που μπορούν συχνά να σας ο-δηγήσουν στην έλλειψη ικανοποίησης, στην αυστηρή αυτοκριτική, στην πικρίαή σε μία στάση του τύπου «δεν βαριέσαι». Αν πιέζετε του εαυτό σας νααποδίδει τέλεια, όπως κάνει ο Χένρι, ίσως ανακαλύψετε ότι οι προσπάθειέςσας είναι, τελικά, αναπαραγωγικές. Όταν πιέζετε του εαυτό σας να εκπληρώσειεξωπραγματικές προσδοκίες, παραδίνεστε στο άγχος, στην ανησυχία, τιςσυχνές απουσίες και την εξάντληση - άσκοπα. Στην πραγματικότητα, ηαναζήτηση της τελειότητας ενθαρρύνει συχνά του αθέμιτο ανταγωνισμό καιμπορεί ακόμη να ωθήσει σε ανήθικη συμπεριφορά (να κλέψει κανείς στιςεξετάσεις, να καρπωθεί επαίνους για τη δουλειά άλλων, να ισχυριστεί τηνύπαρξη ψεύτικων επαγγελματικών προσόντων).

Αφού παραδεχτείτε πόσο εξωπραγματικό είναι το πρότυπο της τελειότηταςπου έχετε θέσει, μάθετε να επιτρέπετε στον εαυτό σας να μη λειτουργεί με τημέγιστη δυνατή ταχύτητα κάθε λεπτό της ημέρας. Αντί γι’ αυτό, προσπαθήστενα είστε ικανοί στη δουλειά σας, να κάνετε το καλύτερο που μπορείτε,συνειδητοποιώντας ότι υπάρχουν μέρες που αισθάνεστε αδιάθετος, που σαςαπασχολεί κάποιο προσωπικό πρόβλημα ή που η τρέχουσα εργασία σας δενσας φαίνεται τόσο σημαντική. 'Οταν απελευθερωθείτε από την πίεση του νααποδίδετε τέλεια, θα ευχαριστηθείτε περισσότερο τη δουλειά σας, ενώ το απο-τέλεσμα θα είναι, σίγουρα, ένα καλό, ίσως και εξαίρετο, έργο. Μάλιστα, θανιώθετε συχνά την εμπειρία της έντονης ικανοποίησης από μία δουλειά πουδεν έχει γίνει ακριβώς τέλεια. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Άρθουρ, οοποίος δαπάνησε δυο εβδομάδες για να βάψει τη γκαρσονιέρα του. Όταντελείωσε, το αποτέλεσμα απείχε ακόμη αρκετά από την τελειότητα, σίγουραόμως ήταν παραπάνω από ικανοποιητικό. Πέραν τούτου, ο Άρθουρ απόλαυσεαπό την αρχή ως το τέλος τη διαδικασία, όπως και το αποτέλεσμά της. Ο Χένριθα μπορούσε να πάρει ένα πολύτιμο μάθημα από του Άρθουρ σχετικά με τηδιαφορά που υπάρχει ανάμεσα στην απογοήτευση τού να πασχίζεις για τηντελειότητα και στην ικανοποίηση τού να επιτυγχάνεις κάτι εξαιρετικό.

Ο Χένρι πρέπει να μάθει επίσης να βρίσκει λίγο χρόνο για να χαλαρώνει -να ξεκουράζεται, να διασκεδάζει, να επιδίδεται σε παιχνίδια- πριν ή μετά τηδουλειά, για να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα τουστη δουλειά.

(Σχετική Τοξική Πεποίθηση: No 1 «Η ΑΝΑΨΥΧΗ ΕΙΝΑΙ ΧΑΣΙΜΟΧΡΟΝΟΥ)

- 33 -

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Η αναζήτηση της τελειότητας συχνά οδηγεί σε εκνευρισμό και

απογοήτευση».«Μερικά πράγματα χρειάζεται να είναι απλώς αρκετά καλά».«Αν στοχεύεις πολύ ψηλά, θα χάσεις του στόχο».«Το αποτέλεσμα είναι, συχνά, λιγότερο σημαντικό από την ευχαρίστηση που

δίνει η διαδικασία διεξαγωγής του».«Δεν είμαι υποχρεωμένος να κάνω διαρκώς ό,τι καλύτερο μπορώ».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Καλύτερα να στοχεύεις σε κάτι εξαιρετικό, παρά σε κάτι τέλειο.

- 34 -

Τοξική Πεποίθηση Νο8Πες «Όχι» - Μη Δίνεις Θάρρος στον Κόσμο, γιατί θα το

Εκμεταλλευτεί

Όποτε τα παιδιά της Λίας τής ζητούσαν την άδετα να κάνουν κάτι, εκείνηέδινε την απαράλλαχτη απάντηση: «Όχι». Όταν ο άντρας της τής ζητούσε μιαχάρη, πολύ συχνά του αρνούνταν. Στη δουλειά, σχεδόν όλοι οι συνάδελφοι τηναντιπαθούσαν λόγω της αυτόματης αυτής άρνησης. Δεν είχε συνειδητοποιήσειπόσο ακριβά της κόστιζε αυτή η συμπεριφορά της. Αισθανόταν πως, κατά βάθος,κανείς δεν την συμπαθούσε πραγματικά. Ήρθε σε εμάς για θεραπεία, αφού οάντρας της την απείλησε με διαζύγιο.

- 35 -

Ανάλυση

Οι άνθρωποι εκείνοι που εκφράζουν τις απόψεις τους με θετικό τρόπογνωρίζουν πώς να πουν «όχι» στις παράλογες απαιτήσεις των άλλων και πωςνα διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Πράγματι, όταν ένας φορτικός πωλητήςπροσπαθεί να σας «στριμώξει», η ικανότητα να πείτε «όχι» είναι πολύχρήσιμη. Όταν, όμως, έχετε να κάνετε με αγαπημένα σας πρόσωπα, οισυνέπειες είναι πολύ διαφορετικές. Η άρνηση παραλύει τις σχέσεις με τουςκοντινούς σας ανθρώπους, εκτός αν έχετε κάποιον πραγματικά σοβαρό λόγονα πείτε «όχι».

Οι γονείς προβαίνουν συνήθως σε αυτήν τη συμπεριφορά, λέγοντας «όχι»στα παιδιά τους, όταν θα ήταν πιο ωφέλιμο για όλους να είχαν πει «ναι» ή,τουλάχιστον, να είχαν κάνει, πρωτύτερα, έναν διάλογο με το παιδί. Γιαπαράδειγμα, η 16χρονη Παμ λαχταρούσε να παρακολουθήσει έναν σχολικόαγωνα, όπου το αγόρι της θα έπαιζε ως αμυντικός. Ο αγώνας ήτανπρογραμματισμένος για τις 5 μ.μ. Ο πατέρας της Παμ αρνήθηκε να την αφήσεινα πάει, επειδή ήθελε όλη την οικογένεια συγκεντρωμένη στο τραπέζι πριν τιςέξι. Στο τέλος, το κορίτσι όρμησε τρέχοντας έξω από το σπίτι, έχασε το δείπνο,αναστάτωσε ολόκληρη την οικογένεια, ενώ η ίδια ένιωσε πολύ δυστυχισμένη.Πόσο καλύτερο θα ήταν, αν ο πατέρας της είχε συνειδητοποιήσει πόσοσημαντικός ήταν αυτός ο αγώνας για την Παμ και δεν είχε γίνει εμπόδιο στηνεπιθυμία της.

Έχουμε δει πολλές οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, όπως ηοικογένεια της Λίσα, με το κυριότερο πρόβλημα να εντοπίζεται στην ύπαρξηενός μέλους που λέει σταθερά «όχι» - ενός γονιού που πιστεύει ότι είναι καλόνα ανατρέφει κανείς τα παιδιά του επιτρέποντάς τους πολύ λίγα προνόμια καικάνοντάς τους σπάνια χάρες. Όταν κάποιος λέει «όχι», χωρίς να έχει κάποιονουσιαστικό σοβαρό λόγο, δημιουργεί μονάχα πικρία. Η αυθαίρετη άρνησησυνήθως γίνεται αντιληπτή ως απόρριψη. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει νακάνετε όλα όσα σας ζητούν οι αγαπημένοι σας. Αν έχετε κάποιον σημαντικόλόγο να αρνηθείτε να κάνετε κάτι, απλώς δηλώστε το.

Γιατί να μην είναι κανείς εξυπηρετικός με τους πιο κοντινούς τουανθρώπους; Πού βρίσκεται το λάθος, όταν κάνουμε ό,τι περνάει από το χέριμας για να πούμε «ναι»; Αν κάποιο αγαπημένο πρόσωπο σας πει: «Μπορείς ναμου κάνεις μια χάρη;», προσπαθήστε να του απαντήσετε: «Βέβαια, τι θέλεις;»'Οταν λέτε «όχι», δίνετε τροφή σε άλλα συναισθήματα και όχι στην αγάπη, στοενδιαφέρον και την οικειότητα. Δεν είναι κακό να ρωτάτε κάποιον: «Τιθέλεις;» - αλλά η καλύτερη απάντηση είναι αυτή που δηλώνει κατάφαση. Αναυτό που σας ζητούν είναι παράλογο ή δεν σας βολεύει, μπορείτε να τοδιαπραγματευτείτε, «θα ήθελα πολύ να πάρω τα ρούχα σου από το καθαρι-στήριο και να πάω τον Σον στην προπόνηση, αλλά δυστυχώς δεν θα μπορέσωσήμερα να φύγω από τη δουλειά πριν τις επτά».

Μήπως δεν υπάρχουν όρια; Πρέπει να κάνετε οτιδήποτε σας ζητήσεικάποιο μέλος της οικογένειάς σας; Σίγουρα δεν θέλουμε να υπαινιχθούμε κάτι

- 36 -

τέτοιο. Έχετε ανάγκη να προστατέψετε του προσωπικό σας χρόνο και τιςανάγκες σας. Επιπλέον, η οικογένειά σας πρέπει να μάθει ότι δεν μπορεί νασας εκμεταλλεύεται, περιμένοντας από σας να ικανοποιείτε πάντοτε κάθε τουςκαπρίτσιο. Αυτό που είναι σημαντικό στην περίπτίοση αυτή, είναι η ισορροπία.Δεν είστε υποχρεωμένοι να τους δίνετε ό,τι και αν σας ζητήσουν, όμως θαέπρεπε να αρχίσετε να λέτε «όχι» στο αυτόματο «όχι» που βρίσκεται μέσα σας.Κάποια από τα αιτήματα τους ίσως προσφέρουν ευχαρίστηση και σε εσάς:«Μπαμπά, έλα να παλέψουμε λίγο!» «Μαμά, μπορείς να έρθεις στο σχολείογια να δεις την παράβαση που ετοίμασε η τάξη μας;» «Αγάπη μου, αν μπορείςνα πάρεις το αυτοκίνητο από το συνεργείο, θα σε πάω να φάμε στη θάλασσα».

Με λίγα λόγια, ψάξτε για λόγους που θα σας κάνουν να πείτε «ναι» στουςαγαπημένους σας. Αν λέτε πολύ συχνά «όχι», ίσως καταλήξετε να αποκλείετετην ίδια την ευτυχία από τη ζωή σας.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Είναι καλό να αρνείσαι τα παράλογα αιτήματα, είναι όμως ανόητο να λες

"όχι" χωρίς σοβαρό λόγο».«'Οταν λες "όχι", είναι προτιμότερο να εξηγείς με σαφήνεια τους λόγους».«Οι σχέσεις βασίζονται κυρίως στη συγκατάθεση και την έγκριση, παρά στις

απαγορεύσεις και την άρνηση».«Η άρνησή σας να κάνετε κάποια χάρη, συχνά μπορεί να εκληφθεί ως μια

μορφή απόρριψης».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Αν εκτιμάτε ότι κάποια σχέση έχει αξία για εσάς, πείτε «ναι», όποτεέχετε αυτή τη δυνατότητα.

- 37 -

Τοξική Πεποίθηση No 9Τα Τελεσίγραφα Ρυθμίζουν τις Διαφωνίες

Ο Φρεντ πίστευε ότι ήταν έξυπνο από μέρους του να θέτει τους κανόνες. Μίααπό τις αγαπημένες του φράσεις ήταν: «Ή ακολουθείς το δρόμο μου, ή πάρεδρόμο». Οι άλλοι δεν του συμπαθούσαν ιδιαίτερα. Όταν, στη δουλειά του, οιδιαπραγματεύσεις έφταναν σε κάποια καμπή, τον άκουγαν συχνά να λέει: «Ελάτεμέχρι τις 4 μ.μ. αύριο, αλλιώς η συμφωνία ακυρώνεται». Ο εκφοβισμός τούχάρισε μερικές νίκες, όμως του κόστισε περισσότερες απώλειες. Η μεγαλύτερηαπώλεια επήλθε όταν η μνηστή του διέλυσε τον αρραβώνα τους, επειδή της έθεσεκάποιο τελεσίγραφο κατά τη διάρκεια μιας μικρής διαφωνίας. Ο Φρεντ είχεαντίρρηση, όταν εκείνη εξέφρασε την επιθυμία να περάσει το Σαββατοκύριακομε την αγαπημένη της θεία, που είχε έλθει από το εξωτερικό. «Κάνε την επιλογήσου», της είπε. «Είτε περνάς το Σαββατοκύριακο μαζί μου, είτε ξεχνάμε τουγάμο». Η μνηστή του επέστρεφε το δαχτυλίδι των αρραβώνων και αρνήθηκε νασυνεχίσει οποιουδήποτε είδους σχέση μαζί του.

- 38 -

Ανάλυση

Ο εξαναγκασμός, οι απειλές, οι εκφοβισμοί και τα τελεσίγραφα μπορεί ναείναι πολύ χρήσιμα μεταξύ εχθρών που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση:«Έχετε περιθώριο μέχρι την αυγή, για να αποσύρετε τα στρατεύματά σας,αλλιώς θα καλέσουμε τις αεροπορικές δυνάμεις μας!» Ένα τελεσίγραφο είναι,ουσιαστικά, ένα είδος επικοινωνίας του τύπου «να τι έχεις να πάθεις, αν δενκάνεις αυτό». Συμπεριλαμβάνει πίεση, απειλή, εξαναγκασμό και εκφοβισμό,τακτικές αναγκαίες στον πόλεμο. Ένα τελεσίγραφο κλείνει του δίαυλο τηςεπικοινωνίας. Στην ουσία, είναι το αντίθετο του συμβιβασμού, τηςδιαπραγμάτευσης, της συμπαράστασης και της κατανόησης - των στοιχείων,δηλαδή, που συνθέτουν μια υγιή συνδιαλλαγή. Είναι μια επίδειξη δύναμης, ηοποία δεν έχει θέση σε μια σχέση, όπου σημαντικά στοιχεία είναι ο σεβασμός,το ενδιαφέρον, η φροντίδα ή η αγάπη. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούντελεσίγραφα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις δεν δείχνουν παρά άγνοια ήαδυναμία.

Τέτοιες τακτικές επιβολής, λοιπόν, δεν έχουν θέση ούτε στον εργασιακόχώρο ούτε στο σπίτι. Οι εργοδότες που θέτουν τελεσίγραφα γίνονται συχνάαντιπαθείς και οποιαδήποτε συνεργασία δεχθούν θα είναι, κατά πάσα πιθα-νότητα, προσωρινή και επιφανειακή. Πιθανό είναι επίσης να σημειωθεί μείωσητης παραγωγής ή και σκόπιμη κωλυσιεργία. Ας αναφέρουμε το παράδειγμαενός ασθενή, που μας εξομολογήθηκε: «'Οταν το αφεντικό μου είπε πωςέπρεπε να του παραδώσω κάποια εργασία μέχρι τις 2:00, “ειδάλλως...”,εξαγριώθηκα τόσο, που αποφάσισα να του ανατρέψω τα σχέδια. Έτσι, λοιπόν,κατά τη 1:30 προσποιήθηκα ότι αρρώστησα ξαφνικά, και έφυγα για το σπίτι.Δεν πήρε στα χέρια του την ολοκληρωμένη εργασία μου παρά την επόμενημέρα, αλλά δεν μπορούσε να με απολύσει, εφόσον το λάθος δεν ήταν δικό μου.Υποτίθεται ότι ήμουν πολύ άρρωστος την προηγούμενη μέρα!»

Καρποί του εκφοβισμού δεν μπορούν να είναι η αγάπη και η αφοσίωση.Στην πραγματικότητα, τέτοιου είδους τακτικές απομακρύνουν, αποξενώνουνμάλιστα, τους άλλους και προκαλούν μνησικακία και πικρία. Για του λόγοαυτό, είναι ακόμη πιο ατυχής η περίπτωση όπου τις τακτικές αυτέςχρησιμοποιεί κάποιος γονιός ή σύζυγος. Οι γονείς της Σάρα περίμεναν απόαυτήν να βρίσκεται σπίτι έως τα μεσάνυχια τα Σαββατοκύριακα, χωρίς καμίαεξαίρεση. Κάποιο Σαββατόβραδο, το αμάξι της χάλασε στο δρομάκι έξω απότο σπίτι του φίλου της Χαλ, τη στιγμή ακριβώς που έπρεπε να φύγει για νατηρήσει την “απαγόρευση κυκλοφορίας” των 12:00. Αφού η ίδια και ο Χαλπροσπάθησαν να βάλουν μπροστά το αμάξι χωρίς επιτυχία, η Σάρατηλεφώνησε στο σπίτι της, για να εξηγήσει στους γονείς της το δίλημμα πουαντιμετώπιζε και να τους ενημερώσει ότι ο πατέρας του Χαλ θα την πήγαινεστο σπίτι της, αφού θα μετέφεραν το αυτοκίνητο στο πλησιέστερο συνεργείο.Η αντίδραση του πατέρα της ήταν να φωνάξει: «θα μείνεις περιορισμένη γιαένα μήνα! Οφείλεις να είσαι σπίτι μέχρι τα μεσάνυχτα, ειδάλλως... Χωρίςκαμία εξαίρεση!»

- 39 -

Θα το επαναλάβουμε: Αν υπάρχει πράγματι θέση για ένα τελεσίγραφο,εκείνη είναι στο πεδίο της μάχης, σε πολύ σκληρές επαγγελματικέςδιαπραγματεύσεις ή ως τελευταία διέξοδος σε μια αντιπαράθεση με κάποιοπαράλογο ή πολύ ξεροκέφαλο άτομο. Όμως, το να πιστεύει κανείς ότι αυτό τοείδος συμπεριφοράς έχει οποιαδήποτε θέση σε μια προσωπική σχέση, είναι σαννα εκλαμβάνει τον τραμπούκο της γειτονιάς του ως έμπιστο φίλο.

Οι συνετοί άνθρωποι δεν γαβγίζουν διαταγές, δεν θέτουν τελεσίγραφα, δενλένε στους άλλους τι να κάνουν. Εκφράζουν τις επιθυμίες τους καιμοιράζονται τα συναισθήματά τους. Στην ουσία, το να πει κανείς «Αν κάνεις (ήδεν κάνεις) το X, θα πληγωθώ πολύ», δεν είναι συνήθως τοξικό. Αν οαποδέκτης του μηνύματος δείξει ότι δεν ενδιαφέρεται ούτε στο ελάχιστο για τααισθήματά σας, τότε δεν υπάρχει λόγος να εξακολουθήσετε τη συζήτηση (ή ί-σως ακόμη και τη σχέση). Εν πάση περιπτώσει, δεν θα επιτύχετεμακροπρόθεσμα τους στόχους σας, θέτοντας τελεσίγραφα. Θα είστε σεκαλύτερη θέση, αν διαμορφώσετε ένα πλαίσιο συμπεριφοράς, μέσα στο οποίοθα είστε πρόθυμοι να συμβιβαστείτε και να διαπραγματευτείτε. Όποτεχρησιμοποιείτε εξαναγκασμό και εκφοβισμό, το πιθανότερο είναι πως θακαταλήξετε χαμένος. Η διαπραγμάτευση και ο συμβιβασμός μπορούν ναπετύχουν πολύ περισσότερα.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Το τελεσίγραφο είναι ένας σίγουρος τρόπος για να πληγώσεις μια φιλία».«Το μόνο που πετυχαίνουν οι απειλές και τα τελεσίγραφα, είναι η διακοπή

της επικοινωνίας».«Είναι προτιμότερο να εκφράζω τις επιθυμίες μου, χωρίς να τις επιβάλλω

στους άλλους».«Ακόμη και αν οι άλλοι υπακούουν στα τελεσίγραφα, συνήθως τα

περιφρονούν, ενώ είναι πολύ πιθανό ότι θα προσπαθήσουν να εκδικηθούν».«Οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να κάνουν ό,τι θέλουν, ακόμη και αν αυτό

δεν αρέσει σε μένα».«Τα παιδιά μου δεν βρίσκονται εδώ για να εκπληρώσουν τις δικές μου

προσδοκίες».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Η διαπραγμάτευση και ο συμβιβασμός ρυθμίζουν τις διαφωνίες

- 40 -

Τοξική Πεποίθηση Νο10Η Απόλυτη Ειλικρίνεια Είναι η Καλύτερη Τακτική

Ο Μάρβιν πίστευε πως ήταν καλύτερα να είναι "ανοιχτός και ειλικρινής” μετη γυναίκα του. Της αποκάλυπτε τα πάντα για του εαυτό του, δεν της έκρυβεκανένα του συναίσθημα, μοιραζόταν ακόμη και τις πιο ψυχρές τουφαντασιώσεις. Η συχνή ανεπιφύλακτη κριτική που της ασκούσε ήταν ειλικρηνήςσε σημείο βαναυσότητας. Πράγματι, διέκρινε κανείς μία εχθρότητα στηνπαθολογική εμμονή του να λέει την αλήθεια. Μερικές από τις πιο ενοχλητικέςαποκαλύψεις τού Μάρβιν αναστάτωσαν και ψύχραναν τόσο πολύ τη γυναίκα τον,που τελικά του ζήτησε διαζύγιο.

- 41 -

Ο Μάρβιν πίστευε στην αποκάλυψη τού εαυτού του χωρίς κανένανπεριορισμό και αυτό το αποκαλούσε “απόλυτη ειλικρίνεια”. Έχουμε δειπολλούς ασθενείς σαν του Μάρβιν, που πιστεύουν ότι οι στενές σχέσειςευδοκιμούν, όταν οι δύο σύντροφοι δεν αυτολογοκρίνονται καθόλου. Στόχοςτους είναι η ολοκληρωτική και απόλυτη ειλικρίνεια. "Οπως μας είπε η Μαριέτ:«Λέω στον Χάρολντ τα πάντα - δεν του κρύβω απολύτως τίποτα. Γνωρίζει τιςπιο ενδόμυχες σκέψεις, τα συναισθήματα και τις φαντασιώσεις μου, καθώς καιοτιδήποτε έχω κάνει στη ζωή μου».

Το σφάλμα σε αυτήν την τοξική πεποίθηση εντοπίζεται στη λέξη“απόλυτος” και όχι στην “ειλικρίνεια”. Πολύ λίγες σχέσεις μπορούν νααντέξουν έναν τέτοιο βαθμό ανοίγματος, όπου κάποιος να μην κρατάουσιαστικά τίποτα για του εαυτό του και να εκφράζει σχεδόν τα πάντα.Πράγματι, το τακτ και η διπλωματία απαιτούν να παραμένουν κάποιαπράγματα ανείπωτα, όπως και να μην εκφέρονται τόσο ανοιχτά κάποιεςαλήθειες. Και αυτό, επειδή η μη αναγκαία ή χρήσιμη, η αδιάκριτη αλήθεια -ε-κείνη που μπορεί να αναστατώσει κάποιον- μπορεί να έχει μοιραίες συνέπειες.Οι αδιάκριτες αλήθειες έχουν προξενήσει σχεδόν τόσο πόνο, όσο και ταασύστολα ψέματα. Στην ουσία, τις περισσότερες φορές, οι παθολογικά ειλι-κρινείς άνθρωποι δεν δείχνουν σεβασμό για τα αισθήματα των άλλων.(Ωστόσο, η ωμή, καθαρή αλήθεια μπορεί να φανεί χρήσιμη, όταν ισχύουν οιπεριστάσεις που αναφέραμε στην Τοξική Πεποίθηση No 6: ΜΗ ΛΕΣΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΛΗΓΩΣΟΥΝ ΤΑ ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΚΑΠΟΙ-ΟΥ.)

Ο θεραπευτής της Μαρτζ τη συμβούλεψε να «ξεκαθαρίσει τα πάντα» καινα πει στον άντρα της για τη σύντομη ερωτική περιπέτεια που είχε πριν απότέσσερα χρόνια. Τι τρομερή συμβουλή! Ό,τι έγινε, έγινε. Δυστυχώς, η Μαρτζακολούθησε τις συστάσεις του θεραπευτή της, έκανε την καθυστερημένη τηςεξομολόγηση και κατάφερε να διαλύσει, κυριολεκτικά, του γάμο της.

Στο ιατρείο μας, συναντάμε πάρα πολλά παραδείγματα καθαρήςσκαιότητας, που κρύβονται κάτω από του μανδύα της ειλικρίνειας. Ηπερίπτωση του Ζακ είναι τυπική αυτού του είδους. Ο Ζακ έκανε συχνάυποτιμητικές συγκρίσεις ανάμεσα στη σύζυγό του και σε άλλες γυναίκες.Όποτε τον ρωτούσαν για τη συμπεριφορά του, απαντούσε: «Είμαι απλώςειλικρινής». Κατά παρόμοιο τρόπο, ο Χάουαρντ περιγράφει τον εαυτό του ως«ευθύ άτομο» και περηφανεύεται ότι «τα λέει, όπως είναι». Το επαγγελματικότου ιστορικό δείχνει πως πολύ συχνά στις προαγωγές προτιμώνταν άνθρωποιμε λιγότερο ταλέντο (αλλά περισσότερο τακτ), όπως και ότι του είχαναπολύσει από τόσες πολλές θέσεις, που απειλούνταν ολόκληρο το επαγ-γελματικό του μέλλον.

Το βασικό σημείο όπου στηρίζεται αυτή η πεποίθηση είναι ότι ηειλικρίνεια είναι πράγματι μια αρετή, ότι χωρίς ακεραιότητα δεν μπορούν νατεθούν οι βάσεις για αξιόπιστη επικοινωνία. Ωστόσο, τα πάντα, ακόμη και η ει-λικρίνεια, μπορούν να ξεπεράσουν τα όρια. Όσα και να πει κανείς για τις

- 42 -

αρετές της αλήθειας και της ειλικρίνειας είναι λίγα· αν όμως αυτέςεκφράζονται σε υπερβολικό βαθμό ή με ακατάλληλο τρόπο, τα επακόλουθαμπορεί να είναι άσχημα.

Να, ένα απλό τεστ. Ρωτήστε του εαυτό σας: Το να πω την ωμή ή γυμνήαλήθεια θα βοηθήσει πραγματικά; Αν πρόκειται να βοηθήσει, πείτε τηναδίστακτα. Αν όχι, ας μην ειπωθεί. Έτσι, όταν ο τελευταίος φίλος της Ιβόν, γιατον οποίο έτρεφε έναν βαθύ έρωτα, τη ρώτησε με πόσους άντρες είχε κοιμηθεί,εκείνη του απάντησε με απόλυτη ειλικρίνεια: «Δεν είμαι σίγουρη, αλλά νομίζωότι ήταν κάπου 60 ή 70». Η Ιβόν ένιωσε συντετριμμένη όταν εκείνος έδωσετέλος στη σχέση τους. Ίσως θα ήταν πιο συνετό από μέρους της να έχει πειαπλά: «Αντί να μιλάμε για τα περασμένα, ας συγκεντρωθούμε σε αυτό πουυπάρχει μεταξύ μας». Θα μπορούσε, επίσης, να προσθέσει: «Παρε-μπιπτόντως, πρέπει να σου πω πως δεν έχω AIDS ούτε άλλες σεξουαλικάμεταδιδόμενες ασθένειες».

Αυτό που πρέπει να καταλάβετε είναι ότι το αντίδοτο γι’ αυτήν την τοξικήπεποίθηση δεν είναι: «Η καλύτερη πολιτική είναι η ανειλικρίνεια». Εμείςαντιτασσόμαστε μόνο στην απόλυτη και αδιάκριτη ειλικρίνεια και θέλουμε νατονίσουμε ότι το τακτ και η διακριτικότητα παίζουν σημαντικό ρόλο στηνκαθημερινή μας επικοινωνία. Ίσως φανεί παράξενο σε κάποιους, ότι χρειάζεταινα δώσουμε έμφαση σε αυτό το θέμα. Να θυμάστε, όμως, ότι οι τοξικέςπεποιθήσεις που παρουσιάζονται στο βιβλίο αυτό προέρχονται από ανθρώπουςτους οποίους συναντάμε ως θεραπευτές, και πολλοί από αυτούς πιστεύουν ότιη απόλυτη ειλικρίνεια είναι πράγματι αρετή. Έχουμε ακούσει, μάλιστα,ανθρώπους να λένε ότι το τακτ είναι συνωνυμο της επιτήδευσης και ότι πρέπεινα το οικτίρουμε!

Οι παθολογικά ειλικρινείς άνθρωποι μπορεί να μην προξενούν τόσηβλάβη, όση οι παθολογικοί ψεύτες, όμως μπορεί συχνά η αλήθεια τους ναπροκαλέσει συντριβή σε κάποιον. Τα λεγάμενα «λευκά ψέματα» είναιαπολύτως κατάλληλα για τις περιπτωσεις όπου η αλήθεια μπορεί μόνο ναπληγώσει ή να βλάψει. Έτσι, όταν η 72χρονη Σίλια έχασε του άντρα της μετάαπό 50 χρόνια γάμου και είπε στον γιο της: «Ήμουν πολύ καλή σύζυγος. Δενσυμφωνείς;», εκείνος απάντησε απλώς: «Βέβαια». Σε εμάς εμπιστεύτηκε ότι ημητέρα του είχε δείξει έναν αρκετά εγωιστικό χαρακτήρα κατά τη διάρκεια τουγάμου της και ότι συχνά ήταν ευερέθιστη και υπερβολικά επικριτική απέναντιστον άντρα της. Όμως, ο γιος της δεν θα είχε κερδίσει τίποτε αν διαφωνούσεμε την εκτίμησή της, λέγοντας: «Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, πιστεύω πωςήσουν πολύ εγωίστρια και επικριτική, ωστε να θεωρείς του εαυτό σου πολύκαλή σύζυγο». Είπε ένα αθώο ψέμα όταν απάντησε: «βέβαια»· προφύλαξεόμως τη μητέρα του από περιττό πόνο.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Η ειλικρίνεια είναι συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, η καλύτερη πολιτική».

- 43 -

«Υπάρχει πράγματι η υπερβολική ή παθολογική ειλικρίνεια».«Το εσφαλμένο είδος ειλικρίνειας μπορεί να αποβεί καταστροφικό».«Οι αδιάκριτες αλήθειες είναι σχεδόν τόσο κακές, όσο και τα ασύστολα

ψέματα».«Κανείς δεν χρειάζεται να ξέρει όλη την αλήθεια για μένα. 'Εχω δικαίωμα

να κρατώ κάποια πράγματα για του εαυτό μου».«Η ειλικρίνεια που πληγώνει τους άλλους χωρίς λόγο δεν είναι αρετή».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Η καλύτερη πολιτική δεν είναι η απόλυτη ειλικρίνεια, αλλά η αγάπη.

- 44 -

Τοξική Πεποίθηση Νο11Αυτό που Αξίζει στους Απερίσκεπτους Συγγενείς και Φίλους Είναι να

«τους Κόψεις την Καλημέρα»

Ο Μπέν αγνοούσε ολοκληρωτικά όποιον τον ενοχλούσε. Υπήρχαν φορές πουπερνούσαν βδομάδες χωρίς να απευθύνει λέξη στη γυναίκα του και, αν τα παιδιάτου έκαναν αταξίες, έπαυε να μιλά και σε αυτά. Η ατμόσφαιρα μέσα στο σπίτιτου ήταν συχνά τόση ζεστή, φιλική και άνετη, όσο και μέσα σε έναν τάφο.Οποιαδήποτε στιγμή, θα υπήρχαν τουλάχιστον πέντε ή έξι άνθρωποι με τους ο-ποίους δεν μιλούσε. 'Οταν εκείνοι με τους οποίους είχε διακόψει τηνεπικοινωνία τον πλησίαζαν, ο Μπένι κοιτούσε σαν να μην τους έβλεπε καιαπομακρυνόταν. Είχε παντρευτεί και χωρίσει τέσσερις φορές και, όταν πέθανε,πέθανε μόνος.

- 45 -

Ανάλυση

Το να κλείνεστε στον εαυτό σας και να μην μιλάτε σε κάποιαν αποτελείμια μομφή τιμωρίας - «Θα του δείξω εγώ!» «Τώρα θα μάθει, λοιπόν!» Ωστόσο,ένα σημαντικό θέμα που επαναλαμβάνεται συχνά σε αυτό το βιβλίο είναι ότι οιτακτικές μεταχείρησης που συνίστανται στην τιμωρία του άλλου πολύ σπάνιαφέρνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Βέβαια, είναι πολυ λογικό νααπομακρυνθεί κανείς από ένα ενοχλητικό άτομο που δεν έχει κάποια ση-μαντική θέση στη ζωή του. Όταν, όμως, έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους,τους οποίους υπολογίζουμε -και ειδικά τους αγαπημένους μας- η απόσυρσηαυτή δεν επιλύει τίποτα.

Ο Μπένι δεν έκανε διακρίσεις· έδινε σε όλους «ίσες ευκαιρίες» νααγνοηθούν. Και με τους ανθρώπους που ήταν σημαντικοί γι’ αυτόν -ιδιαίτερατα αγαπημένα του πρόσωπα- η συμπεριφορά του αυτή δεν έλυνε τίποτα. Στηνουσία, η συμπεριφορά του Μπένι, να αγνοεί οποιονδήποτε τον ενοχλούσε,κατέστρεφε τη δυνατότητα ύπαρξης μιας σχέσης αγάπης με τη γυναίκα και ταπαιδιά του - πόσο μάλλον με τους υπόλοιπους ανθρώπους! Δρώντας κατ’αυτόν του τρόπο, κατάφερνε απλώς να επιτείνει τόσο τα δικά τουσυναισθήματα μνησικακίας, όσο και εκείνα των άλλων. Το να κρατά κανείςμούτρα ή να αποφεύγει να μιλήσει σε κάποιον μπορεί να αποτελεί ένδειξη γιααισθήματα προσωπικής ανεπάρκειας. Η συμπεριφορά του Μπένι -να μηναντιμετωπίζει ποτέ τις δυσκολίες στις σχέσεις του ή να μην αναζητά λύσεις-φανέρωνε δειλία και ανωριμότητα.

Υπάρχουν, πράγματι, κάποια εκνευριστικά άτομα τα οποία είναι καλύτερονα αποφεύγει κανείς. Μετά από έναν ταραχώδη γάμο, που κράτησε ένανχρόνο, ο Τζον και η Σου πήραν διαζύγιο και αποφάσισαν να μη διατηρήσουνπλέον καμία επαφή. Αν, κατά τύχη, διασταυρώνονταν στον δρόμο, αγνοούσαντελείως ο ένας του άλλο. Η σχέση τους δεν έπαιρνε γιατρειά και δεν υπήρχελόγος να δαπανούν περαιτέρω την ενέργειά τους για να τη διατηρήσουν.

Αν, όμως, σας ενδιαφέρει να επιδιώξετε μια ικανοποιητική σχέση μεκάποιον, το να αποτραβιέστε ή να αρνείστε τη συζήτηση μαζί του μπορεί νααποδειχθεί καταστροφικό. Η Σάλι αναστατώθηκε όταν ο μονάκριβος αδελφόςτης δεν εμφανίστηκε σε κάποια οικογενειακή βάφτιση. «Δεν πρόκειται να τουξαναμιλήσω!» δήλωσε. Αυτή η απόφαση θα ήταν θαυμάσια, αν ήθελεειλικρινά να θέσει ένα οριστικό τέλος στη σχέση τους, αλλά μονάχα σε αυτήντην περίπτωση.

Αν νοιάζεστε για κάποιον, το να αποτραβιέστε από αυτόν είναι μία από τιςλιγότερο χρήσιμες στρατηγικές για να λύσετε τα μεταξύ σας προβλήματα ή γιανα ρυθμίσετε τις διαφωνίες σας. Όταν προκύπτει κάποιο πρόβλημα ανάμεσα σεεσάς και τους φίλους, τους συναδέλφους, τους συνεργάτες και, κυρίως, ταμέλη της οικογένειάς σας -γονείς, σύζυγο, παιδιά και άλλους συγγενείς- η πιοσοφή κίνηση είναι να το βγάλετε από μέσα σας μιλώντας γι ’ αυτό.

- 46 -

Πώς να το «βγάλετε από μέσα σας με τη συζήτηση»; Θα σαςσυνιστούσαμε να ακολουθήσετε τις λίγο-πολύ γνωστές πια οδηγίες για μιαάμεση, θετική επικοινωνία. Η Τζάνετ χρησιμοποιεί τη θετική επικοινωνία γιανα «βγάλει από μέσα της» το πρόβλημα με του Φρανκ στο ακόλουθο σενάριο:

Αρχικά, περιγράψτε το πρόβλημα: «Όσο τρώγαμε με τη Μέιβις και τονΤζόελ, με απέκλεισες από τη συζήτηση. Το ίδιο έκανες και στο πάρτι τουΜάρκους. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, όταν δοκίμασα να πάρω τον λόγο, μεσταμάτησες». Κατόπιν, πείτε πως αισθάνεστε γι’ αυτό: «Θυμώνω και στενοχωριέμαι,επειδή έχω την αίσθηση ότι φαίνομαι ανόητη και μου φαίνεται ότι η γνώμημου δεν σημαίνει πολλά για σένα». Ύστερα εξηγήστε κατά ποιον τρόπο θα θέλατε να μεταβληθεί ηκατάσταση: «Θα μου άρεσε αν έπαυες να με παραγκωνίζεις. Το ιδανικό θαήταν να γυρνάς πού και πού προς το μέρος μου, για να με ρωτήσεις, “Τιπιστεύεις ή τι αισθάνεσαι γι’ αυτό;”» Τέλος, πείτε ποιο θα είναι το πιθανό αποτέλεσμα αυτής τηςσυμπεριφοράς: «Η αλλαγή αυτή θα με ευχαριστούσε πολύ και θα με έκανε νανιώθω πολύ πιο κοντά σου. Θα ήμουν περισσότερο πρόθυμη να βγαίνω μεσένα και τους φίλους σου, αν αυτό είναι που επιθυμείς πραγματικά».

Παρατηρήστε ότι η Τζάνετ, πολύ συνετά, αποφεύγει να χρησιμοποιήσειμηνύματα του τύπου “εσύ είσαι”: «Είσαι ένας απερίσκεπτος και εγωκεντρικόςχοντράνθρωπος!», για παράδειγμα. «Το βγάζω από μέσα μου μιλώντας γι’αυτό» δεν σημαίνει «το τρίβω στα μούτρα του άλλου» επικρίνοντάς τον.Σημαίνει ότι περιγράφετε το πρόβλημα από τη δική σας σκοπιά, δηλώνετε πώςεσείς αισθάνεστε και εξηγείτε πώς εσείς θα θέλατε να τροποποιηθεί ηκατάσταση. Αν σταθείτε να αντιμετωπίσετε αυτά τα ζητήματα και να ταεπιλύσετε με θετικό τρόπο, αντί να τα αποφεύγετε, θα δείτε ότι οι κόποι σας θαανταμειφθούν.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Αν δεν το συζητήσω, πώς θα μπορέσω να το λύσω;»«Το να γυρίζω την πλάτη σε έναν άνθρωπο ή σε μία κατάσταση είναι το

αντίθετο της επίλυσης ενός προβλήματος».«Αν οι πράξεις ενός συγγενή ή φίλου με πληγώνουν ή με προσβάλλουν, τότε

το πιο λογικό, έξυπνο και ώριμο πράγμα που μπορώ να κάνω είναι να τοκουβεντιάσω».

«Αν θέλω να λύσω ένα πρόβλημα, θα το αντιμετωπίσω· δεν θα τοαποφύγω».

- 47 -

Νέα Θετική Πεποίθηση

Οι άνθρωποι για τους οποίους νοιάζεσαι αξίζουν επικοινωνία, όχισιωπή.

- 48 -

Τοξική Πεποίθηση Νο12Μπορείς να Πετύχεις Σχεδόν τα Πάντα

«Αν πράγματι θέλεις να πετύχεις κάτι, δεν έχεις παρά να το πάρειςαπόφαση!» ήταν η συμβουλή του πατέρα του Μπομπ και του μεγαλύτερουαδελφού του, Εντ - που ήταν και οι δύο εξαιρετικοί αθλητές. Ενώ ο πατέρας καιο αδελφός του ήταν ψιλοί και μυώδεις άντρες, ο Μπομπ είχε κληρονομήσει ένανελαφρύ και λεπτό σκελετό. Επίσης, ο συντονισμός ματιού-χεριού ήταν κάτω τουκανονικού. Ο Μπομπ τους θαύμαζε υπέρμετρα και επιθυμούσε να τους μοιάσει,δεν διέθετε όμως τα κατάλληλα φυσικά προσόντα. Όσο και να προσπαθούσε,ποτέ δεν θα κατόρθωνε να αναπτύξει κάτι παραπάνω από μια μέτρια σωματικήκατασκευή και οι αθλητικές του επιδόσεις δεν θα είχαν να παρουσιάσουν κάτιεντυπωσιακό. «Πολύ απλά, δεν προσπαθείς αρκετά σκληρά», επέμενε ο πατέραςτου.

- 49 -

Ανάλυση

Μπορεί, άραγε, οποιοσδήποτε το επιθυμήσει να γίνει πράγματι έναςσπουδαίος μπασκετμπολίστας; Μπορούν όλοι να μάθουν να γράφουν σπουδαίαλογοτεχνικά κομμάτια; Μπορεί ο καθένας να πετά τέλεια τη μπάλα στογήπεδο, να έχει άψογη όραση ή εξαιρετική επιδεξιότητα στα χέρια;

Περισσότερο, ίσως, από κάθε άλλη τοξική πεποίθηση που παρουσιάζουμεσε αυτό το βιβλίο, αυτή η λανθασμένη άποψη αντιπροσωπεύει το ΜεγάλοΨέμα της κοινωνίας μας. Το γεγονός είναι πως όλοι μας είμαστε υποκείμενοισε περιορισμούς, οι οποίοι δεν μας επιτρέπουν να «κατορθώσουμε σχεδόν ταπάντα». Οι φραγμοί μπορεί να είναι προσωπικοί - φυσικές, πνευματικές ήσυναισθηματικές ελλείψεις. Γεγονότα του περιβάλλοντος μας, που μαςδιαμόρφωσαν, ίσως έχουν παρεμποδίσει την ανάπτυξη ικανοτήτων σε ένα ευρύφάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Και τα πράγματα μπορούν να είναιακόμη χειρότερα. Παρά τους νόμους και τις πεποιθήσεις σχετικά με τα ατομικάδικαιώματα, οι παράλογες διακρίσεις -κοινωνικοοικονομικές, εθνικές,θρησκευτικές, διακρίσεις μεταξύ των φύλων, λόγω ηλικίας και/ή φυλετικέςδιακρίσεις- δημιουργούν σοβαρά εμπόδια στην επιτυχία κάποιου, σε πολλούςτομείς.

Το να προσπαθείτε να αποδείξετε τη δυνατότητα επίτευξης του αδύνατουστον εαυτό σας και στους άλλους μπορεί να είναι επιζήμιο, όπως επίσης καισπατάλη χρόνου. Εντούτοις, πάρα πολλοί άνθρωποι επιμένουν να επιδιώκουνστόχους που δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν. Ένας ασθενής μας, γιος ενόςεπιτυχημένου δικηγόρου, παράτησε τη νομική σχολή. Ο Λουις ανακάλυψε ότι,πολύ απλά, δεν ήταν φτιαγμένος για τη συγκεκριμένη σταδιοδρομία. Είχεακολουθήσει τις προτροπές του πατέρα του, αγνοώντας τα δικά τουενδιαφέροντα, καθώς και το γεγονός πως ήταν εξαιρετικά επιδέξιος στα χέρια.Η αποτυχία και η απογοήτευσή του του οδήγησαν να αναζητήσει βοήθεια.Κατά τη διάρκεια της θεραπείας του, άρχισε να αναγνωρίζει τα εγγενή τουταλέντα και ενδιαφέροντα, πήρε θάρρος να αλλάξει κλάδο και να ασχοληθεί μετην οδοντιατρική και αποφοίτησε ανάμεσα στους πρώτους της τάξης του.

Είναι αλήθεια πως συχνά ακούμε ιστορίες για ανθρώπους πουπραγματοποίησαν θαυμαστά κατορθώματα, παρά τις εξαιρετικά αντίξοεςσυνθήκες που είχαν να αντιμετωπίσουν. Ο λεπτός, κοκκαλιάρης νεαρός στηνπαραλία, που “έτρωγε άμμο”, έγινε μπόντι μπίλντερ και νίκησε στονδιαγωνισμό «Μίστερ Υφήλιος». Κάποιος που παράτησε το γυμνάσιο για ναπαρακολουθήσει μαθήματα τέχνης έγινε διάσημος ζωγράφος. Όμως η ιστορίατων εκατομμυρίων ανθρώπων που είχαν στρέψει το βλέμμα τους πολύ ψηλάκαι «έφαγαν τα μούτρα τους» ακούγεται πολύ λιγότερο εντυπωσιακή. Κάποιοςγνωστός μας έκανε την ακόλουθη παρατήρηση: «Αν υπάρχει έστω και μίαπιθανότητα στο εκατομμύριο, εγώ θα δοκιμάσω!» του είχαμε ρωτήσει αναγόραζε συχνά λαχεία. «Βέβαια!» μας απάντησε. Είχε κερδίσει ποτέ του κάτι;«Όχι ακόμα». Αυτή η ατυχής νοοτροπία έχει οδηγήσει πολλούς φτωχούς

- 50 -

ανθρώπους να σκορπούν, σε λαχεία, χρήματα που με δυσκολία μπορούν ναδιαθέσουν.

Προκειμένου να θέσετε ρεαλιστικούς στόχους, πρέπει να συντάξετε, μεαπόλυτη ειλικρίνεια, έναν κατάλογο των δυνατών και των αδύνατων σημείωνσας, των ικανοτήτων και των περιορισμών σας. Αν αυτό σας φαίνεταιδύσκολο, ένα συνηθισμένο τυποποιημένο τεστ ικανοτήτων μπορεί να σαςχρησιμεύσει. Για παράδειγμα, ένας από εμάς ενδιαφερόταν ιδιαίτερα, στηνηλικία των 18, για την αρχιτεκτονική, τη μουσική, την ηθοποιία και τογράψιμο. Το τεστ ικανοτήτων αποκάλυψε πολύ χαμηλές ικανότητες σε σχέσημε την οπτική και την τοποθέτηση στο χώρο, αποκλείοντας έτσι τηναρχιτεκτονική ως πιθανή σταδιοδρομία. Οι μουσικές ικανότητες ξεπερνούσαντου μέσο όρο, όμως σίγουρα δεν ήταν εξαιρετικές. Κάποιοι διορατικοί γνωστοίκαι φίλοι επεσήμαναν πως το να γίνει κανείς επιτυχημένος ηθοποιός, είναικυρίως θέμα τύχης - εφόσον πρόκειται για ένα επάγγελμα πολύ ριψοκίνδυνο,πολύ ανταγωνιστικό και φοβερά κορεσμένο. Οι λεκτικές και λογοτεχνικέςικανότητες βρίσκονταν σε υψηλά επίπεδα, όμως το να γίνει κανείςεπιτυχημένος συγγραφέας (όπως και ηθοποιός) απαιτεί πολύ περισσότερα απόμια απλή ικανότητα. Ωστόσο, το τεστ ικανοτήτων, το οποίο περιλάμβανε έναδιάγραμμα ενδιαφερόντων, αποκάλυψε δεξιότητες και ένα γνήσιο ενδιαφέρονγια την επίλυση προβλημάτων, κοινωνικές ανησυχίες, επιθυμία για ενασχόλη-ση με ανθρώπους, καθώς και μια ξεκάθαρη περιέργεια σχετικά με αυτό πουωθεί τους ανθρώπους να αντιδρούν έτσι όπως αντιδρούν. Ο σύμβουλοςυπέδειξε μια σταδιοδρομία στη διδασκαλία, τη νομική ή την ψυχολογία.

Οι ρεαλιστικές εκτιμήσεις -είτε πρόκειται για τυπικό επαγγελματικόπροσανατολισμό είτε για άτυπη αυτο- αξιολόγηση- μπορούν να σαςβοηθήσουν να αποφύγετε τις προσπάθειες να γίνετε κάτι ή κάποιος, για τοοποίο δεν είστε φτιαγμένος. Θα σας δώσουν τη δυνατότητα να αξιολογήσετετις ικανότητες σας, χωρίς να αγωνίζεστε άδικα για να πετύχετε το αδύνατο. Ανείστε καλός στο τένις ή στο γκολφ, μπορείτε να προσπαθήσετε να γίνετε ακόμακαλύτερος - αποφύγετε, όμως, να το παρακάνετε. Μη φιλοδοξείτε να παίξετεστο Γουίμπλετον ή στο Μάστερς (εκτός αν είστε ήδη τόσο εξαιρετικόςπαίκτης).

Μπορεί να αναρωτηθείτε: «Μα, ποιος σκέπτεται έισι; Πόσοι άνθρωποιέχουν σαν στόχο του ουρανό με τα άστρα;» Το γεγονός είναι ότι έχουμε δειπολλούς ανθρώπους να «τα δίνουν όλα» για να πληγωθούν -αν όχι να κα-ταστραφούν- στα τέλος, επειδή είχαν θέσει πολύ υψηλούς στόχους. Αςαναφέρουμε, σαν παράδειγμα, την περίπτωση του 22χρονου γιου ενός φίλουμας, που πριν λίγα χρόνια παράτησε το κολέγιο για να σχηματίσει ένα μουσικόσυγκρότημα. Είχε υπερτιμήσει σημαντικά το μουσικό του ταλέντο και «έφαγετα μούτρα του». Είμαστε αρκετά βέβαιοι πως θα μπορούσατε και εσείς νααναφέρετε κάποια παρόμοια παραδείγματα από τις δικές σας γνωριμίες.

Πολλοί ρωτούν: «Πώς θα ξέρω τι μπορώ και τι δεν μπορω να κάνω,ωσότου δώσω του καλύτερο εαυτό μου;» Ο Μπομπ, στο αρχικό μαςπαράδειγμα, έτρεφε αυταπάτες σχετικά με την ικανότητά του να γίνει αθλητήςκαι ένιωθε απογοήτευση και ταπείνωση προσπαθωντας να φτάσει του πατέρα

- 51 -

και του μεγαλύτερο αδελφό του. Θα περνούσε πολύ καλύτερα, αν επιδίωκεστόχους πιο προσιτούς σε αυτόν. Ο Σον ήταν ένας άλλος νέος που βρέθηκε σεπαρόμοιες συνθήκες και έκανε αυτό ακριβώς. Έφυγε από το γυμναστήριο καιτα γήπεδα (ο πατέρας του δίδασκε φυσική αγωγή στο τοπικό γυμνάσιο, αλλάέγινε επαγγελματίας παίκτης σκακιού και μπριτζ.

Αν, αφού προβείτε σε μία εκτίμηση των ενδιαφερόντων, των ικανοτήτωνκαι των στόχων σας, πιστεύετε ακόμη ότι μπορείτε να κατορθώσετε σχεδόν ταπάντα, ίσως σημαίνει πως δεν είστε σε θέση να καταρτίσετε έναν ειλικρινήκατάλογο για του εαυτό σας. Σκεφτείτε σοβαρά την πιθανότητα να ζητήσετεπληροφορίες από κάποιον αντικειμενικό τρίτο. Ως θεραπευτές, συχνά παίζουμεαυτόν του ρόλο, όταν οι ασθενείς μας ετοιμάζονται να δαγκώσουν μεγαλύτερημπουκιά από αυτήν που μπορούν να μασήσουν.

Αν ένας στόχος σάς φαίνεται εφικτός, τότε μη διστάσετε να τονεπιδιώξετε. Αν, όμως, οι κόποι στους οποίους θα υποβληθείτε είναιυπερβολικοί, τότε χρειάζεται να κάνετε μια επανεκτίμηση της κατάστασης.Μην προσπαθείτε να σπάσετε ένα γρανιτένιο βράχο με κουτουλιές! Ή, για ναχρησιμοποιήσουμε μία άλλη μεταφορά, μη ξεχνάτε να αλλάζετε ταχύτητες. Αντα σχέδιά σας δεν λειτουργούν και έχετε κουραστεί, αποθαρρυνθεί ήαπογοητευτεί, τότε μάλλον είναι καιρός να δοκιμάσετε κάτι διαφορετικό. Όταναλλάξετε κατεύθυνση, χωρίς να αισθάνεσιε πια απογοητευμένοι από τηναποτυχία σας, θα δείτε πως αναπτύσσεστε, ως αποτέλεσμα της πρόκλησης καιτης επιδίωξης του πάθους σας.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Η επίγνωση και παραδοχή των περιορισμών μου δεν αποτελεί δείγμα

αποτυχίας, αλλά ευφυΐας».«Τα όνειρα για κάτι αδύνατο γίνονται πολύ συχνά διαρκείς εφιάλτες».«Εκείνοι που ξεκινούν να υπερνικήσουν μεγάλες αντιξοότητες καταλήγουν

πολύ συχνά με ένα τίποτα».«Θα κάνω μία ειλικρινή εκτίμηση των ικανοτήτων μου και ύστερα, εφόσον ο

στόχος μου είναι εφικτός για μένα, θα προσπαθήσω να του επιτύχω».«Δεν θα σκοτώσω του εαυτό μου, προσπαθώντας να αποδείξω το αδύνατο».«Γιατί να δαγκώνω μεγαλύτερη μπουκιά από αυτή που μπορώ να μασήσω;»«Η επίγνωση τού τι δεν μπορώ, είναι εξίσου σημαντική με την επίγνωση τού

τι μπορώ».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Μπορείς να πετύχεις πολλά, αν θέσεις ρεαλιστικούς στόχους καιεργαστείς με επιμέλεια για να τους πετύχεις.

- 52 -

Τοξική Πεποίθηση Νο13Αν Θέλεις Κάτι να Γίνει Σωστά, Πρέπει να το Κάνεις ο Ίδιος

Ο Τόνι ήταν πολύ καλός τεχνίτης. Επειδή ήταν τόσο ικανός με τα χέρια τον,επέμενε να κάνει όλες τις κηπουρικές εργασίες και τις εκάστοτε αναγκαίεςεπισκευές και συντηρήσεις στο σπίτι του. Αυτό επιβάρυνε σημαντικά τον χρόνο,την ενέργεια και τη συζυγική του σχέση. Είχε μία απαιτητική, αλλάκαλοπληρωμένη θέση και συχνά έφερνε δουλειά από το γραφείο στο σπίτι.Ωστόσο, εξακολουθούσε να αρνείται να αφήσει κάποιον άλλο να τον βοηθήσει ήνα κάνει αντί γι' αυτόν κάποια από τα οικιακά του καθήκοντα. Πολύ συχνάπερνούσε εβδομάδες ολόκληρες πριν βρει χρόνο να κάνει ορισμένες εργασίες,κάτι που διμιουργούσε ένταση ανάμεσα σε αυτόν και τη γυναίκα του. Παρ’ όλααυτά, ο αδιόρθωτος ετούτος οπαδός τού «κάντο μόνος σου» παρέμενεαισιόδοξος: «Θα το φτιάξω εγώ».

- 53 -

Ανάλυση

Η παράδοση του «κάντο μόνος σου» είναι βαθιά ριζωμένη στηναμερικανική ψυχοσύνθεση. Μερικές επισκέψεις, κάποιο Σαββατιάτικο πρωινό,στα μαγαζιά που πωλούν εργαλεία, σιδηρικά ή ξυλεία θα αποκαλύψουν πόσοτο όραμα των πιονιέρων, που κόβουν σανίδες και χτίζουν παράγκες στην άγριαφύση, στοιχειώνει ακόμη τα όνειρα των σύγχρονων Αμερικανών. Ο Τόνι έχειπολλούς ομοϊδεάτες. Πράγματι, συχνά αληθεύει ότι, αν θέλετε να γίνει κάτι (ήνα γίνει σωστά), ο καλύτερος τρόπος είναι να το κάνετε μόνος σας. Όπως,όμως, συμβαίνει με οτιδήποτε «αληθεύει συνήθως», η νοοτροπία αυτή μπορείνα ξεπε- ράσει τα όρια. "Εχουμε συναντήσει πολλούς ανθρώπους, των οποίωνη ζωή έχει γίνει μια ατελείωτη σειρά από αγγαρείες, που δεν έχουν ουσιαστικάκαθόλου χρόνο για ξεκούραση και αναψυχή, επειδή «το γρασίδι χρειάζεταικούρεμα, το σπίτι χρειάζεται βάψιμο, το αμάξι χρειάζεται επισκευή» και ούτωκαθεξής. Πρόκειται για ανθρώπους που έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουνκάποιον άλλον για να κάνει αυτές τις δουλειές, αλλά που η τσιγκουνιά ή ητελειομανία τους δεν τους αφήνουν ούτε καν να διανοηθούν αυτήν τηνπιθανότητα. Βέβαια, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που, πραγματικά, δενμπορούν να διαθέσουν τα απαραίτητα χρήματα για να προσλάβουν κάποιον.Άλλοι επιμένουν: «Ευχαριστιέμαι πολύ το κούρεμα του γρασιδιού - είναι πολύκαλή άσκηση». Άλλοι πάλι ασχολούνται ερασιτεχνικά με κάποιο χόμπι και τοδηλώνουν με περηφάνια: «Μου αρέσει πολύ να μαστορεύω το αμάξι». Εμείς,όμως, αναφερόμαστε σε ανθρώπους με αρκετά καλή οικονομική κατάσταση,αλλά με πολύ πιεσμένο χρόνο, οι οποίοι επιμένουν μανιωδώς να κάνουν μόνοιτους πράγματα, τα οποία κάποιοι άλλοι θα μπορούσαν πολύ εύκολα να κάνουνγι’ αυτούς.

Πρόκειται για ανθρώπους -συνήθως άντρες- που: 1) δεν μπορούν ναπαραδώσουν του έλεγχο μιας εργασίας, 2) επενδύουν σημαντικά στο εγώ τους,όταν δηλώνουν: «Το έφτιαξα μόνος μου» και/ή 3) πολύ απλά, δεν εμπιστεύο-νται κανέναν άλλο να κάνει σωστά μια εργασία. Το πιθανότερο είναι ότιδυσκολεύονται ιδιαίτερα να αναθέσουν καθήκοντα σε άλλους στη δουλειάτους - όπου μπορούν, επίσης, να συσσωρευτούν πολλές εκκρεμότητες. Αυτέςοι ανεξάρτητες ψυχές, που θα χαρακτηρίζονταν συνήθως ως σκληροπυρηνικέςπροσωπικότητες «Τύπου Α», υπονομεύουν σταθερά την ποιότητα της ζωήςτους.

Τα σπίτια του Τζακ και του Κεν βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο. Και οιδύο αποφάσισαν να προσθέσουν βεράντα στο σπίτι τους. Ο Τζακ πέρασεολόκληρο το καλοκαίρι φτιάχνοντας μόνος του τη βεράντα, ενώ ο Κενπροσέλαβε έναν εργολάβο και πέρασε τον περισσότερο χρόνο του στηνπαραλία. Και δεν θα υπήρχε, πράγματι, πρόβλημα, αν ο μαστρο-Τζακ και ηοικογένειά του είχαν απολαύσει την προσπάθεια που εκείνος κατέβαλε. Όμως,ο Τζακ βρήκε την εργασία ανιαρή και εξαντλητική, ενώ η γυναίκα και ταπαιδιά του πικράθηκαν από το γεγονός ότι πέρασε τόσο λίγο χρόνο μαζί τους.

- 54 -

Ο Τζακ δείχνει υπερήφανος όταν μιλά για το έργο του, όμως, τόσο ο ίδιος, όσοκαι η οικογένειά του πλήρωσαν ακριβά αυτήν του την υπερηφάνεια.

Όταν ζητάτε βοήθεια, όταν αναθέτετε κάποιες ευθύνες σας σε άλλους ήχρησιμοποιείτε το ταλέντο ενός επαγγελματία, είστε ελεύθερος να ασχοληθείτεμε πιο σημαντικά ζητήματα και βελτιώνετε την ποιότητα της ζωής σας. Έναςφίλος μας συνήθιζε να λέει, με χαρακτηριστικό χιούμορ: «Ποτέ μην κάνεις οίδιος κάτι, που μπορείς να αφήσεις για τους άλλους». Ακόμη και άνθρωποι πουδεν έχουν ιδιαίτερη οικονομική άνεση μπορούν να αναθέσουν κάποιεςεργασίες, π.χ. στα παιδιά τους που βρίσκονται στην εφηβεία ή σε άλλα άτοματου περιβάλλοντος τους.

Μία ασθενής μας, μηχανολόγος μηχανικός στο επάγγελμα, παραπονιότανότι, όποτε προσλάμβανε εργάτες στο σπίτι, η εργασία τους ήταν κατώτερη απότο αποτέλεσμα που θα είχε πετύχει η ίδια. Όταν έμαθε πια να συμβιβάζεται μεκάτι «αρκετά καλό», αντί του «τέλειου», οι εντάσεις και οι ανησυχίες που τηνενοχλούσαν επί χρόνια εξαφανίστηκαν. Επιπλέον, βρήκε επιτέλους χρόνο γιαπράγματα που απολάμβανε πραγματικά.

(Σχετική Τοξική Πεποίθηση: No 7 «ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΗΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ»)

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Εκτός εάν πράγματι απολαμβάνω κάποια εργασία ή αν όντως είμαι ο

μοναδικός που μπορεί να την κάνει, γιατί να μπω στον κόπο;»«Ό,τι κερδίζω σε χρήμα, κάνοντας τη δουλειά μόνος μου, ίσως το χάσω σε

στοργή, κλέβοντας χρόνο από την οικογένεια και τους φίλους μου».«Ας είμαι ειλικρινής: Μήπως γίνομαι, απλώς, τσιγκούνης, όταν αρνούμαι να

αφήσω κάποιον άλλον να το κάνει;»«Όταν αναθέτω ευθύνες σε άλλους, μπορώ να παραμείνω ελεύθερος για

πραγματικά σημαντικά ζητήματα».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Θέστε τις προτεραιότητές σας, ζυγίστε τις ευθύνες σας, κάντε ταπράγματα που σας αρέσουν και που μπορείτε να κάνετε, αναθέτετε δουλειές

σε άλλους πιο συχνά.

- 55 -

Τοξική Πεποίθηση Νο14Όταν Κάτι δεν Πάει Καλά, Βρες Κάποιον να Κατηγορήσεις

Η Ντέλια έβρισκε σχεδόν πάντοτε κάποιον να κατηγορήσει. «Ποιος φταίειγι’ αυτά τα χάλια στην κουζίνα;» «Ποιος έκανε λάθος και χάσαμε εκείνη τηστροφή στον δρόμο;» Ποιανού το σφάλμα μάς κόστισε χίλια δολάρια;» Αυτή ησυμπεριφορά δεν την έκανε ιδιαίτερα αγαπητή στους άλλους. Όταν έχασε τηδουλειά της, κατηγόρησε το αφεντικό της. Όταν ο γάμος της άρχισε να πνέει ταλοίσθια, ώσπου τελικά διαλύθηκε, δεν δέχτηκε καμία ευθύνη, παρά έριξε όλο τοφταίξιμο στον άντρα της.

- 56 -

Ανάλυση

Το να ψάχνει κανείς να βρει υπαίτιους, για να τους κατηγορήσει, είναι μιασυνήθεια που έχει οδηγήσει πολλούς ασθενείς μας σε υπερβολικές ενοχές καιδυστυχία. Ένας αδελφός κατηγορούσε τη μικρότερη αδελφή του: «Εσύ φταιςγια του θάνατο της μητέρας μας. Έπρεπε να έχεις καλέσει του γιατρόνωρίτερα». Σε αυτή την περίπτωση, η κατηγορία ήταν εντελώς αβάσιμη -πράγμα χειρότερο, ίσως, από μία αληθινή κατηγορία. Όμως, ακόμη και αν οαδελφός της είχε δίκιο, τι θα είχε να κερδίσει από μία τέτοια παρατήρηση;

Ουσιαστικά, η επίρριψη ευθυνών έχει τέσσερα σοβαρά μειονεκτήματα.Πρώτον, δεν λύνει το πρόβλημα. Όταν κατηγορούμε κάποιον για έναπραγματικό ή φανταστικό παράπτωμα, αναφερόμαστε αποκλειστικά στο πα-ρελθόν: «Είναι δικό σου το σφάλμα, που ο Κλέιτον έπεσε από το άλογο στοκτήμα της γιαγιάς». «Έχυσες τη σαμπάνια στο καινούργιο φουστάνι της Κλάρακαι το κατέστρεψες». Η επίλυση ενός προβλήματος απαιτεί συνήθως κάποιοσχέδιο, που θα μπορεί να έχει εφαρμογή σε μελλοντικές συμπεριφορές: «Ότανσελώνεις τα άλογα, φρόντισε να ελέγχεις αν οι αναβολείς είναι ρυθμισμένοιστο ύψος του αναβάτη». «Νομίζω πως είναι καλή ιδέα να ανοίγεις τη σαμπάνιαπάνω από του νεροχύτη».

Οι κατηγορίες, επίσης, προκαλούν προστριβές. Όταν κάποιος τούςκατηγορεί, οι περισσότεροι άνθρωποι υιοθετούν αμυντική στάση. Ανπιστεύουν ότι η κατηγορία είναι άδικη, το πιθανότερο είναι πως θααντεπιτεθούν. Ακόμη και στην περίπτωση που έχουν συναίσθηση της ενοχήςτους, θα προσπαθήσουν να απαλλαγούν από αυτή.

Η διατύπωση μομφής εκλαμβάνεται, αναπόφευκτα, ως επίθεση.Αυτοί που συνηθίζουν να επιρρίπτουν ευθύνες αποφεύγουν τις

περισσότερες φορές να αναλάβουν την ευθύνη των δικών τους πράξεων. Σεμία διαμάχη, σχεδόν ποτέ δεν έχει ο ένας 100% δίκιο και ο άλλος 100% άδικο.Όσοι συνηθίζουν να κατηγορούν τους άλλους, θα πρέπει να αναρωτηθούν:«Πού έκανα εγώ λάθος;» ή «Πώς συνέβαλα εγώ στη δημιουργία αυτού τουπροβλήματος;» ώστε να είναι σε θέση να μάθουν από τα λάθη τους.

Όταν κατηγορούμε σταθερά τους άλλους, δεν πρόκειται να φτάσουμε σεκάποια κοινά αποδεκτή ευθύνη. Αυτό θα συμβεί όταν αντιμετωπίσουμε μιακατάσταση αντικειμενικά. Για παράδειγμα, η αξιολόγηση του Σταν σχετικά μετου διαπληκτισμό που είχε με τον Ρικ δείχνει αυτήν ακριβώς την αποδοχή:«Στον καυγά μου με του Ρικ, έκανα κάποιες άστοχες παρατηρήσεις σχετικά μετην αψιθυμία και την αίσθηση του χιούμορ της γυναίκας του. Οι παρατηρήσειςμου ήταν ανόητες, επειδή δεν είχαν καμία απολύτως σχέση με το θέμα που εγώκαι ο Ρικ συζητούσαμε και η μόνη τους χρησιμότητα ήταν να μας παρασύρουνσε ένα άλλο άσχετο ζήτημα. Ύστερα ο Ρικ έκανε κάποιες εξίσου αγενείςπαρατηρήσεις για το διαζύγιο της αδελφής μου. Έτσι, και οι δύο κλιμακώσαμετη διαφωνία μας με το να ξεφύγουμε από το θέμα».

- 57 -

Η απόδοση ευθυνών έχει, επίσης, ως επακόλουθο τη μειωμένηαυτοεκτίμηση (ιδιαίτερα στα παιδιά). Οι μομφές μεταδίδουν, συνήθως ταακόλουθα μηνύματα: «Είσαι κακός». «Είσαι ηλίθιος». «Είσαι λάθος». «Είσαιαπαίσιος». «Είσαι εγωιστής». Οι περισσότεροι θεραπευτές βλέπουν πολλούςασθενείς που σωρεύουν επάνω τους ενοχές για σχεδόν οτιδήποτε δεν πάεικαλά. Στην ουσία, οι ιστορίες τους αποκαλύπτουν σχεδόν απαράλλακτα ότι,κατά τα χρόνια εκείνα που διαμορφωνόταν η προσωπικότητά τους, εξέχουσαθέση στη ζωή τους κατείχαν γονείς και δάσκαλοι που συνήθιζαν να τουςκατηγορούν.

Η επίρριψη ευθυνών, οι κατηγορίες, τα καταδικαστικά σχόλια, οιεπιπλήξεις ή οι μομφές προς τους άλλους ή και προς του εαυτό σας είναιαπολύτως καταστροφικά. Στην ουσία, τέτοιου είδους ενέργειες εμποδίζουν τηνανεύρεση εποικοδομητικών, δημιουργικών λύσεων στις διαμάχες. Έτσι, όταντα πράγματα δεν πάνε καλά, μία από τις πλέον εποικοδομητικές συνήθειες πουμπορείτε να υιοθετήσετε είναι να ρωτήσετε αρχικά του εαυτό σας: «Πώςσυνέβαλα εγώ σε αυτό το πρόβλημα;» Αξίζει να επαναλάβουμε εδώ πως, σεμια διαμάχη, σχεδόν ποτέ δεν έχει το ένα μέρος 100% δίκιο και το άλλο 100%άδικο. Έτσι, όταν ο Νταν μάλωσε με του επόπτη του στη δουλειά και α-πολύθηκε, κατηγόρησε τη διοίκηση, τον επιστάτη, τη διεύθυνση - κάθε άλλον,πλην του εαυτού του. Δεν υποστηρίζουμε ότι πρέπει να κατηγορείτε του εαυτόσας (κάτι εξίσου καταστροφικό με το να κατηγορείτε τους άλλους). Υποστηρί-ζουμε ότι πρέπει να αναλαμβάνετε την ευθύνη των πράξεων σας, χωρίς όμωςνα κατηγορείτε κάποιον: «Άσε να δω τι θα μπορούσα να είχα κάνειδιαφορετικά, ώστε να είχαμε καταλήξει σε καλύτερο αποτέλεσμα».

Όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά ανάμεσα σε εσάς και κάποιον άλλο, τονα αναρωτηθείτε και οι δύο: «Τι θα μπορούσαμε εμείς να κάνουμε γι’ αυτό;Πώς θα μπορούσαμε εμείς να αποτρέψουμε κάτι τέτοιο στο μέλλον;» είναιπολύ πιο εποικοδομητικό από το να ρωτάτε: «Ποιος έκανε λάθος και ποιοςφταίει;» Θα ανοίξετε έτσι κάποιους διαύλους επικοινωνίας, που θαδιευκολύνουν την επίλυση πιθανών προβλημάτων. Συγκρίνετε τις ακόλουθεςδηλώσεις: 1) «Χάσαμε στον αγώνα του τένις, επειδή επέμενες να ανεβαίνειςστο φιλέ». 2) «Πρέπει να συντονιστούμε καλύτερα όσον αφορά στην τακτικήμας στο πίσω μέρος του γηπέδου, πριν αρχίσουμε να ανεβαίνουμε στο φιλέ».Παρατηρήστε ότι, σε αντίθεση με την πρώτη δήλωση, η δεύτερη επιχειρεί ναεξηγήσει τι πήγε στραβά, χωρίς όμως να αποδίδει σφάλμα σε κάποιον, ώστε ναβοηθήσει και τα δύο άτομα να μάθουν από τα λάθη τους.

Να θυμάστε πως, όταν επιρρίπτετε ευθύνες σε κάποιον (ακόμη και στονεαυτό σας), το μόνο που θα καταφέρετε είναι να αποτρέψετε την εξεύρεσηεποικοδομητικής λύσης. Αντί να κατηγορείτε κάποιον (π.χ., «Εσύ φταις που ολογαριασμός του τηλεφώνου είναι τόσο φουσκωμένος!»), είναι καλύτερο ναζητήσετε μια αλλαγή συμπεριφοράς (π.χ., «Επειδή ο λογαριασμός είναι τόσοφουσκωμένος, θα μπορούσες να προσπαθήσεις να περιορίσεις τις υπεραστικέςσου κλήσεις;»).

- 58 -

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Το να κατηγορείτε και να βρίσκετε σφάλματα είναι επιθετικό και σχεδόν

πάντοτε καταστροφικό».«Αντί να κατηγορείτε κάποιον, αναζητήστε μια χρήσιμη λύση»,«Το να κατηγορείτε τους άλλους ή του εαυτό σας είναι επιζήμιο. Αντ' αυτού,

προσδιορίστε του τρόπο με τον οποίο θα αποφεύγετε αυτού του είδους τα λάθηαπό εδώ και στο εξής».

«Όταν μπαίνετε στον πειρασμό να κατηγορήσετε κάποιον, ρωτήστε πρώτατου εαυτό σας αν έχετε συμβάλει και εσείς στο πρόβλημα».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά, αναζητήστε το πρόβλημα και λύστετο.

- 59 -

Τοξική Πεποίθηση Νο15Η Τιμωρία Είναι Καλή Τακτική Πειθαρχίας

Η Βέρα ήταν φανατική οπαδός της πειθαρχίας και κυβερνούσε τηνοικογένειά της με σιδερένια πυγμή. Όλοι, και ο άντρας της μαζί, έπρεπε να είναιακριβείς και να κάνουν τις εργασίες που τους ανέθετε η Βέρα, χωρίς περαιτέρωσυζητήσεις. στην πραγματικότητα, επέβαλε ανάρμοστες και άχρηστες ποινές,χωρίς να σκέπτεται έστω και στο ελάχιστο τις ανάγκες ή τις απόψεις των μελώντης οικογένειας της. Δεν ήταν, λοιπόν, άξιο απορίας που τα παιδιά της ένιωθανάγχος και πιέζονταν από πολυάριθμα ψυχολογικά προβλήματα. Ο πατέρας τηςΒέρα ήταν ανώτερος αξιωματικός του ναυτικού, που «κυβερνούσε αυστηρά τοπλοίο του», τόσο στη δουλειά όσο και στο σπίτι. «Σε σύγκριση με τη Βέρα, ήτανσκέτος γατούλης!» σχολίαζε ο άντρας της.

- 60 -

Ανάλυση

Η τιμωρία μπορεί προσωρινά να αναστείλει πολλές ανεπιθύμητες ήενοχλητικές συμπεριφορές. Οι τακτικές, όμως, που βασίζονται στην επιβολήποινών, πολύ σπάνια θα επιλύσουν τις δυσκολίες ή θα αποτρέψουν τις έριδες.Στην πραγματικότητα, πολύ συχνά δημιουργούν ακόμη μεγαλύτεραπροβλήματα. Εκείνοι που τιμωρούνται, όπως ο άντρας και τα παιδιά της Βέρα,δοκιμάζουν τη χαρακτηριστική αίσθηση της αποξένωσης, του τρόμου, του μί-σους, της κατάθλιψης και πολλά ακόμη αρνητικά συναισθήματα. Ίσωςκατορθώσουν να εκδικηθούν εκείνον που τους φέρθηκε έτσι, σαμποτάροντάςτου ή δείχνοντάς του συγκαλυμμένη επιθετικότητα, κλίμακώνοντας έτσι του ή-δη επίπονο κύκλο της διαμάχης. Ας το δούμε καθαρά: η τιμωρία -είτεπρόκειται για επίκριση είτε για επίπληξη, μομφή, κατσάδα ή, ακόμα χειρότερα,για ξυλοδαρμό- γεννά κάθε άλλο συναίσθημα, πλην της αγάπης.

Η φιλοσοφία τού «θα σου δείξω εγώ», που συνοδεύει αυτές τις σκληρέςτιμωρίες, δεν έχει άλλο αποτέλεσμα, παρά να δείξει στον τιμωρούμενο πώς ναγίνει βίαιος, σκληρός, προσβλητικός, άγριος ή, στην αντίθετη περίπτωση,υποταγμένος. Η τιμωρία επιφέρει αποξένωση και δεν λύνει τίποτα. Είναι έναςπρωτόγονος, κατώτερος τρόπος να δώσει κανείς ένα μάθημα, με μοναδικόστόχο να εκφοβίσει, να τρομοκρατήσει και να παρενοχλήσει κάποιον,προκειμένου να «συμπεριφερθεί καλά ειδάλλως...» Επιπλέον, κανείς δενωφελείται από αυτήν - αντίθετα, όλοι χάνουν.

Αν δεν πάρετε κάποια μέτρα όταν το παιδί σας δείχνει άσχημησυμπεριφορά, τότε θα είναι δύσκολο για εκείνο να αναπτύξει τις κατάλληλεςσυμπεριφορές και, τελικά, να αποκτήσει αυτοπειθαρχία. Το παλιό, όμως, κλισέ«Το ξύλο βγήκε απ’ του παράδεισο» είναι ολότελα εσφαλμένο. Η επιθυμητή,κατάλληλη, κοινωνική συμπεριφορά πηγάζει από τη σωστή προγύμναση,διδασκαλία και διάπλαση ρόλων, και όχι από το «ξύλο». Οι άνθρωποι (όπωςκαι τα έθνη) θα έκαναν καλά να εκπαιδεύουν, να διαφωτίζουν και ναδιαπαιδαγωγούν, αντί να εκφοβίζουν και να προβαίνουν σε αντίποινα.

Όταν στόχος σας είναι να εκπαιδεύσετε, προκειμένου να επιλύσετεπροβλήματα ή να διορθώσετε την αρνητική συμπεριφορά τού παιδιού σας, ηανταμοιβή της θετικής συμπεριφοράς είναι η πιο πρόσφορη μέθοδος για ναεπιτύχετε του στόχο αυτό. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλέςψυχολογικές μελέτες που δείχνουν ότι η ανταμοιβή των θετικών αντιδράσεων(αντί της τιμωρίας των αρνητικών αντιδράσεοιν) ενισχύει σημαντικά τημάθηση. Αφήστε να υποπέσει στην αντίληψή σας μια στιγμή που το παιδί σαςείναι «καλό» και ανταμείψτε το. Δώστε στη μικρή Σούζαν να καταλάβει πόσοπερήφανος είστε που σας είπε ότι ήθελε να πάει στην τουαλέτα - μην τηντιμωρήσετε, επειδή άργησε πολύ. Πείτε στον οκτάχρονο Τζόναθαν πόσο καλήδουλειά έκανε καθαρίζοντας το δωμάτιό του - ακόμη και αν απέχει πολύ απότο ικανοποιητικό. Όταν η Κάρμεν επιστρέφει 20 λεπτά αργότερα από την ώραπου έχετε ορίσει, ευχαριστήστε την επειδή σας τηλεφώνησε για να σαςενημερώσει ότι θα αργήσει.

- 61 -

Ως γονείς, θα αναθρέψετε πιο ευτυχισμένα και συνεργάσιμα παιδιά, αν ταανταμείβετε για τις θετικές τους ενέργειες ή επειδή απέφυγαν κάποιεςαρνητικές ενέργειες, αντί να τα τιμωρείτε για «κακή συμπεριφορά». Και αυτό,επειδή απώτερος στόχος σας είναι να διδάξετε στα παιδιά σας πώς νααναπτυξουν μια αίσθηση αυτοπειθαρχίας η οποία θα τα καταστήσει ικανά ναεξελιχθούν ως ανεξάρτητοι, καλά προσαρμοσμένοι, ευτυχισμένοι ενήλικες.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Η θετική ενίσχυση φέρνει θετικά αποτελέσματα - η τιμωρία δημιουργεί

συνήθως μεγαλύτερα προβλήματα».«Είναι προτιμότερο να οδηγείτε τα παιδιά στην πειθαρχία με καλοσύνη και

αγάπη, παρά να τα τιμωρείτε».«Στην καλύτερη περίπτωση, το μόνο που θα καταφέρετε με την τιμωρία είναι

να καταπιέσετε προσωρινά μία ενοχλητική συμπεριφορά».«Είναι καλύτερο να εκπαιδεύουμε, παρά να εκφοβίζουμε».«Οι περισσότεροι άνθρωποι διδάσκονται πολύ καλύτερα από τα

καλοσυνάτα, παρά από τα σκληρά λόγια».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Αντί να τιμωρείτε τους άλλους για τις κακές τους πράξεις, «συλλάβετέ»τους όταν φέρονται καλά και ανταμείψτε τους.

- 62 -

Τοξική Πεποίθηση Νο16Κράτα τα Αισθήματά σου για του Εαυτό σου

Ο Ερλ κρατούσε τις σκέψεις και τα αισθήματά του για του εαυτό τον. Οπατέρας του συνήθιζε να λέει: «Ακόμη και τα ψάρια δεν θα έμπαιναν σεμπελάδες, αν κρατούσαν το στόμα τους κλειστό!» Είχε ανατραφεί με τηνπεποίθηση ότι, αν οι άλλοι άνθρωποι δεν συμφωνούσαν με τις απόψεις ή τααισθήματα του, δεν θα μπορούσαν να τον βλάψουν ή να τον εκμεταλλευτούν.Όμως, ο Ερλ παραπονιόταν με πικρία πως πολύ συχνά ένιωθε «τρομερά μόνος».

- 63 -

Ανάλυση

Ο Ερλ είναι ένας από τους πολλούς εκείνους ανθρώπους, που πιστεύουνότι το να είναι κανείς αινιγματικός αποτελεί δείγμα εξυπνάδας: «Όσο λιγότεραγνωρίζουν οι άλλοι για σένα, τόσο το καλύτερο». Πόσο μεγάλη αναλήθεια!Και, συχνά, πρόκειται για μια αναλήθεια με θλιβερές επιπτώσεις. Δεν μπορείνα υπάρξει αληθινή αγάπη ή πραγματικά στενή φιλία χωρίς προσωπικέςαποκαλύψεις, χωρίς εμπιστοσύνη και εκμυστηρεύσεις. Φυσικά, υπάρχουνπεριπτώσεις όπου είναι πιο συνετό να κρύβει κανείς τα πιο μύχια αισθήματάτου από τους άλλους. Όταν, όμως, κάνουμε τρόπο ζωής μας το να κρύβουμετις αξίες και τα αισθήματά μας, καταλήγουμε να «στεγνώνουμε» συναι-σθηματικά και πνευματικά.

Οι άνθρωποι οι οποίοι κρατούν επιφυλακτική στάση στον γάμο τους, στιςφιλίες και τις άλλες προσωπικές τους επαφές, χάνουν μεγάλο μέρος της χαράςπου νιώθει κανείς όταν μοιράζεται ειλικρινά τα συναισθήματα και τις σκέψειςτου και όταν έχει την αίσθηση ότι ανήκει κάπου. Το μόνο που εξασφαλίζουνστον εαυτό τους, με τη στάση τους αυτή, είναι μια μοναχική και αποκομμένηαπό του υπόλοιπο κόσμο ύπαρξη. Επιπλέον, ένας από τους καλύτερουςτρόπους να φτάσει κανείς στην αυτογνωσία είναι να αποκαλύψει τον εαυτό τουστους άλλους.

Δεν αρνούμαστε ότι η αποκάλυψη του εαυτού μας μπορεί να ενέχεικάποιους κινδύνους. Υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που ίσως αποπειραθούν ναχρησιμοποιήσουν εναντίον σας τις εξομολογήσεις που τους κάνατε. Συνήθως,όμως, είναι εύκολο να διακρίνετε ποιος είναι μαζί σας και σε ποιον δεν πρέπεικαν να απευθύνετε τον λόγο·σε ποιον μπορείτε να αποκαλύψετε τις πιοενδόμυχες σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις σας και ποιος είναι πιθανό νασας προδώσει. Όταν ζείτε κρυμμένος πίσω από μια ψεύτικη πρόσοψη, επειδήίσως κάποιες πληροφορίες χρησιμοποιηθούν εναντίον σας από έναν πιθανόαντίπαλο, τότε έχετε υιοθετήσει μια πολύ ατυχή και παραπλανητική νοοτροπία.Το να στερείστε του πλούτο των στενών σχέσεων που θα σας χαρίσουν αγάπηκαι υποστήριξη, με το να κρύβεστε διαρκώς από τους άλλους, θα σας οδηγήσειστην αποξένωση από του ίδιο σας τον εαυτό.

Πολλοί άνθρωποι διακηρύττουν περήφανα: «Είμαι πολύ κλειστόςάνθρωπος». Τι το αξιοθαύμαστο υπάρχει σε αυτό; Το να είναι κανείς πολύκλειστός μπορεί να είναι εξίσου κακό με το να είναι κανείς πολύ ανοιχτός. Ό-λοι έχουμε συναντήσει φλύαρους ανθρώπους, που μας λένε την ιστορία τηςζωής τους από την πρώτη κιόλας συνάντηση, αποκαλύπτοντας προσωπικέςλεπτομέρειες τις οποίες οι περισσότεροι θα προτιμούσαν να μην ακούσουνκαν. Οι αδιαπέραστες και αδιαφανείς ασπίδες που υψώνουν κάποιοι «πολύκλειστοί άνθρωποι» είναι εξίσου κακές. Ακόμη και στενοί συνεργάτες ήσυγγενείς μπορεί να νιώσουν απομονωμένοι, αποξενωμένοι καιαποκλεισμένοι. Ο Ερλ, όπως και πολλοί σαν αυτόν που επιμένουν ναδιατηρούν αυτήν τη λανθασμένη πεποίθηση, τείνουν να χτίζουν ένα τείχοςγύρω από του εαυτό τους, με τρόπο τόσο αποτελεσματικό, που βιώνουν ένα

- 64 -

είδος απόλυτης απομόνωσης. Είναι ο φόβος, η ντροπή, η ενοχή ή η καχυποψίαπου οδηγούν τους ανθρώπους αυτούς να αποκρύπτουν τα αληθινά τουςαισθήματα από τους οικείους τους;

Αν επιθυμείτε να έχετε σχέσεις οικειότητας με την οικογένεια και τουςφίλους σας, η συμβουλή μας είναι να μιλάτε σε αυτούς για τις ενέργειες σαςκαι να τους εμπιστεύεστε τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας. Να είστεεπιλεκτικοί - δεν χρειάζεται να λέτε τα πάντα σε όλους.

Ξεκινήστε σιγά-σιγά και επιλέξτε εκείνους που αξίζουν την εμπιστοσύνησας. Στη συνέχεια, μπορείτε να διακινδυνεύσετε να ανοιχτείτε περισσότερο καινα αποκαλύψετε του εαυτό σας (επιλεκτικά, βέβαια) - θα δείτε τότε τις σχέσειςσας να γίνονται πιο ικανοποιητικές. Πάρτε την απόφαση να μην κρύβετε τιςειλικρινείς σας απόψεις - χωρίς, φυσικά, να το παρακάνετε.

Δεν είναι υγιές να θάβετε ή να καταπιέζετε τα πραγματικά και πιο βασικάσας αισθήματα. Δεν σας προτείνουμε να τα αποκαλύπτετε όλα σε όλουςανεξαιρέτως. Αυτό που υποστηρίζουμε είναι ότι, αν ανοιχτείτε περισσότεροστα πιο κοντινά σας πρόσωπα, στα οποία έχετε εμπιστοσύνη, δεν θα τομετανιώσετε.

(Σχετική Τοξική Πεποίθηση: No 10 «Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΑ ΕΙΝΑΙΗ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΑΚΤΙΚΗ»)

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Αν παραμένω μυστήριο για τους άλλους, το πιθανότερο είναι ότι θα

αποτελώ αίνιγμα και για του εαυτό μου».«Οι στενές φιλίες βασίζονται στις προσωπικές αποκαλύψεις και στις

πληροφορίες που μοιράζομαι με τους άλλους».«Οι επιλεκτικές αποκαλύψεις δημιουργούν οικειότητα».«Αν οι άνθρωποι με αποδέχονται γι’ αυτό που νομίζουν ότι είμαι, αντί γι'

αυτό που πράγματι είμαι, θα νιώθω ψεύτικος και ανασφαλής».«Οι πολύ κλειστοί άνθρωποι ζουν σε συναισθηματικές φυλακές, που έχουν

δημιουργήσει οι ίδιοι για του εαυτό τους».«Όταν κρύβω διαρκώς τα πραγματικά μου συναισθήματα από τους άλλους,

αποσυνδέομαι από του ίδιο τον εαυτό μου».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Δημιουργήστε εμπιστοσύνη και οικειότητα εκφράζοντας τασυναισθήματά σας.

- 65 -

Τοξική Πεποίθηση Νο17Οι Πρώτες Εντυπώσεις σου για τους Ανθρώπους Ανταποκρίνονται

στον Πραγματικό τους Χαρακτήρα

Ο Ντένις συνάντησε για πρώτη φορά την Κλερ στον γάμο της αδελφής τουκαι ένιωσε μεγάλη έλξη για εκείνη. Μερικές εβδομάδες αργότερα, την κάλεσε σεδείπνο μαζί με δύο άλλα ζευγάρια. Η Κλερ έμεινε τόσο σιωπηλή ολόκληρο τοβράδυ, που ο Ντένις έχασε πλέον κάθε ενδιαφέρον για εκείνη. «Δεν έχει καθόλουπροσωπικότητα», είπε στην αδελφή του Νάνσι. «Είναι απόλυτα βαρετή!» ΗΝάνσι, που γνώριζε πολύ καλά την Κλερ, διαβεβαίωσε τον Ντένις ότι η φίλη τηςήταν συνήθως πολύ ζωντανή και κεφάτη. Ίσως εκείνο το βράδυ η Κλερ ναυπέφερε από κάποια από τις περιστασιακές ελαφριές της ημικρανίες και έτσι ναφερόταν κάπως συγκρατημένα, του είπε η Νάνσι. Ο Ντένις δεν το πίστεψε.Επέμενε να πιστεύει ότι η συμπεριφορά της Κλερ στο δείπνο ήταν ενδεικτική τουχαρακτήρα της.

- 66 -

Ανάλυση

Όταν προβαίνετε σε γενικεύσεις σχετικά με ένα άτομο -όταν φτάνετε σεβιαστικά συμπεράσματα, τα οποία βασίζονται σε περιορισμένη συναναστροφήμαζί του- είναι πολυ πιθανό να έχετε άδικο. «Η Άλις είναι πολυ εγωίστρια»,δήλωσε ο Κένι. «Πώς το ξέρεις;» τον ρώτησε κάποιος. «Να, όταν της ζήτησανα με βοηθήσει με την εργασία μου, αποφάσισε ότι ένας αγώνας τένις ήταν πιοσημαντικός». Είναι αλήθεια ότι η Άλις κάνει μερικές φορές εγωιστικέςεπιλογές, αλλά μόνο μερικές φορές. Τις περισσότερες φορές θα μπορούσε νατην περιγράφει κανείς ως αλτρουίστρια και, στην πραγματικότητα, είναι πολύσυχνά γενναιόδωρη και εξυπηρετική. Ο Κένι νόμιζε ότι είχε καταλάβει τονχαρακτήρα της Άλις, αλλά έκανε λάθος.

Πολλές συμπεριφορές εκδηλώνονται σε συγκεκριμένες καταστάσεις ήαπέναντι σε συγκεκριμένα άτομα. Όταν βρισκόταν κοντά στους γονείς της καισε άλλους συγγενείς, η Τζίνα έδειχνε τάσεις παλιμπαιδισμού, όμως, σε όλες τιςάλλες περιστάσεις ενεργούσε με απόλυτα ώριμο τρόπο. Ο Τομ ήταν γενικάκαλόβολος και καλοδιάθετος, όταν, όμως, βρισκόταν κοντά στον θείο τουΜπιλ, γινόταν σαρκαστικός και έδειχνε άσχημη και επιθετική συμπεριφορά. ΟΤομ συνειδητοποιούσε ότι «ο θείος Μπιλ με κάνει να δείχνω τον χειρότεροεαυτό μου», αλλά ο θείος Μπιλ συμπέραινε εσφαλμένα ότι ο Τομ ήταν ένα«αποκρουστικό άτομο».

Αν πραγματικά επιθυμείτε να συναγάγετε έγκυρα και αξιόπιστασυμπεράσματα για κάποιον, θα πρέπει να παρατηρήσετε ένααντιπροσωπευτικό δείγμα των συμπεριφορών του σε μια ποικιλίαπεριστάσεων. Πριν καταλήξετε ότι «Είναι εγωιστής», «Είναι ντροπαλή»,πρέπει να αναρωτηθείτε «Πόσο εγωιστής, ή πόση ντροπαλή, κάτω από ποιεςσυνθήκες, με ποιον, σε ποιες συγκεκριμένες περιστάσεις;» «Μήπως υπάρχουνφορές που φέρεται πραγματικά μη εγωιστικά;» «Δείχνει ποτέ αυτή η κοπέλαέλλειψη συστολής;» Θα είστε πιο δίκαιος με τους άλλους και με του εαυτόσας, εάν σκέπτεστε και ενεργείτε βάσει αποδείξεων, χωρίς να συνάγετεοριστικά συμπεράσματα προτού να διαθέτετε επαρκή δεδομένα και ξεκάθαραγεγονότα, που θα δικαιολογούν τα συμπεράσματα αυτά.

(Σχετική Τοξική Πεποίθηση: No 36 «ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΝΑΚΑΝΕΙΣ ΛΑΘΟΣ, ΑΝ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙΣ ΤΟ ΕΝΣΤΙΚΤΟ ΣΟΥ»)

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Δεν την γνωρίζω πολύ καλά».«Τον έχω δει μονάχα δυο φορές».«Μπορεί να είχε περάσει μία πραγματικά άσχημη μέρα, όταν τον είδα».«Κανείς δεν είναι ίδιος σε όλες τις περιστάσεις».

- 67 -

«Ξέρω, πράγματι, ολόκληρη την ιστορία;»«Τι άλλο συνέβαινε, όταν την είδα να φέρεται με αυτόν του τρόπο;»«Μήπως υπήρχε κάποιο πρόβλημα, για το οποίο δεν γνώριζα τίποτε;»«Έκανα αρκετές ερωτήσεις, για να ελέγξω την ορθότητα των

συμπερασμάτων μου;»«Είναι προτιμότερο να ψάχνει κανείς για τα γεγονότα, παρά να εξάγει

βιαστικά συμπεράσματα».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Κάθε άτομο είναι ξεχωριστό.δεν ξέρεις πώς «είναι πράγματι» έναςάνθρωπος, αν δεν του έχεις δει σε διάφορες περιστάσεις.

- 68 -

Τοξική Πεποίθηση Νο18Η Έγκριση των Γονιών σου Είναι Εξαιρετικά Σημαντική

Ο Ρότζερ περιγράφει την επίμονη επιδίωξή του για την έγκριση των γονιώντου με του ακόλουθο τρόπο: «Οταν έγινα 35, συνειδητοποίησα ότι σχεδόν όλαόσα είχα κάνει στη ζωή μου είχαν στόχο να ενχαριστήσουν τους γονείς μου, καιειδικά του πατέρα μου. Ήμουν πάντοτε ο αγαπημένος τους γιος και έκανα ό,τιπερνούσε από το χέρι μου -και ακόμη περισσότερα- για να τους κάνωπερήφανους για μένα. Όταν τελείωσα το γυμνάσιο, πήγα σε ένα κολέγιο που είχεδιαλέξει ο πατέρας μου και στη συνέχεια ακολούθησα τις επιθυμίες του καιγράφτηκα σε ένα οικονομικό πανεπιστήμιο. Φτάνοντας τα 30, ήμουνπαντρεμένος με δύο παιδιά και κέρδιζα πολλά χρήματα. Εντούτοις, ένιωθαδυστυχισμένος και, τελικά, αποπειράθηκα να αυτοκτονήσω. Συνειδητοποίησα ότιδεν ζούσα τη δική μου ζωή - απλώς ακολουθούσα το σενάριο που είχε γράψει οπατέρας μου. Είχα παντρευτεί τη Ντόρα επειδή άρεσε στους γονείς μου, όχιεπειδή την αγαπούσα πραγματικά. Έτσι, παρά την έντονη αποδοκιμασία τους,πήρα διαζύγιο, μετακόμισα από την πολιτεία όπου ζούσαμε ως τότε, γράφτηκαστην ιατρική σχολή και ξεκίνησα να ζω τη δική μου ζωή, ακολουθωντας τιςπροσωπικές μου επιλογές».

- 69 -

Ανάλυση

Πολλοί άνθρωποι, νεότεροι και μεγαλύτεροι, πιστεύουν ότι οφείλουν ναεκπληρώσουν τις προσδοκίες που τρέφουν οι γονείς τους γι’ αυτούς, ότι πρέπεινα κερδίσουν την έγκριση των γονιών τους. Όμως, όπως ανακάλυψε ο Ρότζερ,αυτός δεν είναι ένας υγιής τρόπος να ζήσει κανείς τη ζωή του. Αντίθετα,μάλιστα, είναι πολύ καλύτερο να αρνηθεί ασυζητητί να εκπληρώσει τιςπροσδοκίες οποιονδήποτε (όπως, επίσης, είναι εξίσου συνετό να μην επιβάλειτις δικές του προσδοκίες σε άλλους). Οι γονείς σας αντιμετωπίζουν πολλάπράγματα τα οποία δεν τους αρέσουν, αλλά που δεν είναι σε θέση να κάνουνκάτι ούτως ώστε να τα αλλάξουν - μόλυνση, εγκληματικότητα, φόροι,πληθωρισμός. Δεν είναι καθόλου ρεαλιστικό να σκέπτεστε ότι αυτοί ήοποιοσδήποτε άλλος, θα πρέπει να εγκρίνουν οτιδήποτε κάνετε, για του ίδιοακριβώς λόγο που εσείς δεν εγκρίνετε όλες τους τις ενέργειες ή τις στάσεις πουεπιλέγουν να τηρήσουν. Ίσως ο πιο ρεαλιστικός στόχος που μπορεί να θέσεικανείς, να είναι η γονική αποδοχή, και όχι η έγκριση.

Ακόμη και οι γονείς που αγαπούν αληθινά, που λατρεύουν τα ενήλικαπαιδιά τους και επιθυμούν το καλύτερο για εκείνα, βρίσκονται σε λάθος δρόμο,αν περιμένουν από τα παιδιά τους να ζήσουν σύμφωνα με τις ανάγκεςοποιονδήποτε άλλου. Εφόσον ο πατέρας του είχε καταστήσει σαφές πωςπερίμενε από αυτόν να ακολουθήσει την ιατρική, ο Τζόελ κέρδισε τον τίτλοτου διδάκτορα της Ιατρικής από ένα πανεπιστήμιο μεγάλου κύρους. Ωστόσο,αντί να συνεχίσει εκπληρώνοντας το όνειρο του πατέρα του, που ήταν να γίνειχειρούργος και να αμείβεται αδρά, ο Τζόελ αποφάσισε να ασχοληθεί με τηνέρευνα. Έγινε ένας εξαίρετος επιστήμονας και ιατρικός συγγραφέας και ήτανυπεύθυνος ενός από τα μεγαλύτερα ιατρικά εργαστήρια· παρ’ όλα αυτάθεωρούσε του εαυτό του ως «αποτυχημένο στη ζωή», επειδή ο μισθός του ήτανπολύ κατώτερος από αυτά που κέρδιζαν οι πρώην συμμαθητές του από ταιδιωτικά τους ιατρεία. Αν είχε κερδίσει το βραβείο Νόμπελ (στο οποίοπεριλαμβάνεται μία μεγάλη χρηματική αμοιβή), ο πατέρας του θα είχε δώσειτην έγκρισή του. Όμως, δεν κέρδισε το συγκεκριμένο βραβείο και έτσισυνέχισε να νιώθει πως είχε απογοητεύσει του πατέρα του.

Εσείς και οι γονείς σας θα αναπτύξετε μια πολύ καλύτερη σχέση, ότανεκείνοι συνειδητοποιήσουν πως η ζωή σας πρέπει να ακολουθήσει του δρόμοπου εσείς θέλετε, χωρίς επεμβάσεις εκ μέρους τους. Φυσικά, δεν είναι κακό ναζητήσετε καθοδήγηση από τους γονείς σας ή από άλλους ανθρώπους· σε τελικήανάλυση, όμως, πρέπει να κάνετε αυτό που εσείς πιστεύετε καλύτερο. Αν οιγονείς σας αποδοκιμάζουν εσάς ή τον τρόπο που ζείτε, αυτό είναι δική τουςεπιλογή. Εσείς δεν είστε κάποιο νευρόσπαστο, που αυτοί θα του κινούν τανήματα. Σίγουρα, είναι καλύτερο όταν γονείς και παιδιά βλέπουν τα πράγματαμε τον ίδιο τρόπο και όταν η αληθινή αγάπη και ο αμοιβαίος σεβασμόςαποτελούν τη βάση της ενήλικης σχέσης γονέων-παιδιού. Δυστυχώς, αυτή ηαμοιβαιότητα είναι συχνά αδύνατο να επιτευχθεί. Ίσως κάτι τέτοιο να σαςστενοχωρεί, όμως, εσείς πρέπει να συνεχίσετε τη δική σας ζωή. Ίσως χρειαστεί

- 70 -

να ενεργήσετε σε αντίθεση με τις επιθυμίες των γονιών σας, αν θέλετε νανιώσετε ικανοποίηση. Αν ζείτε με σκοπό να τους ευχαριστήσετε, να κερδίσετετην αγάπη και την έγκρισή τους, τότε στην πραγματικότητα δεν ζείτε καν.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Δεν βρέθηκα σε αυτή τη Γη για να εκπληρώσω τις προσδοκίες κανενός».«Θα ζήσω τη δική μου ζωή και όχι τη ζωή κάποιου άλλου».«Θα μάθω να γράφω το δικό μου σενάριο και να ακολουθώ του δικό μου

δρόμο».«Θα προτιμούσα να είχα την έγκριση των γονιών μου, όμως δεν την

χρειάζομαι για να νιώθω ευτυχισμένος».«Δεν υπάρχει λόγος να αναστατώνομαι, αν οι γονείς μου αποδοκιμάζουν

αυτά που κάνω ή αυτό που είμαι».«Είναι προτιμότερο να σέβομαι και να θαυμάζω του εαυτό μου, παρά να

προσπαθώ να ταιριάξω στην εικόνα που κάποιος άλλος έχει σχηματίσει γιαμένα».

Νέα θετική Πεποίθηση

Η γονική έγκριση είναι επιθυμητή, αλλά όχι απαραίτητη, για τηνπροσωπική σας ολοκλήρωση.

- 71 -

Τοξική Πεποίθηση Νο19Η Επιτυχία και τα Χρήματα Οδηγούν στην Ευτυχία

Όσο μπορούσε να θυμηθεί του εαυτό του, ο Πίτερ είχε μοναδικό του στόχοτην απόκτηση χρημάτων. Ακόμη και σαν παιδί, ήταν υλιστής και συνήθιζε ναεφευρίσκει ιδέες, στρατηγικές και συστήματα για να βγάζει κέρδος. Δούλεψεπολύ σκληρά, αποφοίτησε από ένα από τα καλύτερα οικονομικά πανεπιστήμιακαι σύντομα έγινε ιδιοκτήτης μιας επιτυχημένης αλυσίδας καταστημάτων σιδη-ρικών. Συμμετείχε στο διοικητικό συμβούλιο πολλών μεγάλων εταιρειών. ΟΠίτερ αποτελούσε το ζωντανό παράδειγμα του ρητού: «Δούλεψε πολύ σκληράκαι κάνε πολλά λεφτά». Ωστόσο, υπήρχε ένα μεγάλο πρόβλημα. Δεν ένιωθεευτυχισμένος. Στην αναζήτησή του για χρήμαια και αναγνώριση, παρέλειψε νααφιερώσει χρόνο για να καλλιεργήσει στενές σχέσεις με αγαπημένα πρόσωπα.

- 72 -

Ανάλυση

Αν και ο Πίτερ κατάφερε να γνωρίσει τη δόξα και το χρήμα (αλλά όχι τηνευτυχία) που είχε αποφασίσει να αποκτήσει, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι πουδουλεύουν σκληρά μέχρι να πεθάνουν, αλλά δεν κατορθώνουν να πλουτίσουνή να επιτύχουν την αναγνώριση ή κάποια σημαντική κοινωνική θέση. Ταδιάφορα είδη εξάρτησης από τη δουλειά (π.χ. η εργασιομανία) είναι σχεδόν τοίδιο ανθυγιεινά με τις χημικές εξαρτήσεις (π.χ. αλκοολισμός). Πόσοι δεν είναιαυτοί που «τα δίνουν όλα» στη δουλειά τους με σκοπό να συγκεντρώσουναρκετά χρήματα για να απολαύσουν πραγματικά τη ζωή μετά τη σύνταξη,αλλά τελικά πεθαίνουν στο μεταξύ ή είναι πια πολύ άρρωστοι για να δρέψουντα οφέλη τής πολύ σκληρής δουλειάς τους;

Πράγματι, τα εργασιακά επιτεύγματα και οι υλικές ανταμοιβές δεν έχουντη δύναμη να αγοράσουν την ευτυχία. Είναι λογικό να δουλεύει κανείςσκληρά. Λογικό είναι, επίσης, να αγωνίζεται για να κερδίσει αρκετά χρήματαγια τα αναγκαία και, με λίγη καλή τύχη και σύνεση, για μερικές πολυτέλειες.Στην πραγματικότητα, η σκληρή δουλειά μπορεί συχνά να προσφέρει απόμόνη της ικανοποίηση - όπως συμβαίνει όταν οι εργοδότες και οι συνάδελφοιαναγνωρίζουν και εκτιμούν τις προσπάθειες και τα επιτεύγματά σας.Πράγματι, η νοοτροπία του τύπου «τα παρατάμε» δεν αποτελεί αντίδοτο στηντοξική πεποίθηση ότι η επιτυχία και τα χρήματα οδηγούν στην ευτυχία - στηνουσία, δεν είναι παρά το άλλο άκρο. Όμως, αν δεν είστε ένας από αυτούς τουςλίγους τυχερούς ανθρώπους, των οποίων η σταδιοδρομία είναι βαθιά συ-ναρπαστική και γεμάτη νόημα, προσπαθήστε να δείτε τη δουλειά και ταχρήματα ως μέσα για να φτάσετε σε κάποιους στόχους, παρά ως στόχους αφ’εαυτών. Όπως είπε κάποτε ένας φιλόσοφος: «Η μεγαλύτερη ανταμοιβή για τονμόχθο μας δεν είναι όσα κερδίζουμε από αυτόν, αλλά ό,τι γινόμαστε απόαυτόν».

Είναι πολύ πιο πιθανό να νιώσετε πλούσιοι και ικανοποιημένοι αν«επενδύσετε» σε ανθρώπινα «αγαθά» - αν ασχοληθείτε, για παράδειγμα, με τησύσφιξη των οικογενειακών και φιλικών σας σχέσεων, αν δείχνετε αγάπη, ανμοιράζεστε πράγματα με τους άλλους, αν απολαμβάνετε τις απλές χαρές τηςζωής, αντί να συσσωρεύετε πλούτη και υλικά αγαθά, δηλαδή τις εξωτερικέςενδείξεις της «επιτυχίας».

Ένας από τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους που γνωρίζω είναι έναςάντρας που δούλεψε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε ένα μανάβικο.Επειδή η οικογένειά του ήταν πολύ φτωχή για να μπορέσει ο ίδιος να τελειώσειτο γυμνάσιο, ο Τομ αναγκάστηκε να δουλέψει από τα 14 του χρόνια. Δώδεκαχρόνια αργότερα, παντρεύτηκε την Ελοΐζ και έζησε ευτυχισμένος μαζί της.Έμεναν σε ένα μικρό σπίτι, καταφέρνοντας ίσα-ίσα να τα βγάζουν πέρα, καιέκαναν τρία θαυμάσια παιδιά. Ο Τομ έβρισκε πάντοτε αρκετό χρόνο για νααπολαύσει την οικογένειά του, να ασχοληθεί με χόμπι, να συντηρήσει στενέςφιλίες και να διασκεδάσει. Σήμερα, στην ηλικία των 83, ο Τομ αντλεί μεγάληευχαρίστηση από τη σχέση του με τη γυναίκα, τα παιδιά, τα εγγόνια και τα

- 73 -

δισέγγονά του. Αν ο Πίτερ μπορούσε να αλλάξει θέση με του Τομ, θα το έκανετην ίδια κιόλας στιγμή! Οι πλούσιοι και διάσημοι δεν είναι αυτόματα καιευτυχισμένοι.

Κάποιος φίλος μάς διηγήθηκε μια συγκινητική ιστο ρία, που του βοήθησενα συνειδητοποιήσει πόσο σημαντικές ή, καλύτερα, πόσο ανεκτίμητες είναι οιστενές ανθρώπινες σχέσεις. Είχε μεγαλώσει σε μια απίστευτα πλούσιαοικογένεια και ζούσε σε μια πελώρια έπαυλη, που είχε γήπεδο τένις και πισίνατόσο στους εξωτερικούς, όσο και στους εσωτερικούς χώρους. Από τοπαράθυρο της κρεβατοκάμαράς του, κοιτώντας πέρα από τα κάμποσα στρέμ-ματα που τους ανήκαν, μπορούσε να δει κάποια μικρά σπίτια. «Ποιος ζει σεεκείνα τα σπίτια;» ρώτησε. «Φτωχοί άνθρωποι», απάντησε η μητέρα του. Καιτου περιέγραψε κατόπιν πόσο δυστυχισμένα ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι. Όμως,ο φίλος μας ανακάλυψε κάτι ολότελα διαφορετικό: «Όταν ήμουν έξι ή επτάχρονών, απόκτησα ποδήλατο και, για πρώτη φορά, πέρασα μπροστά από τασπίτια των φτωχών ανθρώπων. Ακόυσα γέλια να βγαίνουν από ένα σπίτι καιαναρωτήθηκα τι θα μπορούσε να κάνει αυτούς τους φτωχούς, άτυχουςανθρώπους να γελάνε. Αργότερα, έγινα φίλος με ένα από τα αγόρια πουζούσαν σε εκείνο του δρόμο, παρά τη δυσαρέσκεια που έδειχναν οι γονείς μουγια τη φιλία αυτή. Την πρώτη φορά που έμεινα για φαγητό στο σπίτι του φίλουμου, είδα και ένιωσα την αγάπη που έλειπε από το δικό μας σπίτι. Οι γονείςμου ήταν, κυριολεκτικά, πολύ απασχολημένοι για να δώσουν προσοχή σεοτιδήποτε άλλο πέρα από τα εκατομμύριά τους, ενω η δική του οικογένειαμοιραζόταν μια ιδιαίτερη οικειότητα, που δεν είχα νιώσει ποτέ ως τότε. Αν καιδεν ήμουν παραπάνω από επτά χρονών, συνειδητοποίησα ότι οι σχέσειςαξίζουν πολύ περισσότερο από τα χρήματα».

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Υπάρχουν πολλά περισσότερα στη ζωή από τα χρήματα».«Ο πλούτος δεν αποτελεί εγγύηση για την ευτυχία».«Οι άνθρωποι, που έχουν την αγάπη της οικογένειας και των φίλων τους,

είναι πραγματικά “πλούσιοι”».«Ο εκατομμυριούχος, που δεν δέχεται αληθινή αγάπη και στοργή, είναι

συναισθηματικά φτωχός».«Δούλεψε για να ζήσεις - μη ζεις για να δουλεύεις».«Η πραγματική σου αξία δεν μπορεί να μετρηθεί βάσει του πλούτου σου».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Οι σχέσεις αγάπης οδηγούν στην ευτυχία.

- 74 -

Τοξική Πεποίθηση Νο20Αν Έχεις Γίνει Θύμα, θα Μείνεις για Πάντα Θύμα

Η Κάρολ μπαίνει στον δέκατο χρόνο ψυχανάλυσης. Είχε μια δυστυχισμένηπαιδική ηλικία, που σημαδεύτηκε από την κυριαρχική στάση του πατέρα της καιτο χρόνιο «μαρτύριο» της μητέρας της. Όντας το μοναδικό κορίτσι στηνοικογένεια, ένιωθε ότι οι δύο αδελφοί της δέχονταν αγάπη και σεβασμό από τουςγονείς της, ενώ η ίδια παρέμενε στο περιθώριο, αγνοημένη και παραμελημένη. Ηίδια ισχυρίζεται ότι τα αδέλφια της φέρονταν πολύ σπάνια καλά απέναντι της.«Είναι πολύ πιθανό πως δεν θα ξεπεράσω ποτέ αυτά τα τραύματα», δηλώνει.Είναι 43 ετών.

- 75 -

Ανάλυση

Ψυχολογικά, η ιστορία της ζωής σας και ο γενετικός σας προγραμματισμόςαποτελούν τις βάσεις για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς σας. Οι συνέπειεςτων εμπειριών που δοκιμάσατε ως παιδιά μπορεί να είναι εμφανείς και στηνενήλικη ζωή σας - τείνετε να επαναλαμβάνετε παλιά πρότυπα συμπεριφοράς.Όμως, οι περισσότερες από αυτές τις συνέπειες δεν σας φυλακίζουν στοπαρελθόν, εκτός εάν εσείς τους δίνετε τη δύναμη να το κάνουν καιεξακολουθείτε να στέκεστε σε αυτές.

Η Κάρολ επέτρεψε στο παρελθόν να ασκεί τεράστια δύναμη επάνω της,χωρίς να συνειδητοποιεί ότι το παρελθόν έχει πια περάσει και δεν επιδρά μεμαγικό τρόπο στο παρόν ή το μέλλον της. Ως παιδί, η Κάρολ ήταν ανίκανη νααντιταχθεί στον κάπως αυταρχικό και κακότροπο πατέρα της. Πάνω απότριάντα χρόνια αργότερα, αισθάνεται ακόμα υποχρεωμένη να δείχνειδουλοπρέπεια.

Πολλοί άνθρωποι, που ανατράφηκαν σε σπίτια όπου έλειπε η ευτυχία,συνεχίζουν να αισθάνονται αδύναμοι και να νιώθουν άσχημα. Ηεικοσιτριάχρονη Μπέκι το θέτει ως εξής: «Πώς θα μπορέσω ποτέ να νιώσωκαλά με του εαυτό μου; Στο κάτω-κάτω, είμαι ένα ΕΤΑ!» (Ενήλικο ΤέκνοΑλκοολικού). Επίσης, όσοι ξυλοκοπούνταν επανειλημμένα ή υπήρξαν θύματασεξουαλικής κακοποίησης ως παιδιά, συχνά εγκλωβίζονται στο παρελθόν.

Όμως, οι άνθρωποι μπορούν να αναιρέσουν τις επιζήμιες επιδράσεις τουπαρελθόντος. Ακόμη και στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, τα στοιχεία δείχνουνότι δεν χρειάζεται να παραμένει κανείς θύμα του παρελθόντος, ότι μπορεί ναξαναζήσει ως ακέραιος άνθρωπος, ιδιαίτερα δε όταν λαμβάνει την κατάλληληεπαγγελματική βοήθεια. Πολλές συνήθειες και συναισθήματα ίσως είναιδύσκολο να ξεπεραστουν - δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο. Πάντοτε υπάρχειελπίδα.

Αν, όπως η Κάρολ, δεν αμφισβητείτε κάποιες λανθασμένες πεποιθήσειςκαι, αντίθετα, τις αποδέχεστε ως αληθινές για εσάς, δεν θα μπορέσετε νααπελευθερωθείτε από το επώδυνο παρελθόν. Πρέπει να μάθετε, εδώ και τώρα,νέες τακτικές για την επίλυση των προβλημάτων σας, ώστε να αμφισβητήσετετις παλιές «αλήθειες» και πεποιθήσεις.

Το πιθανότερο είναι πως, αν συνήθιζαν να σας υποβιβάζουν όταν ήσαστανπαιδί, ο εγκέφαλος σας έχει καταγράψει όλες εκείνες τις ταπεινώσεις και τις«ξαναπαίζει» συχνά. Κατά συνέπεια, αυτός ο αρνητικός «εσωτερικός λόγος»έχει προκαλέσει, ως επί το πλείστον, πολλά αρνητικά συναισθήματα. 'Οταναλλάξετε του εσωτερικό σας λόγο από αρνητικό σε θετικό, θα βοηθηθείτεπραγματικά να μετατρέψετε τα αρνητικά σας συναισθήματα σε θετικά.Πράγματι, μία από τις αποτελεσματικότερες μορφές ψυχοθεραπείας, ηγνωστική θεραπεία, βασίζεται κατά μεγάλο ποσοστό στην ισχυρή επίδρασηπου προκαλεί η τροποποίηση όσων λέμε στον εαυτό μας. Αν λέτε στον εαυτόσας αρκετά συχνά ότι θα αποτύχετε, τότε υπάρχει πιθανότητα να αποτύχετε ή,

- 76 -

τουλάχιστον, να νιώσετε ανεπαρκείς, πριν ακόμη προσπαθήσετε οτιδήποτε.Αν, όμως, λέτε στον εαυτό σας ότι θα επιτύχετε, θα βελτιώσετε δραστικά τιςπιθανότητές σας να το καταφέρετε. Απλοϊκό; Ίσως. Όμως, οι θετικές δηλώσειςέχουν τη δύναμη να δημιουργούν θετικά συναισθήματα, ειδικά μάλιστα ότανσυνδυάζονται με ηθελημένες προσπάθειες να δράσετε σε συμφωνία με τιςεπιθυμίες σας.

Σας δίνουμε εδώ μία τεχνική για να τροποποιήσετε τον αρνητικόεσωτερικό σας λόγο. Αρχικά, θα συντάξετε έναν κατάλογο με κάθεταπεινωτική παρατήρηση που θυμάστε να σας έχουν απευθύνει στη ζωή σας.Ύστερα, θα πάρετε αυτά τα αρνητικά σχόλια, ένα προς ένα, και θα εξετάσετετην ακρίβειά τους. Δείτε αν, όντως, στηρίζονται σε πραγματικά γεγονότα. Ηάσκηση αυτή απαιτεί λίγο χρόνο και προσπάθεια, εφόσον η επανειλημμένηεξέταση και η αμφισβήτηση θα σας οδηγήσουν τελικά στην αλλαγή. Ακόμηκαι αν στο παρελθόν έχετε κάνει κάποια ανόητα ή επιβλαβή πράγματα, αυτάδεν σας κάνουν ένα ανόητο ή επιζήμιο άτομο. “Συλλάβετε” του εαυτό σας τιςστιγμές εκείνες, που αυτοχαρακτηρίζεστε με κάποιες αρνητικές παρατηρήσειςσαν τις ακόλουθες: «Είμαι μια αποτυχία σε ό,τι και να κάνω». «Γιατί να μπωστον κόπο; Αφού δεν κάνω τίποτα σωστά». «Είμαι εντελώς ηλίθιος». «Είμαιαπόλυτα ανίκανος». «Δεν μου αξίζει να είμαι ευτυχισμένος». Αντικαταστήστεαυτές τις ταπεινωτικές φράσεις ξανά και ξανά με θετικές δηλώσεις: «Είμαιαρκετά έξυπνος». «Τα καταφέρνω αρκετά καλά». «Είμαι καλός πωλητής».«Μπορώ να είμαι ενδιαφέρων και πολύ διασκεδαστικός». «Ελπίζω να κερδίσωμια αύξηση, αλλά, και αν αυτό δεν συμβεί, θα το ξεπεράσω». Προσπαθήστε ναείναι οι θετικές σας δηλώσεις ρεαλιστικές -δεν ωφελεί να πείτε ψέματα στονεαυτό σας- αλλά αποφύγετε τις παρατηρήσεις που εμπεριέχουν κριτική καισυγκεντρωθείτε περισσότερο στις θετικές σας πλευρές.

Πέρα από την αντίδραση στον αρνητικό εσωτερικό σας λόγο, επιδοθείτεενεργά στην καταπολέμηση της πεποίθησης ότι είστε για πάντα εγκλωβισμένοςαπό το παρελθόν σας. Μια αποτελεσματική τεχνική είναι να σκεφτείτε κάποιεςσυγκεκριμένες παιδικές εμπειρίες που σας είχαν κάνει να νιώσετεδυστυχισμένος, ενόσω βρίσκεστε σε κατάσταση βαθιάς χαλάρωσης και,ταυτόχρονα, να επαναλαμβάνετε μια δήλωση σαν την ακόλουθη: «Αυτό ανήκειστην ιστορία. Έχει περάσει εδώ και πολύ καιρό. Τώρα πια είμαι ενήλικος».Μπορείτε, επίσης, να δοκιμάσετε την εφαρμογή τεχνικών οραματισμού. Δείτε,με τα μάτια της φαντασίας σας, κάποια επώδυνα περιστατικά από την παιδικήσας ηλικία και δείτε -για παράδειγμα- τους ανθρώπους εκείνους, που σαςπλήγωσαν, να συρρικνώνονται στο μέγεθος ενός μυρμηγκιού. Με τη σταθερήεπανάληψη, οι ασκήσεις αυτές ίσως καταφέρουν να εξαλείψουν του πόνο τωντραυμάτων του παρελθόντος. Πολλοί άνθρωποι έχουν αναφέρει ότι, μετά τηνεφαρμογή τους, ένιωσαν τελικά μεγαλύτερη δύναμη.

Η μελλοντική σας συμπεριφορά θα βασιστεί στις σημερινές σας πράξεις.Αυτό που κάνετε σήμερα, θα γίνει το αυριανό σας παρελθόν. Έτσι, οσυνδυασμός της αποφασιστικότητας με την οποία θα αναθεωρήσετε τη στάσησας, των τεχνικών οραματισμού και των νέων, αποτελεσματικών τρόπωνδράσης (π.χ., να πιέσετε του εαυτό σας να φερθεί ως ένας θετικός ενήλικος,

- 77 -

ακόμη και αν νιώθετε τα γόνατά σας να τρέμουν) μπορεί να σας απελευθε-ρώσει από την αγωνία του παρελθόντος. Αν, με του καιρό, τροποποιείτεσταθερά και με συνέπεια του αρνητικό εσωτερικό σας λόγο, μετατρέποντάςτου σε θετικές δηλώσεις για του εαυτό σας, και αν ασκηθείτε στο να δράτεθετικά, ετούτος ο νέος τρόπος σκέψης και δράσης θα καταστεί βασικό μέροςτης προσωπικότητάς σας. Κατά την εξέλιξη αυτής της διαδικασίας, θαμετατρέψετε τις ήττες του παρελθόντος σε ικανοποίηση, τόσο σε σχέση με τοπαρόν, όσο και σε ό,τι αφορά το μέλλον.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Το παρελθόν έχει φύγει πια - μπορώ να το αφήσω πίσω μου και αυτό

ακριβώς θα κάνω».«Είμαι ενήλικος τώρα, δεν είμαι ένα φοβισμένο παιδί».«Τα τραύματα του παρελθόντος δεν θα με στοιχειώνουν για πάντα».«Δεν θα παραμένω χωρίς λόγο σε εκείνα που συνέβη σαν κάποτε. Αντίθετα,

θα εστιάσω την προσοχή μου σε αυτά που συμβαίνουν τώρα και σε εκείνα πουμπορούν να γίνουν».

«Θα ενεργώ ως θετικός ενήλικος, ακόμη και αν μερικές φορές νιώθω σανφοβισμένο παιδί».

«Αν συλλάβω του εαυτό μου να μου απευθύνει ταπεινωτικά σχόλια, θαδιατυπώσω και πάλι αυτά που λέω, αντικαθιστώντας τους αρνητικούς όρους μεθετικούς».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Μπορείτε να απελευθερωθείτε από τα τραύματα του παρελθόντος.

- 78 -

Τοξική Πεποίθηση Νο21Να Είσαι Μετριόφρων - Μην Κολακεύεις του Εαυτό σου

Ο Τζιμ ήταν ένας εξαιρετικά έξυπνος, ικανός και ταλαντούχος νεαρόςβοηθός ερευνητή, που θεωρούσε χυδαίο και άξεστο να διατυμπανίζει κανείς τιςικανότητες του. Συνεπώς, φερόταν με τόση αυτοσυγκράτηση στις διάφορεςκοινωνικές του επαφές, παραμένοντας στο περιθώριο, ώστε οι άλλοι θεωρούσανότι του έλειπε η αυτοπεποίθηση. Στη δουλειά του, παρέλειπε τόσο να προβάλειτου εαντό του, ώστε άλλοι συνάδελφοι, πολύ λιγότερο ικανοί από αυτόν, τονξεπερνούσαν στις προαγωγές. στην προσωπική του ζωή, του έλειπε ηαυτοπεποίθηση για να προσεγγίσει τις γυναίκες που του έλκυαν, και παρέμενετόσο μόνος, ώστε αναζήτησε τελικά βοήθεια στην ψυχοθεραπεία.

- 79 -

Ανάλυση

Ο τρόπος με του οποίο παρουσιάζετε και «συσκευάζετε» του εαυτό σαςέχει αφάνταστη επίδραση στον τρόπο, με τον οποίο σας αντιλαμβάνονται οιάλλοι. Κάθε άκρο, είτε πρόκειται για υπερβάλλουσα μετριοφροσύνη είτε για ά-κρατη μεγαλορρημοσύνη, αποδεικνύεται συνήθως καταστροφικό. Η ψεύτικημετριοφροσύνη συχνά προκαλεί στους άλλους συναισθήματα πικρίας και,όπως πολύ επώδυνα ανακάλυψε ο Τζιμ, οδηγεί σε απομόνωση και μοναξιά.

'Οταν ο Σαμ ρώτησε του Νεντ αν ήταν καλός παίκτης στο τένις, ο Νενταπάντησε: «Είμαι μάλλον μέτριος». Στην πραγματικότητα, ο Νεντ ήταν πολύκαλός παίκτης και είχε νικήσει σε αρκετά τουρνουά. Όταν ο Νεντ έβγαλε εκτόςμάχης τον Σαμ, αυτός συμπέρανε ότι ο αντίπαλός του τού είχε πει ψέματα γιανα τον εξευτελίσει. Το μόνο που χρειαζόταν να πει ο Νεντ ήταν ότι ήτανπράγματι καλός παίκτης. Αυτό δεν δείχνει έλλειψη μετριοφροσύνης. Αςσυγκρίνουμε την παραπάνω δήλωση με την αμέσως επόμενη: «Αστειεύεσαι;Είμαι φανταστικός παίκτης. Όταν σερβίρω, η ταχύτητα της μπάλας φτάνεισυνήθως τα 100 μίλια την ώρα. Είμαι ανίκητος πρωταθλητής σε τρειςκατηγορίες και, ίσως, ο καλύτερος σε αυτήν την Πολιτεία». Αυτή η δήλωση θαήταν πράγματι επιθετική - εκτός εάν αστειευόταν. Όλοι έχουμεσυνειδητοποιήσει ότι οι κομπασμοί και η επίδειξη αποτελούν ενδείξεις ανα-σφάλειας και ότι οι περισσότεροι άνθρωποι απωθούνται από αυτό το είδοςσυμπεριφοράς. Επειδή η σκέψη πολλών ανθρώπων λειτουργεί διχοτομικά,αυτοί θα υποθέσουν ότι κάποιος είναι είτε μετριόφρων είτε αλαζόνας.

Και, εφόσον πολυ σωστά θεωρουν ότι ο κομπασμός και η επίδειξηαποτελούν κακόγουστο δείγμα συμπεριφοράς, θα συμπεράνουν ότι ηυπερβολική μετριοφροσύνη είναι η καλύτερη επιλογή τους.

Υπάρχει, όμως, και μέσος όρος. Είναι καλύτερο να είστε ειλικρινής όπουχρειάζεται - να παραδέχεστε ανοιχτά τα δυνατά σας σημεία, χωρίς να ταεπιδεικνύετε. Δεν είναι ανάγκη να κρύβετε τα ταλέντα σας ούτε να καυχιέστεασύστολα γι’ αυτά. Αναγνωρίστε τις ικανότητές σας, αντί να τιςελαχιστοποιείτε ή να τις αρνείστε. Με αυτόν του τρόπο, θα αποφύγετε τιςπαρεξηγήσεις και την άσκοπη απόρριψη, ενώ παράλληλα μπορεί να κερδίσετεαναγνώριση και ανταμοιβή.

Αν η ψεύτικη μετριοφροσύνη σάς έχει κάνει να προβάλλετε μία εικόνα τουεαυτού σας που είναι κατώτερη της πραγματικότητας, μην εκπλαγείτε ανπερνάτε απαρατήρητος και/ή σας αγνοούν στην εργασία σας, όταν έρχεται ηώρα για κάποια ανταμοιβή ή προαγωγή. Αν υπάρχουν κάποια πράγματα πουκάνετε καλά ή αν διαθέτετε κάποιον βαθμό γνώσεων ή εξειδίκευσης, σας συμ-βουλεύουμε να γνωστοποιήσετε τα ταλέντα και τις ικανότητές σας. Ηυπερβολική μετριοφροσύνη δεν θα σας αφήσει να προχωρήσετε στη ζωή σας,όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη ματαιοδοξία, την αλαζονεία ή την υπε-ροψία. Απλώς δηλώστε ποιος είστε και ποιες είναι οι ικανότητές σας, χωρίς να

- 80 -

γίνεστε επιδεικτικοί ή να μεγαλοποιείτε τα πράγματα, αλλά αποκαλύπτονταςκαι προβάλλοντας με τον κατάλληλο τρόπο τις ικανότητές σας.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Υπάρχει μέση οδός μεταξύ της υπερβάλλουσας επίδειξης και της

υπερβολικής μετριοφροσύνης».«Το να δηλώνω ανοιχτά τις δυνατότητες και τις ικανότητές μου δεν είναι το

ίδιο με το να διατυμπανίζω ότι είμαι κάτι ξεχωριστό».«Η ψεύτικη μετριοφροσύνη αποτελεί ανειλικρίνεια και μπορεί να έχει

αρνητικά αποτελέσματα».«Είναι, συνήθως, καλύτερο να δηλώνω τις ικανότητές μου, χωρίς να κάνω

επίδειξη».«Αν είμαι καλός σε κάτι και το λέω, είμαι απλώς ειλικρινής· όχι εγωιστής».

Νέα Θετική ΠεποίθησηΔηλώστε ανοιχτά και ειλικρινά τα δυνατά σας σημεία και τις

ικανότητες σας.

- 81 -

Τοξική Πεποίθηση Νο22Η Κριτική Είναι ένας Καλός Τρόπος να Διορθώσουν οι Άνθρωποι τα

Λάθη τους

Ο Χάουαρντ παραδεχόταν με άνεση ότι ήταν «πολύ επικριτικός». Ήτανιδιοκτήτης μιας εταιρείας έρευνας αγοράς και, σε διάστημα ενός έτους, είχεπροσλάβει οκτώ γραμματείς για την ίδια θέση - οι περισσότερες παραιτούνταναπό του πρώτο μήνα. Επίσης, είχε τρεις αποτυχημένους γάμους στο παθητικότου, ενώ δεν είχε στενούς φίλους. Ο Χάουαρντ έβλεπε τον εαυτό του ως έναν«αξιοπρεπή λογικό τύπο με υψηλές απαιτήσεις». Δεν μπορούσε να καταλάβειγιατί όλοι αυτοί που συναντούσε αποδεικνύονταν τελικά τόσο ευαίσθητοι. «Πώςμπορεί να μάθει ένας άνθρωπος, αν δεν του ασκήσεις ενεργά κριτική;» ρωτούσε.

- 82 -

ΑνάλυσηΤο να μαθαίνει κανείς από τα λάθη του αποτελεί τη βάση της εκπαίδευσης

και της ανάπτυξης. Τα σχόλια των άλλων μπορούν να μας οδηγήσουν στησωστή κατεύθυνση. Ο κίνδυνος έγκειται στη γενίκευση, όταν σχολιάζουμεαρνητικά τα χαρακτηριστικά και την προσωπικότητα των ανθρώπων. Το «είσαιηλίθιος!» είναι ένα είδος κριτικής που δεν μπορεί παρά να προκαλέσειαποξένωση. Συνήθως, είναι πιο επιζήμιο να κριτικάρουμε τα πρόσωπα, παράνα σχολιάζουμε τις συγκεκριμένες πράξεις τους.

Η κριτική προς κάποιο άτομο (αντί της διόρθωσης μιας συγκεκριμένηςπράξης του) προκαλεί, τις περισσότερες φορές, ρήξη στις σχέσεις. Η κριτικήβλάπτει την αυτοεκτίμηση, υποτιμά τον αποδέκτη της, οδηγεί στην υιοθέτησηαμυντικής στάσης, προκαλεί πικρία, εστιάζει στις δυσκολίες παρά στη λύσητους και δημιουργεί μάλλον, παρά επιλύει τις διαμάχες.

'Οταν ταπεινώνουμε κάποιον, όταν καταφεύγουμε στην περιφρόνηση, τηνκοροϊδία, τη γελοιοποίηση ή τον εμπαιγμό στο όνομα της «εποικοδομητικήςκριτικής», είναι επόμενο πως θα δημιουργήσουμε προβλήματα. Στουςπερισσότερους ανθρώπους δεν αρέσει να τους υποδεικνύουν τι να κάνουν ήποιο είναι το πρόβλημά τους. Οι επικριτικοί γονείς ανατρέφουν συνήθωςνευρωτικά παιδιά - βγάζουν χρήματα για να δίνουν στους ψυχιάτρους. Οι ε-πικριτικοί σύζυγοι δημιουργούν μνησικακία - βγάζουν χρήματα για τουςδικηγόρους διαζυγίων.

Σχην καθημερινή ζωή, θα συναντήσετε, αναπόφευκτα, καταστάσεις καιγεγονότα που θα σας δυσαρεστήσουν. Οι άνθρωποι κάνουν λάθη. Υπάρχουνφορές που ενερ- γουν απερίσκεπτα ή εγωιστικά, ξεχνούν κάποια πράγματα καιδεν δρουν πάντοτε με του τρόπο που εσείς θα επιθυμούσατε. Τις φορές αυτές,ίσως νιώσετε την παρόρμηση να σχολιάσετε, να προσφέρετε συμβουλές, ναεπισημάνετε τα λάθη τους. Αν, την ώρα που κάνετε κάτι τέτοιο, γίνετεσκληρός ή επικριτικός, αν καταφεύγετε στον σαρκασμό ή τη γελοιοποίηση, τοπιθανότερο είναι ότι θα καταφέρνετε μονάχα να τους προσβάλλετε.

Οι επικριτικές παρατηρήσεις πρέπει να διατυπώνονται με προσοχή και ναπαρουσιάζονται με ευαισθησία, αλλιως όχι μόνο δεν θα λύσουν κάποιοπρόβλημα, αλλά και θα το επιδεινώσουν. Όταν γεννάται μία διαμάχη, αντί ναεπικρίνετε αυτόν που σας προσέβαλε, αναζητήστε λύση - ψάξτε κάποιεςτακτικές που θα λύσουν το συγκεκριμένο πρόβλημα.

Να ένα παράδειγμα, που θα διευκρινίσει καλύτερα αυτό που εννοούμε:Ο Άαρον εκνευριζόταν φοβερά κάθε φορά που η Μέλανι, η

δεκαεπτάχρονη κόρη του, ξεχνούσε να ενεργοποιήσει του αντικλεπτικόσυναγερμό φεύγοντας από το σπίτι. Ο Άαρον και η γυναίκα του έφευγαν κάθεμέρα στις 7:00 το πρωί, ενω η Μέλανι γύρω στις 8:00. Παρόλο που, δύο μήνεςνωρίτερα, είχε ήδη γίνει μια διάρρηξη, με αποτέλεσμα να χαθούν κάποιατιμαλφή, η Μέλανι βιαζόταν τόσο πολύ να προλάβει το λεωφορείο των 8:15,που ορμούσε έξω από το σπίτι, για να θυμηθεί πολύ αργότερα ότι είχε ξεχάσει

- 83 -

να ενεργοποιήσει του συναγερμό. «Αυτό με τρελαίνει!» εξομολογήθηκε οΆαρον στη γυναίκα του, που ένιωθε το ίδιο.

Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που μπορεί να δώσει κάποιος σε αυτούςτους γονείς - να επικρίνουν την κόρη τους, να την αποκαλέοουν χαζή,ξεχασιάρα, ξεμυαλισμένη, εγωκεντρική και ανεύθυνη; Μήπως πρέπει να τηνκατηγορήσουν ότι το έκανε επίτηδες, για να τους ενοχλήσει; Θα κάνουν κάτικαλό αν απειλήσουν να την περιορίσουν στο σπίτι ή αν αρνηθούν να τηςδώσουν χαρτζιλίκι, στην περίπτωση που θα ξεχάσει και πάλι να ενεργοποιήσειτου συναγερμό; Έτσι όπως το βλέπουμε εμείς, κάθε μία από αυτές τις «λύσεις»μάλλον θα εντείνει το πρόβλημα και θα δημιουργήσει επιπρόσθετες δυσκολίες.

Ο Άαρον είχε τη σύνεση να ρωτήσει τη Μέλανι αν συμφωνούσε ότι ήταναπαραίτητο να ανάβει του αντικλεπτικό συναγερμό όποτε το σπίτι έμενε άδειο.(Μια αρνητική απάντηση θα γινόταν αφορμή για περαιτέρω συζήτηση σχετικάμε το θέμα και ίσως εξηγούσε την άρνησή της να ασχοληθεί με τονσυναγερμό.) Εκείνη συμφώνησε πως ήταν μια σημαντική κίνηση, όμωςδήλωσε ότι συχνά ήταν απασχολημένη με άλλα θέματα και αφηρημένη ταπρωινά. Η λύση που έδωσε ο Άαρον ήταν απλή, αλλά αποτελεσματική. Αφούεξακρίβωσε ότι η Μέλανι έφευγε κάθε μέρα από την πλαϊνή πόρτα, κόλλησεμια επιγραφή με έντονα κόκκινα γράμματα -ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΜΜΕΝΟΣ Ο ΣΥ-ΝΑΓΕΡΜΟΣ;- σε κοινή θέα, πάνω από το πόμολο της πόρτας. Η επιγραφήαυτή έλυσε το πρόβλημα.

Είναι αδύνατο να αποφύγετε εντελώς τις καταστάσεις όπου κάποιος λέει ήκάνει κάτι που σας δυσαρεστεί. Αν επιθυμείτε μια εποικοδομητική λύση,πρέπει να είστε προσεκτικοί με αυτά που λέτε και ακόμη πιο προσεκτικοί σεσχέση με του τρόπο που τα λέτε. Συγκρίνετε αυτές τις δύο δηλώσεις: 1) «Είσαιεγωιστής». 2) «Νομίζω πως θα ήταν ωραίο να μοιραστείς το κέικ σου με τουΤόμι». Προσέξατε πώς η δεύτερη δήλωση εμπεριέχει λιγότερους επικριτικούςτόνους; Επιπλέον, προτείνει μια διέξοδο για επανορθωτική δράση.

Η βασική συνταγή είναι να ζητήσετε μια αλλαγή στη συμπεριφορά, παράνα επιτεθείτε στον άνθρωπο. Έτσι, η φράση «Μισώ του τρόπο που ουρλιάζειςστα παιδιά», μπορεί να αντικατασταθεί με τη φράση: «Θα προτιμούσα στομέλλον να μη φωνάζεις στα παιδιά». Μια παρατήρηση, όπως «Ποιος νομίζειςπως είμαι, ο υπηρέτης ή ο σκλάβος σου;» είναι προτιμότερο να μεταβληθεί σε:«Θα το εκτιμούσα ιδιαίτερα, αν καθάριζες και ξέπλενες το πιάτο σου μετά τοφαγητό και το έβαζες στο πλυντήριο πιάτων». Όταν αναπτύξετε τη συνήθειανα σχολιάζετε συνήθειες ή συμπεριφορές τις οποίες θα θέλατε να δείτε νααλλάζουν στο μέλλον, αντί να επιτίθεστε κατευθείαν στον άνθρωπο, είναι πολυπιθανό ότι θα ωφεληθείτε και οι δυο.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Πριν διορθώσω κάποιον, πρέπει να σταθώ και να σκεφτώ ποιος είναι ο

καλύτερος τρόπος να το κάνω».

- 84 -

«Οι περιφρονητικές, κοροϊδευτικές, σαρκαστικές και χλευαστικέςπαρατηρήσεις είναι το αντίθετο της εποικοδομητικής κριτικής».

«Είναι καλύτερο να ζητήσετε μια αλλαγή στη συμπεριφορά ενός ατόμου,παρά να επικρίνετε το ίδιο το άτομο».

«Αν ήμουν στη θέση του άλλου, πώς θα ήθελα να μου μιλήσει κάποιος;»

Νέα Θετική Πεποίθηση

Συγκεντρώστε την προσοχή σας στην επίλυση ενός προβλήματος, όχιστην κριτική σφαλμάτων που ανήκουν στο παρελθόν.

- 85 -

Τοξική Πεποίθηση Νο23Μην Είσαι Εγωιστής - Να Βάζεις Πρώτους τους Άλλους

Η Ντόρις πίστευε ότι οι έντιμοι, αξιοπρεπείς άνθρωποι, αυτοί πουνοιάζονται για τους άλλους, δεν βάζουν πρώτες τις δικές τους ανάγκες, πριν απότις ανάγκες των άλλων, και ειδικά όταν πρόκειται για τα αγαπημένα τουςπρόσωπα. Πίστευε ότι μονάχα οι εγωιστές, που δεν ενδιαφέρονται για τααισθήματα και τις επιθυμίες των άλλων, θα έδιναν προτεραιότητα στις δικές τουςανάγκες. Ωστόσο, ένιωθε συχνά ότι οι συγγενείς και οι φίλοι της τηνεκμεταλλεύονταν άδικα και δεν ξεπλήρωναν έμπρακτα την καλοσύνη της. Μέσατης, αισθανόταν συχνά πικρία, όμως δεν εξέφραζε ποτέ τα συναισθήματά της.Πολλοί φίλοι της τη θεωρούσαν «λιγάκι μάρτυρα».

- 86 -

Ανάλυση

Η Ντόρις δεν καταλάβαινε την τεράστια απόσταση που χωρίζει τονεγωισμό (να ικανοποιεί τις δικές της ανάγκες εις βάρος των άλλων) από τοφωτισμένο ενδιαφέρον για του εαυτό της (να φροντίζει του εαυτό της, αλλά όχιεις βάρος των άλλων). Μακροπρόθεσμα, τα δικά της ενδιαφέροντα θαεξυπηρετηθούν καλύτερα όταν λάβει υπόψη της τις ανάγκες των άλλων καισκεφτεί εκείνους που θα επωφεληθούν από το γεγονός πως θα φροντίσει τονεαυτό της.

Υπάρχουν τρεις πιθανές προσεγγίσεις: 1. Να σκέφτεστε πρώτα και πάνωαπό όλους του εαυτό σας και, αν χρειαστεί, να πατάτε πάνω στους άλλους, γιανα πετύχετε αυτό που θέλετε. (Αυτοί που ενεργούν με τέτοιο τρόπο, συχνάκαταλήγουν να έχουν σοβαρά προβλήματα.) 2. Να βάζετε πάντοτε τους άλλουςπάνω από του εαυτό σας. (Ένας τέτοιος βαθμός αλτρουιομού έχει εξίσου ατυχήαποτελέσματα.) 3. Να νοιάζεστε για του εαυτό σας, αλλά να λαμβάνετε υπόψησας και τους άλλους. (Αυτή είναι, σαφέστατα, η καλύτερη εναλλακτική λύση.)Θα είστε εντάξει στις υποχρεώσεις σας απέναντι στους άλλους, αλλά καιέτοιμοι να υπερασπιστείτε, να επιδιώξετε ή να προωθήσετε αυτά που πιστεύετεότι, λογικά, αποτελούν δικαίωμά σας.

Σχετική με τις παραπάνω δηλώσεις είναι η πεποίθηση ότι είναι καλύτερανα δίνουμε παρά να παίρνουμε. Γιατί; Αυτή η λανθασμένη ιδέα έχει οδηγήσειπολλούς ανθρωπους να μη γνωρίζουν πώς να δεχτούν κάτι από τους άλλους.Συχνά, μπορεί κάποιο πρόσωπο να αντλεί ευχαρίστηση δίνοντάς σας κάτι ήκάνοντας κάτι για εσάς, αν όμως εσείς είστε επιφυλακτικοί ή απρόθυμοι να τοδεχτείτε, εκείνος που δίνει μπορεί να νιώσει ότι τον απορρίπτετε. Το θέμα είναιπως δεν είναι προτιμότερο ούτε να δώσετε ούτε να πάρετε. Καλύτερο από όλαείναι να δίνετε και να παίρνετε.

Δεν αρνούμαστε ότι μια ζωή αφιερωμένη στην υπηρεσία των άλλωνμπορεί να είναι κάτι πολύ καλό. Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε είναι ότι ηφροντίδα για του εαυτό σας σάς βοηθά να παραμένετε ικανοί να δίνετε στουςάλλους. Υποβιβάζοντας τόσο πολύ του εαυτό σας, θα κατορθώσετε μονάχα νακάνετε αυτούς που εξυπηρετείτε να νιώσουν άβολα. Πράγματι, αν «σβήνετε»τόσο πολύ του εαυτό σας, αν αρνείστε ολοκληρωτικά τον εαυτό σας, ίσωςπολλοί φτάσουν στο σημείο να σας περιφρονήσουν κιόλας. Όλοισυμφωνούσαν, για παράδειγμα, ότι η Άννι ήταν εξαιρετικά ευγενής καικαλοπροαίρετη, ωστόσο πολλοί έβρισκαν ενοχλητική την τόση αφοσίωσή τηςστη φιλανθρωπία. Έκανε διαρκώς πράγματα για τους άλλους, χωρίς να περι-μένει τίποτα σε αντάλλαγμα. Κάποιος στον οποίο η Άννι είχε φανεί ιδιαίτεραεξυπηρετική σχολίασε: «Έχει πολύ καλή ψυχή, αλλά γίνεται πραγματικόφόρτωμα!» Κάποιος άλλος υπερθεμάτισε: «Είναι ένας άγγελος - εύχομαι ναβγάλει φτερά και να πετάξει μακριά».

Η Άννι δεν επέτρεπε τη συναλλαγή. Δεν ήθελε τίποτε άλλο, παρά να δίνειστους άλλους, να τους υπηρετεί και να κάνει πράγματα γι’ αυτούς. Όποτε τη

- 87 -

ρωτούσε κανείς: «Πώς μπορώ να σου το ξεπληρώσω; Τι μπορω να κάνω γιασένα σε αντάλλαγμα;» εκείνη αποκρινόταν: «Δεν θέλω τίποτα σεαντάλλαγμα». Στους περισσότερους ανθρώπους δεν αρέσει να αισθάνονταιυποχρεωμένοι. Αν η Άννι είχε απαντήσει: «Μπορείς να κάνεις μια δωρεά στοαγαπημένο μου φιλανθρωπικό ίδρυμα» ή «Θα σε πείραζε να αφιερώσεις μιαωρα κάποια μέρα την επόμενη εβδομάδα σε κάποιο από τα συσσίτιά μας;»είναι πολύ πιθανό ότι οι άνθρωποι θα έφευγαν νιώθοντας ευγνωμοσύνημάλλον, παρά μνησικακία και θυμό για τις εξαιρετικά καλές της προθέσεις.

Συχνά υποστηρίζουν ότι η υποτιθέμενη αρετή η οποία συνίσταται στο ναβάζεις πάντοτε πρώτους τους άλλους, να γυρνάς διαρκώς και το άλλο μάγουλο,υπαγορεύεται από το πασίγνωστο ρητό: «Οι πράοι θα κληρονομήσουν τη γη».Ένας σεβάσμιος ιερωμένος μας επισήμανε πριν λίγα χρόνια ότι το ρητό αυτό,όπως εξάλλου και η περιγραφή του Ιησού Χριστού ως «πράου και μειλίχιου»,είναι αρκετά λανθασμένα και έχουν φτάσει ως εμάς μέσα από μια κακήμετάφραση. Όπως μας εξήγησε ο ιερωμένος, η έκφραση «πράος και μειλίχιος»φέρνει συνήθως στον νου την εικόνα ενός ανθρώπου χωρίς ουσιαστικήοντότητα, κάποιον που αφήνει τα σκυλιά να κοιμούνται, που δεν πειράζει ούτεμύγα και αποφεύγει τις φασαρίες, όποτε του δίνεται η δυνατότητα - με δυολόγια, κάποιον χωρίς ίχνος έμπνευσης ή γοητείας. Και όμως, όπως τόνισε οπάστορας, μία ακριβέστερη περιγραφή του Ιησού Χριστού θα έδειχνε ένανάνθρωπο που δεν δίσταζε να αμφισβητήσει και να εκθέσει τις υποκρισίες, πουμπορούσε να εκφράσει βίαια την οργή του, όταν διαπίστωνε αδιάντροπηεκμετάλλευση ή αυτάρεσκη ορθοδοξία. «Η ενοχλητικά λανθασμένη εικόνα τηςγλυκιάς τρυφερότητας σε συνδυασμό με τη μαλακή συναισθηματικότητα θαμπορούσε εύκολα να αλλάξει, αν διάβαζε κανείς σωστά τα Ευαγγέλια», μαςδιαβεβαίωσε ο κληρικός. Και πρόσθεσε ότι η σωστή φράση δεν είναι «Οιπράοι θα κληρονομήσουν τη γη», αλλά «Οι φρόνιμοι θα κληρονομήσουν τηγη».

Και ένας φρόνιμος, συνετός άνθρωπος συνειδητοποιεί ότι ανσυμπεριφέρεται σαν χαλάκι, οι άλλοι απλώς θα τον πατήσουν.

Έτσι, όταν ο Σαμ πρότεινε στους φίλους του να πάνε όλοι μαζί σε μιαψαροταβέρνα για φαγητό, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τον Μπίλι εγωιστήεπειδή είπε ότι ήταν αλλεργικός στα θαλασσινά και θα προτιμούσε να φάεικάπου άλλου; Αν, δείχνοντας τέλεια έλλειψη εγωισμού, είχε συνοδεύσει τουςυπόλοιπους και είχε δειπνήσει με ψωμί και βούτυρο, θα ήταν μήπως καλύτεροςάνθρωπος; Οπωσδήποτε όχι!

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Θα φροντίζω του εαυτό μου και θα σκέφτομαι, επίσης, τους άλλους».«Το φωτισμένο ενδιαφέρον για του εαυτό μας δεν είναι το ίδιο με του

εγωισμό».

- 88 -

«Οι επιθυμίες μου είναι εξίσου σημαντικές με τις επιθυμίες οποιουδήποτεάλλου».

«Αν δίνω διαρκώς προτεραιότητα στις ανάγκες των άλλων, τότε δεν θαικανοποιηθούν ούτε οι δικές μου, αλλά ούτε και οι δικές τους ανάγκες».

«Θα υπερασπιστώ αυτά που πιστεύω ότι αποτελούν λογικά δικαιώματάμου».

«Το καλύτερο είναι να δίνεις και να παίρνεις»

Νέα Θετική Πεποίθηση

Να νοιάζεσαι για του εαυτό σου, όπως νοιάζεσαι για τους άλλους.

- 89 -

Τοξική Πεποίθηση Νο24Ο/η Σύζυγός σου θα Πρέπει να Αγαπά τους Γονείς και την

Οικογένειά σου

Ο Νταγκ, ένας εξαιρετικά αφοσιωμένος γιος, διατηρούσε μια εξίσου στενήσχέση με τις δύο νεότερες αδελφές του. Όταν παντρεύτηκε τη Μπέτσι, θεώρησεπως θα έπρεπε και εκείνη να αγαπά και να λατρεύει την οικογένειά τον. Στηνπραγματικότητα, η Μπέτσι δεν εκτιμούσε ιδιαίτερα τις δύο κουνιάδες της, τιςοποίες έβρισκε εγωκεντρικές και απαιτητικές. την ενοχλούσε, επίσης, το γεγονόςότι οι γονείς του Νταγκ έδειχναν τάσεις ελέγχου και ανάμειξης. Ήταν πάντοτεευγενική, φιλική και καταδεκτική με την οικογέ- νεια του άντρα της, ήταν όμωςσαφές ότι δεν τους αγαπούσε. Αν και ο Νταγκ παραδεχόταν ότι η Μπέτσι ήτανθερμή και φιλική με την οικογένειά του, έβρισκε απαράδεκτο το γεγονός ότι δενένιωθε βαθιά αγάπη γι’ αυτούς, και μέσα σε έναν χρόνο χώρισαν.

- 90 -

Ανάλυση

Δεν μπορείτε να εκβιάσετε τα αισθήματα κάποιου. Πράγματι, είναιπαράλογο να υποθέτει κανείς ότι μπορεί να υποδείξει σε κάποιον πώς νααισθάνεται. Τα συναισθήματά σας διέπονται από περίπλοκες αντιδράσεις σεπολλές καταστάσεις και γεγονότα, παρελθόντα και τωρινά, και τασυναισθήματα αυτά σας ανήκουν. Μία από τις μεγάλες, αναφαίρετεςελευθερίες στη ζωή είναι το δικαίωμά σας να ορίζετε τα συναισθήματά σας.Δεν είναι ένδειξη απερισκεψίας και πράξη αυτοκαταστροφής να προσπαθείτενα στερήσετε αυτό το δικαίωμα από εκείνους που αγαπάτε; Μια ωριμηγαμήλια σχέση δεν μπορεί να βασίζεται στην προϋπόθεση ότι ο/η σύζυγός σαςθα αγαπά τους γονείς και την οικογένειά σας. Μια εντολή του τύπου: «Πρέπεινα αγαπάς τη μαμά και του μπαμπά μου» είναι έξω από κάθε λογική, όσο καιαν θα επιθυμούσατε να αγαπά ο/η σύζυγός σας τους γονείς και τους συγγενείςσας. Αν προσπαθήσετε να υπαγορεύσετε στον σύντροφό σας τα αισθήματα πουεπιθυμείτε να τρέφει, είναι αναπόφευκτο ότι θα έχετε αρνητικά αποτελέσματα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να δέχεστε κάθε είδους προσβλητικήσυμπεριφορά απέναντι στην οικογένειά σας - κάθε άλλο! Αν και είναι ανώφελονα λέτε στους άλλους πως πιστεύετε ότι πρέπει να νιώθουν, μπορείτε ωστόσονα τους ενημερώσετε για του τρόπο με του οποίο θα θέλατε να ενεργούν.Μπορείτε, για παράδειγμα, να ζητήσετε κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές:«Σε παρακαλω, να είσαι ευχάριστος στους γονείς μου», ή «Θέλω να φερθείςκαλά στους γονείς μου». Αυτές είναι δύο απόλυτα λογικές παρακλήσεις.

Ο Κλάιβ και η Μπάρμπαρα έχουν υιοθετήσει με επιτυχία αυτή τησυμβουλή σε ό,τι αφορά τη σχέση τους με την οικογένεια της Μπάρμπαρα. ΗΜπάρμπαρα είχε ασυνήθιστη αδυναμία στους γονείς της, αλλά ο Κλάιβ δεντους συμπαθούσε καν. Γνωρίζοντας την αφοσίωση της γυναίκας του, ο Κλάιβείχε τη σύνεση να μην εκφράσει με λάγια τα αρνητικά του συναισθήματα καιφερόταν πάντοτε στα πεθερικά του με σεβασμό. Η Μπάρμπαρα ένιωθε ότι οάντρας της δεν αγαπούσε ιδιαίτερα τους γονείς της, είχε όμωςσυνειδητοποιήσει ότι το σημαντικό δεν ήταν πώς αυτός αισθανόταν απέναντιτους, αλλά ο τρόπος με του οποίο τους αντιμετώπιζε. Φυσικά, όταν υπάρχειαληθινή στοργή και ενδιαφέρον στο πλαίσιο της ευρύτερης οικογένειας, οισυζυγικές σχέσεις εμπλουτίζονται. Όμως, μέσα σε έναν υγιή γάμο, ο δεσμόςτης αγάπης ανάμεσα σε εσάς και στον/στην σύζυγό σας δεν εξαρτάται από τασυναισθήματά του/της για τα μέλη της οικογένειάς σας. Σίγουρα, μπορείτε ναπροσπαθήσετε να διευκολύνετε τον/την σύζυγό σας να έχει θετικά συ-ναισθήματα για τους συγγενείς σας, όμως το μόνο που μπορείτε λογικά ναπεριμένετε είναι να βλέπει την οικογένειά σας σε κάποιες περιστάσεις και νασνμπεριφέρεται με ευχάριστο τρόπο. Παρεμπιπτόντως, μην ξεχνάτε ότι και ηοικογένειά σας έχει το μερίδιο ευθύνης της στη διαμόρφωση τής συμπεριφοράςκαι τη δημιουργία θετικών συναισθημάτων που εσείς θα θέλατε να δείτεστον/στην σύζυγό σας. Αν επιθυμούν να είναι αρεστοί, θα πρέπει να είναισυμπαθείς.

- 91 -

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Η σχέση μου με τον/την σύζυγό μου είναι πρωταρχικής σημασίας».«Υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στα συναισθήματα και στη

συμπεριφορά».«Είναι λογικό να ζητήσω, με ευχάριστο τρόπο, από τον/την σύντροφό μου να

συμπεριφέρεται πιο θετικά απέναντι στην οικογένειά μου».«Ακόμη και αν αγαπώ την οικογένειά μου, ο/η σύζυγός μου διάλεξε εμένα

για σύντροφο, όχι αυτούς».«Θα δείξω εκτίμηση για όσα κάνει ο/η σύντροφός μου για την οικογένειά

μου, αντί να εστιάσω την προσοχή μου σε αυτά που δεν κάνει».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Ο σύντροφός μου μπορεί να φέρεται στην οικογένειά μου με σεβασμό -δεν είναι υποχρεωμένος να τους αγαπά.

- 92 -

Τοξική Πεποίθηση Νο25Δίνουμε Όλοι του Καλύτερο Εαυτό μας, όταν Έχουμε Μεγάλες

Προσδοκίες

Ο Μπραντ ήταν ο τύπος του καλού, αλλά σκληρού λοχία στον στρατό.Αποτελούσε ηγετικό πρότυπο και είχε εξαιρετικά υψηλές προσδοκίες από τουςάντρες του και από του εαυτό τον. Η διμοιρία του ήταν από εκείνες που είχαν τιςλιγότερες απώλειες, πιθανότατα επειδή ήταν τόσο καλά εκπαιδευμένη. 'Οταν,όμως, ο Μπραντ επέστρεψε στη ζωή του πολίτη και βρήκε δουλειά ως επόπτηςσε εργοστάσιο, άρχισαν τα προβλήματα. Συνέχισε να έχει πολύ υψηλέςπροσδοκίες από τους υφισταμένους του, αλλά το εργοστάσιο δεν ήταν στρατόςκαι ο Μπραντ δεν είχε την εξουσία να επιβάλλει τη θέλησή του. Οι υφιστάμενοιτου τον θεωρούσαν πηγή άγχους και τελικά παρουσίασαν στη διεύθυνση μιααίτηση με τις υπογραφές τους, ζητώντας να αντικατασταθεί.

- 93 -

Ανάλυση

Αυτή η Τοξική Πεποίθηση διαφέρει από την Τοξική Πεποίθηση No 7(«ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ»), η οποία αναφέρεται σεαντικειμενικό πρότυπα, σε επίπεδα απόδοσης και σε βαθμούς επίτευξης πουαπαιτούν ορισμένοι άνθρωποι. Έτσι, αν ο Μπραντ ήταν ένας τελειομανήςεπόπτης στο εργοστάσιο, θα επέμενε να παράγουν οι εργάτες του τέλειαπροϊόντα και θα ζητούσε επίσης να ξαναμπαίνουν στη διαδικασία παραγωγήςτα προϊόντα που δεν ήταν τέλεια.

Όμως, το πρόβλημα του Μπραντ ήταν διαφορετικό. Οι υψηλές προσδοκίεςδεν συνδέονται απαραίτητα με τα επιτεύγματα ή την απόδοση. Ο Μπραντπερίμενε από τους υπαλλήλους να ξεκινούν τη δουλειά τους έγκαιρα, να μηχασομερούν γύρω από την καφετιέρα και να τηρούν τα τακτά διαλείμματα γιαφαγητό. Δεν άφηνε πολλά περιθώρια χαλαρότητας στους εργάτες του. Δενεπέμενε στην τελειότητα, αλλά οι άκαμπτες προσδοκίες του τον έφεραν σεδύσκολη θέση.

Η Τζάνις περίμενε από του άντρα της να θυμάται τα γενέθλιά της και τηνεπέτειο του γάμου τους, καθώς επίσης και τα γενέθλια και τις επετείους τωντριών αδελφών της. Οι προσδοκίες του Ρόμπερτ να γίνει προϊστάμενος τουτμήματός του στόχευαν στον εαυτό του και έτσι έγινε δυστυχισμένος όταναπέτυχε να πραγματοποιήσει τα υψηλά του πρότυπα. Επειδή ο Έιμπ περίμενεαπό τους άλλους να είναι ακριβείς στην ώρα τους, θύμωνε όταν του έκαναν ναπεριμένει. Η Σάλι πληγώθηκε βαθιά όταν ο γιος και η νύφη της δεν τηνκάλεσαν τα Χριστούγεννα, γιατί περίμενε ότι θα την καλούσαν.

Στην πραγματικότητα, όσο λιγότερες προσδοκίες έχετε, τόσο λιγότερο θααναστατώνεστε και θα απογοητεύεστε. Κάποιος σοφός άνθρωπος παρατήρησεκάποτε: «Προσπαθώ να μην περιμένω τίποτα από κανέναν. Με αυτόν τουτρόπο, σπάνια αισθάνομαι πληγωμένος, εκνευρισμένος ή απογοητευμένος.Όταν συμβαίνουν ωραία πράγματα, εκπλήσσομαι ευχάριστα. Έχω μάθει ακόμανα μην περιμένω πολλά από του εαυτό μου».

Δεν θα πρέπει να παρερμηνεύσει κανείς αυτές τις δηλώσεις,εκλαμβάνοντάς τες ως προτροπή να είναι κυνικός ή να αναπτύξει μιααδιάφορη στάση στη ζωή, χωρίς να επηρεάζεται από τις πράξεις των άλλων.Υπάρχουν ηθικοί κανόνες και πρότυπα που αξίζει να διαφυλάσσουμε - ταπροβλήματα εμφανίζονται όταν οι προσδοκίες μας δεν είναι ρεαλιστικές ήόταν ποθούμε πάρα πολλά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όσες περισσότερεςπροσδοκίες έχετε, τόση περισσότερη απογοήτευση και δυστυχία θα νιώθετε.Ακόμη και αν κατορθώσετε να επιβάλετε στους άλλους την πραγματοποίησητων μη ρεαλιστικών σας προσδοκιών, το πιθανότερο είναι ότι θα βλάψετε καιενδεχομένως θα καταστρέφετε τη σχέση σας με αυτούς.

Είναι αναπόφευκτο να έχετε ορισμένες προσδοκίες, τόσο από τον εαυτόσας, όσο και από τους άλλους. Θα πρέπει, όμως, να αναρωτηθείτε μήπως οιπροσδοκίες αυτές δεν είναι ρεαλιστικές ή είναι υπερβολικές. Όσο πιο ικανοί

- 94 -

γίνετε στην αναγνώριση και του αποκλεισμό των επιπόλαιων απαιτήσεων καιόσο λιγότερο ψάχνετε για λάθη στον εαυτό σας και τους άλλους, τόσοκαλύτερη θα γίνει η ζωή σας. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό να κάνετε τηδιάκριση ανάμεσα σε επιθυμίες και απαιτήσεις. Ενώ είναι καλό να εκφράζετετις επιθυμίες σας, το να τις μετατρέπετε σε διαταγές ή απαιτήσεις αποτελείσοβαρό σφάλμα.

Σε τελική ανάλυση, το βασικό ερώτημα που πρέπει να θέσετε στον εαυτόσας είναι αν γίνεστε παράλογος όσον αφορά στις επιθυμίες και τις προσδοκίεςσας. Αν έχετε κάποιες αμφιβολίες σχετικά με αυτό, ζητήστε από έναν στενόσας φίλο την αντικειμενική του άποψη.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Θα αποδέχομαι του εαυτό μου γι' αυτό που είμαι».«Αν θέλω να παλέψω για να βελτιωθώ, θα το κάνω χωρίς να θέτω

υπερβολικές απαιτήσεις στον εαυτό μου».«Θα πετύχω όντας αυτό που “μπορώ" να είμαι, και όχι εκείνο που “πρέπει"

να είμαι».«Είναι καλύτερο να φέρομαι στον εαυτό μου και στους άλλους σαν να είναι

ένα ανθρώπινο ον που πέφτει σε σφάλματα, όπως είμαστε όλοι στηνπραγματικότητα».

«Θα εξετάσω αν οι προσδοκίες μου από τους άλλους είναι λογικές ή αν έχωπάρα πολλές απαιτήσεις».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Δίνουμε όλοι του καλύτερο εαυτό μας, όταν έχουμε λογικές απαιτήσεις.

- 95 -

Τοξική Πεποίθηση Νο26Είναι Πολύ Σημαντικό να Αρέσεις σε Όλους

Ο Ντέιβ έκανε τα αδύνατα δυνατά για να ευχαριστεί τους πάντες. Πίστευεότι, ενεργώντας έτσι, όλοι θα τον συμπαθούσαν και θα τον σέβονταν. Αν ένιωθεότι κάποιος τον αντιπαθούσε ή αν κάποιος τον κατέκρινε ή του φερόταν άσχημα,έχανε κυριολεκτικά τον ύπνο του. Ήταν πολύ ειλικρινής: «Δεν το αντέχω, ότανκάποιος με αντιπαθεί!» Όταν ανακάλυψε πως το παρατσούκλι που του είχαν«κολλήσει» στο γραφείο ήταν «κορόιδο», ένιωσε συντετριμμένος.

- 96 -

Ανάλυση

Ο καθένας θέλει να είναι ένας ανεξίκακος «καλός άνθρωπος». Γιατί νααντιπαθήσει κανείς κάποιον που δεν ζητά πολλά, που δεν αποτελεί πρόκληση ήαπειλή; Δεν θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Ντέιβ ήταν «αρεστός», αλλά όλοιστο γραφείο του αποδέχονταν αρκετά καλά. Όταν, όμως, η παρουσία μαςαντιπροσωπεύει κάτι, οι διαφωνούντες -όσοι έχουν διαφορετική άποψη- ίσωςνα μην έχουν τόση διάθεση να σας αποδεχτούν. Αν προσδιορίζετε τον εαυτόσας ως άτομο μοναδικό και ξεχωριστό ή αν παίρνετε θέση στα περισσότεραθέματα, τότε σίγουρα θα αντιμετωπίσετε κρίσεις και επικριτές.

Λογικά, εύκολα αντιλαμβάνεστε πόσο ουτοπικό είναι να σας συμπαθείόποιος συναντάτε. Όμως, εμείς οι άνθρωποι δεν είμαστε πάντοτε λογικοί. Είναιανθρώπινο, επίσης, να θέλετε να είστε αρεστοί. Παρ’ όλα αυτά, αν στόχος σαςστη ζωή είναι να μην προσβάλλετε κανέναν, προσπαθώντας να κερδίσετε τηνέγκριση και τη στοργή όλων, όχι μόνο θα αποτύχετε, αλλά θα αποξενωθείτεαπό τον ίδιο σας του εαυτό. Όταν επιζητάτε την εύνοια των ανθρώπων, ότανπροσέχετε την κάθε σας κίνηση μη τυχόν ενοχλήσετε κάποιον, όταν ελπίζετενα σας συμπαθούν όλοι, τότε εξασφαλίζετε για τον εαυτό σας μια ύπαρξη α-πογοητευτική, ψεύτικη και άδεια. Αν είστε διαρκώς αυτό που πιστεύετε πωςθέλουν οι άλλοι να είστε, δεν θα είστε ποτέ πραγματικά ο εαυτός σας. Και τότεποιος θα είστε;

Σαφως, αν μπορείτε να διαλέξετε μεταξύ τού να σας συμπαθούν ή να σαςαντιπαθούν, είναι καλύτερο να σας συμπαθούν. Αν, όμως, προκειμένου να σαςσυμπαθήσουν, πρέπει να κάνετε σοβαρούς συμβιβασμούς στις αξίες, ταιδανικά και τις βασικές ανάγκες σας, το τίμημα είναι πολυ σπάνια ανάλογο τηςθυσίας. Ο άνθρωπος που λέει στα πάντα «ναι» γίνεται ανεκτός από τουςανωτέρους του, μα πολύ σπάνια θα ανέλθει ο ίδιος σε κάποια θέση ισχύος.

Αν και οι ψυχολογικές έρευνες έχουν καταδείξει κάποιους από τουςλόγους για τους οποίους οι άνθρωποι συμπαθούν ο ένας του άλλο (π.χ.ομοιότητα, εγγύτητα, κοινές αξίες), αυτές οι επιλογές δεν βασίζονται πάντοτεστη λογική. Μπορεί να μην γνωρίσετε ποτέ τους λόγους. Κάποια μπορεί νασας αντιπαθεί απλώς και μόνο επειδή μοιάζετε με κάποιο άτομο που τηςσυμπεριφέρθηκε άσχημα ως παιδί. Είναι πιθανό και η ίδια η αντίπαλός σας ναμη γνωρίζει γιατί σας αντιπαθεί. Δεν μπορείτε να αποφύγετε ολοκληρωτικά τηβλακεία και την προκατάληψη των ανθρώπων, που θα σας αντιπαθήσουν γιατο γένος, τη φυλή, την εμφάνιση ή τις σεξουαλικές προτιμήσεις σας.

Αν κάποιος έχει σοβαρό λόγο να σας αντιπαθεί -επειδή του ζημιώσατε,επειδή του επιτεθήκατε, τον προσβάλατε, τον υπονομεύσατε και τον κάνατεκακό- μπορείτε να σκεφθείτε να επανορθώσετε ή να τον αποζημιώσετε, αναυτό είναι δυνατό. Αν, όμως, ο ανταγωνισμός του άλλου απέναντι σας πηγάζειαπό ζήλια, προκατάληψη ή κάποια άλλη παράλογη αιτία, οφείλετε νααναπτύξετε την πρέπουσα αδιαφορία στις απόψεις του. Το αν σας συμπαθούνοι άνθρωποι -και ειδικά αυτοί που βρίσκονται κοντά σας, καθώς και εκείνοι

- 97 -

που ελέγχουν αγαθά και υπηρεσίες αναγκαίες για την ύπαρξή σας- δεν είναικάτι άσχετο με εσάς. Το να «χρειάζεστε», όμως, την έγκριση όλων των άλλωναποτελεί προσωπική σας ήττα.

Οι αξίες που έχετε ως άνθρωπος δεν εξαρτώνται από το πόσοι σαςσυμπαθούν!

(Σχετική Τοξική Πεποίθηση: No 16 «ΚΡΑΤΑ ΤΑ ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΟΥΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ»)

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Η αξία μου ως ανθρώπου δεν εξαρτάται από την έγκριση κανενός».«Δεν πειράζει αν οι άλλοι αποδοκιμάζουν ή αντιπαθούν εμένα, τις ιδέες ή τις

πράξεις μου. Το σημαντικό είναι να μην πληγώνω ή να μην εκμεταλλεύομαι τουςάλλους».

«Ίσως είναι ακόμη και επιθυμητό να με αντιπαθούν ορισμένοι άνθρωποι».«Θα προσφέρω στους άλλους, αν ευχαριστιέμαι την παρουσία τους ή τους

αγαπώ, ή αν πρόκειται να κερδίσω πρακτικά οφέλη σε αντάλλαγμα. Αλλά δεν θαπροσφέρω στους άλλους για να αγοράσω τη στοργή ή την έγκρισή τους».

«Στις σχέσεις, η ποιότητα είναι πιο σημαντική από την ποσότητα».«Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να με αντιπαθούν λόγω των δικών τους

“κόμπλεξ”, όχι των δικών μου».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Είναι σημαντικό να αρέσετε στον εαυτό σας, επειδή είστε αυτός καιαυτό που είστε.

- 98 -

Τοξική Πεποίθηση Νο27Τα Προβλήματα θα Φύγουν, αν τα Αγνοήσεις

Η Σίλια και ο Φρεντ ήταν παντρεμένοι πέντε χρόνια και ο γάμος τουςαντιμετώπιζε δυσκολίες από τη πρώτη κιόλας μέρα. Η Σίλια εκλιπαρούσε τονΦρεντ να επισκεψθούν κάποιον σύμβουλο γάμου, όμως εκείνος αρνούνταν. «Δενθέλω κάποιος άλλος να μεσιτεύει στον γάμο μου», έλεγε. Ένα από τα μεγαλύτεραμειονεκτήματα που εμπόδιζε την επίλυση των προβλημάτων του συγκεκριμένουζευγαριού ήταν η συνήθεια του Φρεντ να βγαίνει από το δωμάτιο και να αρνείταινα μιλήσει στη Σίλια, όταν εκείνη έθετε σημαντικά ζητήματα. (Δυστυχώς, οΦρεντ έδινε πίστη σε πολλές από τις λανθασμένες πεποιθήσεις πουδιαπραγματευόμαστε σε αυτό το βιβλίο.) Δεν κατόρθωνε να συνειδητοποιήσει ότιέκλεινε όλους τους διαύλους επικοινωνίας όταν βροντούσε το τηλέφωνο κάθεφορά που η Σίλια τον καλούσε στη δουλειά του για να συζητήσουν ταπροβλήματά τους, καθώς και όταν απαντούσε θυμωμένα με εκφράσεις όπως:«,Δεν θέλω να το συζητήσω!» όταν είχαν στη διάθεση τους περισσότερο χρόνογια να συζητήσουν, στο σπίτι, μετά τη δουλειά. Η Σίλια τελικά παραδέχτηκε ότι οΦρεντ δεν θα άλλαζε και ο γάμος τους κατέληξε σε ένα δυσάρεστο διαζύγιο.

- 99 -

Ανάλυση

Αν αφήσετε στην άκρη τα περισσότερα οδυνηρά ζητήματα ή προβλήματακαι τους στρέψετε την πλάτη, όχι μόνο θα συνεχίσουν, πιθανότατα, να σαςβασανίζουν, αλλά θα χειροτερέψουν τις περισσότερες φορές. Φυσικά, υπάρχειμία λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε ένα ασήμαντο πρόβλημα πουμεγαλοποιούμε και το οποίο, πιθανώς, θα συρρικνωθεί (ή θα εξαφανιστεί) αντο αγνοήσουμε, και σε κάποιο που απαιτεί προσοχή και επίλυση. Οιπερισσότεροι άνθρωποι δεν δυσκολεύονται να κάνουν αυτή τη διάκριση·υπάρχουν όμως πολλοί που έχουν την τάση να αγνοούν ή να συγκαλύπτουνσημαντικές δυσκολίες, τις οποίες δεν θα έπρεπε να αγνοούν.

Ο εργοδότης του Τζουντ, τον οποίο γνώριζε επί μία δεκαετία, άρχισεξαφνικά να υποβάλει σε έλεγχο τους υπαλλήλους του. Αν και ήταν αρκετάφιλελεύθερος στο παρελθόν, ο Κέβιν τώρα υπέβαλε τους ανθρώπους σε ανα-κρίσεις σχετικά με τις κινήσεις τους - παρακολουθούσε ιδιωτικές τηλεφωνικέςσυνδιαλέξεις, εξέταζε με μεγάλη προσοχή τις άδειες διακοπών και ασθενειώνκαι τα προσωπικά έξοδα. Στο πλαίσιο του ζήλου του αυτού, απηύθυνε κάποιεςαβάσιμες κατηγορίες. Μερικοί από τους υφισταμένους του ένιωθαν ολοένα καιμεγαλύτερη στενοχώρια, αλλά ο Τζουντ τους συμβούλευσε απλώς νααγνοήσουν το ζήτημα. «Είναι μια προσωρινή φάση εκκαθάρισης τηςεπιχείρησης», τους διαβεβαίωσε. «Ο Κέβιν θα κουραστεί από αυτή την ιστορίασε λιγότερο από δύο εβδομάδες». Ο Τζουντ είχε δίκιο. Τα πράγματαεπέστρεψαν στη φυσιολογική τους κατάσταση σε λιγότερο από δύο εβδομάδες.Το μικροπρόβλημα με του εργοδότη είχε σχεδόν εξαφανιστεί.

Τον ίδιο περίπου καιρό, ωστόσο, ηγέρθη ένα σημαντικό πρόβλημα. Ηεταιρεία είχε πρόσφατα προσλάβει κάποιον καινούργιο διευθυντή, ένανάνθρωπο ολοφάνερα ρατσιστή και σεξιστή. Ο Τζέικ δεν δίσταζε να εκφράζειτις προκαταλήψεις του, ενώ οι αποδέκτες τους -και ειδικά η γραμματέας του-άρχισαν να νιώθουν κατάθλιψη, θυμό και φόβο. Ο Τζουντ δεν μπορούσε νααγνοήσει αυτό το πρόβλημα, βασιζόμενος στην υπόθεση ότι θα εξαφανιζότανκαι αυτό. Έτσι, παρουσίασε το ζήτημα στην ανώτερη διοίκηση. Αφού αγνόησεδύο προειδοποιήσεις, ο μισαλλόδοξος απολύθηκε.

Η συνεχής αναβολή της επίλυσης προβλημάτων ή η συνήθεια νααποφεύγει κανείς να αντιμετωπίζει δυσάρεστα ζητήματα δημιουργεί μόνομεγαλύτερα προβλήματα μακροπρόθεσμα. Όταν η Σίλια έθιγε ένα ευαίσθητο ήεπώδυνο θέμα στον Φρεντ και εκείνος απαντούσε λέγοντας: «Δεν θέλω να τοσυζητήσω!», έκλειναν μεταξύ τους τους διαύλους επικοινωνίας. Το πρόβλημαδεν μπορούσε παρά να φουντώσει. Είναι αποδεκτό να πει κανείς «Θαπροτιμούσα να το συζητήσω αργότερα», αν ο συγκεκριμένος χρόνος ή χώροςφαίνεται ακατάλληλος ή άβολος, αλλά αυτό δεν θα βοηθήσει αν χρησιμεύει ωςπαρελκυστική τακτική.

Να φυλάγεστε, επίσης, από τη λανθασμένη θετική σκέψη. Είναι ανθυγιεινόνα κρύβουμε τα προβλήματα με την επωδό: «Όλα θα έχουν καλό τέλος», μη

- 100 -

ασχολούμενοι με συγκεκριμένες συγκρούσεις και χωρίς να λύνουμε καταφανήπροβλήματα. Τα περισσότερα ζητήματα ή προβλήματα που μας στενοχωρούνδεν θα εξαφανιστούν, αν δεν ασχοληθούμε μαζί τους. Μην κλείνετε, λοιπόν,του δρόμο στην ελπίδα, αγνοώντας τις δυσκολίες σας ή αρνούμενοι να τιςσυζητήσετε. Μακροπρόθεσμα, θα σας είναι πιο εύκολο να τις αντιμετωπίσετε.

Μια καλή ιδέα, μερικές φορές, είναι να ξεκινήσετε με τα ζητήματα πουείναι πιο εύκολα για εσάς και σταδιακά να ασχοληθείτε με πιο δύσκολαθέματα. Για παράδειγμα, ορίστε ένας κατάλογος που συνέταξε ένας από τουςασθενείς μας: να βάλω καινούργιο πλυντήριο στην κουζίνα, να βάψω το χολτης εισόδου, να υπενθυμίσω στη Μέιβις ότι μου χρωστά ακόμα 10 δολάρια, ναγράψω στην Κράισλερ Μότορς για τον αγενή διευθυντή του συνεργείου όπουκάνω σέρβις, να κλείσω ραντεβού με του οδοντίατρο για τις γέφυρές μου, ναεπιχειρήσω να πείσω του μπαμπά να κάνει κάτι για το πρόβλημα τουαλκοολισμού του.

Αν, στην αρχή, νιώσετε ότι συντρίβεστε κάτω από το βάρος τουπροβλήματος, μην αφήσετε την περηφάνια ή το πείσμα σας να σαςαποτρέψουν από το να ζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Η χρόνια αποφυγήσημαίνει, συνήθως, χρόνιο πόνο.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Είναι προτιμότερο να λύνεις τα προβλήματα, παρά να υποχωρείς».«Μία καλόπιστη προσπάθεια να αντιμετωπίζω τα εκάστοτε προβλήματα

οδηγεί, συνήθως, σε συνεργασία και μεγαλύτερη οικειότητα».«Μόνο μια επιφανειακή, απατηλή σχέση μπορεί να είναι ευχάριστη

συνεχώς».«Όσο περισσότερο ασκούμαι στο να αντιμετωπίζω τα σημαντικά ζητήματα,

τόσο πιο εύκολο θα το βρίσκω και τόσο μεγαλύτερη επιτυχία θα έχω σε αυτό».«Τα προβλήματα δεν μπορούν να λυθούν, αν δεν αναγνωρίσω πρώτα την

ύπαρξή τους».«Αγνοώντας τα προβλήματά μου, εξασφαλίζω τη διαιώνιση ή την

επιδείνωσή τους».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Το προβλήματα σπάνια εξαφανίζονται· όμως τα περισσότερα από αυτάμπορούν να λυθούν.

- 101 -

Τοξική Πεποίθηση Νο28Αν Παίζεις, Παίξε για να Κερδίσεις

Ο Μπέρνι και η Ντενίζ ήταν ανδρόγυνο και πολύ ανταγωνιστικοίχαρακτήρες. Σε όποιον τους γνώριζε, δήλωναν κατευθείαν πως, γι ’ αυτούς, ηνίκη, η πρωτοπορία και η κατοχή της πρωτιάς ήταν τα πιο σημαντικά πράγματα.Φυσικά, γίνονται ανταγωνιστικοί και μεταξύ τους. Σε ένα δείπνο, γιαπαράδειγμα, ο καθένας τους θα προσπαθήσει να γίνει το επίκεντρο τηςπροσοχής. Παραβγαίνουν διαρκώς για την αρχηγία και, αν κάποιος τούς έβλεπενα παίζουν τένις, θα μπορούσε να πάρει όρκο ότι οι ζωές τους εξαρτιόνταν απότον κάθε πόντο που θα κέρδιζαν. Στην πραγματικότητα, ο Μπέρνι και η Ντενίζείναι δυσαρεστημενοι με τη ζωή. Πάντοτε θα υπάρχουν κάποιοι που θαμπορέσουν να τους νικήσουν στο ίδιο τους το παιχνίδι, ενώ η υπερβολική ζήλιαπου αισθάνονται για όποιον τους ξεπερνά, τους προκαλεί μεγάλη δυστυχία.

- 102 -

Ανάλυση

Ο δρ Ρόλανχ Γκόλντσταϊν, καθηγητής ψυχολογίας στο Κοινοτικό Κολέγιοτης Κομητείας Μπακς στην Πενσυλβάνια, έχει ως θέμα των διαλέξεων τουτους «εθισμένους στη νίκη» - εκείνους τους πολυ ανταγωνιστικούς ανθρώπουςπου είναι εξαρτημένοι από τη νίκη. Αν κάποιος τέτοιος άνθρωπος βρεθεί στηδεύτερη θέση, θα θεωρήσει ότι έχει έρθει τελευταίος. Γι’ αυτόν ισχύει απόλυτατο κλασικό ρητό: «Η νίκη δεν είναι τα πάντα·είναι το μοναδικό». Για τουςανθρώπους αυτούς, ο κόσμος χωρίζεται σε νικητές και ηττημένους. Μία απότις χειρότερες, ίσως, παρενέργειες της συγκεκριμένης νοοτροπίας τους είναιπως, αφού νικήσουν, δεν μπορούν να χαλαρώσουν και να απολαύσουν αυτάπου πέτυχαν, επειδή πρέπει να συνεχίσουν να νικούν. Οι άνθρωποι πουβλέπουν κάθε άλλον ως αντίπαλο, που παλεύουν διαρκώς για την πρώτη θέση,χάνουν τις χαρές της πραγματικής συνεργασίας. Δημιουργούν έναν κόσμογεμάτο έριδες, συγκρούσεις και στυγνές τακτικές.

Ο Μπίλι και ο Τζο ήταν συμμαθητές και φίλοι στο γυμνάσιο και τοκολέγιο. Ο Τζο εγκατέλειψε το κολέγιο, ενώ ο Μπίλι εξακολούθησε τιςσπουδές του και έγινε τελικά ένας επιτυχημένος δικηγόρος. «Ο Τζο είναι απότους χαμένους», δήλωνε ο Μπίλι. Αν, όμως, γνώριζε κάποιος αυτούς τους δύοάντρες, θα διαπίστωνε εύκολα ότι ο Τζο είναι ένας ήσυχος και ευτυχήςάνθρωπος, ενώ ο Μπίλι αναλώνεται σε φιλοδοξίες και ζήλιες.

Η φιλοσοφία τού «ανταγωνίζομαι και νικώ» υπονομεύει την ανάπτυξη τηςεμπιστοσύνης στους άλλους και αποτρέπει την ευκαιρία να ωφεληθεί κάποιοςαπό τα πλεονεκτήματα των ομαδικών λύσεων. Σε γενικές γραμμές, πρέπει νακρατάμε σε απόσταση τους ολοφάνερα ανταγωνιστικούς ανθρώπους. Δενχρειάζεται ιδιαίτερη εξυπνάδα, για να συνειδητοποιήσει κανείς ότι συνήθωςδεν εμπνέουν εμπιστοσύνη. Επιπλέον, είναι δύσκολο για τους άλλους ναφανούν θερμοί απέναντι σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικούς ανθρώπους, μια καιαυτοί έχουν την τάση να είναι εχθρικοί ή ανασφαλείς. Εκείνοι που αποβλέπουνσταθερά στην πρωτιά, ίσως ανακαλύψουν ότι αυτοί ακριβώς οι άνθρωποι γιατους οποίους νοιάζονται περισσότερο, δεν νιώθουν την επιθυμία να βρίσκονταιμαζί τους.

Μπορεί να αισθανθείτε όμορφα, έχοντας αναπτύξει κάποια δεξιοτεχνία ήανακαλύπτοντας ότι είστε σε θέση να κάνετε κάποια πράγματα πολύ καλά.Ίσως ακόμη να αντλείτε ευχαρίστηση από του συναγωνισμό με του ίδιο τουεαυτό σας, ενώ προσπαθείτε να βελτιώσετε κάποιες ικανότητές σας. Όλα αυτάείναι πολυ καλά, αρκεί να μην το παρακάνετε. Όμως, η μακροχρόνια ευτυχίασπάνια προέρχεται από τα μεγάλα επιτεύγματα και τις σπουδαίες κατακτήσεις.Αντίθετα, πηγάζει από την αγάπη και την αμοιβαία στοργή που γεννά η στενήσυνεργασία. Πράγματι, θα ανακαλύψει κανείς σπουδαία πλεονεκτήματα, ανείναι ικανός να συμμετάσχει σε ορισμένα εγχειρήματα για τα οποία απαιτείταισυνεργασία. Γενικά, στον Πολ άρεσε να κάνει εργασίες -ειδικά δε στο μάθηματης βιολογίας- μόνος του. Έτσι, όταν ο καθηγητής του, κατά την επεξεργασίατου κεφαλαίου για του βάτραχο, ανέθεσε στους μαθητές εργασίες ανά ομάδες

- 103 -

των τεσσάρων ατόμων, ο Πολ ένιωσε δυστυχής. Του άρεσε να υπερέχει, ναπαίρνει του υψηλότερο βαθμό δουλεύοντας μόνος του. Ωστόσο, όπωςανακάλυψε, ο ίδιος και οι τρεις συνεργάτες του εργάζονταν καλά σαν ομάδα,χωρίζοντας την εργασία σε μέρη και εργαζόμενοι ταυτόχρονα ως σύνολο. Τοεγχείρημα αποκόμισε υψηλό βαθμό και ο Πολ έκανε τρεις νέους φίλους.

Σας συνιστούμε να σκεφθείτε πολυ προσεκτικά τι συμβαίνει όταντσακωνεστε με κάποιον στην προσπάθειά σας να γίνετε το Νούμερο Ένα.Είναι συνετό, μακροπρόθεσμα, να πετύχετε κάνοντας τους άλλους νααποτύχουν; Αυτό που χρειάζεται, για την καλύτερη πνευματική και κοινωνικήκατάσταση στον κόσμο μας, είναι να αμφισβητήσουμε την καταστροφικήνοοτροπία νικητή/ηττημένου και να την αντικαταστήσουμε με τη νοοτροπίανικητή/νικητή, που βασίζεται στη συνεργασία. Ο ανταγωνισμός έχει νόημαόταν ενθαρρύνει τη διάκριση και βελτιώνει την ποιότητα των προϊόντων ή τηςαπόδοσης·όμως η συνεργασία κερδίζει τελικά το χρυσό μετάλλιο στιςανθρώπινες αξίες.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Όταν κανείς επικεντρώνεται στη νίκη, οδηγείται σε επιπόλαιες ή απόμακρες

σχέσεις».«Το να νικάς τους άλλους είναι μάλλον ασύμβατο με την αληθινή αγάπη και

φιλία».«Η ανάγκη να νικά κανείς πηγάζει συνήθως από ανασφάλεια και από την

επιθυμία να εντυπωσιάζει τους άλλους».«Η καλοσύνη, η γενναιοδωρία, η ζεστασιά και η εμπιστοσύνη αποτελούν

σταθερές αξίες, που γεννούν συμπάθεια, και όχι φθόνο ή πικρία».«Η συνεργασία είναι απείρως καλύτερη από του ανταγωνισμό».«Το να κάνει κάποιος πράγματα μαζί με άλλους και για τους άλλους, παρά

να επιτυγχάνει στόχους που υπονομεύουν τους άλλους, προάγει συνήθως πολύπερισσότερο την προσωπικότητα του».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Αν παίζεις, παίξε για να ευχαριστηθείς, για να συνεργαστείς, για νααναπτυχθείς.

- 104 -

Τοξική Πεποίθηση No 29Να Θέτεις Συγκεκριμένους και Απαράβατους Κανόνες για Εσένα και

για τους ΆλλουςΗ Αρλίν είχε τραβήξει αυτήν την τοξική πεποίθηση έως την υπερβολή. Της

άρεσε να λέει: «Μια ζωή χωρίς κανόνες είναι σαν πλοίο χωρίς πηδάλιο». Ταπαιδιά της έπρεπε να υπακούν περισσότερους κανονισμούς από έναννεοσύλλεκτο πεζοναύτη, ενώ ταυτόχρονα έθετε τόσες απαιτήσεις στον εαυτό της,ώστε δεν κατόρθωνε να πραγματοποιήσει τις ίδιες τις προσδοκίες της: ναεκπληρώνει όλες τις υποχρεώσεις της προς τους άλλους, να είναι πάντοτε στηνώρα της, να είναι κατάλληλα ντυμένη, να χρησιμοποιεί σωστό λεξιλόγιο καιάλλα. Σε αντίθεση με την Κέι (Τοξική Πεποίθηση No 2), η Αρλίν δενπροσπαθούσε να ελέγχει τους ανθρώπους. Απλώς είχε κάποιες αρκετάαπολυταρχικές απόψεις για το πώς «θα έπρεπε να είναι» τα πράγματα. Οτανάλλοι άνθρωποι, εκτός από τα παιδιά της, παραβίαζαν κάποιον από τουςκανόνες της (κάτι που συνέβαινε αρκετά συχνά), δεν έλεγε συνήθως τίποτα,ένιωθε όμως θυμό, άγχος, ενοχή ή θλίψη. Όταν ο παραβάτης ήταν κάποιο απότα παιδιά της, η τιμωρία ήταν άμεση και σίγουρη.

- 105 -

Ανάλυση

Η γνωστή ψυχίατρος δρ Κάρεν Χόρνεϊ έχει γράψει για «την τυραννία τουπρέπει», ένα θέμα το οποίο επέκτεινε ο δρ Άλμπερτ Έλις, ιδρυτής της σχολήςτης Λογικο-Συναισθηματικής θεραπείας. Ουσιαστικά, όσα περισσότερα«πρέπει» επιβάλλει κάποιος στον εαυτό του, τόσο λιγότερο ευτυχής θα είναι.Οι κατηγορηματικές επιταγές δημιουργούν ένα άκαμπτο και απολυταρχικόσκεπτικό, που μειώνει τις πιθανότητες διαπραγμάτευσης και συμβιβασμού. Ηεπιβολή των «πρέπει» προκαλεί αμυντικές και επιθετικές αντιδράσεις, ενώαποκλείει τη δεκτικότητα και το ανοιχτό μυαλό.

Είναι εύκολο να θυμώσει κανείς με κάποιο «πρέπει». Πόσες φορές έχετεακούσει ανθρώπους να λένε «θα έπρεπε να ξέρεις καλύτερα»; «Δεν θα έπρεπενα έχεις κάνει εκείνη την παρατήρηση, και τώρα είμαι έξαλλος μαζί σου!»Όταν κάποιος επιβάλλει αυτά τα «πρέπει» στον εαυτό του, το μοναδικόαποτέλεσμα είναι οι ενοχές, «θα έπρεπε να έχω περάσει περισσότερο χρόνο μετη μητέρα μου!» «Δεν θα έπρεπε να έχω φανεί τόσο απότομος με την Άννι, καιτώρα νιώθω απαίσια!»

Αν μετατρέψετε τα «πρέπει» σε επιθυμίες ή προτιμήσεις, αλλάζετεολόκληρη τη συναλλαγή. Αφαιρώντας τα «πρέπει», παύετε να απογοητεύετετου εαυτό σας και τους άλλους και σας είναι πιο εύκολο να μάθετε από ταλάθη σας. «θα προτιμούσα να είχες κάνει το X αντί για το Ψ». «Νομίζω πως θαήταν καλύτερα, αν δεν είχα κάνει εκείνη την παρατήρηση». «Τώρα πουαναλογίζομαι το παρελθόν, θα ήθελα να έχω περάσει περισσότερο χρόνο με τημητέρα μου», «θα ήταν προτιμότερο να μην ήμουν τόσο απότομος με τηνΆννι». Αυτή η λιγότερο απαιτητική γλώσσα μειώνει την αμυντική διάθεση καιαφήνει περιθώριο για ανάπτυξη.

Προσπαθήστε να κατανοήσετε ότι όσο πιο απαιτητικοί είστε με -τον εαυτόσας και τους άλλους- τόσο λιγότερο ανοιχτοί θα είστε στην ανάπτυξη και τηνεποικοδομητική αλλαγή. Στην καθημερινή σας ζωή, παρατηρήστε τι συμβαίνειόταν επιβάλλετε τα «πρέπει» σε άλλους, καθώς και τι συμβαίνει όταν εκείνοικάνουν το ίδιο σε σας. Δοκιμάστε να δηλώνετε τι σας αρέσει και τι όχι, παράνα επιβάλλετε τις αξίες σας στους άλλους. “Συλλάβετε” του εαυτό σας κάθεφορά που επιβάλλετε ένα «πρέπει» σε κάποιον ή στον εαυτό σας (ή ένα «δενπρέπει»). Πιστεύουμε ότι θα δείτε την ποιότητα των σχέσεών σας να βελ-τιώνεται, όταν υιοθετήσετε το πρότυπο που προτείνουμε.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Η ελαστικότητα και η μετριοπάθεια είναι κάτι επιθυμητό - η ακαμψία και ο

εξτρεμισμός, όχι».«Όλοι χρειαζόμαστε αρχές και οδηγίες, όχι όμως ζουρλομανδύες».

- 106 -

«Η λέξη “πρέπει" αποτελεί εξαναγκασμό. “Θα ήθελα”, “θα προτιμούσα"και “νομίζω πως θα ήταν καλύτερο" είναι πολύ πιο λογικές εκφράσεις, πουενισχύουν τις σχέσεις».

«Είναι πολύ καλύτερο να δηλώνω τι μου αρέσει και τι θέλω, αντί ναεπιβάλλω “πρέπει” σε άλλους ή στον εαυτό μου».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Να αποφεύγετε τα «πρέπει» - η ελαστικότητα αυξάνει τις πιθανότητέςσας να ευτυχήσετε.

- 107 -

Τοξική Πεποίθηση Νο30Όποιος σε Αγαπάει Πραγματικά, Πρέπει να Ξέρει τι Χρειάζεσαι

Μετά από έναν παράφορο δεσμό, η Μάρθα παντρεύτηκε του Χάρολντ, επειδή«έμοιαζαν να κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος και είχαν ταυτόσημες απόψειςγια τα πράγματα». Όπως, όμως, με λύπη της διαπίστωσε, καθώς άρχισε να τονγνωρίζει καλύτερα, εκείνος δεν είχε «συντονιστεί» με κάποιες από τις πιο λεπτέςτης ευαισθησίες. Και, το χειρότερο ίσως από όλα, ήταν υποχρεωμένη να του λέειπώς να την ικανοποιεί σεξουαλικά. «Αν με αγαπούσε πραγματικά»,παραπονιόταν, «θα ήξερε τι χρειάζομαι - δεν θα έπρεπε να του το λέω!» ΗΜάρθα πίστευε ότι αληθινή αγάπη και πραγματική αρμονία σημαίνει ότι δενχρειάζονται λόγια ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι περιττά. «Ανπράγματι νοιάζεσαι για κάποιον, θα πρέπει να είσαι σε θέση να αντιλαμβάνεσαιτα πιο σημαντικά με τη διαίσθηση», έλεγε.

- 108 -

Ανάλυση

Όταν υπάρχει κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων, όταν ο ένας δείχνειευαισθησία στα αισθήματα, τις απόψεις και τις προτιμήσεις του άλλου, οισχέσεις τους έχουν μεγάλη πιθανότητα να τους προσφέρουν ικανοποίηση. Οιάνθρωποι που νοιάζονται ο ένας για του άλλο και αισθάνονται οικειότηταμαθαίνουν, συχνά, να ερμηνεύουν ο ένας τις αντιδράσεις του άλλου με αρκετήακρίβεια. Δεν μπορείτε, όμως, να περιμένετε από κάποιον να διαβάζει τησκέψη σας. Ουσιαστικά, αυτή είναι η λανθασμένη πεποίθηση της Μάρθα: «Θαέπρεπε να ξέρει τι θέλω. Αν χρειάζεται να το αρθρώσω, τότε η σχέση μας δενείναι καλή».

Η βαθιά αγάπη και η στοργή δεν θα σας χαρίσουν τηλεπαθητικέςικανότητες. Δεν είναι δυνατό να βιώσετε τα συναισθήματα κάποιου άλλου,άσχετα από την ένταση της αφοσίωσής σας. Οι άνθρωποι, σε αντίθεση με ταέντομα, δεν διαθέτουν περίπλοκα πρότυπα αντιδράσεων βασιζόμενα στοένστικτο. Εκτός από ορισμένες βασικές ορμές (π.χ. πείνα, δίψα) καιαντανακλαστικά (π.χ. ρούφηγμα, κατάποση, αναπνοή), ό,τι γνωρίζουν οιάνθρωποι το έχουν μάθει μέσα από την εκπαίδευση και την εμπειρία, είτεπαρακολουθώντας αντίστοιχα παραδείγματα ή με τη μέθοδο της δοκιμής καιτου λάθους. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι είναι το μοναδικό είδος πουμπορεί να κοινωνήσει σύνθετες σκέψεις και συναισθήματα μέσω του λόγου.Στις αμοιβαίες σχέσεις τους, λοιπόν, ταιριάζουν καλύτερα όταν κοινωνούνκαθαρά αυτές τις σκέψεις και τα συναισθήματα!

Μία από τις πιο βλαβερές πλευρές αυτής της τοξικής πεποίθησης είναι ότιμπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να πέσουν σε παγίδες, που έχουν στήσειοι ίδιοι. Ιδού, ένα παράδειγμα: «Αν ο Τζόνι με αγαπά πραγματικά», ισχυρίζεταιη Νταϊάν, «θα προσφερθεί να με πάει με το αμάξι να δω τη θεία Σίλια, ότανγυρίσει από το ταξίδι της». Σύμφωνα με το σκεπτικό της Νταϊάν, αν ο Τζόνιαποτύχει σε αυτή τη δοκιμή, «αποδεικνύει» ότι δεν ενδιαφέρεται πραγματικά.Πόσο καλύτερο θα ήταν για τη Νταϊάν, αν δεν έπαιζε παιχνίδια, αλλά δήλωνεευθέως το αίτημά της: «θα μου κάνεις τη χάρη να με πας στο σπίτι της θείαςΣίλια;»

Αυτές οι εξωπραγματικές προσδοκίες για τηλεπαθητική επικοινωνίαφαίνονται ξεκάθαρα στον παρακάτω διάλογο, του οποίο σας παραθέτουμεσχεδόν αυτολεξεί και του οποίο ένας από τους γράφοντες είχε πρόσφατα μεμια 40χρονη ασθενή, η οποία παραπονιόταν ότι ο άντρας της είχε πάψει να τηναγαπά.

Θεραπευτής: Είπε ο Μπιλ πως δεν σε αγαπάει πια;Ασθενής: Όχι με αυτά τα λόγια ακριβώς, αλλά μπορώ να το καταλάβω.Θεραπευτής: Πώς μπορείς να το καταλάβεις; Φέρεται διαφορετικά;Ασθενής: Έχω ένα τέλειο παράδειγμα. Καθώς ετοιμαζόμασταν να πάμε

στη δουλειά σήμερα το πρωί, ο Μπιλ προσφέρθηκε να πάει τη γάτα μας στον

- 109 -

κτηνίατρο. Όταν του είπα ότι δεν ήταν ανάγκη, αποσύρθηκε και με άφησε νακάνω εγώ όλες τις απαραίτητες διαδικασίες για τη γάτα.

Θεραπευτής: Τι αποδεικνύει αυτό; Δεν απέρρυψες την προσφορά του; Δενείπες ότι...

Ασθενής: Και λοιπόν; Στην πραγματικότητα, ήθελα να με βοηθήσει. Αν μεαγαπούσε, θα το είχε καταλάβει.

Οι ίδιες προσδοκίες είναι φανερές στη σχέση της Τζόαν και του Φρανκ.'Οταν η Τζόαν ρώτησε του άντρα της, αν ήθελε να καλέσει κάποιους φίλουςγια δείπνο, εκείνος δήλωσε: «Δεν κάνω κέφι, ούτε αυτούς ούτε κανέναν άλλο».Αργότερα, όταν ανακάλυψε ότι η Τζόαν δεν είχε κανονίσει τίποτα για τοδείπνο, είπε: «Αν με αγαπούσες πραγματικά, θα είχες καταλάβει ότι δενεξέφραζα παρά μια περαστική διάθεση».

Οι πλούσιες, ικανοποιητικές σχέσεις βασίζονται στην προθυμία σας νακοινωνήσετε ξεκάθαρα και ανοιχτά αυτά που βασικά χρειάζεστε, αγαπάτε,μισείτε και επιθυμείτε. Εσείς πρέπει να διδάξετε στους ανθρώπους πως ναταιριάξουν καλύτερα μαζί σας. Να λέτε αυτό που εννοείτε, να εννοείτε αυτόπου λέτε και μην περιμένετε από κανέναν να διαβάσει τη σκέψη σας.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Οι άνθρωποι που στήνουν ψυχολογικές παγίδες είναι συνήθως εκείνοι που

πέφτουν μέσα σε αυτές».«Κανείς δεν μπορεί να είναι απόλυτα συντονισμένος με τις σκέψεις και τα

συναισθήματα ενός άλλου ανθρώπου».«Πρέπει να δηλώνω ξεκάθαρα τι θέλω και πώς αισθάνομαι. Δεν μπορώ να

περιμένω από κάποιον να διαβάζει τη σκέψη μου».«Όσο και αν με αγαπουν και νοιάζονται για μένα κάποιοι άνθρωποι,

υπάρχει και πάλι η πιθανότητα να με παρερμηνεύσουν».«Η ανοιχτή, ειλικρινής και ευθεία έκφραση των επιθυμιών και των ελπίδων

σας είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιτύχετε μία στοργική επικοινωνία».«Το να στήνετε παγίδες, προκειμένου να δοκιμάσετε την αγάπη και την

αφοσίωση των ανθρώπων αποτελεί δείγμα εχθρότητας».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Δηλώστε τις επιθυμίες σας ανοιχτά και καθαρά· είναι το λιγότερο πουαξίζει όποιος σας αγαπά πραγματικά.

- 110 -

Τοξική Πεποίθηση Νο31Οι Προσβολές Πρέπει Μοιραία να μας Αναστατώνουν

Μιλώντας για τη Σάρα, οι περισσότεροι την περιέγραφαν ως «πολύ εύθικτη».Το παραμικρό αρκούσε για να νιώσει προσβεβλημένη, πληγωμένη από τιςπαρατηρήσεις του κόσμου ή για να θυμώσει και να νιώσει κατάθλιψη, όταναισθανόταν ότι κάποιος την μείωνε. Η νεότερη αδελφή της έλεγε σχετικά:«Πρέπει να μετράς τα λόγια σου, όταν βρίσκεσαι κοντά στη Σάρα. Είναι τόσοευαίσθητη, που θίγεται από το παραμικρό σχόλιο».

- 111 -

Ανάλυση

Είναι δύσκολο να μην είναι κανείς ευαίσθητος στην κριτική, την απόρριψηκαι την αποδοκιμασία. Αν κάποιος σας μιλήσει άσχημα, πληγωνεστε ή ίσωςνιώθετε συντετριμμένος, όπως τόσο συχνά συμβαίνει στη Σάρα. Αν και, ωςπαιδιά, ίσως μάθατε το παλιό ρητό: «Πέτρες και μαγκούρες τα κόκαλά μουσπάνε, μα λόγια δεν μ’ αγγίζουν», το πιθανότερο είναι ότι δεν αποδέχεστεπλήρως ή ότι δεν πιστεύετε σε αυτή την ιδέα, επειδή είστε άνθρωποι καιμερικές φορές οι άλλοι άνθρωποι πράγματι σας πληγώνουν με τις προσβολέςτους.

Η άποψη, όμως, ότι οι προσβολές πρέπει αναπόφευκτα να σαςαναστατώνουν είναι λανθασμένη. Ουσιαστικά, υπονοεί ότι σας είναι αδύνατονα αποφύγετε την αναστάτωση λόγω κάποιων προσβλητικών παρατηρήσεωνκαι επικρίσεων, ότι χρειάζεστε εξαιρετική δύναμη για να παραμείνετε ήρεμοςκαι αδιάφορος, όταν κάποιος σας επιτίθεται. Πράγματι, κάποιοι άνθρωποιφτάνουν να υποστηρίζουν ότι θα προτιμούσαν να θυμώσουν με τα προσβλητι-κά σχόλια ή τις προσβλητικές δηλώσεις, παρά να παραμείνουν ανέγγιχτοι καιαδιάφοροι. «Γιατί να αφήσω να “τη γλιτώσει” κάποιος που με προσβάλλει;»ρωτούν.

Το θέμα είναι ότι, σχεδόν σε κάθε περίπτωση, μπορείτε να αποφύγετε τησυναισθηματική αναστάτωση, όταν νιώθετε πως σας προσβάλλουν. Οιεξευγενισμένοι, ευαίσθητοι, πληροφορημένοι άνθρωποι, εκείνοι που δείχνουνενδιαφέρον, είναι απίθανο να αρχίσουν να εξαπολύουν προσβολές. Έτσι,λοιπόν, όταν γίνεστε αποδέκτης λεκτικής κακομεταχείρισης, το πρώτο πράγμαπου πρέπει να συνειδητοποιήσετε είναι ότι αυτό που πυροδότησε την επίθεσηείναι η εσωτερική σύγκρουση ή το πρόβλημα του ομιλητή και όχι κάτι πουεσείς είπατε ή κάνατε. Στα κάτω-κάτω, ένα έξυπνο και με αυτοπεποίθησηάτομο δεν αισθάνεται την ανάγκη να σας γελοιοποιήσει ή να σας μειώσει.

Αντί να αναστατωθείτε λόγω κάποιων αναίσθητων ή προσβλητικώνπαρατηρήσεων, προσπαθήστε να αναπτύξετε μία στάση περιέργειας απέναντιστον ομιλητή, αναρωτώμενοι: «Τι συμβαίνει σε αυτόν του άνθρωπο;» "Ετσι,όταν ο άντρας της Μίρα, Φρεντ, της είπε: «Είσαι κοκορόμυαλη και η μητέρασου ανεγκέφαλη!» η Μίρα δεν κράτησε κακία ούτε έγινε επιθετική. Αντ’αυτού, ρώτησε του Φρεντ: «Τι σε ενοχλεί στην πραγματικότητα;» και μπόρεσενα φτάσει στην ουσία του ζητήματος.

Δυστυχώς, κάποιοι άνθρωποι, φερόμενοι ως αντίπαλοι σε παλιόγουέστερν, επιζητούν μια μονομαχία μέχρι θανάτου για την παραμικρότερηπροσβολή. Εσείς, όμως, μπορείτε να αποφύγετε παρόμοιες ακραίεςαντιδράσεις. Πολύ συχνά είναι προτιμότερο να αγνοήσετε τα μειωτικά σχόλιακαι τις προσβολές, αντί να τα μεγαλοποιήσετε με μια αντίδραση. Όταν τααφήνετε να σας αναστατώσουν, σημαίνει ότι δίνετε στον ομιλητή -ο οποίος,άλλωστε, έχει το πρόβλημα- μια δύναμη που δεν του αξίζει.

- 112 -

Όποτε αυτό είναι δυνατό, αποφύγετε τους ανθρώπους που συνηθίζουν νασας κακομεταχειρίζονται λεκτικά ή να σας προσβάλλουν. Αν το ναανταποκριθείτε σε κάποια προσβολή φαίνεται να αξίζει τον χρόνο και τηνενέργειά σας, απαντήστε με θετικό τρόπο, ώστε να δείξετε τη δυσαρέσκειά σαςσε αυτόν που σας προσέβαλε, όπως έκανε η Μίρα με του Φρεντ. Ήχρησιμοποιήστε την ειρωνεία και το χιούμορ, που σε μερικές περιπτώσειςέχουν τη δύναμη να διαλύσουν την ένταση μιας λεκτικής επίθεσης. Γιαπαράδειγμα, όταν η Τζόαν προσπάθησε να θυμώσει την Όλγα, αναφερόμενησε αυτήν ως «μικρή χωριατοπούλα», η Όλγα απλώς χαμογέλασε και είπε:«Μάλλον αυτός θα είναι ο λόγος που προτιμώ τα γουρούνια, τα μουλάρια, τιςκατσίκες και τις αγελάδες από ορισμένους ανθρώπους». Σε μερικέςπεριπτώσεις, όταν οι παρατηρήσεις αφορούν σε συγκεκριμένα ζητήματα χωρίςταυτόχρονα να γελοιοποιούν, τα αρνητικά σχόλια μπορούν να σας βοηθήσουν,ακόμη και αν δεν συμπαθείτε το άλλο άτομο. Για παράδειγμα, όταν ο Χάριγύρισε στον Μπαντ και του είπε: «Το κοστούμι σου σε κάνει να φαίνεσαι σαννα ετοιμάζεσαι να πας σε κηδεία», ο Μπαντ απάντησε απλά: «Πράγματι,νομίζω ότι αυτό το παλτό και η γραβάτα δείχνουν λίγο σκυθρωπά». Σε κάθεπερίπτωση, το βασικό είναι να αποφύγετε τη συναισθηματική αναστάτωσηόταν γίνεστε αποδέκτης προσβολών από οποιονδήποτε.

(Σχετικές Τοξικές Πεποιθήσεις: No 2 «ΕΙΣΑΙ ΣΕ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΘΕΣΗ,ΟΤΑΝ ΕΛΕΓΧΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ» και No 22 «Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣΚΑΛΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΔΙΟΡΘΩΣΟΥΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΑ ΛΑΘΗ ΤΟΥΣ».)

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Είναι υγιές να είμαι λίγο χοντρόπετσος μερικές φορές και να μην παίρνω

τους αρνητικούς τρόπους των άλλων προσωπικά».«Μπορώ να αγνοήσω τα μειωτικά σχόλια και τις προσβολές, αν αυτή είναι η

επιλογή μου».«Αυτοί που φέρονται άσχημα και απευθύνουν προσβολές έχουν συχνά

κάποιο σοβαρό πρόβλημα με του εαυτό τους».«Όταν κάποιος χάνει την ψυχραιμία του, ας προσπαθήσω να δείξω

περιέργεια και να ρωτήσω “Τι ενοχλεί, στην πραγματικότητα, αυτόν τουάνθρωπο; “»

«Δεν είμαι υποχρεωμένος να δίνω στις παρατηρήσεις των άλλων μια δύναμηπου δεν τους αναλογεί».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Οι προσβολές δεν πληγώνουν, εκτός αν τις αφήσεις να το κάνουν.

- 113 -

Τοξική Πεποίθηση Νο32Σου Κάνει Καλό, Όταν Είσαι Σκληρός με του Εαυτό σου

Ο Κιθ ήταν ένας αρκετά δίκαιος και ανεκτικός τύπος, εκτός από ότανεπρόκειτο για θέματα που αφορούσαν τον ίδιο. Τα κριτήριά του για τους άλλουςήταν διαφορετικά από αυτά που έθετε για του εαυτό τον. «Είμαι πολύ σκληρός μετου εαυτό μου», ισχυριζόταν. Στην πραγματικότητα, φερόταν φρικτά στον εαντότου. Για παράδειγμα, όταν δεν κατόρθωνε να φτάσει το επίπεδο πωλήσεων που οίδιος είχε ορίσει, επέπληττε πολύ αυστηρά τον εαυτό του. Ενώ τηρούσε μια στάσηδημοκρατικής ανεκτικότητας προς τους άλλους, όταν επρόκειτο για κάποιο δικότου -πραγματικό ή φανταστικό- ελάττωμα, έδειχνε μία φασιστική έλλειψηανοχής. Η στάση του φαινόταν να προέρχεται από μία ολοφάνερα αυστηρήανατροφή και από ένα συναίσθημα ανωτερότητας απέναντι στους άλλους(«Μπορώ να τα καταφέρω καλύτερα...»). Έτσι, τα κριτήρια που θεωρούσεαποδεκτά για τους συνεργάτες, την οικογένεια ή τους φίλους τον, δεν ήταναρκετά υψηλά για τον ίδιο.

- 114 -

Ανάλυση

Αυτή η τοξική πεποίθηση συμπίπτει, ως ένα σημείο, με τις ΤοξικέςΠεποιθήσεις No 7 (ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ) και No 25(ΔΙΝΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΤΟΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ, ΟΤΑΝ ΕΧΟΥΜΕΜΕΓΑΛΕΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ) - εδώ, όμως, απευθυνόμαστε σε άτομα σαν τονΚιθ, που έχουν ολοφάνερα διπλά κριτήρια σύγκρισης: εκείνους που έχουν τηντάση να είναι πολύ ελαστικοί με τους άλλους, αλλά πολύ σκληροί με τον εαυτότους. «Δεν θα φερόμουν ποτέ σε κάποιον, όπως φέρομαι στον εαυτό μου»,παρατήρησε μια γυναίκα. Το πρόβλημα που αποκαλύφθηκε πως είχε ήταν έναάδικο μίσος προς του εαυτό της, για το οποίο χρειάστηκε εντατική θεραπεία.Οι λιγότερο ακραίες περιπτώσεις, ωστόσο, είναι άφθονες - άτομα τα οποία θαέφριτταν αν έβλεπαν πράξεις κακίας προς άλλους ανθρώπους, αλλά δενβρίσκουν λάθος το να είναι κακοί με του εαυτό τους. Δεν συνειδητοποιούν ότιοι περισσότεροι άνθρωποι, οι οποίοι οικτίρουν τις πράξεις που δείχνουνέλλειψη ανοχής, ανυπομονησία, κριτική, καταδικαστικές κρίσεις, αδικία ήπροκατάληψη, έχουν την τάση να αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο, ότανπαρατηρούν αυτές τις αρνητικές στάσεις σε άλλους ή στον εαυτό τους. «Δενμου αρέσει να βλέπω να φέρονται άσχημα σε κάποιον», παρατήρησε έναςάντρας, «και δεν έχει καμία διαφορά αν σε δω να μεταχειρίζεσαι άδικα τουςάλλους ή του εαυτό σου».

Ζητάμε πάντοτε από τους ασθενείς μας που τείνουν νααυτομαστιγώνονται, να σημειώνουν προσεκτικά τις φορές που μειώνουν τονεαυτό τους για διάστημα μίας ή δύο εβδομάδων. «Αυτό θα σου δείξει αρκετάκαθαρά τι κάνεις στον εαυτό σου», τους λέμε. Κάποιοι άνθρωποι πουσυνηθίζουν να αποδοκιμάζουν έντονα του εαυτό τους κουβαλούν μαζί τους τοσημειωματάριό τους για ολόκληρες εβδομάδες, χωρίς να γράφουν τίποτα μέσα.Έχουν εθιστεί τόσο στις αρνητικές περιγραφές που κάνουν για του εαυτό τους,ώστε δεν συνειδητοποιούν τις δηλώσεις τους και δεν βλέπουν τίποταασυνήθιστο σε αυτές.

Οι ασθενείς που μειώνουν τον εαυτό τους μας λένε ότι δεν παρατήρησανκάποια αρνητική δήλωση στο διάστημα αυτών των δύο εβδομάδων. Κάθεφορά, ωστόσο, ανακαλύπτουμε, μέσα στην επόμενη μισή ώρα, περισσότερεςαπό μια ντουζίνα μειωτικές παρατηρήσεις. Όταν εφιστούμε την προσοχή τουςσε μερικές από αυτές, συχνά απαντούν: «Αυτές δεν είναι αρνητικές δηλώσειςείναι, απλώς, η πραγματικότητα». Οι τελειομανείς άνθρωποι έχουν την τάσηνα πέφτουν σε αυτή την παγίδα πιο συχνά από άλλους ανθρώπους (βλ. ΤοξικήΠεποίθηση No 7). Αυτο-αποκαλούνται «ηλίθιοι», επειδή δεν κατορθώνουν ναφτάσουν κάποιο απίστευτα υψηλό πρότυπο που έχουν θέσει για του εαυτότους, αποκαλούν του εαυτό τους «χοντρό» ή «άσχημο», επειδή δεν μοιάζουνμε επαγγελματίες μοντέλα.

Προσπαθήστε να συνειδητοποιήσετε τις στιγμές κατά τις οποίες μειώνετετου εαυτό σας. Έχετε στην τσέπη σας ή στην τσάντα σας ένα μικρόσημειωματάριο και κρατήστε μια σύντομη σημείωση κάθε φορά που θα

- 115 -

διαπιστώσετε ότι επιδίδεστε σε αρνητικό εσωτερικό διάλογο, όσο πιο σύντομαμπορείτε. Συνειδητοποιήστε τα μηνύματα που στέλνετε στον εαυτό σας. Έχετεαντιληφθεί ποτέ να κάνετε αποδοκιμαστικές γενικεύσεις για του εαυτό σας,όπως: «Πρέπει να ακούγομαι πραγματικά ανόητος!», «Δεν τα καταφέρνω σετίποτα από αυτά που κάνω!», «Είμαι βλάκας!» ή «Δεν μου αξίζει κάτι καλό!»;

Οι αρνητικές, επικριτικές, μειωτικές παρατηρήσεις προς του εαυτό σας θαέχουν, συνήθως, ως αποτέλεσμα αρνητικά συναισθήματα και ατυχήαποτελέσματα. Αν είστε διαρκώς σκληροί με τον εαυτό σας, χρειάζεται ναξαλαφρώσετε λίγο, να συνειδητοποιήσετε ότι όλοι κάνουν λάθη και ναδουλέψετε σκληρά για να αποκτήσετε μεγαλύτερη ανεκτικότητα και αποδοχήπρος του εαυτό σας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ένας τρόπος ζωής όπου θα κυριαρ-χεί η αυταρέσκεια είναι πλεονεκτικότερος και θα έπρεπε, γενικότερα, νακαλλιεργείται. Αποφύγετε τα άκρα. Όμως, αν είστε πολυ σκληροί με τον εαυτόσας, αν συνηθίζετε να του εξευτελίζετε και να τον υποτιμάτε, το πιθανότεροείναι ότι θα γίνεστε δυστυχείς χωρίς ουσιαστικό λόγο. Αντ’ αυτού,αναλογιστείτε τα λόγια με τα οποία αρχίζουν τα βιβλία της αρχαίας εβραϊκήςφιλοσοφίας: «Αν δεν είμαι εγω για τον εαυτό μου, τότε ποιος θα είναι γιαμένα;»

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Μπορώ να δείχνω ανεκτικότητα στον εαυτό μου και στους άλλους».«Έχω ορισμένους περιορισμούς, τους οποίους πρέπει να αποδέχομαι, όχι να

οικτίρω».«Δεν υπάρχει πρόβλημα στο να περιμένω περισσότερα από του εαυτό μου οι

υπερβολικές απαιτήσεις, όμως, έχουν συνήθως ως αποτέλεσμα τη δυστυχία καιτην άσχημη ιδέα για του εαυτό μου».

«Οι επικρίσεις και τα μειωτικά σχόλια προς του εαυτό μου μειώνουν τηναυτοεκτίμησή μου η αποδοχή και η ανεκτικότητα προς του εαυτό μου βελτιώνουντην αυτοεκτίμηση».

«Το να είμαι σκληρός με του εαυτό μου είναι καλό μόνο αν με οδηγήσει σεεποικοδομητικές αλλαγές και με κάνει να αποδέχομαι περισσότερο τον εαυτόμου». «Θα προχωρήσω περισσότερο στη ζωή μου με την αυτοεκτίμηση, παρά μετην αυτοκαταδίκη».

Νέα Θετική ΠεποίθησηΝα φέρεστε δίκαια στον εαυτό σας και στους άλλους.

- 116 -

Τοξική Πεποίθηση Νο33Μια Συγγνώμη Διορθώνει τα Πάντα

Ο Σιθ επέμενε ότι τα παιδιά του θα έπρεπε να ζητούν συγχώρεση, κάθε φοράπου συμπεριφέρονταν άσχημα. «Πες συγγνώμη», είπε στον οκτάχρονο γιο τον,που είχε χτυπήσει την πεντάχρονη κόρη του γείτονα με μπουνιά στην κοιλιά. ΟΣιθ είπε στον γιο του να πάει στο σπίτι του γείτονα και να ζητήσει συγγνώμη.Θύμωσε τρομερά, όταν ο γείτονάς του δήλωσε ότι μια απλή «Συγγνώμη» δενήταν αρκετή. «Τι άλλο περιμένεις να κάνει το παιδί;» ρώτησε ο Σιθ.

- 117 -

Ανάλυση

Είναι άξιο απορίας, πόσοι άνθρωποι αναφωνούν: «Μου χρωστάς μιααπολογία!» και συγχίζονται υπέρμετρα, όταν κάποιος αρνείται να προφέρει τημαγική λέξη - «Συγγνώμη!» Οπωσδήποτε, δεν μπορούμε να αρνηθούμε τηναξία που έχει μια απολογία σε σχέση με κάποια προσβλητική συμπεριφορά ή ηχρήση της «μαγικής λέξης» στην προσπάθεια επανόρθωσης. Για πολλούς,όμως, το θέμα περιορίζεται στην επανάληψη της συγκεκριμένης λέξης, χωρίςουσιαστικά να την εννοούν και χωρίς να αλλάζουν τις πράξεις τους. Ο Σιθ δεναναγνώριζε ότι χρειαζόταν να διδάξει στον γιο του αυτό το μάθημα - να επα-νορθώνει με πράξεις όσο και με λόγια.

Ούτε η Ντι μπόρεσε να πάρει αυτό το μάθημα. Αρνήθηκε να μιλήσει στηναδελφή της Τζέιν, μέχρι εκείνη να απολογηθεί για μια άπρεπη παρατήρησηπου είχε κάνει για τη Ντι. Τέλος, όταν πια η Τζέιν της είπε ότι λυπόταν, η Ντιικανοποιήθηκε. Πήρε εκείνο που ήθελε -τη λεκτική απολογία- όμως, σε όλουςτους άλλους ήταν ολοφάνερο ότι η Τζέιν δεν το εννοούσε.

Πολλοί άνθρωποι που μοιάζουν με τον Σιθ και τη Ντι πιστεύουν πως οιαπολογίες θα πρέπει να γίνονται αυτομάτως δεκτές και, εφόσον κάποιος έχειζητήσει συγγνώμη, θα πρέπει να του συγχωρούνται τα πάντα. Για την ακρί-βεια, δυσαρεστούνται αν κάποιος πει: «Η συγγνώμη είναι μια καλή αρχή, αλλάτι σκοπεύεις να κάνεις γι’ αυτό - τώρα και στο μέλλον;» Φαίνεται πωςυπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που πιστεύουν ότι μπορούν να φέρονται α-παίσια, εφόσον είναι πρόθυμοι να ζητήσουν συγγνώμη στη συνέχεια. Δενβλέπουν ότι το πιο σημαντικό είναι να μην επαναλάβουν το ίδιο λάθος στομέλλον. Κάποιος ο οποίος καταχράστηκε χρήματα από έναν φίλο έκανε τηνακόλουθη παρατήρηση: «Μα, είπα πως λυπάμαι!»

Οι λέξεις είναι απλώς λέξεις: «Λυπάμαι τόσο!» «Σε παρακαλώ, συγχώρεσεμε!» «Έκανα λάθος!» «Εκλιπαρώ τη συγγνώμη σου!». Αν αυτός που τα λέειείναι ειλικρινής, τότε μια απολογία, ανάλογα και με το μέγεθος του σφάλ-ματος, μπορεί να είναι αρκετή. Υπάρχουν, όμως, αδίστακτοι άνθρωποι πουπέφτουν στα γόνατα σε μια επίδειξη ψεύτικης αγωνίας, που εκφράζουν την πιοβαθιά λυπη, ενώ δεν εννοούν τίποτα από αυτά. Όταν ένας πραγματικάδυναμικός άνθρωπος αισθάνεται ότι του έχουν φερθεί άσχημα, πολυ σπάνιαενδιαφέρεται να αποσπάσει μια «συγγνώμη» (και ιδιαίτερα μία κενή«συγγνώμη»). Απλά, δηλώνει με σταθερό και ευθυ τρόπο πώς αισθάνεται και πθέλει να αλλάξει από εκείνη τη στιγμή: «Τι μπορείς να κάνεις ή τι μπορώ νακάνω για να σιγουρευτούμε πως δεν θα ξανασυμβεί;»

(Σχετική Τοξική Πεποίθηση: No 11 «ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΣΤΟΥΣΑΠΕΡΙΣΚΕΠΤΟΥΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΥΣ, ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΤΟΥΣ ΚΟΨΕΙΣΤΗΝ ΚΑΛΗ Μ ΕΡΑ»)

Αντίδοτα

- 118 -

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Οι κενές απολογίες δεν έχουν καμιά αξία».«Μια απολογία ίσως βοηθήσει στην εξήγηση μιας ατασθαλίας, δεν μπορεί

όμως να διορθώσει τη ζημιά που έγινε».«Οι απολογίες βοηθούν μόνο αν είναι ειλικρινείς».«Είναι εύκολο να αφήσεις κάποιον να πει “συγγνώμη”. Το σημαντικό,

όμως, είναι να ζητήσεις από κάποιον να διορθώσει ένα σφάλμα».«Η συγγνώμη έχει αξία μόνο αν οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να

τροποποιήσουν τις πράξεις τους».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Η συγγνώμη είναι απλώς μια λέξη - οι επανορθωτικές πράξεις μετρούνπερισσότερο.

- 119 -

Τοξική Πεποίθηση Νο34Για να Αλλάξει Κανείς, Πρέπει να Κατανοήσει τα Βαθύτερα Αίτια

της Συμπεριφοράς του

Η Μπέατρις, μία 56χρονη συγγραφέας, επισκεπτόταν ψυχιάτρους καιψυχολόγους επί 50 χρόνια. Στην ηλικία των 6 ετών, όταν οι επιδόσεις της στοσχολείο ήταν χαμηλές, οι γονείς της την πήγαν σε κάποιον σύμβουλο. Στα δέκατης έκανε θεραπεία με έναν ψυχίατρο, επειδή είχε αναστατωθεί από το διαζύγιοτων γονιών της. Ως έφηβη, επισκεπτόταν έναν θεραπευτή για μια ήπια διαταραχήτης όρεξης. Στα είκοσι αναζήτησε ψυχοθεραπεία ύστερα από τη διάλυση μιαςερωτικής σχέσης. Αργότερα, υποβλήθηκε επί εννέα χρόνια σε ψυχανάλυση,επειδή ένιωθε συχνά κατάθλιψη σχετικά με τη σταδιοδρομία της. Αν και ηψυχοθεραπεία ήταν τρόπος ζωής για εκείνη, η Μπέατρις πίστευε ακράδαντα ότιτης έλειπαν ακόμη κάποιες γνώσεις για του εαυτό της. Αυτός είναι ο λόγος,συμπέρανε, που ανησυχούσε υπερβολικά, απαιτούσε τόσα πολλά από του εαυτότης, ένιωθε συχνά κατάθλιψη ή ταραζόταν εύκολα και εξακολουθούσε νααισθάνεται λιγότερη αυτοπεποίθηση, από όση θα επιθυμούσε. Πίστευε ότι, ανμπορούσε να καταλάβει πιο ολοκληρωτικά του εαυτό της, θα ήταν σε πολύκαλύτερη θέση.

- 120 -

Ανάλυση

Είναι σίγουρο ότι δεν υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στη βαθιά γνώση τουεσωτερικού μας κόσμου και στις πράξεις ή ανάμεσα στην κατανόηση τουεαυτού μας και στον έλεγχο των συναισθημάτων μας. Πολλοί άνθρωποι μπορείνα έχουν βαθύτατη επίγνωση των λόγων για τους οποίους αισθάνονται ήφέρονται με κάποιον τρόπο, αλλά και πάλι να μην αλλάζουν, όσα κίνητρα καιαν έχουν, όπως μας δείχνει η ιστορία της Μπέατρις. Αντίθετα, άνθρωποι πουήταν πρόθυμοι να δουλέψουν σκληρά, κατάφεραν να τροποποιήσουν τηναρνητική συμπεριφορά τους, χωρίς να κάνουν καν τον κόπο να διερευνήσουντην προέλευσή της. Δεκάδες χιλιάδες φοιτητές κολεγίου, για παράδειγμα,ξεπέρασαν το άγχος που ένιωθαν για τις εξετάσεις με τη βοήθειασυμπεριφοριστικών τεχνικών, οι οποίες δεν ασχολούνταν καθόλου με τοπαρελθόν.

Η διαδικασία της κατανόησης του εαυτού σας και της τροποποίησης τηςσυμπεριφοράς σας δεν είναι ζήτημα επιλογής «είτε του ενός είτε του άλλου».Η κατανόηση του εαυτού σας συχνά βοηθά πολύ ενω όμως εξερευνάτε τακίνητρα των συναισθημάτων και των πράξεών σας, πρέπει συνάμα νααλλάξετε την αρνητική συμπεριφορά.

Αν κάποιες από τις συνήθειες, τα αισθήματα ή τις απόψεις σαςυπονομεύουν την ευτυχία σας, έχετε πολύ περισσότερες πιθανότητες ναξεπεράσετε αυτά τα προβλήματα, αν αποφασίσετε να κάνετε κάτι διαφορετικόεδώ και τώρα, αντί να ασχολείστε διαρκώς με τα λάθη τού εκεί και τότε. Το νακαταλάβετε γιατί είστε όπως είστε δεν θα σας κάνει απαραίτητα ικανό νααλλάξετε. Οι πράξεις είναι που μετρούν. Η Τζοάν αναζητούσε τη βαθιά γνώσητου εαυτού της μέσω της ψυχανάλυσης· παρ’ όλα αυτά, δεν μπορούσε νααλλάξει την καταστροφική, για εκείνη, συνήθεια να αποφεύγει τις κοινωνικέςεκδηλώσεις, μέχρι που έμαθε κάποιους νέους τρόπους να αισθάνεται άνετα μεομάδες ανθρώπων, μέσω της εκπαίδευσης στη διεκδι- κητική συμπεριφορά. Τονα γνωρίζετε π να κάνετε για ένα πρόβλημα βοηθά συχνά πολύ περισσότεροαπό το να καταλάβετε γιατί ή πώς προέκυψε το πρόβλημα αυτό.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Η εστίαση της προσοχής σας στην τροποποίηση της συμπεριφοράς σας στο

παρόν και το μέλλον οδηγεί συχνά σε μεγαλύτερη ψυχολογική ανάπτυξη από τηνεμμονή στο παρελθόν».

«Είναι προτιμότερο να αλλάξετε του τρόπο που ενεργείτε και σκέπτεστε,παρά να εξερευνάτε απλώς τις σκέψεις και τις πράξεις σας».

- 121 -

«Η ψυχολογική αλλαγή και η προσωπική ανάπτυξη είναι πιο πιθανό ναπροέλθουν από τις διορθωτικές ενέργειες, παρά από την κατανόηση του εαυτούσας».

«Η εσωτερική επίγνωση από μόνη της, όσο βαθιά και αν είναι, πολύ σπάνιααποδεικνύεται αναγκαία ή αρκετή για την αλλαγή της ψυχολογίας».

«Το να ανακαλύψετε γιατί κάτι συμβαίνει ή συνέβη είναι, συνήθως, λιγότεροσημαντικό από το να ανακαλύψετε τι να κάνετε επ’ αυτού».

«Η καλύτερη επίγνωση του εαυτού μας συνήθως προϋποθέτει τηνανακάλυψη και την τροποποίηση ψυχολογικά ανθυγιεινών τρόπων σκέψης(τοξικών πεποιθήσεων)».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Για να αλλάξετε τη ζωή σας κάντε κάτι στο παρόν μην περιμένετε μέχρινα κατανοήσετε το παρελθόν.

- 122 -

Τοξική Πεποίθηση Νο35Να Καλύπτεις τα Λάθη σου - Το πιο Σημαντικό Είναι να Είσαι Πάντα

ΣωστόςΟ Βίκτορ είναι ένας συνταξιούχος μηχανουργός, του οποίου το ενδιαφέρον

για την ακρίβεια εκτεινόταν πολύ πιο πέρα από τη σταδιοδρομία του. Ήτανπεπεισμένος πως όποιος αποδειχτεί πως έκανε λάθος φαίνεται γελοίος. Γιαεκείνον δεν είχε σημασία αν το σφάλμα ήταν μια ανακριβής μέτρηση, μιασφαλερή άποψη, ένα λανθασμένο συμπέρασμα ή μια μη έγκυρη άποψη. Ή φράση«Μη επιτρέπεις στον εαυτό σου να ρεζιλεύεται» ήταν μια από τις αγαπημένεςτου. Οι άνθρωποι, βέβαια, δεν είναι μηχανές και ο Βίκτορ μερικές φορέςπροσπαθούσε να «σώσει τα προσχήματα» στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσειςτου, ενεργώντας σαν να έκανε τα πάντα σωστά (ακόμη και αν είχε κάνει λάθος).Δεν κατόρθωνε να συνειδητοποιήσει ότι πολλοί άνθρωποι αντιπαθούσαν τουαέρα της σιγουριάς που είχε, ακόμα και για ζητήματα για τα οποία ελάχισταγνώριζε, και ότι η συμπεριφορά του αυτή του κόστιζε την αγάπη και τουσεβασμό τους.

- 123 -

Ανάλυση

Σε όλους μας αρέσει να είμαστε σωστοί, να έχουμε δίκιο. Υπάρχει έναιδιαίτερο είδος ανθρώπινης ικανοποίησης που νιώθουμε όταν βγάζουμε σωστάσυμπεράσματα. Όταν ο δάσκαλος λέει «Αυτό είναι σωστό!» ο μαθητής αι-σθάνεται περηφάνια και ευχαρίστηση. Αντίθετα, η κρίση «Αυτό είναι λάθος,απέτυχες στο διαγώνισμα», μπορεί να οδηγήσει στον φόβο της διάπραξηςσφαλμάτων και, ως αποτέλεσμα, σε περισσότερα σφάλματα.

Οι περισσότεροι αναγνωρίζουμε ότι, στο πεδίο των ανθρώπινωνδραστηριοτήτων, λίγα πράγματα είναι 100% σωστά ή λανθασμένα. Και όμως,όλα μας τα κοινωνικά συστήματα προσφέρουν θετική ενίσχυση όταν κάποιοςείναι «σωστός» - στο σχολείο, την εργασία, την πολιτική, τα αθλήματα. Ωςσυνέπεια, πολλοί άνθρωποι μεγαλώνουν όντας διαρκώς σε επιφυλακή,συγκαλύπτοντας τα λάθη τους.

Ο Γκόρντον ήταν ένας ειδικευόμενος γιατρός, στον οποίο ανέθεσαν ναπάρει δείγματα αίματος και ούρων από τέσσερις ασθενείς. Όταν ξέχασε ναζητήσει τα δείγματα ούρων από τους ασθενείς, έφτιαξε πλαστές αναφορές, αντίνα παραδεχτεί το λάθος του. Μία από τις νοσοκόμες το ανακάλυψε καιενημέρωσε του επικεφαλής γιατρό. Ο Γκόρντον διώχτηκε από το νοσοκομείο,ενώ ο ιατρικός σύλλογος έλαβε επίσημη αναφορά για το παράπτωμά του. Ανείχε απλώς παραδεχτεί το λάθος του, θα είχε δεχτεί μόνο μια επίπληξη για τηναφηρημάδα του.

Αλλοι άνθρωποι δεν αναλαμβάνουν καθόλου δράση, φοβούμενοι πως θακάνουν κάποιο λάθος ή πως θα φανεί ότι δεν είναι σωστοί. Αισθάνονταιένταση και τηρούν αμυντική στάση. Ο Τζόν συμμετείχε ενεργά στις συζητή-σεις της τάξης του και έγραφε καταπληκτικές εκθέσεις στο μάθημα τηςαγγλικής φιλολογίας στο γυμνάσιο. Όταν, όμως, πήγε στο κολέγιο, σχεδόνπαρέλυσε -δεν κατάφερνε, ουσιαστικά, να μιλήσει ή να γράψει- στην πρώτητου τάξη αγγλικής φιλολογίας, φοβούμενος ότι οι καλύτερα προετοιμασμένοιαπό αυτόν συμμαθητές του θα φανέρωναν τα πιθανά λάθη του.

Δεν είναι συνετό να υιοθετείτε μία στάση του τύπου «Είμαι σωστός/Είοαιλάθος». Μπορεί με τον τρόπο αυτό να κερδίσετε μερικές μάχες, όπως λέει τογνωστό ρητό, αλλά θα καταλήξετε να χάσετε του πόλεμο. Μερικοί άνθρωποιόχι μόνο επιμένουν να έχουν πάντα δίκιο, αλλά και, όταν νικούν σε μιαδιαφωνία, επιχαίρουν και καυχώνται γι’ αυτό. Οι άνθρωποι πουσυμπεριφέρονται κατ’ αυτόν του τρόπο αποκαλούνται συνήθως «ανυπόφοροι»και -όπως ο Βίκτορ στο προηγούμενο παράδειγμα- τόσο οι ίδιοι, όσο και ησυμπεριφορά του «ξερόλα», που επιδεικνύουν, αποξενωνουν τους άλλους.

Δεν συνειδητοποιούν ότι θα ήταν πιο συνετό από μέρους τους να κάνουνλάθος και να το αναγνωρίσουν, παρά να είναι σωστοί και να καυχώνται γι’αυτό. Αν ένας «ανυπόφορος» άνθρωπος σας μειώσει επειδή κάνατε κάποιολάθος, εσείς πρέπει να συνειδητοποιήσετε ότι, πιθανότατα, κάτι δεν πάει καλάμε αυτόν ή αυτή. (Βλ. Τοξική Πεποίθηση No 16). Στην πραγματικότητα, οι

- 124 -

άλλοι συνήθως αποφεύγουν εκείνους που νιώθουν τόσο έντονη ανάγκη ναείναι σωστοί και που αγωνίζονται διαρκως να αποδείξουν πως έχουν δίκιο.

'Εχουμε δει πολλούς γάμους να παραπαίουν, επειδή ορισμένοι άντρες ήγυναίκες επιμένουν να «είναι σωστοί».

Πράγματι, όταν μπορούν να αποδείξουν ότι ο σύντροφός τους έκανε λάθοςσε κάτι, έχουν την τάση να του το «τρίβουν στα μούτρα». Αυτή η συμπεριφοράδεν προωθεί την αγάπη και την οικειότητα. Αντίθετα, δημιουργεί μια α-τμόσφαιρα ανταγωνισμού και άμυνας και μια απόσταση που μπορεί τελικά ναδιαλύσει τη σχέση ενός ζευγαριού.

Το βασικό είναι να συνειδητοποιήσετε πως όλοι είμαστε υποκείμενοι σεσφάλματα και όλοι κάνουμε λάθη κάποιες φορές. Όταν κάνετε λάθη, μην τασυγκαλύπτετε, προκειμένου να φαίνεστε σωστοί. Στην πραγματικότητα,πολλές φορές βοηθά να στρέφεται η προσοχή στα λάθη που κάνατε. Έτσι, όχιμόνο μπορείτε να μάθετε από τα λάθη σας, αλλά και οι άλλοι σας θεωρούν πιοανθρώπινο και κερδίζετε την εμπιστοσύνη τους.

Η Μοντ, γραμματέας σε δικηγορικό γραφείο, ανέλαβε ναδακτυλογραφήσει μια δικογραφία από τις χειρόγραφες σημειώσεις ενός απότους συνεταίρους. Κατά λάθος, παρέλειψε μία σελίδα. Όταν ανακάλυψε τολάθος της, ζήτησε συγγνώμη από του συνεταίρο και ζήτησε το χειρόγραφοκείμενο, προκειμένου να προσθέσει τη σελίδα που έλειπε και ναδακτυλογραφήσει ξανά όποιες άλλες χρειαζόταν. Το λάθος της είχε ωςαποτέλεσμα δύο ώρες υπερωρίας και λίγη ενόχληση, όμως το αφεντικό τηςσυνάντησε εγκαίρως τον πελάτη του το άλλο πρωί, έχοντας στα χέρια του τοολοκληρωμένο κείμενο.

Αναλογιστείτε ποιες θα ήταν οι πιθανές συνέπειες για τη Μοντ, τουδικηγόρο και του πελάτη, αν είχε προσπαθήσει να καλύψει το λάθος της!

Αυτές οι ειλικρινείς παραδοχές: «Λυπάμαι», «Δεν ξέρω» και «Έκαναλάθος», αντί να σας κάνουν να φαίνεστε ανόητος, εμπνέουν στους άλλους τηνεμπιστοσύνη και τον σεβασμό. Η άρνηση ή η συγκάλυψη των λαθών αποτρέ-πουν την προσωπική ανάπτυξη, αλλά η παραδοχή των λαθών και η μάθησηαπό αυτά την προωθούν.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Συνήθως, δεν είναι συνετό να υποκρίνεστε ότι γνωρίζετε κάτι, το οποίο

στην πραγματικότητα δεν γνωρίζετε».«Όλοι κάνουμε λάθη. Το σημαντικό είναι να μαθαίνουμε από αυτά».«Τα λάθη είναι ευκαιρίες για προσωπική ανάπτυξη, όχι ενδείξεις βλακείας ή

αδυναμίας».«Το να είσαι σωστός και να παρουσιάζεσαι ως "ξερόλας" αποθαρρύνει

συνήθως τη φιλία και τις στενές προσωπικές σχέσεις».

- 125 -

«Η συγκάλυψη των λαθών και η προσποίηση ότι τα ξέρετε όλα αποκαλύπτειανασφάλεια και εμποδίζει τη μάθηση».

«Είναι πολύ καλύτερο να είστε ευτυχισμένοι, παρά να έχετε δίκιο».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Κανείς δεν είναι τέλειος. Ζητήστε αναγνώριση, όταν είστε σωστός καιπαραδεχτείτε το, όταν δεν είστε.

- 126 -

Τοξική Πεποίθηση Νο36Δεν Υπάρχει Περίπτωση να Κάνεις Λάθος, αν Ακολουθείς το

Ένστικτό σουΗ Έρικα εμπιστευόταν πάντα το ένστικτό της. Όταν ο Λεν, ένας από τους

φίλους και συνεργάτες της, την προσπέρασε στον διάδρομο χωρίς να τηχαιρετήσει, ένιωσε πληγωμένη και Θυμωμένη, επειδή το ένστικτό της της έλεγεπως θα της είχε πει «γεια», αν τη συμπαθούσε πραγματικά. Έτσι, βαθιά μέσα της,ήξερε ότι ο Λεν πιθανότατα την αντιπαθούσε και δεν ενδιαφερόταν γι ’ αυτήν.Για ποιον άλλο λόγο θα είχε συμπεριφερθεί όπως συμπεριφέρθήκε; Επειδήεμπιστευόταν το ένστικτό της, η Έρικα συμπέρανε ότι ο Λεν ήταν ηλίθιος καιαποφάσισε να μην ασχοληθεί ξανά μαζί του. Αργότερα, εκείνο το πρωί, όταν τηςζήτησε να φάνε μαζί, η Έρικα του είπε να «βρει κάποιον άλλο για φαγητό», καιτου γύρισε την πλάτη με θυμό.

- 127 -

Ανάλυση

Οι άνθρωποι έχουν τις πιο εξελιγμένες δυνατότητες για λογική σκέψη καισυλλογισμούς από όλα τα ζωντανά πλάσματα. Παρ’ όλα αυτά, πολλοίάνθρωποι, σαν την Έρικα, εμπιστεύονται πολύ συχνά τις συναισθηματικέςαντιδράσεις και το ένστικτό τους, αντί να σκεφτούν λογικά, όταν βρίσκονταιαντιμέτωποι με αμφιλεγόμενες καταστάσεις. Αν και το ένστικτό σας είναιμερικές φορές ακριβές, τις περισσότερες φορές δεν είναι. 'Οταν εμπιστεύεστεαποκλειστικά τα συναισθήματά σας σε τέτοιες περιπτώσεις, το αποτέλεσμαείναι συχνά περιττές συγκρούσεις, λάθη που δεν υπάρχει λόγος να γίνουν καιπαρανοήσεις.

Ο Κλάιντ, ένας ασθενής μας, αντιμετώπισε σοβαρές οικονομικέςδυσκολίες επειδή εμπιστεύτηκε το ένστικτο και τη διαίσθησή του. Όταν τουέγινε μία προσφορά για την αγορά ενός παραθαλάσσιου οικοπέδου, άδειαοετον τραπεζικό του λογαριασμό για να το αποκτήσει. «Το ένστικτό μου μού είπεότι ήταν μια καλή επένδυση», είπε. Σύντομα, επειδή η αγορά ακινήτωνουσιαστικά κατέρρευσε, έχασε όλα τα χρήματα που είχε επενδύσει. Αν είχεσυμβουλευτεί επενδυτές, γνώστες της κατάστασης, προκειμένου να ζητήσει τηγνώμη τους, αντί να ακολουθήσει το ένστικτό του, θα του είχαν πιθανόταταπροειδοποιήσει ότι η συμφωνία ήταν παρακινδυνευμένη.

Να σκέπτεστε με το μυαλό σας, όχι με το ένστικτό σας. Αφήστε τη λογικήνα επιβληθεί στις συναισθηματικές σας αντιδράσεις. Προτού επιτρέψετε σε ένασυναίσθημα να γίνει πεποίθηση, αναζητήστε λογικές αποδείξεις που θαστηρίξουν το συναίσθημά σας αυτό. Πολλοί άνθρωποι επιδίδονται σε αυτήντην κυκλική συλλογιστική. Για παράδειγμα, όταν ο Μπιλ φάνηκε να αποφεύγεινα μιλήσει στη Σούζαν σε ένα πάρτι, εκείνη σκέφτηκε ότι είχε προσπαθήσεισκόπιμα να την εξοργίσει.

Οι αποδείξεις βάσει των οποίων μπορείτε να στηρίξετε ή να απορρίψετεμια υπόθεση μπορούν να προέλθουν από δύο βασικές πηγές - τη συμφωνία μεάλλους, των οποίων σέβεστε τη γνώμη, και τη δική σας εμπειρία. Έτσι, αν ηΈρικα είχε ρωτήσει κάποιους άλλους συναδέλφους, για τους οποίους έτρεφεσεβασμό, αν ο Λεν ήταν θυμωμένος μαζί της, θα διέθετε κάποιες ενδείξεις οιοποίες θα επιβεβαίωναν τα συναισθήματά της ή θα έρχονταν σε αντίφαση μεαυτά. Ή, αν είχε συζητήσει ευθέως αυτή την αντίληψή της με του ίδιο του Λεν,θα είχε ακόμα πιο ακριβείς ενδείξεις προκειμένου να υποστηρίξει ή να απορ-ρίψει το ένστικτό της.

Προτού εξισωσετε αυτόματα το ένστικτό σας με την αλήθεια, αναζητήστεκάποιες αποδείξεις που θα επιβεβαιώσουν ή θα απορρίψουν την ακρίβειά του.Ουσιαστικά, ψάξτε για γεγονότα προτού προβείτε σε συμπεράσματα. (Βλ.Τοξική Πεποίθηση No 17: «ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΣΟΥ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΟΙΠΙΟ ΣΩΣΤΕΣ»)

Αντίδοτα

- 128 -

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Μια σκέψη ή μια αίσθηση διαφέρει από ένα γεγονός».«Μόνο και μόνο επειδή έχω μια έντονη πεποίθηση ή αίσθηση για κάτι, δεν

σημαίνει αυτομάτως ότι αυτό ανταποκρίνεται στην αλήθεια».«Το να αναζητάς γεγονότα είναι καλύτερο από το να φτάνεις κατευθείαν σε

συμπεράσματα».«Προσπαθήστε να αφήνετε τη λογική σκέψη να επιβάλλεται στις

συναισθηματικές αντιδράσεις».«Μπορούμε να εμπιστευόμαστε το ένστικτό μας μέχρι ένα σημείο, είναι όμως

καλύτερο να διασταυρώνουμε τα ίδια τα γεγονότα».«Δεν είναι φρόνιμο να παίρνουμε σημαντικές αποφάσεις βασιζόμενοι

μονάχα στο ένστικτό μας».«Όταν βρίσκεστε σε αμφιβολία, να θυμάστε ότι ο εγκέφαλός σας βρίσκεται

στο κεφάλι, όχι στην καρδιά σας».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Το ένστικτο μπορεί να είναι λανθασμένο·να αναζητάτε βάσιμεςαποδείξεις, προτού ενεργήσετε.

- 129 -

Τοξική Πεποίθηση Νο37Η Ζωή θα Έπρεπε να Είναι Δίκαιη

Ο Μόρις ήταν τίμιος, αξιοπρεπής και εργαζόταν σκληρά. Είχε ανατραφεί μετην πεποίθηση ότι οι άνθρωποι σαν αυτόν -που νοιάζονται για τους άλλους,εργάζονται σκληρά, διαθέτουν ακεραιότητα, προσεύχονται στον θεό, φέρονταιστους άλλους δίκαια, απεχθάνονται τη βία, δίνουν χρήματα σε φιλανθρωπικούςσκοπούς, δεν κουτσομπολεύουν, σνμπεριφέρονται καλά, έχουν ένα ευρύ φάσμακαλών αναγνωσμάτων, αντιτίθενται στις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις καικάνουν ό,τι μπορούν για να μη κρίνουν τους άλλους- θα λάβουν τη δίκαιηανταμοιβή τους. Αυτοί οι άνθρωποι, είχε μάθει να πιστεύει, θα γνωρίσουν τηνεπιτυχία και την ευτυχία και θα πάνε μπροστά στη ζωή τους. Το αφεντικό τουΜόρις, ο Σάιμον, ήταν ευέξαπτος, κακός, ανέντιμος, άξεστος, χειριστικός καιάστοργος. Εντούτοις, ο Σάιμον έμοιαζε να δρέπει τα μεγαλύτερα οφέλη και νααπολαμβάνει τα περισσότερα πλούτη. «Η ζωή είναι τόσο άδικη!» παραπονέθηκεο Μόρις.

- 130 -

Ανάλυση

Πόσο υπέροχο θα ήταν, αν μπορούσαμε να ζούμε σε έναν κόσμο όπου τομίσος, η μισαλλοδοξία, η βία και η εκμετάλλευση θα ήταν άγνωστα - όπου οιάνθρωποι θα ήταν ανίκανοι να διαπράξουν βιασμό, ληστεία, φόνο, απρόκλητηεπίθεση ή ατιμία. Ένα μέρος όπου η δικαιοσύνη, που επιθυμούσε ο Μόρις, θαήταν έκδηλη παντού. Όμως, στον πραγματικό κόσμο -όπου τα γεγονότα και οιπεριστάσεις είναι συχνά τόσο αυθαίρετα- τα καλά πράγματα συμβαίνουνσυχνά σε ανθρώπους σαν τον Σάιμον, ενώ τα φοβερά πράγματα τυχαίνουνσυνήθως σε ανθρώπους καλούς, ευγενικούς, αξιοπρεπείς, τρυφερούς καιγεμάτους αγάπη. Με λίγα λόγια, η ζωή είναι κάθε άλλο παρά δίκαιη. Στηνπραγματικότητα, πολλά από αυτά που συμβαίνουν είναι σαφώς, και κάποιεςφορές βαθύτατα, άδικα.

Έχουμε κάποιες αποδείξεις ότι οι ανήθικοι άνθρωποι, όση δόξα, πλούτο ήδύναμη και αν συγκεντρώσουν, δεν μπορούν να βιώσουν την πραγματικήεσωτερική ευτυχία που απολαμβάνουν οι έντιμοι άνθρωποι. Το φαινόμενοαυτό θα ήταν, ίσως, πιο δίκαιο, αν ήταν πάντοτε αληθινό·πολύ συχνά, όμως,είναι τα ίδια απεχθή άτομα που απολαμβάνουν τα καλύτερα όλων -συμπεριλαμβανομένης της καλής υγείας- ενω οι πραγματικά ευγενικές ψυχέςμπορεί να υποφέρουν ένα σωρό δυστυχίες.

Υπάρχουν πολλοί, βέβαια, που παρηγορούνται με την πεποίθηση ότι οικακοί άνθρωποι θα τιμωρηθούν στο επέκεινα. Αυτό μπορεί να ισχύει, μπορείκαι όχι.

Εκείνοι που αντιλαμβάνονται πλήρως την πραγματικότητα της εγγενούςαδικίας της ζωής δεν χάνουν τον χρόνο τους θρηνώντας, παραπονούμενοι καικλαίγοντας για την άδικη αυτή μεταχείριση. Δεν αποτραβιούνται σε ρομαντικάμυθιστορήματα ή σε τηλεοπτικές σαπουνόπερες, δεν αναζητούν παρηγοριά στοαλκοόλ ή τα ναρκωτικά που αλλοιώνουν τη συνείδηση και δεν κρύβονται πίσωαπό μία καθαρά διανοητική ενατένιση του νοήματος της ζωής. Αντίθετα,υιοθετούν μια υγιή και ρεαλιστική απόφαση να συνεχίσουν τη ζωή τους, νακάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν και να τη ζήσουν όσο πιο ολοκληρωτικά γί-νεται. Αυτές οι σκληραγωγημένες ψυχές προσπαθούν να κάνουν κάτι γι’ αυτήτην αδικία, ως το σημείο εκείνο όπου μπορούν να επηρεάσουν ή να αλλάξουντις καταστάσεις. Όταν συντελούνται κάποια άδικα γεγονότα ή περιστάσεις, οιάνθρωποι αυτοί αγωνίζονται σκληρά να διορθώσουν την αδικία με κάποιοντρόπο.

Ο Τζον Κάλαχαν, ο διάσημος δημιουργός κινουμένων σχεδίων, έγινετετραπληγικός μετά από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα και κανείς δεν θαμπορούσε να του κατηγορήσει αν περνούσε τη ζωή του ως ένα μη λειτουργικό,μεμψίμοιρο άτομο. Όμως, αφού πάλεψε με του αλκοολισμό για πολλά χρόνια,άρχισε να χρησιμοποιεί το ένα χέρι, που μόλις μπορούσε να κινήσει, για ναζωγραφίσει ευφυέστατα, ξεκαρδιστικά και καυστικά κινούμενα σχέδια,σχετικά με τις αναπηρίες. Είχε εκπληκτική επιτυχία και αποτέλεσε πηγή

- 131 -

έμπνευσης για ανθρώπους σε όλο του κόσμο που έπασχαν από παρόμοιεςπαθήσεις.

Δεν μπορούμε όλοι να αντιμετωπίζουμε τις συνέπειες της αδικίας της ζωήςμε τον ίδιο ακριβώς τρόπο ή με τον ίδιο, απαραίτητα, βαθμό επιτυχίας, όμωςείναι πολύ καλύτερο να ζήσουμε μια παραγωγική ζωή και να υιοθετήσουμε μιαστάση αποδοχής, παρά να παραπονούμαστε ή να αποσυρόμαστε.

Μπορείτε να ζήσετε βάσει αυτής της φιλοσοφίας, ανατρέφοντας τα παιδιάσας ωστε να βλέπουν τη ζωή με την ίδια ρεαλιστική προοπτική, αποφεύγονταςνα τα μάθετε να πιστεύουν ότι η δικαιοσύνη και το έλεος θα θριαμβεύσουν, ότιτο καλό θα νικά πάντα το κακό και ότι η ζωή είναι δίκαιη. Αντίθετα, αναπτύξτεκαι ενθαρρύνετε σε αυτά μια αίσθηση σωστής συμπεριφοράς, ακεραιότητας,αξιοπρέπειας, καλοσύνης, αφοσίωσης και συμπόνιας.

Οπότε νιώθετε την ανάγκη να εκφράσετε τη λύπη σας για την αδικία στηνοποία υποβληθήκατε, ρωτήστε του εαυτό σας: «Τι κάνω γι’ αυτό;» Μιααλλαγή είναι απαραίτητη, είτε σε σχέση με το τι κάνετε γι’ αυτή την κατάστα-ση είτε σε σχέση με το πώς την αντιλαμβάνεστε - ή και τα δύο.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Η πλήρης δικαιοσύνη και το ευτυχισμένο τέλος συμβαίνουν συχνά στα

παραμύθια, αλλά μόνο περιστασιακά στην πραγματική ζωή».«Είναι ήδη αρκετά κακό, ότι η ζωή είναι συχνά άδικη. Γιατί να χειροτερεύω

τα πράγματα, επιμένοντας στην ουτοπία της απόλυτης δικαιοσύνης;»«Η αδικία είναι αναπόφευκτη - η αίσθηση της δυστυχίας γι' αυτήν είναι

προαιρετική».«Είναι λογικό να επιθυμούμε δίκαιη μεταχείριση, αλλά το να την απαιτούμε

μας οδηγεί συνήθως στην απογοήτευση και την απελπισία».«Το γεγονός ότι προτιμώ τη δικαιοσύνη δεν σημαίνει ότι η δυστυχία πρέπει

αναπόφευκτα να ακολουθεί κάθε άδικο γεγονός στη ζωή μου».«Δεν είναι απαραίτητο να μου αρέσει το γεγονός ότι η ζωή είναι συχνά

άδικη, ούτε πρέπει να νιώθω πικρία και να αποθαρρύνομαι λόγω αυτού».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Η ζωή δεν είναι δίκαιη μπορείτε, όμως, να κάνετε κάτι για να τηνκαλυτερεύσετε.

- 132 -

Τοξική Πεποίθηση Νο38Οι Άνθρωποι που Έχουν Ευτυχισμένο Γάμο Νιώθουν Ερωτική

Επιθυμία Μόνο για του Σύντροφό τουςΗ Κλερ ήταν τρομερά αναστατωμένη. Εκείνη και ο άντρας της, με τον οποίο

ήταν παντρεμένη λίγο παραπάνω από δυο χρόνια, βρίσκονταν σε ένα πάρτι, ότανεκείνη χόρεψε με τον Τζον, έναν χαριτωμένο και γοητευτικό εργένη. Με έντονηδυσφορία, η Κλερ διαπίστωσε πως αισθάνθηκε «κάθε άλλο παρά απέχθεια» ότανο Τζον της έδωσε ένα φιλικό φιλί. «Αγαπώ πολύ βαθιά τον άντρα μου», δήλωσε.«Έχουμε τόσα πολλά κοινά, η ερωτική μας ζωή είναι θαυμάσια και είμαιαπόλυτα ικανοποιμιένη από αυτόν». Η αντίδρασή της στο πάρτι την έκανε νααμφισβητήσει τα ίδια της τα αισθήματα και τη δύναμη του γάμου της. Ήτανσίγουρη ότι η μητέρα της δεν είχε ποτέ της νιώσει να διακατέχεται ούτε από μίαπεραστική σεξουαλική σκέψη ή ένα έντονο αίσθημα για κάποιον άλλο, εκτός απότου πατέρα της. Το απλό γεγονός ότι παρατήρησε πόσο σέξι και ελκυστικός ήτανο Τζον, την οδήγησε να αναρωτηθεί για τη βιωσιμότητα του γάμου της. Πίστευεότι ο τίτλος ενός παλιού τραγουδιού —Δεν έχω μάτια παρά μόνο για σένα»-πράγματι αντιπροσώπευε τα αισθήματα των ανθρώπων που είναι αληθινάερωτευμένοι.

- 133 -

Ανάλυση

Κάποια είδη πουλιών και άλλων ζώων είναι ενστικτωδώς μονογαμικά καιζευγαρώνουν για μια ζωή, ανίκανα να επιζήσουν το ένα χωρίς το άλλο. Αν καιορισμένοι άνθρωποι βρίσκουν ελκυστική αυτή την αφοσίωση, στο DNA μαςδεν υπάρχει γραμμένος κάποιος τέτοιος κώδικας απόλυτης αποκλειστικότητας.Οι άντρες και οι γυναίκες, άσχετα με το πόσο ευτυχισμένος είναι ο γάμος τους,είναι σε θέση να παρατηρούν, να σκέφτονται και να ανταποκρίνονται στηφυσική και τη σεξουαλική γοητεία πολλών άλλων.

Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι είναι σε θέση να ερεθίζονται και ναδιεγείρονται από χιλιάδες διαφορετικά άτομα. Ένας μεγάλος αριθμόςανθρώπων, για παράδειγμα, διεγείρονται στη θέα των αγαπημένων τουςηθοποιών. Μπορούν να απολαμβάνουν ερωτικές φαντασιώσεις χωρίς ναυπονομεύουν του γάμο τους.

Ένας σχετικός μύθος είναι η ρομαντική ιδέα ότι υπάρχει ένα ειδικόπρόσωπο εκεί έξω -ο κύριος Σωστός ή η κυρία Σωστή- και ότι όταν κανείςσυναντήσει αυτό το προκαθορισμένο άτομο, θα επακολουθήσει η ισόβια ευ-τυχία. Σε μια τέτοια ένωση, τα δύο μέλη του ζευγαριού υποτίθεται πως είναιτόσο έντονα και βαθιά αφοσιωμένα μεταξύ τους, ώστε λησμονούν τηνπαρουσία των άλλων, χωρίς να αντιλαμβάνονται ούτε στο ελάχιστο τη γοητείακάποιου τρίτου. Αν αμφιβάλλετε ότι υπάρχουν, στις μέρες μας, άνθρωποι πουτρέφουν παρόμοιες παράλογες πεποιθήσεις, ευχόμαστε να μπορούσατε νασυναντήσετε κάποιους από τους ανθρώπους που ζητούν τη βοήθειά μας για ναξεπεράσουν τη ζήλια και την ανασφάλειά τους.

«Έχω κάποιο πρόβλημα;» ρώτησε η Σάντρα. «Όταν βλέπω έναν σέξιάντρα, τον γδύνω νοερά και αναρωτιέμαι πώς να είναι στο κρεβάτι». (Δενπιστεύατε, πράγματι, ότι αυτή η συμπεριφορά είναι αποκλειστικά αντρικόπρονόμιο;) Είπαμε στη Σάντρα πως, αν πραγματοποιούσε τις φαντασιώσειςτης, θα αντιμεταίπιζε πιθανότατα σοβαρές συνέπειες: θα ζημίωνε την κυρίασχέση της και θα διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο να αποκτήσει κάποια σεξουαλικάμεταδιδόμενη νόσο. «θεέ μου - όχι. βέβαια!» είπε. «Ποτέ δεν θα προχωρούσαπιο πέρα από τη σκέψη. Δεν επιθυμώ καθόλου να απατήσω το αγόρι μου».«Τότε απόλαυσέ το», της απάντησε ο σύμβουλός της.

Η εμπειρία και η συμπεριφορά της Σάντρα ήταν απόλυτα φυσιολογικές. Οιάνθρωποι δεν χρειάζεται να πραγματοποιούν τις φαντασιώσεις τους, όμως οιπερισσότεροι τις έχουν και τις απολαμβάνουν, ακόμα και στους καλύτερουςγάμους ή στις πιο αφοσιωμένες σχέσεις. (Εκείνοι, ωστόσο, που δεν έχουντέτοιες φαντασιώσεις δεν είναι ανώμαλοι!)

- 134 -

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Είναι φυσικό να έχω σεξουαλικά αισθήματα για πολλούς ανθρώπους».«Δεν μπορούμε πάντοτε να επιλέγουμε ποιος ή πότε θα μας ελκύσει».«Μπορούμε πολύ πιο εύκολα να ελέγξουμε τις πράξεις μας, παρά τα

αισθήματά μας».«Είναι δυνατό και φυσιολογικό να έχουμε σεξουαλικά αισθήματα για

πολλούς ανθρώπους, εκτός από τον/την σύντροφό μας».«Η σεξουαλική μου ζωή μπορεί να γίνει πιο ενδιαφέρουσα, αν

φαντασιώνομαι διαφορετικά ερωτικά σενάρια».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Είναι αρκετά φυσιολογικό να νιώθω ερωτική έλξη για άλλους, όμως,το να πραγματοποιήσω αυτές τις φαντασιώσεις μπορεί να έχει σοβαρές

αρνητικές συνέπειες.

- 135 -

Τοξική Πεποίθηση Νο39Ο Λόγος σου Είναι Συμβόλαιο - Μην Αθετείς Ποτέ μια Υπόσχεση

Ο Λίον έπαθε τροφική δηλητηρίαση και έμεινε ξάγρυπνος όλη νύχτα,κάνοντας εμετό και υποφέροντας από ρίγη και πόνους στο στομάχι. Την επόμενημέρα ήταν λίγο καλύτερα, όμως ένιωθε ακόμα απαίσια. Παρ' όλα αυτά, στις 8:30π.μ. έφτασε στο σπίτι τού φίλου του, Τζέικ, έτοιμος να τον βοηθήσει να ανεβάσειέπιπλα από το φορτηγό στο καινούργιο σπίτι όπου θα μετακόμιζε. Μισή ώρααργότερα, ο Λίον κατέρρευσε και κατέληξε στα επείγοντα περιστατικά τουτοπικού νοσοκομείου με υψηλό πυρετό και υψηλό βαθμό αφυδάτωσης.Χρειάστηκε μια εβδομάδα για να αναρρώσει. Όταν τον ρωτήσαμε γιατί δεν είχετηλεφωνήσει στον Τζέικ εξηγώντας του ότι ήταν πολύ άρρωστος για ναμεταφέρει έπιπλα, ο Λίον απάντησε: «Του είχα δώσει τον λόγο μου πως, οκόσμος να χαλούσε, θα ήμουν εκεί το επόμενο πρωί».

- 136 -

Ανάλυση

Οι άνθρωποι θαυμάζουν και σέβονται κάποιον που κρατά τις υποσχέσειςτου και που μένει πιστός στον λόγο του. «Μπορείς να βασίζεσαι στον Τσαρλς.Αν υποσχεθεί ότι θα κάνει κάτι, μπορείς να υπολογίζεις σε αυτό». Αν, όμως, οΤσαρλς είναι πρόθυμος να θέσει σε κίνδυνο του εαυτό του, όπως έκανε ο Λίον,παρά να αθετήσει του λόγο του, μπορούμε να θέσουμε σοβαρά σεαμφισβήτηση την κρίση του. Στην πραγματικότητα, οι πράξεις του Λίον δεί-χνουν τέτοια ακραία ακαμψία, που θα ήταν σωστό να αμφισβητήσει κανείς όχιμονάχα την κρίση του, αλλά και την εξυπνάδα του.

Ίσως αμφιβάλλετε ότι κάποιος μπορεί να είναι τόσο άκαμπτος ή ακόμη καιτόσο ανόητος όσο ο Λίον. Εμείς όμως, δουλεύοντας με τόσα διαφορετικάάτομα, έχουμε δει αρκετές ενδείξεις ακαμψίας τέτοιου τύπου. Ο Νικ, μάλιστα,παντρεύτηκε παρά τις σοβαρές επιφυλάξεις που είχε, επειδή, όπως είπε: «Είχαδώσει του λόγο μου».

Όταν ένα παιδί λέει: «Ό,τι και αν συμβεί, υποσχέσου πως θα με πας στονζωολογικό κήπο την Κυριακή», ο συνετός ενήλικος ποτέ δεν συμφωνείανεπιφύλακτα με τέτοιους όρους. Είναι πολύ λογικό να κάνετε ό,τι περνά απότο χέρι σας για να κρατήσετε μια υπόσχεση, εκτός αν συντρέχουν ειδικέςπεριστάσεις που σας εμποδίζουν να πραγματοποιήσετε ό,τι υποσχεθήκατε.Πράγματι, πρέπει να διδάξετε στα παιδιά, όσο πιο νωρίς γίνεται (και οι ε-νήλικοι πρέπει να συνειδητοποιήσουν) ότι στον αληθινό κόσμο το ναυπόσχεσαι άνευ όρων είναι μη ρεαλιστικό, απερίσκεπτο και απαράδεκτο. Έτσι,ακόμα και αν υποσχεθήκατε στα παιδιά σας πως «ό,τι και αν συμβεί, θα πάμεστον ζωολογικά κήπο αύριο», αυτά πρέπει να καταλάβουν ότι έχετε τοδικαίωμα να παραβείτε την υπόσχεσή σας αν πάθετε τροφική δηλητηρίαση ήαν σπάσετε το πόδι σας!

Προτού δώσετε μια υπόσχεση, σκεφθείτε με μεγάλη προσοχή αυτό τοοποίο συμφωνείτε να κάνετε ή εγγυάστε πως δεν θα κάνετε. Αντί να πείτεχωρίς πολλή σκέψη: «Ό,τι και αν συμβεί, σου υπόσχομαι να κάνω το X, Ψ, Ω»,διατυπώστε τις υποσχέσεις σας με τρόπο ευθύ και ρεαλιστικό: «Σου δίνω τολόγο μου, σου υπόσχομαι σοβαρά ότι θα κάνα) το X, Ψ, Ω, εκτός αν το Α ή Βή Γ με εμποδίσει να το πραγματοποιήσω».

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Μη δίνετε και μην παίρνετε τις υποσχέσεις με ελαφριά καρδιά. Να θυμάστε,

όμως, ότι κάποιες φορές αναπόφευκτες ή απροσδόκητες καταστάσεις μπορούννα σας αναγκάσουν να τις παραβείτε».

«Είναι ανόητο να δίνουμε υποσχέσεις άνευ όρων».

- 137 -

«Είναι καλό να κρατάτε του λόγο σας, όχι όμως όταν κάτι τέτοιο είναιεπικίνδυνο ή ανόητο».

«Είναι σημαντικό να δείχνετε κατανόηση και να μην καταφεύγετε σεεπικρίσεις, αν κάποιος αθετήσει μια υπόσχεση για σοβαρό λόγο».

«Να θυμάστε ότι κάποιος ο οποίος αθετεί το 5 ή 10% των υποσχέσεων πουδίνει είναι κατά 90-95% αξιόπιστος».

Νέα Θετική Πεποίθηση

Να κρατάτε του λόγο σας, εκτός αν κάποιες σοβαρές και απροσδόκητεςπεριστάσεις σας εμποδίσουν.

- 138 -

Τοξική Πεποίθηση Νο40Οι Δοκιμασίες και η Σκληρή Δουλειά Φτιάχνουν του Χαρακτήρα του

Ανθρώπου

Ο Χανκ και η Μπέτι προέρχονταν από φτωχές οικογένειες και πάλεψαν γιαπολλά χρόνια να «τα φέρουν βόλτα». τον Χανκ τον είχαν εγκαταλείψει μετά τηγέννησή του και μεγάλωσε με θετούς γονείς που τον κακομεταχειρίζονταν. ΗΜπέτι γεννήθηκε σε μια οικογένεια με έξι παιδιά και αναγκάστηκε ναεγκαταλείψει το σχολείο για να βοηθήσει στην ανατροφή των νεότερων αδελφώντης. Το ζευγάρι βρισκόταν τώρα σε καλή οικονομική κατάσταση, αλλά ανέτρεψετα δύο παιδιά του σύμφωνα με την αρχή «τα αγαθά κόποις κτώνται». Για νακερδίσουν την αγάπη και την έγκριση των γονιών τους, τα παιδιά του Χανκ καιτης Μπέτι έπρεπε να παίρνουν συνέχεια άριστα στο σχολείο και, συγχρόνως, ναεργάζονται. Οι γονείς τους πρόσεχαν πολύ να μη τα κακομάθουν, να τουςεμφυσήσουν «καλές» αξίες, να τα διαποτίσουν με την εργασιακή ηθική και να τακάνουν να συνειδητοποιήσουν πως «δεν παίρνεις τίποτα, χωρίς να δώσεις». Ανκαι ο Χανκ και η Μπέτι θα μπορούσαν να έχουν διευκολύνει πολύ τη ζωή τωνπαιδιών τους, ήθελαν αυτά να αποκτήσουν την υψηλή αυτοεκτίμηση, η οποία,όπως πίστευαν, πήγαζε μονάχα από τη θυσία.

- 139 -

Ανάλυση

Μήπως πιστεύετε ότι είναι ανάγκη να υποφέρει κανείς, για να έχει μιακαλή ζωή; Κοιτάξτε τη δική σας ζωή και τη ζωή όσων γνωρίζετε ότι τηρούναυτήν την ανελέητη στάση και δείτε αν νομίζετε ότι τους έχει οδηγήσει στηνευτυχία. Όσο και αν η σκληρή δουλειά είναι μερικές φορές ένα πάθος, λίγοιάνθρωποι εικοφελούνται από τα βάσανα. Η ζωή είναι ήδη αρκετά δύσκολη,χωρίς να υιοθετούμε τη θέση πως οι αντιξοότητες κάνουν καλό. Δεν μάθαμετίποτα, άραγε, από του Ντίκενς;

Πολλοί αντιπαθητικοί, πικρόχολοι, εγωιστές άνθρωποι έχουν υποφέρει καιέχουν υποστεί θυσίες σε ολόκληρη τη ζωή τους. Πολλοί ζεστοί, καλοσυνάτοι,στοργικοί και γενναιόδωροι άνθρωποι δεν έχουν ζήσει τόσες αντιξοότητες ούτεέχουν εργαστεί ασυνήθιστα σκληρά. Αν και οι άνθρωποι συχνά μαθαίνουν,αναπτύσσονται και αποκτούν νέες προοπτικές από τη σκληραγωγία, τα βάσαναδεν είναι ούτε απαραίτητα ούτε επιθυμητά για να φτιάξει κανείς χαρακτήρα.

Ο Χανκ και η Μπέτι έχουν δίκιο σε ένα πράγμα: είναι σημαντικό να μηνκακομαθαίνει κανείς τα παιδιά προσφέροντάς τους ό,τι θέλουν, ανεξάρτητααπό τη συμπεριφορά τους. Αν και δεν είναι απαραίτητο ότι η σκληρή δουλειάφτιάχνει του χαρακτήρα, μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν τηνευθύνη, την ακεραιότητα, τη δικαιοσύνη και τις ικανότητες να πραγματώσουντο δυναμικό τους. Τα ευτυχισμένα, υγιή παιδιά (και ενήλικοι) ανακαλύπτουνότι η δουλειά μπορεί να φέρει απτά αποτελέσματα, καθως και την αίσθηση τηςαυτονομίας που προέρχεται από τη γνώση πως δεν εξαρτώνται από άλλους ήαπό την κοινωνία. Το να απαιτεί, όμως, κανείς σκληρή δουλειά ή βάσανααποκλειστικά για να «φτιάξει χαρακτήρα» μπορεί, αντίθετα, να οδηγήσει σεμνησικακία, αντίσταση και αναισθησία.

Αυτό που φτιάχνει καλούς χαρακτήρες είναι τα καλά πρότυπα ρόλων (π.χ.γονείς, φίλοι, δάσκαλοι, γείτονες, γιατροί, οδηγοί σχολικών λεωφορείων) πουενισχύουν τις επιθυμητές ιδιότητες και διορθώνουν με εποικοδομητικό τρόποτη λιγότερο επιθυμητή συμπεριφορά.

Ένα άτομο με «καλό χαρακτήρα» είναι ηθικό, υπεύθυνο, έχει συμπόνια,είναι φερέγγυο, ειλικρινές, έντιμο, αξιόπιστο, έχει κοινωνική συνείδηση, είναιγενναιόδωρο, φιλάνθρωπο, ανεκτικό, συγχωρεί και είναι άξιο εμπιστοσύνης.Πώς θα δημιουργήσουν οι αντιξοότητες αυτά τα χαρακτηριστικά; Δεν ταδημιουργούν! Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι που βιώνουν άδικα ή χωρίςλόγο μια σκληρή ζωή είναι πολύ πιθανό να νιώσουν πικρία. Ένας συνάδελφος,ο οποίος είχε εργαστεί επί πολλά χρόνια σε ποινικά δικαστήρια, μας είπε πωςείχε συναντήσει πολλούς παραβάτες που δικαιολογούσαν τις πράξεις τουςισχυριζόμενοι ότι η ζωή ήταν πολύ σκληρή για εκείνους και ότι, λόγω αυτού,είχαν το δικαίωμα να ληστέψουν, να βιάσουν ή και να σκοτώσουν!

Ένα ξεκάθαρο παράδειγμα μίας περίπτωσης όπου οι θυσίες απέτυχαν να«φτιάξουν χαρακτήρα» ή να αποδώσουν με οποιονδήποτε τρόπο, βλέπουμεστον Τζούλιαν, έναν τριαντάχρονο λογιστή. Ο Τζούλιαν είχε τραβήξει τη

- 140 -

φιλοσοφία του ρητού «η σκληρή δουλειά κάνει καλό» στα άκρα και,παράλληλα με την πλήρους ωραρίου εργασία του, διατηρούσε και δεύτερηαπασχόληση. Κατά την περίοδο της υποβολής φορολογικών δηλώσεων,περηφανευόταν ότι περνούσε τουλάχιστον 18 ώρες στη δουλειά καθημερινά. Ηπολύωρη εργασία τον έκανε να αισθάνεται εξαιρετικά ηθικός και καυχιότανότι κέρδιζε, ίσως, περισσότερα από κάθε άλλο λογιστή της ηλικίας του στηχώρα.

Σε ένα από τα σπάνια διαλείμματα που έκανε, ο Τζούλιαν δέχτηκε μιαπρόσκληση να πάει με την οικογένειά του σε ένα πικνίκ. Εκεί ήταν παρόντεςαρκετοί νεαροί -φίλοι της αδελφής του και του νεότερου αδελφού του- καιάκουσε κάποιον από αυτούς να κάνει το εξής σχόλιο: «Ο Τζούλιαν φαίνεταισαν να προσγειώθηκε μόλις από του Άρη». Ο Τζούλιαν είχε χρόνια να πάειστον κινηματογράφο και δεν ήξερε τίποτα για το θέατρο, τα αθλητικά, τηντηλεόραση ή την επικαιρότητα. Είχε να βγει ραντεβού από το γυμνάσιο,μπορούσε όμως να μιλήσει με μεγάλη ευφράδεια για θέματα που αφορούσανφορολογική νομοθεσία, νομικά «παράθυρα» και επενδύσεις, όπως μετοχές,ομόλογα, ακίνητα και άλλα.

Η χαριστική βολή για τον Τζούλιαν ήρθε όταν απολύθηκε από τη δουλειάτου για κατάχρηση εσόδων. Δικαιολόγησε το «κατόρθωμά» του ισχυριζόμενοςότι είχε εργαστεί πιο σκληρά από κάθε άλλον στην εταιρεία και ότιδικαιούνταν επιπρόσθετη ανταμοιβή. Η σκληρή δουλειά δεν ωφέλησειδιαίτερα του χαρακτήρα του Τζούλιαν!

Αν και θα επαναλάβουμε πως η περίπτωση του Τζούλιαν είναι αρκετάακραία, μας βοηθά να υπογραμμίσουμε το μήνυμα που θέλουμε να περάσουμεμε αυτό το βιβλίο: να στοχεύετε στην ισορροπία, να αποφεύγετε τις απόλυτεςστάσεις και τους μονομερείς συλλογισμούς και να προσπαθείτε ναπαρακάμπτετε κάθε είδους υπερβολή.

Αντίδοτα

Διορθωτικές Βεβαιώσεις«Αντιξοότητες θα συναντήσετε αρκετά συχνά, άρα είναι ανοησία να τις

επιζητάτε σκόπιμα».«Η ζωή είναι ήδη αρκετά σκληρή. Γιατί να την κάνουμε σκληρότερη;»«Οι άνθρωποι που υποφέρουν δεν έχουν απαραίτητα καλύτερο χαρακτήρα

από αυτούς που νιώθουν τη χαρά και τις απολαύσεις της».«Τα βάσανα και οι αντιξοότητες μπορούν να σας βοηθήσουν να αναπτύξετε

την ικανότητά σας να τα βγάζετε πέρα. Δεν θα σας εμπνεύσουν όμως, κατ'ανάγκη, την αξιοπρέπεια και την ειλικρίνεια».

«Πολύ λίγα θα κερδίσει κανείς από την περιττή αυτοθυσία και τις σκληρέςσυνθήκες ζωής».

- 141 -

Νέα Θετική Πεποίθηση

Τα καλά πρότυπα ρόλων και η ευαισθησία απέναντι στους άλλουςχτίζουν έναν καλό χαρακτήρα.

- 142 -

Επίλογος

Οι σαράντα τοξικές πεποιθήσεις που περιλαμβάνονται σε αυτό το βιβλίοαντιπροσωπεύουν εκείνες που συναντήσαμε πιο συχνά στα ιατρεία μας, τατελευταία χρόνια. Αυτό το βιβλίο είναι ένα γρήγορο και εύχρηστο εγχειρίδιοαναφοράς, το οποίο εύκολα μπορείτε να μεταφέρετε μαζί σας, αν σας χρειαστείνα θυμηθείτε κάτι άμεσα.

Υπάρχουν, φυσικά, κάποιοι ακόμη μύθοι που συναντάμε συχνά στηδουλειά μας, πολλοί από τους οποίους έφτασαν πολύ κοντά στο ναπεριληφθούν στο Ούτε να Το Σκεψτείς! Με ορισμένους από αυτούς έχουμεασχοληθεί σε άλλα βιβλία μας (π.χ. I Can If I Want To, των A. Lazarus καιFay, PQR: Prescription for a Quality Relationship του Fay, Marital Myths:Two Dozen Mistaken Beliefs that Can Ruin a Marriage or Make o Bad OneWorse του A. Lazarus). Στη συνέχεια θα βρείτε 23 από αυτούς τους μύθους.Δείτε αν μπορείτε να τους αντικρούσετε και να ανακαλύψετε αντίδοτα γιακάθε μία από αυτές τις λανθασμένες πεποιθήσεις. Ο γάμος θα σας κάνει ευτυχισμένους. Δείξτε στους άλλους ότι ξέρετε περισσότερα από αυτά που όντως

ξέρετε. Τα χρήματα, αναμφίβολα, φέρνουν την ευτυχία και την ευχαρίστηση

στη ζωή των ανθρώπων. Η δόξα φέρνει την ευτυχία. Όταν κάνεις παιδιά νιώθεις ολοκληρωμένος και ευτυχής. Πρέπει πάντοτε να σκέπτεστε θετικά, με καλοσύνη και αγάπη. Να κάνετε πάντα αυτό που περιμένουν από εσάς. Να ακούτε τους ειδικούς - αυτοί ξέρουν πάντα καλύτερα. Για να φτάσετε κάπου στη ζωή, πρέπει να έχετε συγκεκριμένους

στόχους. Μπορείτε να δίνετε πίστη στον γραπτό λόγο. 'Οταν αρχίζετε κάτι, πρέπει πάντοτε να το τελειώνετε. Όσο πιο πολλά πληρώσετε για κάτι, τόσο καλύτερο θα είναι. Είστε απόλυτα υπεύθυνοι για τη ζωή σας και για ό,τι σας συμβαίνει. Δεν είστε υπεύθυνοι για τη ζωή σας ή για οτιδήποτε από αυτά που σας

συμβαίνουν. Οι άνθρωποι είναι βασικά αλτρουιστές. Αυτά που σας συμβαίνουν είναι αποκλειστικά έργο της μοίρας. Το να αλλάξετε γνώμη αποτελεί ένδειξη αδυναμίας. Δεν υπάρχει καλό σεξ χωρίς βαθιά αγάπη και αφοσίωση. Η επίδειξη των συναισθημάτων σας αποτελεί ένδειξη αδυναμίας. Αν δεν θέλετε να κάνετε κάτι, μην το κάνετε.

- 143 -

Πρέπει να νιώσετε αυτοπεποίθηση, πριν αναλάβετε ένα δύσκολο έργο. Αν κάτι σας κάνει να νιώθετε άβολα, αποφύγετέ το. Πρέπει να έχετε διαρκώς του πλήρη έλεγχο του εαυτού σας.

Ο κατάλογος των τοξικών πεποιθήσεων που μας βασανίζουν είναι σχεδόνατελείωτος. Θα άξιζε, πράγματι, τον κόπο να αναπτύσσαμε μια «έκτηαίσθηση», που να μας προειδοποιεί για τις επιβλαβείς και τοξικές πεποιθήσεις,οι οποίες μας περιβάλλουν και αναπόφευκτα επιδρούν άσχημα επάνω μας,ώστε να τις διαλύουμε όσο πιο γρήγορα μπορούμε. Όσες λιγότερες από αυτέςτις πεποιθήσεις ενστερνίζεστε, τόσο καλύτερη θα είναι η ζωή σας.Δουλεύοντας πάνω σε τέτοιες λανθασμένες πεποιθήσεις, θα διαπιστώσετε ότικάθε φορά είναι και πιο εύκολο. Η διαδικασία της ενασχόλησης με κάποιεςαπό αυτές σας διευκολύνει να αναγνωρίσετε και να κατακτήσετε άλλες. Ότανέχετε αποκρούσει με επιτυχία μία εξ αυτών, θα αποκτήσετε περισσότεροθάρρος και θα βρείτε του τρόπο να εφαρμόσετε και τις άλλες.

Όπως τονίσαμε και στην Εισαγωγή, οι λανθασμένες πεποιθήσεις είναι σαντους κακούς οδικούς χάρτες. Αν τους ακολουθήσετε, μπορεί να χαθείτε σεαπελπιστικό σημείο. Για να παραμείνετε στη σωστή πορεία, πρέπει ναδιορθώσετε τους χάρτες σας. Κάτι επίσης σημαντικό είναι η καλή κατάστασητου «οχήματος» σας. Κάποιες φορές, η δυστυχία και τα λανθασμένα σκεπτικάοφείλονται, τουλάχιστον εν μέρει, σε βιολογικές διαταραχές, όπως η βαθιάκατάθλιψη, η σχιζοφρένια και οι σωματικές δυσμορφίες. Για την επιτυχήεπίλυση αυτών των προβλημάτων, ίσως χρειαστεί, πέρα από την αμφισβήτησητων παράλογων πεποιθήσεων, να συνταγογραφηθούν φάρμακα. Αν η συνεπήςκαι επιμελής εφαρμογή των συνιστώμενων μεθόδων δεν σας κάνει νααισθανθείτε καλύτερα, ίσως ενδείκνυται η συμβουλή ενός επαγγελματίαψυχοθεραπευτή.

Όλοι πρέπει να ασχοληθούμε με τις τοξικές πεποιθήσεις μας και να τιςαντικαταστήσουμε με λογικά γεγονότα, αλλιώς θα δηλητηριάσουν τη ζωή μας.Είναι δύσκολο να αγαπάτε και να αγαπιέστε, διατηρώντας τόσα λανθασμένασκεπτικά ή εσφαλμένες ιδέες. Αν είστε πρόθυμοι να δουλέψετε προκειμένουνα αναγνωρίσετε και να τροποποιήσετε τις εσφαλμένες απόψεις που ίσως έχετευιοθετήσει, η ποιότητα της ζωής σας σίγουρα θα βελτιωθεί.