Επιμέλεια:Μυρτώ ΑυγέρουΦιλόλογος

ΛΑΤΙΝΙΚΑ,γ’ Λυκείου, Θεωρητική κατεύθυνση.ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑΣ ΥΛΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ (Μετασχηματισμοί: Αναλύσεις μετοχών, Συμπτύξεις προτάσεων σε

μετοχές, Πλάγιος Λόγος, Ενεργητική-Παθητική σύνταξη, Προσδιορισμός του Σκοπού, και πολλά άλλα…)

LECTIOPRIMAetVICESIMA (21)▪Brennoduce: ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη, Brenno: «υποκείμενο»,

duce: κατηγορηματικός προσδιορισμός (ουσιαστικό που δηλώνει αξίωμα). Κανονικά δεν αναλύεται. Αν ζητηθεί, κατάλληλη ισοδύναμη έκφραση

αποτελεί η δευτερεύουσα χρονική πρόταση « CumBrennusduxesset » (σύγχρονο)

▪deletislegionibus: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται - aGallis- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση: cum ( Galli ) delevissentlegiones / postquam (Galli) deleverunt (deleverant) legion e s

▪ nondivisam: επιθετική μετοχή με υποκείμενο το praedam. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: quaenonaequoiuredivisaerat .

▪ absens: εναντιωματική μετοχή, συνημμένη στο Camillus. Ανάλυση σε δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση: etsi ( Camillus ) aberat .

▪abeuntes:χρονική μετοχή (σύγχρονο), συνημμένη στο Gallos. Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση (συνεχιζόμενη πράξη): dum ( Galli ) abeunt /cum ( Galli ) abirent .

▪ quibus(=eis=Gallis) interemptis: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»: το ποιητικό αίτιο που εννοείται -

[1]

aCamillo- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Aνάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση: cumeos (Camillus) interemisset/ ubieos (Camillus) interemit

▪appensum: αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο quod (=id=aurum). Ανάλυση σε δευτ. αιτιολογική πρόταση: quiaidillicappensumest ( erat ) .

▪quodillicaurumpensatumest: δευτ. αιτιολογικήπρόταση, σύμπτυξησεαφαιρετική απόλυτηαιτιολογικήμετοχή: auroillicpensato . ▪ Tum Camillus ...estfactus: Πλάγιοςλόγος: ServiusdicitCamillum,

qui…fuerit…absentemdictatoremesse factum.▪ Post hoc factum rediit in exilium: Πλάγιοςλόγος:

ServiustraditCamillumredissein exilium / Camillus diciturredissein exilium.

LECTIO TERTIA et VICESIMA (23)▪interroganti: επιθετικήμετοχήμευποκείμενοτοmarito. Aνάλυση σε δευτ.

αναφορική προσδιοριστική πρόταση: quiinterrogabat.▪ utignoraretur a marito: μετατροπήσεενεργητικήσύνταξη:

utmaritusignoraret ( funus : αντικ.) ▪ quidageretpuer: δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής

άγνοιας, αντικείμενο στο interroganti. Μετατροπή σε ευθεία: Quidagitpuer ? ▪benequievit,libentercibumsumrpsit: Πλάγιος λόγος:

Αrriarespondebatmaritopuerumbenequievisse, libentereumcibumsumpsisse.▪cohibitae: επιθετική μετοχή με υποκείμενο τοlacrimae. Aνάλυση σε

δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: quaediucohibitaeerant . ▪occisoScriboniano: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («γνήσια»: το ποιητικό αίτιο- άγνωστο- δεν ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση, διατηρείται η παθητική φωνή:cumScribonianusoccisusesset / postquamScribonianusoccisusest ( erat ) .▪eratascensurus: οριστική παρατατικού ενεργτητικής περιφραστικής συζυγίας, δηλώνει επικείμενο γεγονός.▪utsimulimponeretur:ουσιαστική βουλητική πρόταση,μετατροπή σε ευθύ λόγο:Imponarsimul ! (παθ.) / Ι mponitemesimul ! (ενεργ.)

LECTIOQUARTAetVICESIMA (24)▪quaerenti: επιθετική μετοχή με υποκείμενο τοei. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: quiquaerebat . ▪iussu:αφαιρετική οργανική του εσωτερικού αιτίου. ▪domini:γενική υποκειμενική.

[2]

▪ ancilladixisseteumdominonesse: μετατροπή σε ευθύ λόγο, κύρια πρόταση κρίσεως: Ι s domi non est .▪ quidposteaNasicafecerit:δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, αντικείμενο στο accipe. Μετατροπή σε ευθεία: QuidposteaNasicafecit ? ▪quidNasicaresponderit: :δευτ. πλάγιαερωτηματικήπρότασημερικήςάγνοιας, αντικείμενοστοscire. Μετατροπήσεευθεία: QuidNasicaresp ο ndit ? ▪ quodNasicatamapertementiebatur: δευτ. ουσιαστική αιτιολογική πρόταση, αντικ. στο indignatus (ψυχικού πάθους).▪visnescire...?: ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής άγνοιας. Μετατροπή σε πλάγια: α)Rogatvelisnescire/numvelisscire, β)Rogatvellesnescire-numvellesscire.▪Homoesimpudens: ΠλάγιοςλόγοςNasicaresponditeumessehominemimpundentem

LECTIOQUINTAetVICESIMA (25)▪ Catoattulitquodamdieincuriamficumpraecocem:

μετατροπήσεπαθητικήσύνταξηFicuspraecoxallataestaCatoneincuriamquodamdie.▪ostendens: χρονικήμετοχή (σύγχρονο) , συνημμένηστοGallos. Ανάλυση

σε δευτ. χρονική πρόταση (συνεχιζόμενη πράξη): dumostendit/cumostenderet ▪quandohancficum ...exarbore: δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, αντικείμενο στο interrogo. Μετατροπή σε ευθείαQuandohancficum … putatis …? ▪cavetepericulum, tutaminipatriam: κύριεςπροτάσειςεπιθυμίας. Πλάγιοςλόγος (αρκτική εξάρτηση): Moneteosutcaveant/ caverepericulum, uttutentur/tutaripatriam. ▪ opibusurbisnoliteconfidere: απαγόρευση (κύριαπρότασηεπιθυμίας), επίσης: neopibusurbisconfisisitis.Πλάγιοςλόγος: Moneteosopibusurbisneconfidant/nonconfidere . ▪ Fiduciam, quaenimiavobisest,deponit:Πλάγιοςλόγος: Moneteosutfiduciam , quaenimiaillissit , deponant / Μoneteosdeponerefiduciamquaenimiaillissit . ▪ Neminemcredideritispatriaeconsulturumesse, nisivosipsipatriaeconsulueritis: εξαρτημένοςυποθετικόςλόγος, μετατροπήσεανεξάρτητοNemopatriaeconsulet (οριστ. μέλλοντα), nisivosipsipatriaeconsulueritis(οριστ.συντ.μέλλ.) : Ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον.

[3]

*Επίσης, ηαπαγόρευσηδιαφορετικά: Νο litecrederepatriaealiquemconsulturumesse .

LECTIOSEPTIMAetVICESIMA (27)▪ desideranti: επιθετικήή αιτιολογική μετοχή με υποκείμενο τοei. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση: qui desiderabat ή επιρρ. αιτιολογική: quoddesiderabat▪Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. MετατροπήσεευθύλόγοSonora quidem et grandiasunt quae scripsisti, sed videtur (απρόσωπο) tamen ea mihi (esse) duriora et acerbiora.▪durioraetacerbiora: απόλυτη σύγκριση, χωρίς β’ όρο, ο συγκριτικός εκφράζει βαθμό μεγαλύτερο από το λογικό μέτρο.▪ nequeidmesanepaenitet: idυποκείμενο, meαιτιατική του προσώπου που μετανιώνει. Συνήθως το paenitet είναι απρόσωπο και συντάσσεται με αιτιατική του πρόσώπου και γενική του πράγματος, π.χ. mepaenitetverborummeorum. Στο κείμενό μας όμως είναι προσωπικό και αντί της γενικής του πράγματος τίθεται το idως υποκείμενο.(βλ.σχολ.βιβλ. σελ.60, παρατήρηση 3δ)▪ melioraforesperoquaedeincepsscribam:ΠλάγιοςλόγοςAcciusdixitmelioraforesesperarequaedeincepsscripturumesse .

LECTIODUODETRICESIMA (28)▪(incustodiam)Ephesi: γενική που δηλώνει στάση σε τόπο, απρόθετη ως όνομα πόλης. (προσοχή! όχι γενική κτητική).▪ PlatoquidamSardianus...hominemcomprehenditetincustodiamEphesitradidit:μετατροπήσεπαθητικήσύνταξηHomocomprehensusestetincustodiamEphesitraditusestaPlatonequodamSardiano . ▪ Τuhomineminvestiga, quaeso, summaquediligentiavelRomammittevelEphesorediensdeduc:κύριεςπροτάσειςεπιθυμίας. Πλάγιοςλόγος (αρκτική εξάρτηση): CicerooratfratrumsuumutinvestigethominemsummaquediligentiautvelRomammittatvelEphesoredienssecumdeducat(ουσ. βουλητικέςπροτάσεις), ήCicerooratfratrumsuumhomineminvestigare...velmittere...velredeuntemdeducerecumeo ( τελικάαπαρέμφατα) .▪Nolispectare: απαγόρευση (κύριαπρότασηεπιθυμίας), επίσηςNespectaveris.

[4]

Πλάγιοςλόγος: Cicero monet fratrum suumne spectet/non spectare.▪quantihomosit: δευτ. πλάγιαερωτηματικήπρότασημερικήςάγνοιας, αντικείμενοστοspectare. Μετατροπήσεευθεία:quantihomoest?▪quanti, preti, nihili: γενικές της αφηρημένης αξίας.▪dolore:αφαιρετική οργανική του μέσου στο adfectusest.▪adfectusest: παρακείμενος με σημασία ενεστώτα, δηλ. το πάθος δημιουργήθηκε στο παρελθόν, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει.

LECTIOUNDETRICESIMA (29)▪ cumOctavianus…rediret: δευτ. χρονικήπρότασηεισαγόμενη με τον ιστορικό cumκαι εκφερόμενη με υποτακτική παρατατικού (σύγχρονο στο παρελθόν).Σύμπτυξη σε συνημμένηχρονική μετοχή με υποκείμενο το ei, αντικείμενο (σε δοτική) του occurrit της κύριας πρότασης Octaviano (= ei ) redeunti homoquidamoccurrit...▪Caesaris: γενική του προσώπου που ενδιαφέρεται στο απρόσωπο ρήμα interfuitπου έχει υποκείμενο το απαρέμφατο emere (βλ.σχολ.βιβλίο, σελ.60, παρατήρηση 3γ)▪(viginti)milibus: αφαιρετική της συγκεκριμένης αξίας.▪ quotiescumqueavisnonrespondebat: δευτ. χρονική πρόταση εισαγόμενη με τον επαναληπτικό cum. Σύμτυξη σε χρονική μετοχή, αφαιρετική απόλυτηave - i nonrespondente sutordiceresolebat.▪ Sutor, cupiduspecuniae, eumCaesariattulit: μετατροπήσεπαθητικήσύνταξηIsCaesariallatusestasutore , cupidopecuniae . ▪ «Οleumetoperamperdidi»: ΠλάγιοςλόγοςSutordicebatoleumetoperamseperdidisse . ▪auditasalutatione: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται - aCaesare- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση: cumCaesaraudivissetsalutationem/ postquamCaesaraudivit ( audiverat ) salutationem .

LECTIOTRICESIMA (30)▪viro: δοτική προσωπική χαριστική.▪patri: επεξήγηση στο patri.▪adiumento, solacio, gratulationi: δοτικές (κατηγορηματικές) του σκοπού.▪Murenamlaudaredebemus: Μετατροπή σε παθητική σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία (γερουνδιακό), προσωπική σύνταξηMurenanobislaudandusest . ▪Asiae: γενική επεξηγηματική στο nomen.

[5]

▪susceptum, deportatum: επιθετικές μετοχές με υποκείμενο τα flagitiumacdedecus. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση:quodautinAsiasusceptumest / eratautexAsiadeportatum est / erat . ▪virtutis, pietatis, felicitatis: γενικές (κατηγορηματικές) του χαρακτηριστικού γνωρίσματος.▪patreimperatore:ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη, patre:

«υποκείμενο», imperatore: κατηγορηματικός προσδιορισμός (ουσιαστικό που δηλώνει αξίωμα). Κανονικά δεν αναλύεται. Αν ζητηθεί, κατάλληλη ισοδύναμη έκφραση αποτελεί η δευτερεύουσα χρονική πρόταση « Cumpaterimperatoresset » (σύγχρονο).

LECTIOPRIMAetTRICESIMA (31)▪bello: αφαιρετική του χρόνου, απρόθετη γιατί συνοδεύεται από

επιθ.προσδιορισμό (Latino)▪cumaliquandocastrisabiret: δευτ. χρονικήπρότασηεισαγόμενη με τον

ιστορικό cumκαι εκφερόμενη με υποτακτική παρατατικού (σύγχρονο στο παρελθόν).Σύμπτυξη σε συνημμένηχρονική μετοχή με υποκείμενο το is, υποκ. του edixitτης κύριας πρότασηςabiensaliquandocastris.▪ (is edixit) ut omnes pugna abstinerent: ΕυθύςλόγοςΟ mnes pugna

abstinete!▪ congrediamur: κύριαπρότασηεπιθυμίας. ΠλάγιοςλόγοςDux lacessivit

adulescentem ut congrederentur/congredi.▪ quanto miles Latinus Romano virtute antecellat: δευτ. πλάγιαερωτηματικήπρότασημερικήςάγνοιας, υποκείμενοστοαπρόσωπο cernatur. ΜετατροπήσεευθείαQuanto miles Latinus Romanus virtute antecellit?▪ viribus: αφαιρετικήοργανικήτουμέσουστο confisus.▪iniussu:αφαιρετική οργανική του εσωτερικού αιτίου. ▪consulis:γενική υποκειμενικήστο iniussu.▪ incertamen:εμπρίθ. προσδ. του σκοπού. Χρησιμοποιώντας το ρήμα certoμπορεί να δηλωθεί επίσης ως εξής: adcertandum, certandicausa , utcertaret , certatum.▪fuga: αφαιρετική οργανική του τρόπου, με γερούνδιο του ρ. fugio: fugiendo.▪ cumincastrarevertisset: δευτ. χρονικήπρότασηεισαγόμενη με τον ιστορικό cumκαι εκφερόμενη με υποτακτική υπερσυντελίκου (προτερόχρονο στο παρελθόν).Σύμπτυξη σε συνημμένηχρονική μετοχή με υποκείμενο το consul, υποκ. του multavitτης κύριας πρότασης. (το revertorως αποθετικό έχει ενεργητική σημασία σε όλους τους τύπους του).consulreversusincastraadulescentemmortemultavit.

[6]

▪opera: αφαιρετική του μέσου ▪cuius: γενική υποκειμενική▪ cuiusoperahostesfugatierant ,αλλιώς: perquemhostesfugatierant. ΜετατροπήσεενεργητικήσύνταξηQui hostes fugaverat.▪ confisus, permotus: αιτιολογικέςμετοχές,συνημμένεςστο aανάλυσησεδευτ. αιτιολογικέςπροτάσειςquod confisus erat,quod permotus erat.

LECTIO ALTERA et TRICESIMA (32)▪ non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum:εμπρόθετεςαιτιατικέςγερουνδίουπουδηλώνουνσκοπό.Ισοδύναμεςεκφράσεις: ut intueremur, intuitum, intuendi causa / ut imitaremur, imitatum, imitandi causa. Ανταγερούνδιασυμπληρωθούνμεαντικείμενο (eas=imagines)τότεγίνεταιυποχρεωτικήγερουνδιακήέλξη: ad intuendas eas/intuendarum earum causa, ad imitandum eas/imitandarum earum causa.▪ gerendi et administrandi rem publicam: γενικέςγερουνδίου, συμπλήρωμαστο cupidus (αντικειμενικές). Προαιρετικήγερουνδιακήέλξη:gerendae et administrandae reipublicae.▪ colendo et cogitando homines excellentes: απρόθετεςαφαιρετικέςγερουνδίου, δηλώνουντρόπο. Προαιρετικήγερουνδιακήέλξη: colendis et cogitandis hominibus excellentibus.▪ expetendo et ducendo: απρόθετεςαφαιρετικέςγερουνδίου, δηλώνουντρόπο, ωςεπεξήγησηστο sic: Προαιρετικήγερουνδιακήέλξη: laude et honestate solum expetenda . ( Toducendoέχει αντικείμενο το esse, συνεπώς δεν είναι δυνατή η έλξη).▪mortis: γενική επεξηγηματική στο pericula.▪ parvi: γενική της αφηρημένης αξίας.

LECTIOQUARTAetTRICESIMA (34)▪inLiterno: εμπρόθετος προσδιορισμός στάσης σε τόπο, εμπρόθετα, αν και όνομα πόλης προφανώς εννοείται η έπαυλη του Σκιπίωνα στο Λίτερνο.▪salutatum: αιτιατική σουπίνου φανερὠνει το σκοπό στο venerunt. Ισοδύναμεςεκφράσειςut salutarent/ qui salutarent, salutandi causa, ad salutandum.▪cum ...existimasset (existimavisset):δευτ. αιτιολογικήπρόταση, αιτιολογίααποτέλεσμαλογικής εσωτερικής διεργασίας, δείχνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.▪captum: αιτιατική σουπίνου φανερώνει το σκοπό στο venisse. Ισοδύναμεςεκφράσειςutseipsumcaperent /adcapiendumseipsum/

[7]

suiipsiuscapiendicausa ( υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη στα δυο τελευταία).▪ quod(=id, αναφέρεται στο περιεχόμενο της πρότασης που προηγείται)utpraedonesanimadverterunt: δευτ. χρονικήπρόταση, δηλώνει το προτερόχρονο. Σύμπτυξη σε χρονική μετοχή, μη γνήσια αφαιρετική απόλυτηquo animadverso praedones …ianuaeappropinquaverunt…▪ abiectisarmis: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται –apraedonibus- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρότασηcumabiecissentarma / postquamabiecerunt ( abiecerant ) arma ▪ incredibile: προεξαγγελτικήπαράθεσηστοvirtutemeiusadmiratumsevenisse.▪auditu: αφαιρετική του σουπίνου, δείχνει την αναφορά στο incredibile. Ισοδύναμη έκφρασηadaudiendum▪admiratum: αιτιατική σουπίνου φανερώνει το σκοπό στο venisse. Ισοδύναμεςεκφράσειςutadmirarenturvirtutemeius / admiratumvirtutemeius / admirandaevirtutiseiuscausa / adadmirandamvirtutemeius. (Τα δυο τελευταία γερουνδιακά έχουν προκύψει από υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη).▪Scipioninuntiaveruntvirtutemeiusadmiratumsevenisse: MετατροπήσεευθύλόγοVirtutemtuamadmiratumvenimus.▪haecpostquam ...rettulerunt: δευτ. χρονικήπρόταση, δηλώνει το προτερόχρονο. Σύμπτυξη σε χρονική μετοχή, αφαιρετική απόλυτηhisrelatisScipioniadomesticis...▪ isforesreserarieosqueintromittiiussit: MετατροπήσεενεργητικήσύνταξηIs (domesticos) foresreserareeosqueintromittereiussit. Μετατροπήσεευθύλόγο «Domestici, foresreserateeosqueintromittite!»▪ tamquamsanctumtemplum: λανθάνειυποθετικήπαραβολικήπρότασηtamquamsanctumtemplum ( postes ) essent .▪ Cum ...donaposuissent: δευτ. χρονικήπρόταση, δηλώνει το προτερόχρονο. Σύμπτυξη σε χρονική μετοχή, αφαιρετική απόλυτηdonispositis (praedones) domumreverterunt.

LECTIOSEXTAetTRICESIMA (36)▪ frugalitate: αντικείμενο στο utebatur(αφαιρετική).▪quo...posset: δευτ. τελική πρόταση, εισάγεται με το quo, γιατί ακολουθεί συγκριτικός βαθμός (facilius).

[8]

▪spectandum: γερουνδιακό που φανερώνει σκοπό μετά το ρήμα praebuit. Iσοδύναμες εκφράσεις: ut / quispectaret , adspectandum , spectandicausa.▪assidentem, cenantem: κατηγορηματικές μετοχές από το spectandum, με υποκείμενο το se.▪ uteouteretur: δευτ. τελικήπρόταση. Ισοδύναμες εκφράσεις: quieouteretur, eousum, adeoutendum, eoutendicausa.▪missum: επιθετική μετοχή. Ανάλυση: quodmissumerat.▪quamfieri:β’ όρος σύγκρισης από το malle. (α’ όρος: imperare).▪ narrate...locupletem:MετατροπήσεευθύλόγοManiusCuriusmavult ... qua mfieriipselocuples . ▪ mementote...corrumpiposse: ΜετατροπήσεευθύλόγοEgonecacievincinecpecuniacorrumpipossum .

LECTIOSERTIMAetTRICESIMA (37)▪ nisi…subveneritut...nequeamus:εξαρτημένοςυποθετικόςλόγος 1ουείδους, ανοιχτήυπόθεσηστομέλλον. Μετατροπή σε ευθύ λόγο: nisiquideussubvenerit(οριστ. συντ. μέλλ.) salviessenequimus.(οριστ. ενεστ.)▪deductaest: παρακείμενος με σημασία ενεστώτα.▪quae ...pertinerent: δυνητική υποτακτική, εκφράζει το δυνατό-ενδεχόμενο.▪bellocivili: αφαιρετική συγκριτική β’ όρος σύγκρισης, α’ όρος το nihil (αλλιώς: quambellumcivile).▪ quaevelitvictor, quorumauxiliovictoriapartasit: ηυποτακτικήστιςαναφορικέςπροτάσειςοφείλεταισεέλξηπρος τις υποτακτικές των προηγούμενων προτάσεων.▪(quorum) auxilio: αφαιρετική του μέσου, ισοδύναμη έκφραση: perquos, μετατροπή σε ενεργητική σύνταξηquivictoriampepere rint .▪ etsiegoclamabam:δευτ. εναντιωματική πρόταση, σύμπτυξη σε απόλυτη μετοχή: meclamante.▪ quaeadconcordiampertinerent, αναφ. προσδιοριστική πρόταση,σύμπτυξησεεπιθετική μετοχήadconcordiampertinentia

LECTIODUODEQUADRAGESIMA (38)▪ dum…petit…: δευτ.χρονικήπρόταση,συνεχιζόμενηπράξη. Σύμπτυξη σε συνημμένη χρονική μετοχή (Caecilia) petens . ▪ dum...audiretur: δευτ. χρονικήπρόταση, υστερόχρονο, προσδοκία - επιδίωξη (υποτακτική).

[9]

▪fessa: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο puella. Aνάλυση σε δευτ.αιτιολογική πρόταση quodfessaerat/cumfessaesset.▪ utsibipaulisperlococederet: ΜετατροπήστονευθύλόγοΜ atertera , mihipaulisperlococede (quaeso)! ▪ «Ego libenter tibi mea sede cedo» :Μετατροπήσεπλάγιολόγο Caecilia dixit se libenter illi sede sua cedere.

LECTIOQUADRAGESIMA (40)▪ occupataurbe: χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται –aSulla- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρότασηcumSullaoccupavisseturbem / postquamoccupavit ( occupaverat ) urbem . ▪ utC. Marius …hostisiudicaretur:δευτ. τελικήπρόταση. ΙσοδύναμεςεκφράσειςπουδηλώνουνσκοπόaquoC . Marius ... hostisiudicaretur /quiC . Marium … hostemiudicaret,iudicatumMariumhostem, C . Mariihostisiudicandicausa , adC . Mariumhostemiudicandum . (Τα δυο τελευταία γερουνδιακά έχουν προκύψει από υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη).▪ interrogatus: χρονική μετοχή, προτερόχρονο, συνημμένη στο Scaevola. Aνάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση cumScaevolainterrogatusesset/ postquam Scaevolainteroogatusest ( erat ). ▪ «Licetmihi...conservatamesse»: Mετατροπήστονπλάγιολόγο: dixitisSullae, licetilliostenderet...quibuscircumsedisset; licet...minitaretur...numquamtamen (dixit) seiudicaturumessehostemMarium; etsi...esset, sempertamen (dixit) sememinisse...conservatamesse.▪ meminerourbemRomametItaliamaMarioconservatamesse: MετατροπήσεενεργητικήσύνταξηmemineroMariumurbemRomametItaliamconservavisse . MετατροπήσεευθύλόγοUrbs Roma et Italia a Mario conservata est.

LECTIOPRIMAETQUADRAGESIMA (41)▪ qui(dicuntur): υποκείμενο στο ρήμα και στο απαρέμφατο coluisse, σε ονομαστική, επειδή εξαρτάται από λεκτικό ρήμα παθητικής φωνής.▪ proindequasi... loquaris: δευτ. υποθετικήπαραβολική πρόταση. Σύμπτυξη σε συνημμένη (υποθετική) μετοχή tuquasiloquens ... ▪ Tuautem…dicas:MετατροπήσεπλάγιολόγοIsdixitillumproindequasi...tuncloqueretur, sermone...uti, quodneminemscireatqueintellegerevellet, quaediceret.

[10]

▪ dicisantiquitatemtibiplacere:ΜετατροπήσεευθύλόγοAntiquitasmihiplacet . ▪ Quin, homoinepte, taces?: ευθείαερώτησημερικήςάγνοιας, ρητορική,ισοδυναμείμεέντονηπροτροπήΤ ace ! ▪ utconsequaris: δευτ. τελικήπρόταση. Ισοδύναμεςεκφράσειςπουδηλώνουνσκοπόconsecutum / consequendicausa / adconsequendum . ▪ Sicergovive – sedsicloquere:Μετατροπήσεπλάγιολόγο (αρκτική εξάρτηση)Philosophusadhortaturvirumutvivat, sedutsicloquatur / viveresedsicloqui . ▪ quodaC. Caesarescriptumest: ΜετατροπήσεενεργητικήσύνταξηquodC . Caesarscripsit . ▪ atqueidquod...inpectore: ΜετατροπήσεπλάγιολόγοPhilosophusadhortaturvirumutidquod … scriptumsit , habeat … inpectore / habere . ▪ tamquamscopulum:βραχυλογικήέκφραση, πουδηλώνεισύγκριση. Ανάπτυξη σε υποθετική παραβολική πρόταση tamquamscopulumsit (υποκ:verbum).

LECTIOALTERAETQUADRAGESIMA (42)▪ quiauteanonvideant – (qui) auteadissimulent (ενν.videre): δευτ. αναφορικέςσυμπερασματικές προτάσεις (στην κύρια πρόταση εννοείται το tales).▪ nascentem: μετοχή επιθετική, συνημμένη στο coniurationem. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση quaenascebatur.▪ siinhuncanimadevertissem, dicerentidfactumesse…:

υποθετικόςλόγοςπουδηλώνειτοαντίθετο του πραγματικού. Ηυπόθεσηsianimadevertissemαναφέρεται στο παρελθόν και η απόδοσηdicerentστο παρόν.▪ Nuncintellego,

siiste...pervenerit...neminemtamstultumesse...neminemtamimprobum...nonfateatur :ΜετατροπήσεευθύλόγοSiiste ...pevenerit (ορ. συντ. μελλ.), quointendit, nemotamstultuserit (ορ. μελλ.), quinonvideatconiurationemessefactam, nemotamimprobus (erit), quinonfateatur (ενν. coniurationemessefactam). Oυποθετικός λόγος siperveneritnemo ...eritεκφράζει την ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον.▪ quointendit: δευτ. αναφ. προσδ. πρόταση στο castra, εκφέρεται με

οριστική, αν και βρίσκεται σε πλάγιο λόγο, γιατί θεωρείται ότι λειτουργεί ανεξάρτητα από αυτόν (βλ. σχολ.βιβλίο σημ. σελ.160).

[11]

LECTIOTERTIAETQUADRAGESIMA (43)▪ Numadhostemvenietcaptiveincastristuissum?:ευθείεςερωτήσειςαπλέςολικήςάγνοιας (αρνητικήαπάντηση: minime). MετατροπήσεπλάγιαμειστορικήεξάρτησηΜaterfiliuminterrogavitnumadhostemvenissetetcaptivaincastriseiusesset.▪ Inhocmelongavitaetinfelixsenectatraxit?: ευθείαερώτησηολικήςάγνοιαςαπλή (χωρίςερωτημ. μόριογιαέμφαση). MετατροπήσεπλάγιαμειστορικήεξάρτησηΜaterfiliuminterrogavitnumineoillam... traxisset.▪ Quipotuistipopularihancterram...?:ευθείαερώτησημερικήςάγνοιας, εισάγεται με το ερωτημ. επίρρημα qui. Μετατροπή σεπλάγιoλόγο όλης της περιόδου –και των αναφορικών προσδ. προτάεων που ακολουθούν-μειστορικήεξάρτηση Μaterfiliuminterrogavitquipotuissetpopulariillamterramquaeillumgenuissetatquealuisset.▪ Nontibiingredientifinespatriaeiracecidit?: ευθείαερώτησηολικήςάγνοιαςαπλή (χωρίςερωτημ. μόριογιαέμφαση). Mετατροπήσεπλάγιαμειστορικήεξάρτηση.Μaterfiliuminterrogavitnumnonilli …cecidisset.▪ Curtibinonsuccurrit?:ευθείαερώτησημερικήςάγνοιας, εισάγεται με το ερωτημ. επίρρημαcur. MετατροπήσεπλάγιαμειστορικήεξάρτησηΜaterfiliuminterrogavitcurnonillisuccurrisset.▪ingredienti: μετοχή χρονική (σύγχρονο) συνημμένη στο tibi. Ανάλυση σε δευτ. χρονική πρόταση Dumingrederis / Cumingredereris.▪ Ergoegonisipeperissem, Romamnonoppugnaretur: …: υποθετικόςλόγοςπουδηλώνειτοαντίθετο του πραγματικού. Ηυπόθεσηnisipeperissemαναφέρεται στο παρελθόν και η απόδοσηnonoppugnareturστο παρόν.▪ Nisifiliumhaberem, liberainliberamortuaessem: …: υποθετικόςλόγοςπουδηλώνειτοαντίθετο του πραγματικούστο παρόν. (Σύμφωνα με το βιβλίο καθηγητή δεν συνδέουμε το mortuaμε το essemως ενιαίο ρηματικό τύπο, ρήμα θεωρείται μόνο το essem σε υποτ. παρατατικού, ενώ η μετοχή mortua=στο θάνατό μου φανερώνει χρόνο ως επιρρηματικόκατηγορόυμενο.)

LECTIOQUARTAETQUADRAGESIMA (44)▪ amicitiae: δοτική κατηγορηματική του σκοπού.

[12]

▪ quispossitdiligereeumquemmetuat, auteumaquosemetuiputet:Μετατροπήσεευθύ λόγο Quispotest / possit (δυνητική υποτακτική)diligereeumauteumaquosemetuitputat ? ▪ quamfuerintinopesamicorum:MετατροπήσεευθείαερώτησηQuamfueruntinopesamicorum ? ▪exulantem: χρονική μετοχή (σύγχρονο) συνημμένηστο Tarquinium. Ανάλυση σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση Dumexulat/ Cum exularet . ▪quodferuntTarquiniumdixisseexulantem: Mετατροπήσεευθύλόγοquod Tarquinius dixit exulans . ▪ quosfidosamicoshabuissem, quos infidos: MετατροπήσεευθείαερώτησηQuos fidosamicoshabui , quos infidos ?

LECTIO QUINTA ET QUADRAGESIMA (45)▪ quaegeranturadCiceronemquantoque in periculo res sit: MετατροπήσεευθείεςερωτήσειςQuae gerunturadCiceronemquantoque in periculo res est?▪ ut ad Ciceronemepistulamdeferat: MετατροπήσεευθύλόγοDefer ad Ciceronemepistulam!▪ interceptaepistula: υποθετική μετοχή αφαιρετική απόλυτη. Ανάλυση σε δευτ. υποθετική πρόταση siepistulainterceptasit (υποτακτική λόγω πλαγίου λόγου, η απόδοση βρίσκεται στη βουλητική πρόταση nenostraconsiliaabhostibuscognoscantur). Μεταφορά του αναλυμένου υποθετικού λόγου στον ευθύ λόγο: siepistulainteceptaerit , nenostraconsiliacognitasint (ανοιχτήυπόθεσηστομέλλον).▪ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur: Μετατροπήσεενεργητικήσύνταξηne hostes nostra consilia cognoscant.▪si adire non possit...ut epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat: Mετατροπήσεευθύλόγοsi adire non poteris, epistulam ad amentum tragulae adliga et intra castra abice!▪ scribit se cum legionibus celeriter adfore:MετατροπήσεευθύλόγοEgo cum legionibus celeriter adero.▪ veritus:αιτιολογικήμετοχήσυνημμένηστοGallus. Ανάλυσησεδευτ.αιτιολογικήμετοχήquodverituserat / cum veritus esset.▪ uttragulammitteret: MετατροπήσεευθύλόγοTragulammittam!▪ aquodammiliteconspicituretadCiceronemdefertur:ΜετατροπήσεενεργητικήσύνταξηQuidammileseam/ hancconspicitetadCiceronemdefert.▪ utsalutemsperent: MετατροπήσεευθύλόγοSalutemsperate!

[13]

LECTIOSEXTAETQUADRAGESIMA (46)▪ numine: αφαιρετική απλή του ποιητικού αιτίου (άψυχο) στο παθητικό απαρέμφατο regi. ▪ mundumreginuminedeorum:Mετατροπήσεενεργητική σύνταξη mundumregerenumendeorum.▪ Philosophi consent…partem: MετατροπήσεευθύλόγοMundus regitur numine deorum; is est quasi communis urbs et civitas hominum et deorum et unusquisque nostrum eius mundi est pars.▪ Nec magis vituperandus est proditor patriae…:παθητικήπεριφραστικήσυζυγία, προσωπικήσύνταξη. MετατροπήσεενεργητικήσύνταξηNec magis vituperare proditorem patriae debemus quam proditorem communis utilitatis, aut communis salutis desertorem.▪ utlaudandusissit:παθητικήπεριφραστικήσυζυγία, προσωπικήσύνταξη. Mετατροπήσεενεργητικήσύνταξηut laudare eum debeamus.▪ quiprorepublicacadat:ηυποτακτική (cadat) στηναναφορική πρόταση οφείλεται σε έλξη προς την υποτακτική της αμέσως προηγούμενης ουσ. συμπερασματικής πρότασης.

LECTIOSEPTIMAETQUADRAGESIMA (47)▪hacreaudita:χρονική μετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετική απόλυτη («μη γνήσια»:το ποιητικό αίτιο που εννοείται –abAugusto- ταυτίζεται με το υποκείμενο της πρότασης). Ανάλυσησεδευτ. χρονικήπρότασηcumAugustushancremaudivisset/ postquamAugustushancremaudivit ( audiverat ). ▪ etsisupervestemearumdeprehenditcanos:δευτ. εναντιωματική πρόταση. Σύμπτυξη σε συνημμένη εναντιωματική μετοχή supervestemearumdeprehensoscanosvidissedissimulavitAugustus. ▪ utrumpostaliquotannoscanaessemalletancalva: ουσ. πλάγια ερωτηματική πρόταση, ολικής άγνοιας, διμελής, αντικείμενο στο interrogavit. Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. Mετατροπήσεευθείαi) Utrumpostaliquotannoscanaessemavisancalva?,ii) Mavisnepostaliquotannosessecanaancalva?,iii) Post aliquot annoscanaessemavisancalva?▪ postaliquotannos: ισοδύναμηέκφρασηaliquot post annis.▪ «ego, pater, cana esse malo»:ΜετατροπήσεπλάγιολόγοΙlla respondit patri se canam esse malle.▪ mendacium illi paterobiecit:ΜετατροπήσεπαθητικήσύνταξηMendacium illi a patre obiectum est.

[14]

▪ quid ergo non times ne istae eam calvam facerent?:Μετατροπήσεπλάγιολόγο Pater filiam interrogavit quid non timeret ne illae eam calvam facerent.

LECTIODUODEQUINQUAGESIMA (48)▪dono: δοτικήκατηγορηματική του σκοπού.▪ Cervaalba… dataerat:ΜετατροπήσεενεργητικήσύνταξηCervamalbameximiaepulchritudinisSertorioLusitanusquidamdonodederat.▪instinctam: μετοχή επιθετικήή αιτιολογικήσυνημμένη με υποκείμενο το cervam. Aνάλυση σε δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση quaeinstinctaesset ή αιτιολογική quodinstinctaesset. (Σημ: η υποτακτική τίθεται λόγω πλαγίου λόγου από το persuasit.)▪cervam,...conloqui...factu essent: MετατροπήσεευθύλόγοCerva, insrincta nimine Dianae, conloquitur mecum et docet quae utilia factu sint.▪ a cerva sese monitum esse: MετατροπήσεευθύλόγοEgomet a cerva monitus sum.▪ Siquidduriuseividebatur...praedicabat: υποθετικόςλόγοςπουφανερώνειτηνανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν.Μετατροπή στα άλλα είδη α) Αντίθετο πραγματικού στο παρόν: si ... videretur ... praedicaret , β) Αντίθετο πραγματικού στο παρελθόν: si ... visumesse ... praedicavisset , γ) Υπόθεση δυνατή σε παρόν-μέλλον: si ... videatur ... praedicet . ▪ quodimperandummilitibusesset: παθητικήπεριφραστικήσυζυγία, προσωπικήσύνταξη. Mετατροπήσεενεργητικήσύνταξηquod(Sertorius) imperaremilitibusdeberet.▪ cervaperissecreditaest: υποκείμενορήματοςκαιαπαρεμφάτουείναι το cervaσεονομαστική, δηλ. αν και το απαρέμφατο είναι ειδικό δεν τίθεται το seως υποκείμενό του, καθώς το ρήμα εξάρτησης (creditaest) είναι δοξαστικό παθητικής φωνής(αίρεται ο λατινισμός). MετατροπήσεευθύλόγοEacervaperiit.▪ cervaminventamesse: MετατροπήσεευθύλόγοCervainventaest.▪ tacere: MετατροπήσεευθύλόγοTace! ▪ ut eam postero die...emitteret...futurus esset: MετατροπήσεευθύλόγοEamcras repente in eumlocumemitte, in quo ipse cum amicisero/futurus sum.▪ admissisamicis:χρονικήμετοχή (προτερόχρονο), αφαιρετικήαπόλυτη («μηγνήσια»:τοποιητικόαίτιοπουεννοείται –a Sertorio- ταυτίζεταιμετουποκείμενοτηςπρότασης). Ανάλυσησεδευτ. χρονικήπρότασηcum Sertoriusamicosadmisisset / postquamamicosadmisit (admiserat).

[15]

▪ visum esse sibi…quae perisset...reverti: MετατροπήσεευθύλόγοVisumin somno mihiest cervam, quae perierat/periit, ad me reverti.▪ emissa: χρονική μετοχή συνημμένη στο cerva(προτερόχρονο). Ανάλυσησεδευτ. χρονικήπρότασηcumemissaesset / postquamemissaerat ( est ).

LECTIO UNDEQUINQUAGESIMA (49)▪ cum...consilium...cognovisset: δευτ. χρονικήπρόταση. Σύμπτυξη σε απόλυτη χρονική μετοχή consiliocognito . ▪ deinterficiendoCaesare: εμπρόθετοςπροσδιορισμόςτης αναφοράς (γερουνδιακό).Υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη που προήλθε από την ενεργητική σύνταξη του γερουνδίου *deinterficiendoCaesarem.▪ unguiumresecandorumcausa: εμπρόθετοςπροσδιορισμόςτoυ σκοπού (γερουνδιακό).Υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη που προήλθε από την ενεργητική σύνταξη του γερουνδίου *unguesresecandicausa.Ισοδύναμες εκφράσεις του σκοπούut / quae / quo (αφ.οργ) resecaretungues , resectumungues, adunguesresecandos (γερουνδιακή έλξη).▪eoelapso: αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο eo. Ανάλυση σε δευτ. αιτιολογική πρόταση υποκειμενικής αιτιολογίας quoniamelapsusesset . ▪vocatus: χρονική μετοχή συνημμένη στο Brutus(προτερόχρονο). Ανάλυσησεδευτ. χρονικήπρότασηcumBrutusvocatusesset/postquamvocatuserat ( est ). ▪adeamobiurgandam:εμπρόθετοςπροσδιορισμόςτoυ σκοπού (γερουνδιακό).Υποχρεωτική γερουνδιακή έλξη που προήλθε από την ενεργητική σύνταξη του γερουνδίου *adeamobiurgandum. .Ισοδύναμες εκφράσεις του σκοπούut/ quieamobiurgaret, eamobiurgatum, obiurgandaeeiuscausa(γερουνδιακή έλξη).▪quod…praeripuisset…: δευτ. αιτιολογική πρόταση υποκειμενικής αιτιολογίας (προτερόχρονο στο παρελθόν).Σύμπτυξη σε απόλυτη αιτιολογική μετοχή officiotonsorispraerepto.▪ «nonesthoc...cessisset»: Μετατροπήσε πλάγιο λόγο Porciadixitnonesseilludtemerariumfactumsuum, sedcertissimumindiciumamorissuiergaillumtaleconsiliummolientem: experirienim (dixit) sevoluisse, quamaequoanimoseferroessetinterremptura, siilliconsiliumnonexsententiacessisset.▪ quam...esseminterremptura, si...noncessisset: εξαρτημένοςυποθετικόςλόγος,

[16]

μετατροπήσεανεξάρτητοQuamaequoanimomeferrointerimam, sitibiconsiliumnonexsententiacesserit(συντ. μέλλ.)? (Ανοιχτή υπόθεση στο μέλλον)

[17]