Η Γενεαλογία της Ηθικής είναι ένα από τα πιο γνωστά πολεμικά έργο του Φρειδερίκου Νίτσε το οποίο άσκησε σημαντική επίδραση στην ιστορία των ιδεών του 20ου αιώνα Όλες σχεδόν οι φιλοσοφικές σχολές θέλοντας και μη αναγκάστηκαννα τοποθετηθούν πάνω στα ερωτήματα που έθεσε με συγκλονιστικό τρόπο ο Γερμανός φιλόσοφος

Μεταξύ πολλών άλλων η ομολογημένη και ρητή πολεμική πρόθεση του Νίτσε έχει ως στόχο την λεγόμενη laquoηθική των δούλωνraquo η οποία αντιπαρατίθεται πολλαπλώς στην laquoηθική των κυρίωνraquo Οι όροι laquoδούλοςraquo και laquoκύριοςraquo αναφέρονται στην κατοχή και την αίσθηση της δύναμης της ισχύος καθώς και στην αντίστοιχη ηθική οαδύναμος είναι δούλος αφού δεν μπορεί να είναι δυνατός ενώ ο κύριος ο κάτοχος της δύναμης περιφρονεί την ηθική του δούλου και προτάσσει μια εγωιστική προσωπική ηθική ριζικά διαφορετική Πώς ξεκίνησαν όμως τέτοιες διακρίσεις ποιά είναι η γενεαλογία τους Το περιεχόμενο της έννοιας laquoκαλόraquo όπως και πολλών άλλωνεννοιών ορίστηκε διαφορετικά σε κάθε ιστορική εποχή και από διαφορετικούς ανθρώπους

Ας πούμε η έννοια του οίκτου της λύπησης ήταν όχι μόνο ξένη στην ηθική των αρχαίων Ελλήνων αλλά και απολύτως καταδικαστέα η αρχαία ελληνική και ρωμαϊκήαρετή για τον Νίτσε ήταν καθαρά πολεμική επιδίωκε την προσωπική προβολή τη νίκη τη διάκριση και την κατάκτηση μια τέτοια ηθική των ηρώων ποτέ δεν θα καταδεχόταν να προκαλέσει τον οίκτο ή έστω την συμπόνια των εχθρών της Βασικά ανθρώπινα συναισθήματα εξετάζονται λοιπόν από αυτή τη σκοπιά το ανθρωπολογικά ίδιο συναίσθημα δεν εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο στον δούλο και στον κύριο Στη Γενεαλογία της Ηθικής διαβάζουμε

laquoΠραγματικά στους φιλόσοφους είναι κάτι το εντελώς καινούριο αυτή η προτίμησηαυτή η υπερβολική και εντελώς σύγχρονη εκτίμηση του οίκτου ως τα τώρα οιφιλόσοφοι συμφωνούσαν ως προς την α ρ ν η τ ι κ ή αξία του οίκτου Φτάνει νααναφέρω τον Πλάτωνα τονΣπινόζα τον Λα Ροσφουκώ και τον Καντ αυτά τατέσσερα τόσο διαφορετικά μεταξύ τους πνεύματα που όμως συμφωνούσαν σrsquo ένασημείο στην περιφρόνηση του οίκτουraquo

Ας έρθουμε τώρα στην έννοια του καλού και την προέλευσή της ο Νίτσε ωςφιλόλογος εξετάζει την ετυμολογία συγκεκριμένων λέξεων δηλαδή την προέλευσητον τρόπο με τον οποίο σχηματίστηκαν καθώς και τις διάφορες σημασίες τουςΣύμφωνα με τον ίδιο οι Άγγλοι ψυχολόγοι που έγραψαν μέχρι τότε γιατη γενεαλογία της Ηθικής αυτά τα laquoγηραλέα σαλιάρικα κι ενοχλητικά βατράχιαraquo δενμας λένε την αλήθεια για την προέλευση των ηθών κυρίως επειδή δεν σκέφτονταιιστορικά τους λείπει το laquoιστορικό πνεύμαraquo Η laquoανοησίαraquo τους συνεχίζει ο Νίτσεφαίνεται από τον τρόπο που ορίζουν την έννοια και την κρίση καλός laquoΑρχικά λένετις μη εγωιστικές πράξεις τις παινεύανε και τις θεωρούσαν καλές εκείνοι που τιςδέχονταν και που τους ήταν ωφέλιμες Αργότερα όμως ξεχάσανε από πουπροερχότανε αυτός ο έπαινος και βρήκαν καλές τις μη εγωιστικές πράξεις μόνο καιμόνο γιατί από συνήθεια τις επαινούσαν έτσι πάντα ndash σα να ήτανε αυτές καθrdquo αυτέςκαλέςraquo

Ας έρθουμε τώρα στην έννοια του καλού και την προέλευσή της ο Νίτσε ωςφιλόλογος εξετάζει την ετυμολογία συγκεκριμένων λέξεων δηλαδή την προέλευσητον τρόπο με τον οποίο σχηματίστηκαν καθώς και τις διάφορες σημασίες τουςΣύμφωνα με τον ίδιο οι Άγγλοι ψυχολόγοι που έγραψαν μέχρι τότε γιατη γενεαλογία της Ηθικής αυτά τα laquoγηραλέα σαλιάρικα κι ενοχλητικά βατράχιαraquo δενμας λένε την αλήθεια για την προέλευση των ηθών κυρίως επειδή δεν σκέφτονταιιστορικά τους λείπει το laquoιστορικό πνεύμαraquo Η laquoανοησίαraquo τους συνεχίζει ο Νίτσεφαίνεται από τον τρόπο που ορίζουν την έννοια και την κρίση καλός laquoΑρχικά λένετις μη εγωιστικές πράξεις τις παινεύανε και τις θεωρούσαν καλές εκείνοι που τιςδέχονταν και που τους ήταν ωφέλιμες Αργότερα όμως ξεχάσανε από πουπροερχότανε αυτός ο έπαινος και βρήκαν καλές τις μη εγωιστικές πράξεις μόνο καιμόνο γιατί από συνήθεια τις επαινούσαν έτσι πάντα ndash σα να ήτανε αυτές καθrdquo αυτέςκαλέςraquo

Σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόσοφο ακόμα και laquoη καταγωγή της γλώσσαςraquo είναι μιαέκφραση της δύναμης των κυρίων Οι έννοιες και το περιεχόμενό τους δεν ορίστηκαναπό κοινού παρά επιβλήθηκαν με χίλιους τρόπους και συνδέθηκαν με την κοινωνικήιεραρχία όπως διαμορφώθηκε ιστορικά

laquoΑυτοί είπαν laquoτούτο είναι αυτό ή εκείνοraquo έβαλαν στο κάθε πράγμα και το κάθεγεγονός τη σφραγίδα ενός φθόγγου και το έκαναν κτήμα τους Χάρη σrsquo αυτή την αρχήη λέξη laquoκαλόςraquo δεν συνάπτεται αναγκαστικά με τις laquoμη εγωιστικέςraquo πράξεις όπωςνομίζουν με προκατάληψη αυτοί oι γενεαλόγοι της ηθικής Ενώ η αντίθεσηlaquoεγωιστικόςraquo και laquoανεγωιστικόςraquo μάλλον στην π α ρ α κ μ ή των αριστοκρατικώναξιολογήσεων καταλαμβάνει όλο και περισσότερο την ανθρώπινη συνείδηση mdashδηλαδή για να χρησιμοποιήσω το δικό μου λεκτικό σrsquo αυτή την αντίθεση των όρωνεκείνο που βρίσκει τελικά την λεκτική (και την λεξιλογική) του έκφραση είναι τοαγελαίο ένστικτοraquo

Ακολουθώντας μια ετυμολογική ιστορική μέθοδο ο Νίτσε καταλήγει στοσυμπέρασμα ότι όλες οι σημασίες του καλού συνδέονται με μια ανώτερηαριστοκρατική και κάποτε κυρίαρχη τάξη

laquoΤην ένδειξη για την σωστή μέθοδο που έπρεπε νrsquo ακολουθήσω μου την έδωσε αυτότο ερώτημα Ποιά είναι ακριβώς από ετυμολογική άποψη η έννοια της λέξηςlaquoκαλόςraquo στις διάφορες γλώσσες Τότε ανακάλυψα πως όλες απορρέουν από την ίδιαμεταμόρφωση ιδεών πως παντού η ιδέα του laquoέξοχουraquo του laquoευγενούςraquo με την έννοιατης κοινωνικής τάξης είναι η βασική ιδέα απrsquo όπου γεννιέται και αναπτύσσεταιαναγκαστικά ή ιδέα laquoκαλόςraquo με την έννοια τουlaquoψυχικά έξοχουraquo και laquoευγενήςraquo μετην έννοια του laquoψυχικά ανώτερουraquo του laquoψυχικά προνομιούχουraquo

Και στη συνέχεια laquoΚαι αυτή η ανάπτυξη είναι πάντα παράλληλη μrsquo εκείνη που τελικάμεταμόρφωσε τις έννοιεςlaquoλαϊκόςraquo laquoπληβείοςraquo laquoταπεινόςraquo στην συνολικήέκφραση laquoκακόςraquo

Η αρχική σημασία του κακού εκφράζεται στη γερμανική γλώσσα laquoschlechtraquo

laquoΤο πιο χτυπητό παράδειγμα αυτής της μεταμόρφωσης είναι η γερμανικήλέξη laquoschlechtraquo(laquoκακόςraquo που είναι ετυμολογικά ταυτόσημη με τηνλέξη laquoschlichtraquo (απλός) mdashπαράβαλεlaquoschlechtwegraquo (απλά) laquoschlecherdingsraquo(εντελώς) mdash και που αρχικά είχε

την έννοια του απλού του κοινού ανθρώπου του χωρίς διφορούμενα καιλοξοκυττάγματα σε αντίθεση με τον ευγενή Μόνο στην εποχή του τριακονταετούςπολέμου δηλαδή αρκετά αργά η έννοια αυτή παρέκκλινε από την πηγή της και πήρετην έννοια που έχει σήμεραraquo

Είναι δύσκολο να συγκινηθούν οι άνθρωποι που έχουν πολεμικές διαθέσεις όπως για παράδειγμα οι Έλληνες της εποχής του Αισχύλου αλλά όταν ο οίκτος θριαμβεύσει κάποτε ενάντια στη σκληρότητά τους ένα είδος ιλίγγου τους κυριεύει όμοιο με μια laquoδαιμονικήraquo δύναμη ndash αισθάνονται τότεένα καταναγκασμό και μια θρησκευτική συγκίνηση Κατόπιν έχουν τις επιφυλάξεις τους γιrsquo αυτή την κατάσταση Όσο βρίσκονται σrdquo αυτήαπολαμβάνουν τη μαγεία της μέθης και του θαυμασμού που έχουν αναμιχθεί με το πιο πικρό αψέντι της οδύνης

Νίτσε Τραγωδία και μουσική Στα Λατινικά το επίθετο malus συνδέεται με τους προαρειανούς αυτόχθονες τηςΙταλίας

laquoΤο λατινικό malus που το συσχετίζω με το μέλας (μαύρος) θα εσήμαινε ίσως τονάνθρωπο του λαού για το σκούρο χρώμα του και προ παντός για τα μαύρα μαλλιάτου Hic niger est δηλαδή τoν προαρειανό αυτόχθονα της ιταλικής γης που ξεχώριζεπερισσότερο με το σκούρο χρώμα της επιδερμίδας του από την ράτσα των κυρίων

την έννοια του απλού του κοινού ανθρώπου του χωρίς διφορούμενα καιλοξοκυττάγματα σε αντίθεση με τον ευγενή Μόνο στην εποχή του τριακονταετούςπολέμου δηλαδή αρκετά αργά η έννοια αυτή παρέκκλινε από την πηγή της και πήρετην έννοια που έχει σήμεραraquo

Είναι δύσκολο να συγκινηθούν οι άνθρωποι που έχουν πολεμικές διαθέσεις όπως για παράδειγμα οι Έλληνες της εποχής του Αισχύλου αλλά όταν ο οίκτος θριαμβεύσει κάποτε ενάντια στη σκληρότητά τους ένα είδος ιλίγγου τους κυριεύει όμοιο με μια laquoδαιμονικήraquo δύναμη ndash αισθάνονται τότεένα καταναγκασμό και μια θρησκευτική συγκίνηση Κατόπιν έχουν τις επιφυλάξεις τους γιrsquo αυτή την κατάσταση Όσο βρίσκονται σrdquo αυτήαπολαμβάνουν τη μαγεία της μέθης και του θαυμασμού που έχουν αναμιχθεί με το πιο πικρό αψέντι της οδύνης

Νίτσε Τραγωδία και μουσική Στα Λατινικά το επίθετο malus συνδέεται με τους προαρειανούς αυτόχθονες τηςΙταλίας

laquoΤο λατινικό malus που το συσχετίζω με το μέλας (μαύρος) θα εσήμαινε ίσως τονάνθρωπο του λαού για το σκούρο χρώμα του και προ παντός για τα μαύρα μαλλιάτου Hic niger est δηλαδή τoν προαρειανό αυτόχθονα της ιταλικής γης που ξεχώριζεπερισσότερο με το σκούρο χρώμα της επιδερμίδας του από την ράτσα των κυρίων

τη ράτσα των αρείων καταχτητών με τα ξανθά μαλλιάraquo

Η αρχαία γαλλική λέξη fin ndash gal καλός ευγενής σήμαινε στην αρχή το ξανθόμαλλοκεφάλι

laquoΗ αρχαία γαλλική γλώσσα τουλάχιστον μου έδωσε μιαν απόλυτα πανομοιότυπηαπόδειξη η λέξη fin(παραδείγματος χάρη στο Fin ndash gal που σημαίνει τηναριστοκρατία και σε τελευταία ανάλυση τον καλό τον ευγενή τον αγνό αρχικάσήμαινε το ξανθόμαλλο κεφάλι σε αντίθεση προς τον μελαχρινό αυτόχθονα με ταμαύρα μαλλιά ΟιΚέλτες ας το πούμε έτσι επί τη ευκαιρία ήταν απόλυτα λευκήςφυλής όσο για κείνες τις ζώνες των πληθυσμών με τα ουσιαστικά σκούρα μαλλιάπου βλέπουμε στους κάπως προσεκτικά καμωμένους εθνογραφικούς χάρτες τηςΓερμανίας κάνομε σφάλμα όταν τους αποδίδουμε κελτική προέλευση ή κελτικόκράμα αίματος όπως υποστηρίζει ακόμα ο Βίρχωφ Είναι μάλλον απομεινάρια απότον προαρειανό πληθυσμό της Γερμανίαςraquo

Το λατινικό bellum ανάγεται στην έννοια του πολεμιστή [στα σημερινά ιταλικάbello= ωραίος ενώ συναντάται στη Βόρεια Ελλάδα τουλάχιστον και το νεοελληνικόμπέλλος= όμορφος στην όψη]

laquoΝομίζω πως μπορώ να ερμηνεύσω το λατινικό bellum με τη λέξη laquoπολεμιστήςraquoαν υποθέσουμε πως μπορώ να αναγάγω το bonus στην αρχαιότερη μορφή τουduonus (συγκρίνατε bellummdashduellummdashduenmdash lum όπου μου φαίνεται πωςδιατηρήθηκε αυτό το duonus) Κατrsquo αυτή την έννοια ο bonus είναι ο άνθρωπος τηςμονομαχίας του τσακωμού (duo) ο πολεμιστής βλέπουμε λοιπόν σε τι συνίστατο ηlaquoκαλοσύνηraquo του ανθρώπου της αρχαίας Ρώμηςraquo

Στα Γερμανικά η έννοια του καλού έχει πιθανόν σχέση με τη θεϊκή καταγωγή

laquoΜα και η γερμανική μας λέξη gut (καλός) δεν άπρεπε τάχα να σημαίνει dergoettliche (ο θεϊκός) τον άνθρωπο με τη θεϊκή καταγωγή Και μήπως το όνομα τουλαού δεν ήταν εξ αρχής συνώνυμο του goth αλλά είχε μόνο την έννοια τηςαριστοκρατίας Αλλά δεν μπορώ να εκθέσω εδώ τους λόγους μιας τέτοιαςυπόθεσηςraquo

Μέσα από τις λέξεις και τις ρίζες που σημαίνουν laquoκαλόςraquo συνεχίζει ο Νίτσεlaquoδιαφαίνεται η κύρια απόχρωση που χάρη σrsquo αυτήν οι ευγενείς ένοιωθαν τον εαυτότους ανθρώπους ανώτερης κλάσης Η αλήθεια είναι πως στις περισσότερεςπεριπτώσεις αντλούν το όνομά τους απλώς από την υπεροχή της δύναμής τους(όπως laquoισχυροίraquolaquoκύριοιraquo laquoαρχηγοίraquo) ή από τα εξωτερικά σημάδια αυτής τηςυπεροχής όπως πχ laquoοι πλούσιοιraquo οι κατέχοντες (αυτό είναι το νόημα της λέξης Άρ υ α που το βρίσκουμε και στην Ιρανική και την σλαυϊκή γλωσσική ομάδα)raquo

Ας δούμε τώρα την ηθική σημασία της λέξης καλός στην αρχαία ελληνικήγραμματεία με πληροφορίες από το έγκριτο Λεξικό των HG Liddell amp R Scottτ

Καλός με ηθική σημασία όμορφος καλός ευγενής καλόν ( στι) στον ἐ Όμηροmiddot καλαὰργματαἔ είναι οι συγγενείς πράξεις στον Πίνδαρο Καλόν= τοὰ καλόν ηθική

ομορφιά αρετή αντίθ προς τοὰ α σχρόνἰ (τα honestum και turpe του Κικέρωνα)

Μέσα από τις λέξεις και τις ρίζες που σημαίνουν laquoκαλόςraquo συνεχίζει ο Νίτσεlaquoδιαφαίνεται η κύρια απόχρωση που χάρη σrsquo αυτήν οι ευγενείς ένοιωθαν τον εαυτότους ανθρώπους ανώτερης κλάσης Η αλήθεια είναι πως στις περισσότερεςπεριπτώσεις αντλούν το όνομά τους απλώς από την υπεροχή της δύναμής τους(όπως laquoισχυροίraquolaquoκύριοιraquo laquoαρχηγοίraquo) ή από τα εξωτερικά σημάδια αυτής τηςυπεροχής όπως πχ laquoοι πλούσιοιraquo οι κατέχοντες (αυτό είναι το νόημα της λέξης Άρ υ α που το βρίσκουμε και στην Ιρανική και την σλαυϊκή γλωσσική ομάδα)raquo

Ας δούμε τώρα την ηθική σημασία της λέξης καλός στην αρχαία ελληνικήγραμματεία με πληροφορίες από το έγκριτο Λεξικό των HG Liddell amp R Scottτ

Καλός με ηθική σημασία όμορφος καλός ευγενής καλόν ( στι) στον ἐ Όμηροmiddot καλαὰργματαἔ είναι οι συγγενείς πράξεις στον Πίνδαρο Καλόν= τοὰ καλόν ηθική

ομορφιά αρετή αντίθ προς τοὰ α σχρόνἰ (τα honestum και turpe του Κικέρωνα)

Στον Θεόκριτο βρίσκουμε το επίρρ καλ ςῶ κυρίως με ηθική σημασία= καλώςορθώς δικαίως και στον Ομήρο καλ ς ζ ν τεθνηκέναιῶ ῆ κλπ

Εσθλός κατά τον Θέογνι αρχικά είναι αυτός που είναι υπάρχει στrdquo αλήθεια οπραγματικός

laquoΌμως καμιά φορά την ονομασία τους την προσδιορίζει ένα τυπικό χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ι κ ό τους κιrsquo αυτή η περίπτωση μας ενδιαφέρει εδώ Ονομάζονται παραδείγματοςχάριν laquoφιλαλήθειςraquo και πρώτα-πρώτα έτσι ονομάζει τους Έλληνες ευγενείς οποιητής Θεόγνις από τα Μέγαρα Η λέξη ε σ θ λ ό ς που σχηματίστηκε γιrsquo αυτή τηχρήση από τη ρίζα της σημαίνει κάποιον που ε ί ν α ι που έχει πραγματικότηταπου είναι πραγματικός αληθινός ύστερα από μια υποκειμενική μετατροπή οαληθινός γίνεται φιλαλήθης σrsquo αυτή τη φράση της μεταμόρφωσης της ιδέαςβλέπουμε τον όρο που την εκφράζει να γίνεται σύνθημα και έμβλημα τηςαριστοκρατίας να παίρνει την απόλυτη έννοια του laquoευγενούςraquo κατrsquo αντίθεση προςτονlaquoψεύτηraquo τον άνθρωπο του όχλου όπως τον αντιλαμβάνεται και τον περιγράφειο Θέογνις mdash ώσπου επιτέλους μετά την παρακμή της αριστοκρατίας η λέξησημαίνει πια μόνο την ψυχική ευγένεια και ταυτόχρονα η έννοια του ωριμάζει καιτον γλυκαίνει Η λέξη κακός όπως και δειλός (που σημαίνει τον πληβείο σε αντίθεσημε τον α γ α θ ό) τονίζει την δειλία κιrsquo αυτό δείχνει ίσως προς τα που θα πρέπει νααναζητήσουμε την ετυμολογία της λέξης αγαθός πού μπορούμε να τηνερμηνεύσουμε με πολλούς τρόπους

Στο λεξικό HG Liddell amp R Scottτ βρίσκουμε

σθλός -ή -όνἐ Δωρικό σλόςἐ -ά -όν όπως το γαθόςἀ middot 1 καλός στο είδοςτου αγαθός γενναίος ισχυρός σε Όμηρο ιδίως σε Ομήρου Ιλmiddotεπίσης πλούσιος σε Ησίοδοmiddot ευγενής αντίθ προς το κακός (βλ γαθός I) ε τrdquoἀ ἴ

ε γενηὴς πέφυκας ε τrdquo σθλ ν κακή σε Σοφοκλή 2 λέγεται για πράγματα σε Όμηροὐ ἴ ἐ ῶ

κλπ 3 καλός ευοίωνος ευνοϊκός αίσιος τυχερός σε Ομήρο Οδ Τραγ 4 ωςουσ σθλά τά τα αγαθάἐ σε Ομήρο Οδmiddot αλλά σθλόν τό καλή τύχη ευτυχίαἐ σεΌμηρο 5 σθλόν ( στι) με απαρ είναι καλό να είναι πρόσφορο να σε Ομήρο Ιλἐ ἐ

Ανάλογα συμπεράσματα φαίνεται να τεκμηριώνονται αν εξετάσουμε την προέλευσητης λέξηςκαθαρός καιακάθαρτος Οι κάστες των άμωμων διακρίνονται απότους ακάθαρτους

laquoΑν είναι κανόνας η μετατροπή της πολιτικής έννοιας της υπεροχής σε ψυχολογικήέννοια δεν είναι εξαίρεση αυτού του κανόνα (παρrsquo όλο που κάθε κανόνας υπόκειταισε εξαιρέσεις) το ότι η ανώτερη κάστα είναι και η ιερατική κάστα και πως κατάσυνέπεια προτιμάει για την γενική της ονομασία έναν τίτλο που να θυμίζει ταειδικά της λειτουργήματα Έτσι χρησιμοποιείται παραδείγματος χάρη για πρώτηφορά η αντίθεση laquoάμωμοςraquo και laquoακάθαρτοςraquo για να διακρίνονται οι κάστεςΆλλωστε δεν πρέπει να δίνουμε εξ αρχής υπερβολικά αυστηρή και πλατειά έννοιαστις έννοιες laquoάμωμοςraquo και laquoακάθαρτοςraquo αλλrsquo ούτε και συμβολική έννοια όλες οιέννοιες της πρωτόγονης ανθρωπότητας είχαν αρχίσει να σχηματίζονται από έναβαθμό που ούτε καν φανταζόμαστε με μια χονδροειδή χυδαία συνοπτικήπεριορισμένη έννοια και προπαντός με μια μη συμβολική έννοιαΟ laquoκαθαρόςraquo αρχικά είναι απλώς ο άνθρωπος που πλένεται που δεν τρώγειθερισμένες τροφές που προκαλούν δερματικά νοσήματα που δεν συνέρχεται μεακάθαρτες γυναίκες του όχλου που σιχαίνεται το αίμα mdash αυτό και τίποταπαραπάνω εν πάση περιπτώσει ελάχιστα παραπάνω Εξάλλου οι ιδιαίτερες μέθοδοιτων ιερατικών αριστοκρατιών μάς δίνουν να καταλάβουμε πώς κατόρθωσαν εδώακριβώς να πάρουν πνευματικό χαρακτήρα και να ενταθούν πολύ γρήγορα οιαξιολογικές αντιθέσεις Και πραγματικά αυτές χάραξαν τελικά ανάμεσα στουςανθρώπους τέτοια βάραθρα που ούτε ένας Αχιλλέας της ελεύθερης σκέψης δεν θαμπορούσε να τα διαβεί χωρίς νrsquo ανατριχιάσειraquo

Ας περιοριστούμε στις ηθικές σημασίες της λέξης

κ θ ρός -ά -όν Iᾰ ᾰ με ηθική σημασία καθαρός από ντροπή ή μίασμα αγνόςκαθαρός καθαρ θανάτῷ ῳ σε Ομήρο Οδmiddot ιδίως καθαρός από ενοχές ήμολυσματικό μίασμα καθαρός αμόλυντος αγνός σε Θέογνι Αισχύλmiddot καθαροὰςχε ραςῖ σε Ηρόδοτοmiddot ομοίως επίσης λέγεται για πρόσωπα που έχουνεξαγνιστεί μετά από μίασμα κέτης προσ λθες κ σε Αισχύλmiddot λέγεται γιαἱ ῆ

πράγματαβωμοί θύματα δόμοι μέλαθρα στον ίδ Ευρmiddot με γεν αθώος ήαπαλλαγμένος από κατηγορία κ γκλημάτων δικίας κακ νἐ ἀ ῶ κλπ το scelerispurus του Οράτιου σε Πλάτωνα Ξενοφώντα 4 αντίθ προς το θαλερός καθαρόςαπό προσμίξεις διαυγής αγνός γνήσιος χρησιμοποιείται για το νερό σεΗρόδοτο Ευρυπίδηmiddot ομοίως επίσης κ φάος φέγγος σε Πίνδαροmiddot κ ρτος χρυσόςἄ

σε Ηρόδmiddot ργύριον σε Θεόκριτος 5ἀ λέγεται για καταγωγή αντίθ προς το ξένοςκαθαρός γνήσιος σε Πίνδαρο Ευρυπίδηmiddot τ ν θηναίων περ στράτευε καθαροὴνῶ Ἀ ὅ ἐ

λθε δηλἐῆ ήταν πολίτες γνήσιοι στην καταγωγή σε Θουκυδίδηmiddot καθαρόνειλικρινή γνήσια λόγια στον ίδ 6 ο χωρίς ελάττωμα αψεγάδιαστος τοὰ καθαροὰν

το στρατοῦ ῦ το άριστο το υγιές το καλύτερο κομμάτι του στρατεύματος σε Ηρόδ7 καθαρός ακριβής ν καθαραιὴ σιν α ψ φοι αν οι υπολογισμοί των ψήφωνἂ ὦ ἱ ῆ

είναι ακριβείς και σωστοί σε Δημ II 1 επίρρ καθαρ ς σε Ησίοδοmiddot καθαρ ςῶ ῶ

γεγονέναι είμαι καθαρόαιμος σε Ηρόδοτο 2 αυτός που έχει καθαρά χέριατίμιος σε Θέογν Πλάτωνα 3 καθαρά με σαφήνεια σταράτα απλά λέγειν σεΑριστοφάνηmiddot γν ναι ε δέναῶ ἰ ι στον ίδ Πλάτλεξικό [HG Liddell amp R Scottτ]

Λίγο παρακάτω ο Νίτσε laquoθυμίζει στους φιλολόγουςraquo την σημασία τωνλέξεων οιζυρός (= δυστυχής άθλιος αξιολύπητος ελεεινός ταλαίπωρος) άνολβος (= ανευλόγητος άθλιος δυστυχής ελεεινός) τλήμων (= υπομονετικός καρτερικόςκαρτερόψυχος) δυστυχείν ξυμφορά

Μια αριστοκρατία πολεμιστών-κυρίων όπως η αρχαία ελληνική απέκτησε τη δύναμηκαι την εξουσία να ορίσει το περιεχόμενων του καλού σύμφωνα με τα πρότυπα καιτις επιδιώξεις της Η σύγκρουση με το ασκητικό ιδανικό που εκφράστηκε απόποικιλώνυμα ιερατεία σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας θα οδηγήσει σε μιααντιστροφή των πραγμάτων πλέον καλός δεν είναι ο εγωιστής αυτός πουξεδιπλώνει τη βούληση για ισχύ ως φυσικό γνώρισμα του ανθρώπου αλλάο αδύναμος ταπεινός και καταφρονεμένος άνθρωπος

laquoΑς μη ξεχνάμε τις σχεδόν καλοπροαίρετες αποχρώσεις οποίες είχε στολίσει ηελληνική αριστοκρατία παραδείγματος χάρη όλες τις λέξεις που χρησίμευαν για ναξεχωρίσει τον εαυτό της από τον όχλο Διαρκώς μπαίνει στη μέση η λέξη μέλι πουαποτελείται από κάτι πού μοιάζει με οίκτο σεβασμό επιείκεια σε σημείο ώστε όλεςσχεδόν οι λέξεις πού έδειχναν τον άνθρωπο του λαού να γίνουν στο τέλοςσυνώνυμα με το laquoδυστυχισμένοςraquo το laquoαξιολύπητοςraquo (πρβλ δειλός δείλαιοςπονηρός μοχθηρός οι δυο τελευταίες λέξεις σημαίνουν τον άνθρωπο του λαού πούείναι δούλος του μόχθου του και υποζύγιο) έξαλλου πρέπει να σκεφτούμε πώς οιόροι laquoκακόςraquo laquoταπεινόςraquo laquoδυστυχισμένοςraquo είχανε πάντα για το ελληνικό αυτί έναντόνο όπου κυριαρχούσε η απόχρωση του laquoδυστυχισμένουraquo όλrsquo αυτά δεν είναι τίποτrsquoάλλο παρά κληρονομιά του πιο ευγενικού παλαιού αριστοκρατικού αξιολογικούσυστήματος που ούτε στην περιφρόνηση δεν διαψεύδει τον εαυτό τηςraquo

Κάτω λοιπόν από το laquoανώτερο πνεύμαraquo κρύβεται πάντοτε το ανθρώπινο κτήνοςπου τρέφει τη βούληση για δύναμη τη δίψα για ισχύ κυριαρχία και ηδονή καθώςκαι αχαλίνωτα ζωικό ένστικτα -το ζώον άνθρωπος όχι μόνο δεν τιθασεύτηκεολοκληρωτικά από το laquoπνεύμαraquo αλλά το έθεσε αποφασιστικά στην υπηρεσία του

laquoΑν είναι κανόνας η μετατροπή της πολιτικής έννοιας της υπεροχής σε ψυχολογικήέννοια δεν είναι εξαίρεση αυτού του κανόνα (παρrsquo όλο που κάθε κανόνας υπόκειταισε εξαιρέσεις) το ότι η ανώτερη κάστα είναι και η ιερατική κάστα και πως κατάσυνέπεια προτιμάει για την γενική της ονομασία έναν τίτλο που να θυμίζει ταειδικά της λειτουργήματα Έτσι χρησιμοποιείται παραδείγματος χάρη για πρώτηφορά η αντίθεση laquoάμωμοςraquo και laquoακάθαρτοςraquo για να διακρίνονται οι κάστεςΆλλωστε δεν πρέπει να δίνουμε εξ αρχής υπερβολικά αυστηρή και πλατειά έννοιαστις έννοιες laquoάμωμοςraquo και laquoακάθαρτοςraquo αλλrsquo ούτε και συμβολική έννοια όλες οιέννοιες της πρωτόγονης ανθρωπότητας είχαν αρχίσει να σχηματίζονται από έναβαθμό που ούτε καν φανταζόμαστε με μια χονδροειδή χυδαία συνοπτικήπεριορισμένη έννοια και προπαντός με μια μη συμβολική έννοιαΟ laquoκαθαρόςraquo αρχικά είναι απλώς ο άνθρωπος που πλένεται που δεν τρώγειθερισμένες τροφές που προκαλούν δερματικά νοσήματα που δεν συνέρχεται μεακάθαρτες γυναίκες του όχλου που σιχαίνεται το αίμα mdash αυτό και τίποταπαραπάνω εν πάση περιπτώσει ελάχιστα παραπάνω Εξάλλου οι ιδιαίτερες μέθοδοιτων ιερατικών αριστοκρατιών μάς δίνουν να καταλάβουμε πώς κατόρθωσαν εδώακριβώς να πάρουν πνευματικό χαρακτήρα και να ενταθούν πολύ γρήγορα οιαξιολογικές αντιθέσεις Και πραγματικά αυτές χάραξαν τελικά ανάμεσα στουςανθρώπους τέτοια βάραθρα που ούτε ένας Αχιλλέας της ελεύθερης σκέψης δεν θαμπορούσε να τα διαβεί χωρίς νrsquo ανατριχιάσειraquo

Ας περιοριστούμε στις ηθικές σημασίες της λέξης

κ θ ρός -ά -όν Iᾰ ᾰ με ηθική σημασία καθαρός από ντροπή ή μίασμα αγνόςκαθαρός καθαρ θανάτῷ ῳ σε Ομήρο Οδmiddot ιδίως καθαρός από ενοχές ήμολυσματικό μίασμα καθαρός αμόλυντος αγνός σε Θέογνι Αισχύλmiddot καθαροὰςχε ραςῖ σε Ηρόδοτοmiddot ομοίως επίσης λέγεται για πρόσωπα που έχουνεξαγνιστεί μετά από μίασμα κέτης προσ λθες κ σε Αισχύλmiddot λέγεται γιαἱ ῆ

πράγματαβωμοί θύματα δόμοι μέλαθρα στον ίδ Ευρmiddot με γεν αθώος ήαπαλλαγμένος από κατηγορία κ γκλημάτων δικίας κακ νἐ ἀ ῶ κλπ το scelerispurus του Οράτιου σε Πλάτωνα Ξενοφώντα 4 αντίθ προς το θαλερός καθαρόςαπό προσμίξεις διαυγής αγνός γνήσιος χρησιμοποιείται για το νερό σεΗρόδοτο Ευρυπίδηmiddot ομοίως επίσης κ φάος φέγγος σε Πίνδαροmiddot κ ρτος χρυσόςἄ

σε Ηρόδmiddot ργύριον σε Θεόκριτος 5ἀ λέγεται για καταγωγή αντίθ προς το ξένοςκαθαρός γνήσιος σε Πίνδαρο Ευρυπίδηmiddot τ ν θηναίων περ στράτευε καθαροὴνῶ Ἀ ὅ ἐ

λθε δηλἐῆ ήταν πολίτες γνήσιοι στην καταγωγή σε Θουκυδίδηmiddot καθαρόνειλικρινή γνήσια λόγια στον ίδ 6 ο χωρίς ελάττωμα αψεγάδιαστος τοὰ καθαροὰν

το στρατοῦ ῦ το άριστο το υγιές το καλύτερο κομμάτι του στρατεύματος σε Ηρόδ7 καθαρός ακριβής ν καθαραιὴ σιν α ψ φοι αν οι υπολογισμοί των ψήφωνἂ ὦ ἱ ῆ

είναι ακριβείς και σωστοί σε Δημ II 1 επίρρ καθαρ ς σε Ησίοδοmiddot καθαρ ςῶ ῶ

γεγονέναι είμαι καθαρόαιμος σε Ηρόδοτο 2 αυτός που έχει καθαρά χέριατίμιος σε Θέογν Πλάτωνα 3 καθαρά με σαφήνεια σταράτα απλά λέγειν σεΑριστοφάνηmiddot γν ναι ε δέναῶ ἰ ι στον ίδ Πλάτλεξικό [HG Liddell amp R Scottτ]

Λίγο παρακάτω ο Νίτσε laquoθυμίζει στους φιλολόγουςraquo την σημασία τωνλέξεων οιζυρός (= δυστυχής άθλιος αξιολύπητος ελεεινός ταλαίπωρος) άνολβος (= ανευλόγητος άθλιος δυστυχής ελεεινός) τλήμων (= υπομονετικός καρτερικόςκαρτερόψυχος) δυστυχείν ξυμφορά

Μια αριστοκρατία πολεμιστών-κυρίων όπως η αρχαία ελληνική απέκτησε τη δύναμηκαι την εξουσία να ορίσει το περιεχόμενων του καλού σύμφωνα με τα πρότυπα καιτις επιδιώξεις της Η σύγκρουση με το ασκητικό ιδανικό που εκφράστηκε απόποικιλώνυμα ιερατεία σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας θα οδηγήσει σε μιααντιστροφή των πραγμάτων πλέον καλός δεν είναι ο εγωιστής αυτός πουξεδιπλώνει τη βούληση για ισχύ ως φυσικό γνώρισμα του ανθρώπου αλλάο αδύναμος ταπεινός και καταφρονεμένος άνθρωπος

laquoΑς μη ξεχνάμε τις σχεδόν καλοπροαίρετες αποχρώσεις οποίες είχε στολίσει ηελληνική αριστοκρατία παραδείγματος χάρη όλες τις λέξεις που χρησίμευαν για ναξεχωρίσει τον εαυτό της από τον όχλο Διαρκώς μπαίνει στη μέση η λέξη μέλι πουαποτελείται από κάτι πού μοιάζει με οίκτο σεβασμό επιείκεια σε σημείο ώστε όλεςσχεδόν οι λέξεις πού έδειχναν τον άνθρωπο του λαού να γίνουν στο τέλοςσυνώνυμα με το laquoδυστυχισμένοςraquo το laquoαξιολύπητοςraquo (πρβλ δειλός δείλαιοςπονηρός μοχθηρός οι δυο τελευταίες λέξεις σημαίνουν τον άνθρωπο του λαού πούείναι δούλος του μόχθου του και υποζύγιο) έξαλλου πρέπει να σκεφτούμε πώς οιόροι laquoκακόςraquo laquoταπεινόςraquo laquoδυστυχισμένοςraquo είχανε πάντα για το ελληνικό αυτί έναντόνο όπου κυριαρχούσε η απόχρωση του laquoδυστυχισμένουraquo όλrsquo αυτά δεν είναι τίποτrsquoάλλο παρά κληρονομιά του πιο ευγενικού παλαιού αριστοκρατικού αξιολογικούσυστήματος που ούτε στην περιφρόνηση δεν διαψεύδει τον εαυτό τηςraquo

Κάτω λοιπόν από το laquoανώτερο πνεύμαraquo κρύβεται πάντοτε το ανθρώπινο κτήνοςπου τρέφει τη βούληση για δύναμη τη δίψα για ισχύ κυριαρχία και ηδονή καθώςκαι αχαλίνωτα ζωικό ένστικτα -το ζώον άνθρωπος όχι μόνο δεν τιθασεύτηκεολοκληρωτικά από το laquoπνεύμαraquo αλλά το έθεσε αποφασιστικά στην υπηρεσία του

το στρατοῦ ῦ το άριστο το υγιές το καλύτερο κομμάτι του στρατεύματος σε Ηρόδ7 καθαρός ακριβής ν καθαραιὴ σιν α ψ φοι αν οι υπολογισμοί των ψήφωνἂ ὦ ἱ ῆ

είναι ακριβείς και σωστοί σε Δημ II 1 επίρρ καθαρ ς σε Ησίοδοmiddot καθαρ ςῶ ῶ

γεγονέναι είμαι καθαρόαιμος σε Ηρόδοτο 2 αυτός που έχει καθαρά χέριατίμιος σε Θέογν Πλάτωνα 3 καθαρά με σαφήνεια σταράτα απλά λέγειν σεΑριστοφάνηmiddot γν ναι ε δέναῶ ἰ ι στον ίδ Πλάτλεξικό [HG Liddell amp R Scottτ]

Λίγο παρακάτω ο Νίτσε laquoθυμίζει στους φιλολόγουςraquo την σημασία τωνλέξεων οιζυρός (= δυστυχής άθλιος αξιολύπητος ελεεινός ταλαίπωρος) άνολβος (= ανευλόγητος άθλιος δυστυχής ελεεινός) τλήμων (= υπομονετικός καρτερικόςκαρτερόψυχος) δυστυχείν ξυμφορά

Μια αριστοκρατία πολεμιστών-κυρίων όπως η αρχαία ελληνική απέκτησε τη δύναμηκαι την εξουσία να ορίσει το περιεχόμενων του καλού σύμφωνα με τα πρότυπα καιτις επιδιώξεις της Η σύγκρουση με το ασκητικό ιδανικό που εκφράστηκε απόποικιλώνυμα ιερατεία σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας θα οδηγήσει σε μιααντιστροφή των πραγμάτων πλέον καλός δεν είναι ο εγωιστής αυτός πουξεδιπλώνει τη βούληση για ισχύ ως φυσικό γνώρισμα του ανθρώπου αλλάο αδύναμος ταπεινός και καταφρονεμένος άνθρωπος

laquoΑς μη ξεχνάμε τις σχεδόν καλοπροαίρετες αποχρώσεις οποίες είχε στολίσει ηελληνική αριστοκρατία παραδείγματος χάρη όλες τις λέξεις που χρησίμευαν για ναξεχωρίσει τον εαυτό της από τον όχλο Διαρκώς μπαίνει στη μέση η λέξη μέλι πουαποτελείται από κάτι πού μοιάζει με οίκτο σεβασμό επιείκεια σε σημείο ώστε όλεςσχεδόν οι λέξεις πού έδειχναν τον άνθρωπο του λαού να γίνουν στο τέλοςσυνώνυμα με το laquoδυστυχισμένοςraquo το laquoαξιολύπητοςraquo (πρβλ δειλός δείλαιοςπονηρός μοχθηρός οι δυο τελευταίες λέξεις σημαίνουν τον άνθρωπο του λαού πούείναι δούλος του μόχθου του και υποζύγιο) έξαλλου πρέπει να σκεφτούμε πώς οιόροι laquoκακόςraquo laquoταπεινόςraquo laquoδυστυχισμένοςraquo είχανε πάντα για το ελληνικό αυτί έναντόνο όπου κυριαρχούσε η απόχρωση του laquoδυστυχισμένουraquo όλrsquo αυτά δεν είναι τίποτrsquoάλλο παρά κληρονομιά του πιο ευγενικού παλαιού αριστοκρατικού αξιολογικούσυστήματος που ούτε στην περιφρόνηση δεν διαψεύδει τον εαυτό τηςraquo

Κάτω λοιπόν από το laquoανώτερο πνεύμαraquo κρύβεται πάντοτε το ανθρώπινο κτήνοςπου τρέφει τη βούληση για δύναμη τη δίψα για ισχύ κυριαρχία και ηδονή καθώςκαι αχαλίνωτα ζωικό ένστικτα -το ζώον άνθρωπος όχι μόνο δεν τιθασεύτηκεολοκληρωτικά από το laquoπνεύμαraquo αλλά το έθεσε αποφασιστικά στην υπηρεσία του

Αυτό ήταν μάλλον αναμενόμενο για λαούς που ζούσαν κυριολεκτικά με τον πόλεμοαρκεί να σκεφτούμε τις ατέλειωτες εμφύλιες συγκρούσεις τη συντριβή των Περσώνστον Μαραθώνα και τις Πλαταιές ή τις συνεχείς αιματηρές εισβολές τωνlaquoβαρβάρωνraquo στον ελλαδικό χώρο Ο μυθικός και πραγματικός κόσμος τηςαρχαιότητας ολόκληρος ο πολιτισμός της είναι γεμάτος φρικαλεότητες οι οποίεςδιαπράττονται στο όνομα της τιμής και της πολεμικής αρετής Φυσικά ο σημερινόςδυτικός πολιτισμός θα ήταν αδιανόητος χωρίς τα προηγούμενα Η εξύμνηση τουπολέμου και όσων συνδέονται μrdquo αυτόν (σωματική ρώμη ανδρεία φρόνησηγενναιότητα τόλμη περηφάνια αίσθημα τιμής πίστη μέχρι θανάτου στην πατρίδαφιλία κλπ) είναι απαραίτητος όρος επιβίωσης

laquoΑυτό το υπόστρωμα της κρυμμένης κτηνωδίας χρειάζεται από καιρό σε καιρό μιαδιέξοδο πρέπει να ξαναφανερωθεί το κτήνος να γυρίσει στην ακαλλιέργητη γη τουmdash ρωμαϊκή αραβική γερμανική ή γιαπωνέζικη αριστοκρατία ομηρικοί ήρωεςΣκανδιναβοί Βίκιγκς όλοι έχουν στον ίδιο βαθμό αυτή την ανάγκη Είναι οιαριστοκρατικές ράτσες που άφησαν την ιδέα του laquoβαρβάρουraquo σrsquo όλα τα ίχνη τουδιάβα τους ο ανώτερος βαθμός του πολιτισμού τους μαρτυράει ακόμα ότι το έχουνσυνειδητοποιήσει και μάλιστα περηφανεύονται γιrsquo αυτόraquo

Ο Αθηναίος στρατηγός Περικλής είναι ξεκάθαρος

laquohellipόταν παραδείγματος χάρη λέει ο Περικλής στους Αθηναίους του στονπερίφημο Επιτάφιότου laquoΑλλά με την τόλμη μας καταναγκάσαμε και τη γη και τηθάλασσα να γίνουν διαβατές και παντού υψώσαμε μνημεία και καλών και κακώνraquoΑυτή η τόλμη των ευγενικών φυλών μια τρελή παράλογη αυθόρμητη τόλμη οαπρόβλεπτος και απίθανος χαρακτήρας των επιχειρήσεων τους mdashο Περικλής εξυμνεί προπαντός την ραθυμία των Αθηναίων mdash η αδιαφορία τους καιη περιφρόνησή τους για κάθε σωματική σιγουριά για τη ζωή για την άνεση ητρομερή ευθυμία και η βαθειά χαρά που δοκιμάζουν σε κάθε καταστροφή σε όλες τιςηδονές της νίκης και της σκληρότητας mdashόλrsquo αυτά συνοψίζονταν για όσους πέφτανεθύματά τους στην εικόνα του laquoβάρβαρου του laquoκακού εχθρούraquo τουlaquoΓότθουraquo ήτου laquoΒανδάλουraquo

• Είναι δύσκολο να συγκινηθούν οι άνθρωποι που έχουν πολεμικές διαθέσεις όπως για παράδειγμα οι Έλληνες της εποχής του Αισχύλου αλλά όταν ο οίκτος θριαμβεύσει κάποτε ενάντια στη σκληρότητά τους ένα είδος ιλίγγου τους κυριεύει όμοιο με μια laquoδαιμονικήraquo δύναμη ndash αισθάνονται τότε ένα καταναγκασμό και μια θρησκευτική συγκίνηση Κατόπιν έχουν τις επιφυλάξεις τους γιrsquo αυτή την κατάσταση Όσο βρίσκονται σrdquo αυτή απολαμβάνουν τη μαγεία της μέθης και του θαυμασμού που έχουν αναμιχθεί με το πιο πικρό αψέντι της οδύνης
• Νίτσε Τραγωδία και μουσική