ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ

Το Δημοτικό Σχολείου του Αγίου Γεωργίου Καβάλας 1 ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΓΑΪΤΑΝΙΔΟΥ

Τοπική ιστορία

Το Δημοτικό Σχολείο του Αγίου Γεωργίου Καβάλας

80 Χρόνια παρουσίας στην Εκπαίδευση

(1934-2014)

2 Αθανασία Γαϊτανίδου _____________________________________________________________________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________________________

Η Αθανασία Γαϊτανίδου γεννήθηκε στον Κορινό Πιερίας. Αποφοίτησε από τη Ζαρίφειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρούπολης και πραγματοποίησε το μεταπτυχιακό της με θέμα “Διοίκηση και Διαχείριση στην Εκπαίδευση” (Πανεπιστήμιο Roma Tre). Σήμερα ζει στην Καβάλα με την οικογένειά της και εργάζεται ως διευθύντρια στο 4ο Δημοτικό Σχολείο. Δεν ξεχνά τα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής της πορείας, όπου δίδαξε στον καταυλισμό των Ρομά Χαϊδευτού και Χρυσούπολης. Εκείνα τα «ξεχωριστά» παιδιά της έδωσαν το ερέθισμα ώστε να αναζητά συνεχώς τους τρόπους που οδηγούν σε μια εκπαίδευση ίσων ευκαιριών σε όλα τα παιδιά.


ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΓΑΪΤΑΝΙΔΟΥ

Τοπική ιστορία

Το Δημοτικό Σχολείο του Αγίου Γεωργίου Καβάλας

80 Χρόνια παρουσίας στην Εκπαίδευση

(1934-2014)


Αθανασία Γαϊτανίδου, Τοπική ιστορία, Το Δημοτικό Σχολείο του Αγίου Γεωργίου Καβάλας, 80 χρόνια παρουσίας στην Εκπαίδευση (1934-2014) ISBN: 978-618-5040-88-8 Αύγουστος 2014 Επιμέλεια έκδοσης: Αθανασία Γαϊτανίδου Φιλολογική επιμέλεια, διορθώσεις: Κωνσταντίνα Χαρλαβάνη [email protected] Εικόνα εξωφύλλου: Μαρία Ελευθεριάδου Σελιδοποίηση: Ηρακλής Λαμπαδαρίου www.lampadariou.eu Εκδόσεις Σαΐτα Αθανασίου Διάκου 42, 652 01, Καβάλα Τ.: 2510 831856 Κ.: 6977 070729 e-mail: [email protected] website: www.saitapublications.gr

Άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική χρήση

Όχι Παράγωγα έργα 3.0 Ελλάδα Επιτρέπεται σε οποιονδήποτε αναγνώστη η αναπαραγωγή του έργου (ολική, μερική ή περιληπτική, με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο), η διανομή και η παρουσίαση στο κοινό υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις: αναφορά της πηγής προέλευσης, μη εμπορική χρήση του έργου. Επίσης, δεν μπορείτε να αλλοιώσετε, να τροποποιήσετε ή να δημιουργήσετε πάνω στο έργο αυτό. Αναλυτικές πληροφορίες για τη συγκεκριμένη άδεια cc, μπορείτε να διαβάσετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/gr/


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................................................................................................13

ΜΕΡΟΣ Ι - ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ..................................................................................................................................................16 2. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ...............................................................................................................................17 3. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ...........................................................................................................................................18

ΜΕΡΟΣ ΙΙ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

1. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1913-1929 ...................................................................................................................................22 2. Η ΠΡΩΤΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ (1929-1950).............................................................24 3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1951 – 1963 .................................................................................................................................28 4. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1964 – 1973 .................................................................................................................................28 5. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1974 – 1980 .................................................................................................................................29 6. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1981 – 1985 .................................................................................................................................30 7. OΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ....................................................................................................31 9. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ................32 9. Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ .................................................................................35

ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ - ΤΟ 4Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ

1. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 4ΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ .........................................................................................42 2. ΤΟ ΠΡΟΑΥΛΙΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ .............................................................................................................................45 3. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ Η ΥΠΟΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΦΥΛΟΥ..................................47 4. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΣΤΗΚΑΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ.......................................................................53 5. H ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ...........................................................................................................................53 6. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ......................................................................................................................59 7. ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ....................................................................................................................................................61 8. ΤΟ ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΟΥ 4ΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ...................................................................................64 9. ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ.............................................................................................................................68 10. Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗ ............................................................................................................................69 11. ΔΩΡΗΤΕΣ-ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ.......................................................................................................................................70 11. Η ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΟΙΚΙΑΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ .............................................................................................................................................................80

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ............................................................................................................................................... 82

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ............................................................................................................................................106


Πρόλογος Το πόνημα αυτό απευθύνεται στους παλιούς και νέους μαθητές του Σχολείου καθώς και στους γονείς τους που ταλανίζονται από το πρόβλημα της εκπαιδευτικής συνέχειας και παρουσίας του 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας και αφορά όλους εκείνους που συνέβαλαν και συμβάλλουν στην παιδαγωγική διαδικασία και τη διδακτική πράξη. Με την παρούσα εργασία θα επιχειρήσουμε την ανάλυση του σχολικού πλαισίου, τόσο του εσωτερικού, όσο και του εξωτερικού καθώς και την αποτύπωση των εκπαιδευτικών πολιτικών, διαχρονικά, χωρίς να λησμονούμε τις δύο βασικές ιδιότητες του Χρόνου, που ανέλυσε ο Bergson: το ανεπανάληπτο και την αλληλεπίδραση των στιγμών του. Με την έρευνα και την αφήγηση, θα επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στο σύνολο της ιστορικής μνήμης του Σχολείου μέσα στον χώρο και στον χρόνο. Ένα πρώτο στρώμα μνήμης, θα αποτυπωθεί μέσα από τις αρχιτεκτονικές μελέτες και το φωτογραφικό υλικό. Ένα δεύτερο θα είναι το σώμα των αφηγήσεων, γύρω από τον προαύλιο χώρο των παιδικών παιχνιδιών και τη νοσταλγία για τις σχολικές γιορτές, τα μαθήματα, τους εκπαιδευτικούς, τα συσσίτια στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια. Ένα τρίτο στρώμα θα είναι τα τεκμηριωμένα δεδομένα μέσα από τα αρχεία του κράτους, του σχολείου, τα σημαντικά χειρόγραφα, τις φωτογραφικές συλλογές, τις εφημερίδες. Θα υλοποιήσουμε την ανάλυση του πλαισίου, με ευαισθησία στη χρονική διάσταση και με ιδιαίτερη βαρύτητα στην επιστημονική οριοθέτηση. Προσδοκούμε να φωτιστεί το παρελθόν του σχολείου μας, η ιστορική του διαδρομή από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα και να φέρουμε στην επιφάνεια τους παιδαγωγούς -δασκάλους- μαθητές, που με βαθύτατη συνείδηση του χρέους και του κοινωνικού καθήκοντός τους, επηρέασαν και επηρεάζουν, συνέβαλαν και συμβάλλουν, στην υλοποίηση των σκοπών και στόχων του Σχολείου. Εν κατακλείδι, ευελπιστούμε να συμβάλλουμε στη δημιουργία ενός εννοιολογικού εκπαιδευτικού χάρτη προς μελέτη και χρήση αυτών που ασκούν διοίκηση, για την καλύτερη κατανομή, φοίτηση και εκπαίδευση των μαθητών της Καβάλας. Στον αναγνώστη μένει να αναμετρήσει την επιτυχία της προσπάθειάς μου να καταγράψω την ιστορία του Σχολείου όπου υπηρετώ και σ’ εμένα να ευχαριστήσω τους συναδέλφους μου και τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας, που με βοήθησαν να αντιμετωπίσω όλες τις πρακτικές δυσκολίες του εγχειρήματός μου.

Αθανασία Γαϊτανίδου Μάιος 2014


Χαιρετισμός

Από τη φύση του ο άνθρωπος σε κάποια στιγμή της ζωής του, αναζητά στοιχεία του παρελθόντος του, των καταστάσεων και των συμβάντων που σημάδεψαν τη ζωή του. Αναμφισβήτητα, ένας σταθμός στη ζωή του κάθε ανθρώπου είναι το Δημοτικό σχολείο όπου φοίτησε, καθώς είναι ο πρώτος χώρος στον οποίο κοινωνικοποιείται και αποκτά τα βασικά και ουσιώδη ψήγματα γνώσης που θα αποτελέσουν τη βάση της μόρφωσής του. Με την επιστροφή σ’ ένα μέρος που έζησες, διαπιστώνεις ότι δεν ήταν αυτό καθαυτό το μέρος που νοστάλγησες, αλλά τα παιδικά σου χρόνια, και όπως έχει πει ο Doug Larson τo 1926, «η νοσταλγία είναι μία λίμα που αφαιρεί τις κοφτερές άκρες από τις παλιές καλές μέρες». Με ιδιαίτερη λοιπόν ικανοποίηση, χαιρετίζουμε την έκδοση του παρόντος βιβλίου, που φέρει για πρώτη φορά στη δημοσιότητα μοναδικά, αρχειακά και φωτογραφικά τεκμήρια για τα πρώτα ογδόντα χρόνια της λειτουργίας του 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας. Στις σελίδες του έργου, η γραφίδα της δημιουργού, μεταξύ άλλων, αποτυπώνει, με συγκινητικό τρόπο, την πορεία του σχολείου μας από το 1934 όπου εγκαινιάστηκε, σε μια περίοδο μεγάλης φτώχειας για την πατρίδα μας, γεμάτη όμως ζωή και σφρίγος, έως σήμερα. Οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ, στη Διευθύντριά μας, κυρία Αθανασία Γαϊτανίδου, για την επίπονη αυτή προσπάθειά της. Η εμπνευσμένη αυτή πρωτοβουλία της, ας αποτελέσει ευοίωνο και φωτεινό παράδειγμα για παρόμοιες δράσεις, που τόσο πολύ έχει ανάγκη ο τόπος μας.

Ελευθεριάδου Μαρία

Πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων & Κηδεμόνων του 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας


Εισαγωγή

Με τον όρο εκπαιδευτική μονάδα στην παρούσα εργασία, εννοούμε το 4ο Δημοτικό Σχολείο Καβάλας, ως κοινωνικό σύστημα, ως υποσύστημα του εκπαιδευτικού συστήματος με τις κυριότερες εισδοχές, διαδικασίες και τα αποτελέσματα. Οι κυριότερες εισδοχές που θα αναλύσουμε είναι οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές, το υποστηρικτικό προσωπικό του σχολείου, οι εκπαιδευτικές πολιτικές, οι αξίες της κοινότητας, τα δημογραφικά δεδομένα, τα προβλήματα, οι επιλογές και οι οικονομικοί πόροι. Τα χαρακτηριστικά διαδικαστικά υποσυστήματα είναι το αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων, οι διδακτικές μέθοδοι, η συλλογή πληροφοριών, η ανάλυση πληροφοριών, η διαδικασία λήψης αποφάσεων, οι οικονομικές παροχές. Τα χαρακτηριστικά αποτελέσματα είναι οι στάσεις και οι γνώσεις των μαθητών, οι αποφάσεις, οι στάσεις των εκπαιδευτικών, οι λύσεις των προβλημάτων. Η ανάλυση του πλαισίου εσωτερικού και εξωτερικού χρησιμοποιεί δεδομένα τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Η προσέγγιση ποιοτικού τύπου είναι η αφήγηση. Πρόκειται για μορφή πλούσια σε αναλογίες και μεταφορές, ικανή να υπαγορεύσει σχέσεις, δεσμούς, να θέσει και να αποκαλύψει δημόσια όσα συμβαίνουν και συνέβαιναν, μέσω ενός πορτραίτου που παριστάνει την κατάσταση. Για τη διεξαγωγή της έρευνας ζητήθηκε η συμβολή των άμεσα εμπλεκομένων που δεν είναι άλλοι από τους υπηρετούντες εκπαιδευτικούς, τους συνταξιούχους, τους γονείς και τους μαθητές που αποφοίτησαν από το Σχολείο. Το ερέθισμα για την εκπόνηση αυτής της εργασίας ήταν η πρόταση του Διευθυντή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, κυρίου Ν. Γεωργιάδη, για την παρουσίαση της ιστορίας όλων των δημοτικών σχολείων του Νομού στο Συμπόσιο Τοπικής Ιστορίας που οργανώθηκε από τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Καβάλας σε συνεργασία με όλους τους Δήμους του Νομού, στο πλαίσιο του εορτασμού της επετείου με τίτλο «100 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΑΒΑΛΑ», στο Συνεδριακό Κέντρο Ιεράς Μητροπόλεως Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου στη Λυδία, στις 14 και 15 Ιουνίου 2013. Τη συνέχεια για την ολοκλήρωση του βιβλίου την υπαγόρευσαν οι αριθμοί, 100 χρόνια ως συνέχεια του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Καβάλας, 84 χρόνια ως Δ’ εξατάξιο δημοτικό σχολείο και 80 χρόνια εκπαιδευτικής παρουσίας στο υπάρχον διδακτικό κτίριο. Το απόφθεγμα του Ηράκλειτου του Εφέσιου «δεν πρέπει να πιθανολογούμε για τα σπουδαία», μέσα από την έρευνα, έπρεπε να γίνει πράξη.


ΜΕΡΟΣ Ι ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ


1. Μεθοδολογία

Το κλειδί για την έρευνα είναι να κατανοήσουμε την πραγματικότητα που προσεγγίζουμε, προσπαθώντας να ενημερωθούμε, δηλαδή να διαμορφωθούμε μαζί με τα πράγματα και τους ανθρώπους που γνωρίζουμε και όχι μόνο να αποδώσουμε σχήματα για τα παραπάνω. Η επιστημονική μέθοδος, «ενώ μπορεί να φαίνεται κάτι περίπλοκο στην πιο εξελιγμένη μορφή της, είναι βασικά κάτι πολύ απλό»1. Αυτό που είναι πιο δύσκολο να κατανοήσουμε και να γνωρίσουμε είναι οι περιορισμοί και τα όρια του ερευνητικού έργου μας. Τα μοντέλα στα οποία μπορούμε να βασιστούμε για να ερμηνεύσουμε την πραγματικότητα, εξ ορισμού παραμένουν κατά προσέγγιση. Είναι γεγονός ότι «πρέπει να δεχτούμε όλα τα αποτελέσματα σε προσωρινή βάση γνωρίζοντας ότι περαιτέρω έρευνες μπορεί να ανιχνεύσουν λάθη»2. Η προσέγγιση που θα χρησιμοποιήσουμε είναι η ιστορική. Πρόκειται για μια προσέγγιση η οποία έχει οδηγήσει τις εκπαιδευτικές μελέτες σ’ έναν πολύ ανεπτυγμένο τομέα, έχοντας αφιερώσει τις προσπάθειές της για την εξέταση των διαχρονικών τάσεων στις εκπαιδευτικές πρακτικές, των σχολείων και άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Η ιδιαίτερη προσοχή στην ιστορική διάσταση των φαινομένων που ασχολούμαστε, μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τη συνέχεια και την ασυνέχεια, και να απελευθερωθούμε από την ιδέα ότι υπάρχει μια καλή καινοτομία διότι είναι καινοτομία. Επίσης μας επιτρέπει να καταλάβουμε πόση αντίσταση υπάρχει στη διαφορετική αντίληψη του σχολείου ήδη από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα όπου υπήρχαν εκπαιδευτικά επιτεύγματα που σήμερα θα μπορούσαν να θεωρηθούν θέματα αιχμής. Τα εργαλεία της έρευνας που θα χρησιμοποιήσουμε είναι: > η έρευνα: • στα βιβλία Πράξεων του Συλλόγου Διδασκόντων • στο βιβλίο-τετράδιο του σχολείου όπου οι προηγούμενοι διευθυντές κατέγραφαν τις αλλαγές στο σχολείο • στο Εθνικό Τυπογραφείο στο Αρχείο τοπικών εφημερίδων • στα Μαθητολόγια του σχολείου • σε Φωτογραφικό υλικό του σχολείου και των απόφοιτων

1 Russell, 1931, trans. σελ. 39 2 Bailey, 1982, trans. σελ. 30


• σε Επιστημονική μελέτη στον αρχιτεκτονικό τομέα > η συνέντευξη > Αφήγηση-Προφορικές μαρτυρίες Στην ανάλυση θα αναζητήσουμε προσεγγίσεις, όπως η εξελικτική πλαισίωση, που τείνει να βλέπει άτομα και πλαίσια συνδεδεμένα με τρόπο αδιάρρηκτο.3 Η ανάλυση του πλαισίου και η αποτύπωση των διαχρονικών εκπαιδευτικών αναγκών μπορούν να οδηγήσουν σε αποτελέσματα πολύ διαφορετικά, αν χρησιμοποιηθούν προσεγγίσεις των μοντέλων της επιχειρησιακής και παραγωγικής προέλευσης. Σε εκπαιδευτικό επίπεδο πολλοί συγγραφείς αναγνωρίζουν στην ανάλυση του πλαισίου μια ηθική αξία. Σ’ αυτό το πεδίο η σπουδαιότητα που κατέχουν οι απόψεις, οι σημαντικές πλευρές της προσέγγισης, συνιστούν ως αντικείμενο προβληματισμού την ίδια τη διαδικασία της έρευνας. Οι κοινωνικοί συντελεστές αποτελούν μέρος του πλαισίου, είναι ευαίσθητοι σε ό,τι συμβαίνει, εμπλέκονται στις έρευνες ή στις τελικές αποφάσεις που παίρνονται με βάση τις αποκτηθείσες πληροφορίες.

2. Εννοιολογική προσέγγιση Ο όρος τοπική (regional) ταυτότητα είναι δηλωτικός της συνείδησης ατόμων από συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή που συνδέονται μεταξύ τους με πολιτισμικά ή και γλωσσικά πρότυπα και αποτελούν ένα πολιτισμικά ιδιαίτερο κοινωνικό σύνολο.4 Η ιστορία του Σχολείου εντάσσεται στην τοπική ιστορία. Σύμφωνα με τον Χαρίλαο Ντούλα (1988), «Τοπική Ιστορία είναι το ιστορικό εκείνο υλικό που βρίσκεται στη γειτονική περιοχή και είναι ήδη γνωστό, οικείο στα παιδιά ή μπορεί να γνωσθεί κυρίως ως αποτέλεσμα εργασιών και επιτόπιας έρευνας»5. Χρησιμοποιώντας τον όρο «ιστορία του σχολείου», αναφερόμαστε στην έρευνα όψεων, θεμάτων, προβλημάτων και καταστάσεων που αφορούν τη συγκεκριμένη σχολική μονάδα6.

Το σχολείο παρουσιάζει έναν διφυή χαρακτήρα, αφού είναι ένας διοικητικός θεσμός που διαθέτει έντονα γραφειοκρατικά χαρακτηριστικά και παράλληλα αποτελεί έναν κοινωνικό θεσμό με έντονη παρουσία στο επίπεδο της τοπικής αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας. Η δράση και η σχέση του με άλλους θεσμούς διαμορφώνονται από τις

3 G. Mantovani, σελ. 38-39 4 Θ. Διαλεκτόπουλος, σελ. 7 5 Ι. Φραγκούλης – Φ. Φραντζή, σελ. 11 6 Επιμέλεια: Κάλλια Χατζηγιάννη, Σπύρος Μπελεγράτης, Θωμάς Μελάς, Χαλκίδα, σελ. 88


γενικότερες κοινωνικές-οικονομικές και ιστορικές συνθήκες, αλλά και από την επίδραση ιδιαίτερων τοπικά προσδιορισμένων γεωγραφικών, οικονομικών, πολιτιστικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, οι οποίοι σχετίζονται με την ανάπτυξη οργανωμένων συμφερόντων και ομάδων πίεσης.7

Το σχολείο, ως βασική μονάδα του εκπαιδευτικού συστήματος, έχει δράση μέσα στον κοινωνικό χώρο για την επίτευξη των στόχων του και εκφράζει έναν τρόπο συλλογικής δράσης στο πλαίσιο της οποίας αναπτύσσονται κοινωνικές σχέσεις. Η εκπαίδευση που παρέχεται στο σχολείο αντανακλά το κοινωνικό-πολιτικό σύστημα μέσα στο οποίο λειτουργεί. Το σχολείο με τον παιδαγωγικό του ρόλο συμβάλλει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της κοινωνικής ζωής. Ο σχολικός θεσμός διαμορφώνεται σε έναν ισχυρό ιδεολογικό μηχανισμό επηρεασμού και μορφοποίησης του ατόμου, ενώ ο τρόπος οργάνωσης και διοίκησης της εκπαίδευσης, επηρεάζεται και καθορίζεται από την εκπαιδευτική πολιτική που ακολουθείται. Η διοίκηση της εκπαίδευσης πραγματοποιείται μέσα από τα όργανα διοίκησης σχολικών μονάδων, τα περιφερειακά όργανα διοίκησης και λειτουργίας σχολικών μονάδων και τα όργανα τοπικής αυτοδιοίκησης.

3. Σκοποί και στόχοι Το σχολείο μας, το 4ο Δημοτικό, ως εκπαιδευτικός οργανισμός με οντότητα και διοίκηση, είναι δημιούργημα της ανθρώπινης δράσης και με αυτή την ιδιότητα ανήκει στην ανθρώπινη ιστορία. Μπορούμε να μελετήσουμε και να φωτίσουμε το παρελθόν του. Προσδοκούμε, να ανιχνευθεί η σύνδεσή του με γενικότερες εκπαιδευτικές τάσεις και πολιτικές, αφού το ενδιαφέρον για την Τοπική Ιστορία δεν είναι μόνο πρόσφατο και εντείνεται κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αι8. Το σχολείο είναι ένα προκεχωρημένο φυλάκιο της επιστημονικής κοινότητας, είναι ο τόπος όπου η κοινότητα που χτίζει γνώση, συναντάται με εκείνους που είναι στην αρχή της διαδρομής, τα παιδιά καθώς και εκείνους που είναι λιγότερο συνειδητοποιημένοι, δηλαδή τις οικογένειες. Η συνειδητοποίηση της σημασίας αυτού του ρόλου είναι ζωτικής σημασίας, γιατί η γνώση υπάρχει μόνο εφόσον εμπλέκει, φτάνει, ενώνει τον μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Επιδιώκουμε να φωτίσουμε το παρελθόν του σχολείου, την ιστορική του διαδρομή από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, δημιουργώντας γέφυρες με τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς, τους τοπικούς φορείς. Η κατασκευή αυτών των γεφυρών είναι η έρευνα. Μέσα από την ιστορική σκέψη και την ιστορική συνείδηση, προσδοκούμε να αποκτήσουμε γνώση του 7 Ι. Κατσαρός, σελ. 20 8 Ιωσήφ Φραγκούλης-Φωτεινή Φραντζή, 2010, σελ. 15


παρελθόντος για την κατανόηση του παρόντος και τον σχεδιασμό του μέλλοντος, να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά των ανθρώπων του σχολείου και του οικείου περιβάλλοντός του σε συγκεκριμένες καταστάσεις.


ΜΕΡΟΣ ΙΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ


1. Εκπαίδευση 1913-1929 Από την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα τα νομοσχέδια Τσιριμώκου (1913), δημιούργησαν την ελπίδα πως μέσα στο γενικότερο κλίμα της κοινωνικο-πολιτικής αλλαγής, θα έβρισκαν λύση τα προβλήματα που συνδέονταν με τους στόχους, τη δομή και τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά οι ελπίδες διαψεύστηκαν και η μεταρρύθμιση εγκαταλείφθηκε πριν ακόμα συμπληρωθούν τα πρώτα βήματα για την εφαρμογή της.9 Το μικρό διάστημα ανάμεσα στις δύο κυβερνήσεις του Βενιζέλου (1915-1917), δεν είχε να προσφέρει τίποτε στην εξέλιξη των εκπαιδευτικών θεμάτων. Το 1917 αρχίζει η δεύτερη περίοδος διακυβέρνησης από τον Βενιζέλο και συμμετέχουν άμεσα στην κυβερνητική προσπάθεια και τα τρία βασικά στελέχη του Εκπαιδευτικού Ομίλου (Δημήτρης Γληνός, Αλέξανδρος Δελμούζος, Μανόλης Τριανταφυλλίδης), δίνοντας την εντύπωση ότι το κράτος υιοθετούσε τις αρχές του Ομίλου. Αλλά ο Όμιλος είχε εγκαταλείψει την ιδέα να δημιουργήσει ένα δημοτικό σχολείο, όπου θα εφαρμοζόταν οι αρχές του, και είχε περιορίσει τα ενδιαφέροντά του κυρίως στα θέματα που συνδέονταν άμεσα με το γλωσσικό. Έτσι η κρατική εκπαιδευτική πολιτική την περίοδο 1917-1920, φαινόταν να έχει ως κύριο άξονά της το γλωσσικό. Πραγματικά η πιο ουσιαστική ενέργεια της περιόδου ήταν η νομοθεσία για τα αναγνωστικά και τη γλωσσική διδασκαλία στο δημοτικό σχολείο. Καρπός της εργασίας που έγινε τότε είναι μερικά βιβλία υψηλής ποιότητας, όπως το «Αλφαβητάρι με τον ήλιο» και «Τα Ψηλά Βουνά» που ξαναχρησιμοποιήθηκε το 1974-75, καθώς και η καθιέρωση της δημοτικής στις πρώτες τάξεις του δημοτικού.10 Το 1922 με τον νόμο 2857, θεσμοθετείται η μετεκπαίδευση των δασκάλων στο πανεπιστήμιο (το 1956 δάσκαλος που υπηρέτησε στο 4ο, το 1967 θα επιμορφωθεί) η οποία συνδέθηκε με την παραγωγή στελεχών στην εκπαίδευση. Η μετεκπαίδευση στο πανεπιστήμιο και αργότερα, στο Μαράσλειο Διδασκαλείο, ήταν ο κύριος δρόμος για την κατάληψη θέσης επιθεωρητή δημοτικών σχολείων μέχρι την κατάργηση του θεσμού. Ο Ν.Δ. 3060/1954, το άρθρο 1 § 2, καθόριζε τα ποσοστά εισόδου των γυναικών αναφέροντας ότι οι δασκάλες που καλούνται για μετεκπαίδευση δεν είναι δυνατό να ξεπερνούν το ¼ του συνόλου των καλουμένων. Παρατηρούμε την παρέμβαση του κράτους στην κατάληψη θέσεων ευθύνης και εξουσίας από τις γυναίκες. Οι διακρίσεις αυτές καταργήθηκαν με το άρθρο 14, «Κατάργηση διακρίσεων μεταξύ των φύλων», του

9 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΔ, σελ. 409 10 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΕ, σελ. 489


Ν.Δ. 1286/1982, ΦΕΚ 119/30-9-1982, το οποίο ορίζει ότι από το ακαδημαϊκό έτος 1983-84, ο αριθμός των εισακτέων σπουδαστών σε όλες τις ανώτερες σχολές και τμήματα καθορίζεται συνολικά και ανεξάρτητα από το φύλο των υποψηφίων καθώς και ότι οι διορισμοί στις κενές θέσεις δασκάλων γίνονται ανεξάρτητα από το φύλο τους. Ο παρεμβατισμός του κράτους στην κατάληψη θέσεων κύρους και εξουσίας από τις γυναίκες, αποτελεί μια ιδιότυπη περίπτωση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Όπως στην πρώτη δεκαετία του 1900 έτσι και από τα τέλη του 1920-1929, οι εξελίξεις στα εκπαιδευτικά θέματα σημαδεύτηκαν από ασυντόνιστες προσωπικές προσπάθειες να δοκιμαστούν στην πράξη αυτά που υπήρχαν στον χώρο της θεωρίας. Δημιουργήθηκαν αντιδράσεις στις μεταρρυθμιστικές τάσεις, αναφέρω ως παράδειγμα τον διωγμό του Αλέξανδρου Δελμούζου το 1925 από το Μαράσλειο Διδασκαλείο των Αθηνών. Έτσι το 1928, όταν ανέβηκε για τρίτη φορά στην εξουσία ο Βενιζέλος, το εκπαιδευτικό πρόβλημα βρισκόταν στην οξύτερη φάση του, δεν υπήρχαν περιθώρια για συμβιβασμούς και μερικές λύσεις.

Εικόνα 1 : Αλφαβητάρι με τον ήλιο11

11 http://paidio.blogspot.gr/2012/10/blog-post_496.html


Εικόνα: 2 Τα ψηλά βουνά12

2. Η πρώτη ολοκληρωμένη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση (1929-1950)

Το Σύνταγμα του 1927 είχε ανοίξει το δρόμο για νέες νομοθετικές ρυθμίσεις, χωρίς δέσμευση για τη γλώσσα και με νέα φιλελεύθερη διατύπωση των εκπαιδευτικών άρθρων. 149γ Η ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ 13 Νόμος 4397 της 16 Αυγούστου 1929 (Υπουργός Παιδείας ο Κ. Γόντικας) Άρθρον 1. 1. Η στοιχειώδης εκπαίδευσις περιλαμβάνει σχολεία γενικής μορφώσεως και σχολεία επαγγελματικής εκπαιδεύσεως 2.Εις τα σχολεία της στοιχειώδους εκπαιδεύσεως υπάγονται τα νηπιαγωγεία, τα δημοτικά σχολεία….. 3.Πάντα τα σχολεία της στοιχειώδους εκπαιδεύσεως πλην των οικοκυρικών είναι μικτά. Άρθρον 2. Σκοπός των νηπιαγωγείων….. Άρθρον 3.1.Σκοπός των δημοτικών σχολείων είναι η στοιχειώδης προπαρασκευή των μαθητών για τη ζωή, και η παροχή εις αυτούς των απαραίτητων προς μόρφωσιν χρηστού πολίτου στοιχείων. Άρθρον 4. Τα δημοτικά σχολεία είναι μονοτάξια,…… Άρθρον 5. Εις τα δημοτικά διδάσκονται τα εξής μαθήματα ……(βλ. έλεγχο μαθητή εικόνα 5) Άρθρον……. 150. ΣΧΟΛΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ

12 4gym-charil.thess.sch.gr/files/.../adamakos_ta%20psila%20vouna.doc 13 Α. Δημαράς, σελ. 171


Νόμος 4799/1930 (Υπουργός Παιδείας ο Γ.Παπανδρέου) Άρθρον 1. Κυρούται …..Ελληνικού Δημοσίου ……εν Στοκχόλμη Εταιρείας Aktiebolaget Kreuger & Toll η οποία υπογράφτηκε την 4ην Ιουνίου 1930 σύμβαση «περί χορηγήσεως δανείου ονομαστικού κεφαλαίου £ 1.000.000 6% 1930 προς ανέργεσιν σχολικών κτιρίων του Κράτους….14 Η πιο σημαντική καινοτομία στη μεταρρύθμιση του 1929 ήταν η κατάργηση του «ελληνικού σχολείου» και η διαίρεση της γενικής εκπαίδευσης σε δύο ισόχρονους κύκλους, έξι χρόνια δημοτικό σχολείο και έξι χρόνια γυμνάσιο. Λαμβάνει λοιπόν χώρα η πρώτη ολοκληρωμένη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929 που στηρίζεται σ’ έναν καινούριο άξονα, όπου τα οικονομικά κριτήρια συμπληρώνουν τα κοινωνικά και καταβάλλονται προσπάθειες επίλυσης χρόνιων ανικανοποίητων αιτημάτων. Την περίοδο 1930-32 με υπουργό Παιδείας τον Γ. Παπανδρέου, η μεταρρύθμιση συνεχίστηκε με τον Ν. 5045 του 1930, που καθιέρωνε τη διδασκαλία της δημοτικής γλώσσας στο δημοτικό σχολείο για τις τέσσερις πρώτες τάξεις και για τις δύο τελευταίες μαζί με την καθαρεύουσα. Όλες αυτές οι προσπάθειες δεν ήταν δυνατόν να μην προκαλέσουν αντιδράσεις. Και πάλι χρησιμοποιούνται τα ίδια επιχειρήματα και κινητοποιούνται επαγγελματικά σωματεία. Η μεταρρύθμιση του 1929 δεν προχώρησε, όχι μόνο εξαιτίας των αντιδράσεων, αλλά και γιατί την πρόλαβε η δικτατορία του Κονδύλη (1935) κι έπειτα η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 του Ι. Μεταξά. Στον χώρο της εκπαίδευσης με τον παρακάτω νόμο ιδρύεται ο ΟΕΔΒ με σκοπό να ελέγχονται άμεσα τα σχολικά αναγνωστικά. 161. ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ15 Α.Ν 952/1937 (Υπουργός Παιδείας ο κ. Γεωργακόπουλος ) Άρθρον 1. Ιδρύεται εν Αθήναις……………….. Άρθρον 2. Σκοπός του Οργανισμού είναι: Α΄) Η έκδοσις και διάθεσις α) των κατά τας διατάξεις του παρόντος εγκρινομένων διδακτικών και βοηθητικών βιβλίων ………… Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση το 1933 αναμορφώθηκε η εκπαίδευση των δημοδιδασκάλων. Ιδρύονται οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες (Ν. 5802/1933, Ε.τ.Κ., φ. 286Α/29.9.1933) καταργώντας τα Διδασκαλεία. Η ίδρυσή τους στηρίχτηκε σε γερμανικά πρότυπα. Το άρθρο 4 του νόμου 5802/1933 όριζε ότι το σύνολο των εγγραφέντων ανά τάξη

14 Α. Δημαράς, σελ. 173 15 Α. Δημαράς, σελ. 185-186


των Παιδαγωγικών Ακαδημιών δε θα πρέπει να υπερβαίνει τους 40 από τους οποίους μόνο οι 15 μπορούν να είναι γυναίκες (δηλαδή ποσοστό 37,5%) Ε.τ.Κ., φ. 286Α/29.9.193316. Ο νόμος αυτός καταργήθηκε με το Ν.Δ. 842/1971, άρθρο 1, § 4, όπου ορίζεται ότι ο αριθμός, κατά φύλο, των εισακτέων σε κάθε Π.Α., καθορίζεται από τον αρμόδιο Υπουργό ανάλογα με τις ανάγκες των σχολείων της Δημοτικής Εκπαίδευσης σε διδακτικό προσωπικό και τις συνθήκες στέγασης και λειτουργίας κάθε Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Με τον Α.Ν 953/1937 (Υπουργός Παιδείας ο κ. Γεωργακόπουλος), οι παιδαγωγικές ακαδημίες (που λειτουργούν ήδη από το 1933, όπως αναφέραμε παραπάνω) ονομάζονται ανώτατες, αλλά διατηρείται ο διετής κύκλος σπουδών, ο οποίος μπορεί να παραταθεί σε τριετή με Βασιλικό Διάταγμα, όπως αναφέρεται στο Άρθρο 1, παράγραφος 217. Αργότερα, το 1937, εκδίδεται αναγκαστικός νόμος απαγόρευσης της συμφοίτησης γυναικών και ανδρών στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες Α.Ν. 953/1937, Άρθρο 5 «Η συμφοίτησις αρρένων και θηλέων εις τας Παιδαγωγικάς Ακαδημίας απαγορεύεται» Ε.τ.Κ., φ. 469Α/19.11.1937.18 Με το Α.Ν 1800/1939 θα καταργηθεί η διάρθρωση των σχολικών βαθμίδων της μεταρρύθμισης του 1929 δημιουργώντας τα «Αστικά Σχολεία», αρρένων-θηλέων με τριετή φοίτηση. Στο Άρθρο 3.4. αναφέρει ότι «όπου δεν λειτουργεί ίδιον αστικόν σχολείο θηλέων δύναται να φοιτούν και μαθήτριαι εις το (των) αρρένων».19 Βέβαια τα αστικά σχολεία είχαν ιδρυθεί με τον Νόμο 5874/1933 και προβλέπονταν και από τον νόμο 770/1937, που τα καθιέρωνε πεντατάξια για μαθητές με ενδεικτικό της δ΄ δημοτικού. Τα μειονεκτήματά τους είναι πολλά, αφού μετέτρεπαν το δημοτικό σε 4/τάξιο, περιορίζοντας τη μόρφωση των παιδιών των κατώτερων τάξεων.20 Τον φασισμό του Μεταξά διαδέχεται η τριπλή Κατοχή. Οι επιπτώσεις είναι σοβαρές. Μέσα στα χρόνια της Κατοχής και λίγο αργότερα εκφράστηκαν σκέψεις για μια ριζοσπαστική αλλαγή στην εκπαίδευση από το σχέδιο που υπέβαλαν στην «Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης» (ΠΕΕΑ) από δύο επιτροπές κομματικών οργανώσεων (ΕΑΜ, ΕΛΑΣ). 21 Εκεί αναφέρονται: Α΄) Η θέση της παιδείας. Η παιδεία είναι η σπουδαιότερη κοινωνική λειτουργία ταγμένη στην υπηρεσία του λαϊκού συνόλου… ούτε μπορεί ποτέ να γίνει αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης…,

16 Εθνικό Τυπογραφείο, file:///C:/Users/eMachine/Downloads/document%20(3).pdf 17 Α.Δημαράς, σελ. 188 18 Εθνικό Τυπογραφείο, file:///C:/Users/eMachine/Downloads/document%20(4).pdf 19 Α. Δημαράς, σελ. 191 20 Α. Δημαράς, σελ. 191 21 Α Δημαράς, σελ. 202-203


Β΄) Γενικός σκοπός της παιδείας στην ελληνική κοινωνία. Ο γενικός σκοπός της… να ανυψώσει πνευματικά… Γ΄) Μερικότεροι σκοποί. Η παιδεία αποβλέπει να διαπλάσει πολίτες δημιουργικούς, ικανούς να συνεργάζονται, να προσαρμόζονται στην πραγματικότητα ……….κλπ. Δ) Αναγκαίες προϋποθέσεις της παιδείας.

Δάσκαλος: σπουδές πανεπιστημιακές (4/χρονες) για τους δασκάλους και οικονομική

βελτίωση της θέσης τους.

Μαθητής

Η γλώσσα

Απλοποίηση της γλώσσας….

Παράλληλα, ειδικά σχολεία…..22

Οι αλλαγές αυτές δεν πραγματοποιήθηκαν ούτε τις έλαβε υπόψη του το μετά-απελευθερωτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα του νέου αστικού ελληνικού κράτους. Για πρώτη φορά σε κείμενο για την εκπαίδευση γίνεται και σαφής απαρίθμηση μέτρων για τη βελτίωση της θέσης των μαθητών. Ο Κ. Δ. Σωτηρίου στο βιβλίο του «Η παιδεία μας σήμερα» (Αθήνα 1946), διαπιστώνει και ονομάζει τρεις κατάρες του εκπαιδευτικού μας συστήματος: ψευτοκλασικισμό (οι αρχαίοι έγιναν σκιάχτρα ζωής, σκιάχτρα της χαράς), ιστορισμό (το βλέμμα στραμμένο μόνο στο παρελθόν, αποξενώνει τα παιδιά από τη σύγχρονη ζωή και τα προβλήματά της), στείρο εγκυκλοπαιδισμό (την ποσοτική διακοσμητική μάθηση, το στατικό αντίκρισμα της ζωής και της επιστήμης και το διαζύγιο της θεωρίας με την πράξη). 23 Το καλοκαίρι του 1946 ιδρύεται ο μορφωτικός σύλλογος «Αθήναιον». Το Κολλέγιο Αθηνών πρόσφερε τη φιλόξενη στέγη του και τον Νοέμβριο του 1946 άρχισαν τα μαθήματα τις απογευματινές ώρες. Στο Πρόγραμμα της Α’ Περιόδου: Νοέμβριος 1946-Ιανουάριος 1947, βρίσκουμε ορισμένες μεγάλες προσωπικότητες, όπως τους: Ε.Π. Παπανούτσο, Κ. Θ. Δημαρά, Λ. Πολίτη, Σ. Καραντινό, Μ. Χατζηδάκη.

22 Α. Δημαράς, σελ. 204-207 23 Α. Δημαράς, σελ. 207-211


3. Εκπαίδευση 1951 – 1963 Διαβάζοντας τα ιστορικά εγχειρίδια από το 1950, φτάνουμε στο 1962 και για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση δεν βρίσκουμε καμία ενέργεια βελτίωσης, καμία αναφορά, η στοιχειώδης εκπαίδευση είναι η μεγάλη απούσα. Η πίεση για βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος, ακόμα κι από κορυφαίους της «συντηρητικής» παράταξης, όπως ο Ν. Ι. Εξαρχόπουλος24, οδήγησε την κυβέρνηση στη συγκρότηση μιας Επιτροπής Παιδείας (1957). Αποστολή της επιτροπής αυτής ήταν να μελετήσει το πρόβλημα της εκπαίδευσης σ’ όλη του την έκταση. Ύστερα από έναν χρόνο περίπου (1958) η επιτροπή κατάθεσε τα πορίσματά της. Το 1959 με το Νομοθετικό Διάταγμα 3971/1959 θεσμοθετήθηκε το «Ανώτατο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο» (Α.Ε.Σ.). Τα μέλη του Α.Ε.Σ. συγκροτήθηκαν σε δύο τμήματα: ένα για τα διοικητικά, με τη συμμετοχή και των αιρετών εκπροσώπων των εκπαιδευτικών και ένα με γνωμοδοτικές αρμοδιότητες25. Οι αρμοδιότητες του Α.Ε.Σ., καθορίστηκαν με το Β.Δ. 233/1960 και ολοκλήρωσαν τη διαδικασία που άρχισε το 1952 με την ίδρυση των Υπηρεσιακών Συμβουλίων. Την περίοδο 1950-60 τα επιστημονικά ρεύματα της προσχολικής αγωγής των διαφόρων χωρών εισχώρησαν και στην Ελλάδα με αποτέλεσμα τη ριζική αλλαγή της εργασίας στα νηπιαγωγεία. Η πολιτεία με το Β.Δ. 494/1962, Άρθρο 126 ορίζει το αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου και καθορίζει τον σκοπό τους. Η Ελλάδα βρίσκεται σε περίοδο ανασυγκρότησης έπειτα από τον εμφύλιο πόλεμο. Προοδευτικές αλλαγές δεν μπορούν να γίνουν, τα κονδύλια για την εκπαίδευση είναι χαμηλότατα. 4. Εκπαίδευση 1964 – 1973 Τον Φεβρουάριο του 1964 έρχεται στην εξουσία η «Ένωσις Κέντρου» με αρχηγό και πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός δείχνει έμπρακτα το ενδιαφέρον του για την παιδεία αναλαμβάνοντας και το Υπουργείο Παιδείας. Η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου θα υποβάλει στη Βουλή το 1964 το νομοσχέδιο «Περί οργανώσεως και διοικήσεως της Γενικής (Στοιχειώδους και Μέσης) Εκπαιδεύσεως» (Ν.Δ. 4379/1964)27.

24 Α. Δημαράς, σελ. 225-227 25 Ανδρέου, Α. & Παπακωνσταντίνου, Γ., σελ. 238 26 Εθνικό Τυπογραφείο,file:///C:/Users/eMachine/Downloads/document%20(5).pdf 27 Α. Δημαράς, σελ. 269-274


Τα κύρια σημεία του νομοσχεδίου που αφορούν την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση είναι: - Επέκταση της υποχρεωτικής φοίτησης ως το 15ο έτος. - Ελεύθερη χρήση της δημοτικής γλώσσας στο σχολείο. - Επέκταση της εκπαίδευσης των δασκάλων στα τρία χρόνια. - Ίδρυση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Για την υλοποίηση όλων αυτών προβλεπόταν και σημαντική αύξηση των κονδυλίων για την παιδεία – πάγιο αίτημα ετών. Με τον Α.Ν. 129/196728 καθιερώνεται η απλή καθαρεύουσα ως όργανο έκφρασης διδασκόντων και μαθητών στις Δ’, Ε’, ΣΤ’ τάξεις του δημοτικού, στο γυμνάσιο, στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες και τις Ανώτερες γενικά σχολές. Έχουμε ακόμα, επιστροφή στην 6/χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση και εισιτήριες εξετάσεις για την εισαγωγή στο γυμνάσιο. Νωρίτερα με τον Α.Ν. 59/1967, καταργείται και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο29. Ο νόμος αυτός καταργήθηκε με το Ν.Δ. 842/1971, που πάλι θέτει περιορισμούς στις γυναίκες. Είναι γεγονός ότι η μεταρρύθμιση του 1964 είναι η πιο σοβαρή κι ολοκληρωμένη προσπάθεια για τη μεταβολή του πνεύματος που κυριαρχεί στη νεοελληνική εκπαίδευση (τυπολατρία, εγκυκλοπαιδισμός, ψευτοκλασικισμός, αρχαϊσμός κλπ.) από καταβολής του ελληνικού κράτους. Παρά τις πολλές μεταρρυθμίσεις και τις αντιμεταρρυθμίσεις που η ελληνική εκπαίδευση γνώρισε με τις πολιτικές αλλαγές στην εξουσία, τα στοιχεία της εκπαιδευτικής πολιτικής του Κράτους Πρόνοιας που εισήχθησαν με τη μεταρρύθμιση του 1964, διατηρήθηκαν έκτοτε. Έτσι, παρά την εκπαιδευτική αστάθεια και τις διαφορές στην εκπαιδευτική πολιτική και τις πρακτικές των κομμάτων, διατηρήθηκε ένας κοινός πυρήνας και μπορεί να διακρίνει κανείς κάποια συνοχή και συνέχεια στα εκπαιδευτικά που προαναφέρθηκαν.30

5. Εκπαίδευση 1974 – 1980

Μετά τη μεταπολίτευση παρατηρήθηκε ένα ενδιαφέρον απ’ όλες τις παρατάξεις για μια ουσιαστική μεταρρύθμιση. Το 1975 ιδρύθηκε το Κέντρο Εκπαιδευτικών Μελετών και Επιμόρφωσης (ΚΕΜΕ). Τα επόμενα χρόνια ψηφίζονται νέοι νόμοι για την παράταση της υποχρεωτικής φοίτησης από 6 σε 9 χρόνια και καταργούνται οι εξετάσεις για την εισαγωγή στο γυμνάσιο.

28 Α. Δημαράς, σελ. 292 29 Α. Δημαράς, σελ. 294 30 Ι. Πυργιωτάκης, σελ. 107


Επίσημη γλώσσα διδασκαλίας, βιβλίων και αντικειμένου διδασκαλίας σ’ όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης είναι η νεοελληνική, χωρίς ιδιωματισμούς και ακρότητες (Άρθρο 2, παρ. 1-2, Ν. 309/1976)31. Ακόμη το Π.Δ 424/1976 «Περί καθορισμού της κατά φύλον συνθέσεως των οργανικών θέσεων του διδακτικού προσωπικού των Δημοτικών Σχολείων, Φ.Ε.Κ. 149, τ. Α΄», απαγορεύει τον διορισμό γυναικών στα μονοθέσια σχολεία, ρύθμιση η οποία καταργήθηκε με το Π.Δ. 415/1979 «Περί καθορισμού της κατά φύλον συνθέσεως των οργανικών θέσεων του διδακτικού προσωπικού των Δημοτικών Σχολείων, Φ.Ε.Κ. 124, τ. Α΄», το οποίο επιτρέπει τον διορισμό δασκάλας σε μονοθέσιο σχολείο μόνο ελλείψει υποψηφίου ανδρός. Το ίδιο ίσχυε και για τα μειονοτικά σχολεία. Το παράδοξο της μεταρρύθμισης του 1976 είναι ότι θεσμοθετείται από τις συντηρητικές δυνάμεις, αυτές που είχαν πολεμήσει στο παρελθόν κάθε παρόμοια προσπάθεια εκσυγχρονισμού. Πράγματι, η νομοθετική επίλυση του γλωσσικού ζητήματος, η επέκταση της υποχρεωτικής φοίτησης, η στροφή στην επαγγελματική εκπαίδευση, αποτελούν τα κύρια σημεία και της μεταρρύθμισης του 1964.32 Η μεταρρύθμιση του 1976 δεν πέτυχε. Τώρα πια χρειαζόταν μια ριζοσπαστική αλλαγή στην εκπαίδευση με επανακαθορισμό των στόχων και της φιλοσοφίας της.

6. Εκπαίδευση 1981 – 1985

Το 1981 καθιερώνεται η δημοτική γλώσσα ως επίσημη του κράτους και το μονοτονικό σύστημα (Π.Δ. 297/1982). Οι διακρίσεις του Π.Δ 424/1976 «Περί καθορισμού της κατά φύλον συνθέσεως των οργανικών θέσεων του διδακτικού προσωπικού των Δημοτικών Σχολείων, Φ.Ε.Κ. 149, τ. Α΄», καταργήθηκαν με το άρθρο 14, «Κατάργηση διακρίσεων μεταξύ των φύλων», του Ν.Δ. 1286/1982, ΦΕΚ 119/30-9-1982, το οποίο ορίζει ότι από το ακαδημαϊκό έτος 1983-84, ο αριθμός των εισακτέων σπουδαστών σε όλες τις ανώτερες σχολές και τμήματα καθορίζεται συνολικά και ανεξάρτητα από το φύλο των υποψηφίων καθώς και ότι οι διορισμοί στις κενές θέσεις δασκάλων γίνονται ανεξάρτητα από το φύλο τους.

31 ekpaideyshs?start=3 Ιστορία της Νεοελληνικής εκπαίδευσης 2ο μέρος - 1974 – 1980 Postdateicon Δευτέρα, 23 Ιαν 2006 20:16 | postauthoricon Συντάκτης 32 «Αναφορά στην ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης» (νεοελληνικός διαφωτισμός – σήμερα). Εργασία του Σαλονικίδη Ιωάννη, δασκάλου. Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 1998


Στις 5-2-1985 ο υπουργός Παιδείας Απ. Κακλαμάνης καταθέτει στη Βουλή το σχέδιο νόμου «για τη δομή και λειτουργία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης». Ο νόμος αυτός (1566/1985) ψηφίζεται από τη Βουλή και έχει εφαρμογή στην εκπαίδευση την εποχή που βρισκόμαστε. Σημαντική καινοτομία του Ν. 1566/1985 είναι η καθιέρωση του δημοκρατικού προγραμματισμού στην εκπαίδευση. Το φαινόμενο της «πολυνομίας» που συναντήσαμε από τα πρώτα βήματα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ενισχύθηκε από το 1975 και μετά, αφού ο νόμος 309/1976 και νόμος 1566/1985 αποτελούν νόμους πλαίσια και η υλοποίησή τους απαιτούσε και απαιτεί πληθώρα Προεδρικών Διαταγμάτων, Υπουργικών Αποφάσεων. Καλείται λοιπόν η εκτελεστική εξουσία, με την κρατική γραφειοκρατία με τις ομάδες των ειδικών συμβούλων που διαθέτει να άρει αντιθέσεις, αντιφάσεις και επικαλύψεις33. Η ρύθμιση θεμάτων σχολικής ζωής, εργασιακών θεμάτων, εκπαιδευτικής πράξης, ρυθμίζονται με Προεδρικά Διατάγματα, Υπουργικές Αποφάσεις και Εγκυκλίους, που προσδιορίζουν σε σημαντικό βαθμό το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιείται η εκπαιδευτική διαδικασία. Εν κατακλείδι, η εναγώνια και πολύμοχθη αυτή προσπάθεια του συνεχούς ελληνικού αγώνα για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ερμηνεύεται από τον Α. Καζαμία σε πλαίσιο τεσσάρων διαστάσεων. Η πρώτη διάσταση αναφέρεται στην πολιτική διάσταση. Η δεύτερη αφορά τη φύση του ελληνικού κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού (κοινωνικο-οικονομική διάσταση). Η τρίτη σχετίζεται με την ανυπότακτη φύση ή τη «σχετική αυτονομία» της ίδιας της εκπαίδευσης (πολιτιστική-ιστορική διάσταση). Η τέταρτη «ανακρίνει» τον «ρεφορμισμό» τον ίδιο, ως έννοια και ως ιδεολογία, τις αμφισημίες του και τις αντιφάσεις του34. 7. Oργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος Ο Ι. Κατσαρός35 αναφέρει ότι ο όρος οργάνωση στον χώρο της διοικητικής επιστήμης απαντά με δύο σημασίες, οι οποίες εμφανίζονται και στον ορισμό του διοικητικού φαινομένου: • ως οντότητα (π.χ. ένα σχολείο, ένα νοσοκομείο) • ως βασική λειτουργία της διοίκησης H εκπαίδευση μπορεί να εκληφθεί ως χώρος άσκησης διοίκησης που παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με άλλους χώρους, αλλά εμφανίζει και ιδιαιτερότητες που καθιστούν

33 Ανδρέου, Α. & Παπακωνσταντίνου, Γ., σελ. 356 34 Α. Καζαμίας, σελ. 46 35 Ι. Κατσαρός, σελ. 17


απαραίτητες την κατάλληλη προσαρμογή των αρχών και, σε αρκετές περιπτώσεις, την ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων. Για τους επιστήμονες της συστημικής ανάλυσης, η οργάνωση θεωρείται ως λειτουργική διαδικασία και δραστηριότητα για την επίτευξη αντικειμενικού στόχου. Σύμφωνα με αυτούς, απαιτείται «οργανωτική δομή», η οποία εμπεριέχει σχέσεις εξουσίας (Ανδρέου-Παπακωνσταντίνου 2004). Για τους επιστήμονες των ανθρωπίνων σχέσεων ως οργάνωση μπορεί να οριστεί, ο προσχεδιασμένος συντονισμός των δραστηριοτήτων ενός αριθμού ανθρώπων για την επίτευξη κάποιου κοινού, εμφανούς σκοπού ή στόχου, μέσα από τον καταμερισμό της εργασίας και των λειτουργιών και την ιεράρχηση εξουσίας και ευθυνών (E.H. Schein 1980)36. Για τον Σαΐτη η λέξη «οργάνωση» αναφέρεται άλλοτε στη δράση του οργανώνειν, δηλαδή εκλαμβάνεται ως μία από τις λειτουργίες της διοίκησης κι άλλοτε νοείται ως οντότητα, δηλαδή ως ένας οργανισμός που ενεργεί στον κοινωνικό χώρο37.

9. Ιστορική εξέλιξη των μοντέλων της εκπαιδευτικής διοίκησης - Βασικές θεωρίες της διοίκησης H διοίκηση η οποία ασκήθηκε στο σχολείο μας στη διάρκεια της παρουσίας του στον εκπαιδευτικό χώρο παρουσιάζεται μέσα από την ιστορική εξέλιξη της Διοικητικής Επιστήμης που πέρασε μέσα από τα τρία ουσιαστικά φιλοσοφικά στάδια:

Την κλασική προσέγγιση, γνωστή και ως διεύθυνση προσωπικού ή οργανισμών με

βάση το μηχανιστικό μοντέλο ή αλλιώς επιστημονική διοίκηση (scientific

management) [1900-1930]

Τη διοίκηση με βάση ανθρώπινα κριτήρια, γνωστή και ως διοίκηση μέσω των

ανθρώπινων σχέσεων (human relations approach) [1930-1950]

Τη σύγχρονη διοίκηση, γνωστή και ως διοίκηση με βάση το συμπεριφορικό μοντέλο

ή νεοεπιστημονική προσέγγιση ή διοίκηση μέσω του ανθρώπινου δυναμικού

(human resources approach) [1950-σήμερα]38

36 Ανδρέου, Α. & Παπακωνσταντίνου, Γ., σελ. 85 37 Α.Σαΐτη, Χ.Σαΐτης, σελ. 167 38 Π. Πασιαρδής, σελ. 3


Κλασική Διοίκηση Κατά το τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, παρουσιάζεται μεγάλη βιομηχανική ανάπτυξη στη Δυτική Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική. Οι επιτακτικές ανάγκες για την εξεύρεση λύσεων ώστε να οργανωθεί η βιομηχανική παραγωγή, ενίσχυσαν την κατεύθυνση για ανάπτυξη θεωριών ικανών να εξασφαλίσουν την καλύτερη αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων. Έτσι δημιουργήθηκε η κλασική θεωρία με κύριους εκπροσώπους τους Frederick Taylor, Henri Fayol, Max Weber, Luther Gulick και Lyndall Urwick. Σύμφωνα με τον Σαΐτη 39, οι θεμελιώδεις αρχές στο μοντέλο του Taylor είναι:

Εφαρμογή της επιστήμης για κάθε στάδιο ανθρώπινης εργασίας,

Εκλογή του καλύτερου ατόμου για κάθε ειδική εργασία, και στη συνέχεια

εκπαίδευση και εφαρμογή των θεωρητικών γνώσεων, έτσι ώστε να μπορεί να

εκτελεί το έργο του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο,

Ανάπτυξη πνεύματος συνεργασίας μεταξύ προϊσταμένων και υφισταμένων για την

εκτέλεση των διαφόρων εργασιών,

Διαίρεση της εργασίας, ανάμεσα στη διοίκηση και στους εργάτες ενός οργανισμού

και ισόρροπη κατανομή της ευθύνης μεταξύ των δύο πλευρών.

Το έργο του Taylor επικρίθηκε από τους οπαδούς της Προσέγγισης της Ανθρώπινης συμπεριφοράς. Την ίδια εποχή ο Γάλλος μηχανικός Fayol διατύπωσε τις δικές του αρχές. Οι πιο σημαντικές σύμφωνα με τον Σαΐτη40 είναι: Η αρχή της ενότητας διευθύνσεως, Η αρχή της ενότητας κατευθύνσεως, Η αρχή της ενότητας προσωπικού, Η αρχή της εξειδίκευσης των λειτουργιών, Η αρχή της απόλυτης σχέσης της εξουσίας με την ευθύνη. Νεοκλασική Διοίκηση Κατά το δεύτερο τέταρτο του 20ου αιώνα, παρουσιάζεται το μοντέλο της Νεοκλασικής Διοίκησης ή διοίκησης με βάση τις Ανθρώπινες Σχέσεις. Ουσιαστικά διαμορφώθηκε ως αντίδραση των επιστημόνων πάνω στην ακαμψία των μοντέλων των κλασικών θεωριών, με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν οι θεωρίες της σχολής των

39 Α. Σαΐτη, Χ. Σαΐτης, σελ. 35 40 Α. Σαΐτη, Χ. Σαΐτης, σελ. 35-36


ανθρωπίνων σχέσεων, που έχουν ως επίκεντρο τον ανθρώπινο παράγοντα, δηλαδή το άτομο και τη συμπεριφορά του και τη μελέτη των οργανώσεων ως κοινωνικά σύνολα. Ασχολούνται κυρίως με τις έννοιες των αναγκών, της ικανοποίησης των αναγκών αυτών, των κινήτρων, του κλίματος, της λειτουργίας και των χαρακτηριστικών της ηγεσίας, οι οποίες δίνουν μία νέα δυναμική στις μεθόδους οργάνωσης και διοίκησης. Συγκεκριμένα, η Νεοκλασική Διοίκηση εκπροσωπείται από τους Mary Parker Follett, Elton Mayo, Douglas McGregor κ.ά. Σύγχρονη Διοίκηση Επίσημα στη δεκαετία του 1950 εμφανίζεται το μοντέλο της Σύγχρονης Διοίκησης και έχει σύνθετο χαρακτήρα. Εκπρόσωποι της Σύγχρονης Διοίκησης θεωρούνται οι Chester Barnard, Herbert Simon, Abraham Maslow, Chris Argyris, Frederick Herzberg κ.ά. Οι μελέτες, οι έρευνες και οι αναλύσεις είναι των ψυχολόγων και των κοινωνιολόγων πάνω σε νέες μεθόδους οργάνωσης στο κέντρο των οποίων βρίσκεται ο άνθρωπος και ασχολούνται, κυρίως, με τις έννοιες των αναγκών, της ικανοποίησης των αναγκών αυτών, των κινήτρων, του κλίματος, της λειτουργίας και των χαρακτηριστικών της ηγεσίας, οι οποίες, σύμφωνα με αυτούς, δίνουν μια νέα δυναμική στις μεθόδους οργάνωσης και διοίκησης41. Η Συστημική Θεωρία Ο όρος συστημική θεωρία περιλαμβάνει τις διάφορες επιστημονικές τάσεις οι οποίες θεωρούν ότι οι οργανώσεις είναι κοινωνικά συστήματα ή υποσυστήματα που εντάσσονται στο γενικότερο σύστημα, την κοινωνία στο σύνολό της. Η εμφάνιση της συστημικής θεωρίας γίνεται κατά τη δεκαετία του 1960. Η θεωρία αυτή επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την εκπαίδευση και θεωρείται μάλιστα από τις σημαντικότερες θεωρίες της Εκπαιδευτικής Διοίκησης. Στον τομέα της εκπαίδευσης, μία σχολική μονάδα συνιστά ένα σύστημα. Το σχολείο, όπως και κάθε κοινωνική οργάνωση, είναι ανοικτό σύστημα γιατί υπάρχει και λειτουργεί μέσα σ’ ένα ευρύτερο περιβάλλον, το οποίο επηρεάζει και επηρεάζεται από αυτό. Δηλαδή το σχολείο βρίσκεται σε διαρκή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του. Τα τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά ενός ανοικτού κοινωνικού συστήματος είναι42:

41 Ανδρέου, Α. & Παπακωνσταντίνου, Γ., σελ. 99 42 Π. Πασιαρδής, σελ. 18-20


Οι εισροές που εισέρχονται στο σύστημα από το εξωτερικό του περιβάλλον. Στην

εκπαίδευση οι μαθητές, οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, η γνώση, ο οποιοσδήποτε

εξοπλισμός, τα εφόδια, θεωρούνται οι κυριότερες εισροές.

Η επεξεργασία ή ο μετασχηματισμός, οι διάφορες διεργασίες των εισροών από το

εξωτερικό περιβάλλον δεν είναι μετρήσιμες τις περισσότερες φορές αλλά ούτε και

ορατές. Αντίθετα σχετίζονται με την ποιότητα, την αποτελεσματικότητα, την

απόδοση, την ευελιξία.

Οι εκροές, δηλαδή η διοχέτευση του τελικού προϊόντος (ή υπηρεσία) στο κοινωνικό

περιβάλλον το οποίο και επηρεάζει. Πρόκειται δηλαδή για τα αποτελέσματα των

διεργασιών επί των εισροών σε εκροές που θεωρούνται χρήσιμες για το ευρύτερο

περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί το σύστημα.

Το περιβάλλον διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο, γιατί προσφέρει τις εισδοχές

και οριοθετεί τις διεργασίες.

Τα συστήματα έχουν τρία βασικά χαρακτηριστικά:43 την ανατροφοδότηση (feedback), δηλαδή την κυκλική διαδικασία που αποτελεί

μηχανισμό επικοινωνίας και ελέγχου και φέρνει στο σύστημα, στα στοιχεία του

(υποσυστήματά του) και στο περιβάλλον μια συνεχή ροή πληροφοριών σχετική με

τη λειτουργία του συστήματος.

την ισορροπία η οποία μπορεί να είναι στατική ή δυναμική.

την προσαρμογή, δηλαδή τη διαδικασία μέσω της οποίας το σύστημα κατορθώνει να

επιδέχεται και αφομοιώνει τις αλλαγές.

Από τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται πως σύστημα είναι η σκόπιμη επιλογή ανθρώπων, αντικειμένων και διεργασιών ώστε να λειτουργήσουν μέσα σε συγκεκριμένο περιβάλλον, με σκοπό να δημιουργήσουν επιθυμητά αποτελέσματα.

9. Η Διάρθρωση της ελληνικής εκπαιδευτικής διοίκησης

Ο όρος διοίκηση και πολύ περισσότερο ο αντίστοιχος αγγλικός όρος μάνατζμεντ, ακούγονται ξένοι, όταν αναφέρεται κάποιος στην εκπαίδευση και σε διαδικασίες μάθησης. 43 Π. Πασιαρδής, σελ. 20


H εκπαίδευση είναι δυνατόν να εκληφθεί ως χώρος άσκησης διοίκησης ο οποίος παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με άλλους χώρους, αλλά εμφανίζει και αρκετές ιδιαιτερότητες που καθιστούν απαραίτητες την κατάλληλη προσαρμογή των γενικών αρχών και, σε αρκετές περιπτώσεις, την ανάπτυξη εντελώς νέων προσεγγίσεων.44 Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, το έργο της εκπαιδευτικής διοίκησης, που εκφράζεται με τη δραστηριότητα των ηγετικών της στελεχών (π.χ. Διευθυντές Εκπαίδευσης, Προϊστάμενοι Γραφείων και Διευθυντών Σχολείων), αποβλέπει, στον ακριβή προσδιορισμό των εκπαιδευτικών στόχων, των ατομικών στόχων της εκπαιδευτικής (σχολικής) κοινότητας, στην εφαρμογή των κανόνων δικαίου, που ρυθμίζουν τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των εκπαιδευτικών οργανισμών, στη δημιουργία και διατήρηση του κατάλληλου εργασιακού περιβάλλοντος, στην καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων, ανθρώπινων και υλικών, για τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στον προσδιορισμό του βαθμού αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού οργανισμού και στον επαναπροσδιορισμό και τη μετα-αξιολόγηση των εκπαιδευτικών στόχων, σύμφωνα με τα δεδομένα του εξωτερικού περιβάλλοντος του εκπαιδευτικού οργανισμού, ώστε η όλη συμπεριφορά του να προσαρμόζεται στις εκάστοτε ανάγκες της κοινωνίας στην οποία λειτουργεί. Τη διοικητική διάρθρωση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος μπορούμε με βάση τον βαθμό εξουσίας και τη γεωγραφική θέση των υπηρεσιών, να τη διακρίνουμε σε πέντε επίπεδα διοίκησης: το εθνικό, το περιφερειακό, το νομαρχιακό, το δημοτικό και το επίπεδο σχολικής μονάδας. Δεδομένου ότι το σύστημα της εκπαιδευτικής διοίκησης είναι συγκεντρωτικό, είναι αυτονόητο ότι την ευθύνη της διεύθυνσης έχει η Κεντρική Υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων μέσα από την κατανομή των ευθυνών σε κατώτερα ιεραρχικά κλιμάκια. • Στο εθνικό επίπεδο, που περιλαμβάνει την κεντρική υπηρεσία του υπουργείου Εθνικής Παιδείας, τα κεντρικά υπηρεσιακά, πειθαρχικά και γνωμοδοτικά συμβούλια και βοηθητικούς οργανισμούς της εκπαίδευσης, λαμβάνονται αποφάσεις από την πολιτική ηγεσία αναφορικά με τη διαμόρφωση του ανθρώπινου παράγοντα της σχολικής εκπαίδευσης. • Στο περιφερειακό επίπεδο, που αποτελείται από τις Περιφερειακές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης των οποίων προΐστανται μετακλητοί Περιφερειακοί Διευθυντές Εκπαίδευσης, οι οποίοι διορίζονται και παύονται με απόφαση του υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων στον οποίο υπάγονται ιεραρχικά και τα ανώτερα περιφερειακά υπηρεσιακά συμβούλια, οι Περιφερειακές Διευθύνσεις Εκπαίδευσης, ασκούν τη διοίκηση, τον έλεγχο 44 Ι. Κατσαρός, σελ. 17


και την εποπτεία σε όλες τις αποκεντρωμένες υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, όπως αυτές προβλέπονται στο άρθρο 14 της παρ. 24 (ζ) του Νόμου 2817/2000 και στο άρθρο 1 του Νόμου 2986/2002. • Στο νομαρχιακό επίπεδο, που αποτελείται από τις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης -αποκεντρωμένες υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας- και τα περιφερειακά υπηρεσιακά συμβούλια. Oι Διευθυντές Διευθύνσεων της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ασκούν διοίκηση και εποπτεία της λειτουργίας σχολικών μονάδων της περιφέρειάς τους και παράλληλα είναι διοικητικοί και πειθαρχικοί προϊστάμενοι του διδακτικού προσωπικού, ενώ αρμοδιότητα υποκίνησης και παιδαγωγικής καθοδήγησης των εκπαιδευτικών λειτουργών καθώς και η ενθάρρυνση κάθε προσπάθειας για επιστημονική έρευνα στον χώρο της εκπαίδευσης, ανήκει στους σχολικούς συμβούλους όπως αναφέρεται παραπάνω. • Στο επίπεδο του Δήμου είναι οι Σχολικές Επιτροπές στις οποίες ανατίθεται η διαχείριση των πιστώσεων που διατίθενται για τη κάλυψη των λειτουργικών δαπανών, για την αμοιβή των καθαριστριών, την εκτέλεση των έργων επισκευής και συντήρησης των σχολείων, τον εφοδιασμό με είδη εξοπλισμού, την αξιοποίηση των εσόδων από εκμετάλλευση των κυλικείων και τη λήψη κάθε μέτρου για τη στήριξη της διοικητικής λειτουργίας των σχολικών μονάδων. Η Ενιαία Σχολική Επιτροπή Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Δήμου Καβάλας θεσμοθετήθηκε με την Υπ. Απόφαση 8440/24-02-2011 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 3/8/25-2-2011. • Στο επίπεδο της σχολικής μονάδας, που περιλαμβάνει τον διευθυντή, τον υποδιευθυντή και τον σύλλογο διδασκόντων. Σύμφωνα με τον ΝΟΜΟ 1566/1985 ΦΕΚ Α' 167/30.09.1985, Δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ' ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ Άρθρο 11. Όργανα, επιλογή, τοποθέτηση, υπηρεσιακή κατάσταση, καθήκοντα. Δ' Καθήκοντα. 1. Ο διευθυντής του σχολείου είναι ιδίως υπεύθυνος για την ομαλή λειτουργία του σχολείου, τον συντονισμό της σχολικής ζωής, την τήρηση των νόμων, των εγκυκλίων και των υπηρεσιακών εντολών και την εφαρμογή των αποφάσεων του συλλόγου των διδασκόντων, που εκδίδονται σύμφωνα με την υπουργική απόφαση για τις αρμοδιότητες του συλλόγου των διδασκόντων. Μετέχει επίσης στην αξιολόγηση του έργου των εκπαιδευτικών του σχολείου του και συνεργάζεται με τους σχολικούς συμβούλους.


2. Ο υποδιευθυντής αναπληρώνει τον διευθυντή του σχολείου, όταν δεν υπάρχει, απουσιάζει ή κωλύεται. Εάν υπηρετούν υποδιευθυντές περισσότεροι του ενός, ο αναπληρωτής ορίζεται από τον διευθυντή. Αν δεν υπάρχει διευθυντής, ο αναπληρωτής ορίζεται με απόφαση του νομάρχη. Βοηθά τον διευθυντή στην άσκηση των καθηκόντων του και είναι υπεύθυνος για τη διεξαγωγή της διοικητικής υπηρεσίας του σχολείου. ΣΤ' Σύλλογοι διδασκόντων. 1. Ο σύλλογος διδασκόντων κάθε σχολείου αποτελείται από όλους τους διδάσκοντες στο σχολείο με οποιαδήποτε σχέση εργασίας και έχει ως πρόεδρο τον διευθυντή του σχολείου. Όταν στις συνεδριάσεις του συλλόγου εξετάζονται ειδικά θέματα μαθητών, μετέχουν και δύο εκπρόσωποί τους που ορίζονται από το διοικητικό συμβούλιο των μαθητικών κοινοτήτων. 2. Ο σύλλογος των διδασκόντων συνεδριάζει, ύστερα από πρόσκληση του προέδρου του, τακτικά τουλάχιστο μία φορά πριν από την έναρξη των μαθημάτων και μία φορά στο τέλος κάθε τριμήνου και έκτακτα, όταν το κρίνει σκόπιμο ο πρόεδρος ή το ζητήσει εγγράφως για συγκεκριμένα θέματα τουλάχιστον το ένα τρίτο των μελών του. Οι συνεδριάσεις γίνονται μέσα στο ωράριο εργασίας και σε καμιά περίπτωση σε ώρες διδασκαλίας των μαθημάτων. 3. Ο σύλλογος διδασκόντων αποτελεί συλλογικό όργανο για τη χάραξη κατευθύνσεων για την καλύτερη εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής και την καλύτερη λειτουργία του σχολείου. Έχει την ευθύνη για την εφαρμογή του ωρολογίου και αναλυτικού προγράμματος, την υγεία και προστασία των μαθητών, την καθαριότητα των σχολικών χώρων και την οργάνωση της σχολικής ζωής. Ιεραρχεί τις σχολικές ανάγκες και φροντίζει για την αντιμετώπισή τους. Αξιοποιεί τις δυνατότητες συνεργασίας ανάμεσα στο διδακτικό προσωπικό και τους κοινωνικούς φορείς του τόπου. Μπορεί να αποφασίσει τον χωρισμό των μελών του σε τομείς γνώσεων, με στόχο τον καλύτερο συντονισμό της διδασκαλίας και της εφαρμογής των εκπαιδευτικών μεθόδων. 4. Ο τρόπος λειτουργίας του συλλόγου διδασκόντων, οι ειδικότερες αρμοδιότητές του και τα ειδικά θέματα, στη συζήτηση των οποίων παρίστανται εκπρόσωποι των μαθητών, ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων45. Ο διευθυντής βρίσκεται στο κατώτερο επίπεδο, στη βάση της διοικητικής εκπαιδευτικής πυραμίδας και οι αρμοδιότητές του είναι κυρίως εκτελεστικής μορφής. Αυτό σημαίνει ότι οι αρμοδιότητές του περιορίζονται στο επίπεδο της καθημερινής λειτουργίας της σχολικής μονάδας, στο επίπεδο του βραχυπρόθεσμου προγραμματισμού, στην αποτελεσματικότερη 45 Νόμος 1566/1985 ΦΕΚ Α' 167/30.09.1985


οργάνωση και τον έλεγχο των λειτουργιών του σχολείου, στην παρακίνηση και καθοδήγηση του προσωπικού.

Από την εμπειρία μου καταθέτω πως ο ρόλος και το προφίλ του διευθυντή/της διευθύντριας του σχολείου κινδυνεύει να συμπιεστεί και να υπερισχύσουν οι διαστάσεις της διοίκησης και της οργάνωσης. O G. Moretti αναφέρει ότι πεποίθηση για την ανάγκη αναγνώρισης της υπεροχής και της ανάπτυξης της ηγεσίας είναι ευρέως διαδεδομένη στον χώρο της ιταλικής εκπαίδευσης και αφήνει ελεύθερο πεδίο σε όσους πιστεύουν ότι η παιδαγωγική και εκπαιδευτική συνιστώσα ανήκει στο παρελθόν46. Ο διευθυντής, δεν είναι ήρωας, ούτε ένας άνθρωπος με πολύ ιδιαίτερες ικανότητες, είναι απλά ένας σχεδιαστής βραχυπρόθεσμων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, καθοδηγητής και συμπαραστάτης. Για να αναπτύξει τις ικανότητές του χρειάζεται χρόνο και συλλογικές, συναινετικές διαδικασίες. Οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί, δεν χρειάζονται έναν χαρισματικό και αποφασιστικό ηγέτη, που να αδυνατεί όμως να τονώσει τις ατομικές και συλλογικές διαδικασίες μάθησης και να δημιουργήσει κοινά οράματα. Αντίθετα, πιστεύουμε ότι το όραμα του κάθε εκπαιδευτικού της σχολικής μονάδας πρέπει να έχει κοινή πορεία με αυτό του Συλλόγου Διδασκόντων.

46 G. Moretti, (trans. 4)


ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ ΤΟ 4ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ


1. Αρχιτεκτονικά στοιχεία 4ου Δημοτικού Σχολείου

6.3. Αρχιτεκτονικά στοιχεία 4ου Δημοτικού Σχολείου (Αλέξανδρος Αντωνίου σελ 494 http://www.ilak.org/docs/proceedings_c/volume_1/19.pdf ).

1930: Δημοτικό Σχολείο Αγίου Γεωργίου Καβάλας, αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Έλληνα αρχιτέκτονα Περικλή Γεωργακόπουλου (1904-1975). Για τη γραφική, παραθαλάσσια πόλη της Καβάλας εκπονούνται μελέτες για τα Δημοτικά Σχολεία στις συνοικίες Αγ. Ιωάννη (1931-33, αρχιτέκτων: Π. Γεωργακόπουλος), Ποταμουδίων (παλαιά πλατεία Νεαπόλεως, 1931-33, αρχιτέκτων: Κ. Δήμου), Αγ. Γεωργίου (Δ΄ Δημ. Σχολείο, 1931-34, αρχιτέκτων: Ν. Κακούρης), Παναγίας «Φρουρίου» (1933-34), Δεξαμενής (1932-33) και Αγ. Βαρβάρας (1933-35, αρχιτέκτων Π. Καραντινός)47. Τα παραπάνω σχολεία οικοδομήθηκαν σύμφωνα με τον Ν. 4799/1930 (Υπουργός Παιδείας ο Γ. Παπανδρέου). Στο Άρθρο 1 του παραπάνω νόμου αναφέρεται η συμφωνία του Ελληνικού Δημοσίου με την εν Στοκχόλμη Εταιρεία Aktiebolaget Kreuger & Toll η οποία υπογράφτηκε την 4ην Ιουνίου 1930 σύμβαση «περί χορηγήσεως δανείου ονομαστικού κεφαλαίου £ 1.000.000 6% 1930 προς ανέργεσιν σχολικών κτιρίων του Κράτους»48. Σε άρθρο της τοπικής εφημερίδας το 29/09/1931, ο Νομάρχης Καβάλας, κ. Τοράκης διά εγγράφου του ζητά από το Υπουργείο Παιδείας «…προς το σκοπό να δοθεί περισσοτέρα εργασία εις τους τεχνίτες και εργάτας οικοδόμους, παρακαλεί όπως εκπονηθεί και η μελέτη δια την ανέγερσιν του Δημοτικού Σχολείου εις την Συνοικίαν Αγίου Γεωργίου..», είχε προηγηθεί μειοδοτική δημοπρασία για τα Δημοτικά Σχολεία της Παναγίας και του Αγίου Ιωάννη.49 Ένα μήνα μετά σε άρθρο της ίδιας τοπικής εφημερίδας, 20/10/1931, ανακοινώνεται η ανέγερση του Σχολείου του Αγίου Γεωργίου, «απεφασίσθη….πρώτον να καταρτισθή επειγόντως η μελέτη του διδακτηρίου του Αγίου Γεωργίου ώστε μετά από 15 ημέρες να προκηρυχθεί ο σχετικός διαγωνισμός».50 Προσεγγίζοντας εμπειρικά τον ελληνικό χρόνο μέσω της τρέχουσας αρχιτεκτονικής των Σχολείων, παρατηρούμε ότι το 1930 ο κανόνας ήταν η μεγαλοπρέπεια, η ογκοπλασία, η λειτουργικότητα, των δημόσιων εκπαιδευτηρίων. Στο άρθρο «ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ 47 Π. Καραντινός, σελ. 229-234 48 Α. Δημαράς, σελ. 173 49 Εφ. Κήρυξ Καβάλας. αρ. φυλ. 1722/29-09-1931, 1740/20-10-1931 50 Εφ. Κήρυξ Καβάλας. αρ. φυλ. 1740/20-10-1931


ΝΕΟΔΜΗΤΟΥ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ», της τοπικής εφημερίδας, αναφέρεται ο χαρακτηρισμός «…σχολικόν μέγαρον Αγίου Γεωργίου…»51 Το 1931, ο Δήμος Καβάλας προχώρησε στην αγορά οικοπέδου στην παραπάνω συνοικία, η οποία μέχρι τότε δεν διέθετε ελληνικό σχολείο, και το ίδιο έτος ο Ν. Κακούρης52 εκπόνησε τα σχέδια της μελέτης στο Γραφείο Μελετών στην Αθήνα. Ο Κακούρης υπήρξε ένας από τους αρχιτέκτονες του προγράμματος ανέγερσης σχολείων του Υπουργείου Παιδείας την ίδια εποχή με τον Δούρα, Παναγιωτάκο, Καραντινό και άλλα στελέχη της Τεχνικής Υπηρεσίας. Στις 13 Μαρτίου 1932 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος και η κατασκευή ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο 1933 με δαπάνη του ελληνικού κράτους.53 Στο άρθρο «ΜΙΑ ΩΡΑΙΑ ΤΕΛΕΤΗ», της τοπικής εφημερίδας Κήρυξ Καβάλας, αναφέρεται: «ο θεμέλιος λίθος του Σχολείου του Αγίου Γεωργίου….παρέστησαν αι αρχαί της πόλεως…» και ακολουθεί ο λόγος του κ. Νομάρχου (κ. Τοράκης)54. Οι εργασίες κατασκευής συνεχίζονται για όλο τον επόμενο χρόνο και το κτίριο ολοκληρώνεται τον Σεπτέμβριο του 1933. Σε άρθρο της τοπικής εφημερίδας, 12/09/1933, η τοπική κοινωνία εκφράζει δυσαρέσκεια και πιέζει να παραδοθούν τα νέα Σχολεία55. Πέντε ημέρες μετά, στις 17/09/1933, στην ίδια εφημερίδα βρίσκουμε το άρθρο, «ΠΑΡΑΔΟΣΙΣ ΔΙΔΑΚΤΗΡΙΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΝ» όπου αναφέρεται, «Επιτροπή του Δήμου Καβάλας και του κ. Επιθεωτητού των Δημοτικών Σχολείων…….διαταγή της Γεν. Διοικήσεως Θράκης περί παραλαβής των διδακτηρίων Αγ. Γεωργίου…..»56. Από το σχολικό έτος 1933-34 εγκαθίσταται στο κτίριο το Δ’ Δημοτικό σχολείο, εγκαταλείποντας το παλαιό κτίριο, και στις 4 Φεβρουαρίου 1934 τελούνται τα εγκαίνιά του. Βρίσκουμε στον τοπικό τύπο, στις 05/02/1934, άρθρο με τίτλο «ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΔΜΗΤΟΥ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ»,

51 Εφ. Πρωινά Νέα Καβάλας, αρ. φυλ. 151/05-02-1934 52 http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B7%CF%82 53 Α. Αντωνίου, σελ. 495 54 Εφ. Κήρυξ Καβάλας, αρ. φυλ. 1863/15-03-1932 55 εφ. Πρωινά Νέα Καβάλας, αρ. φυλ. 10/12-09-1933 56 εφ. Πρωινά Νέα Καβάλας, αρ. φυλ. 15/17-09-1933


όπου διαβάζουμε με προσοχή και αναγνωρίζουμε πολιτικές υποσχέσεις που δεν υλοποιήθηκαν ούτε 80 χρόνια μετά. «Χθες την πρωίαν εις το νεόκτιστον σχολικόν μέγαρον Αγίου Γεωργίου εγένετο τα εγκαίνια της παραδόσεως της σχολής […] Ο κ. Δήμαρχος (Κλ. Τερμεντζής), απαντών εις τον κ. Βαγιονίτην (Επιθεωρητής των Δημ. Σχολείων), εδήλωσεν ότι το ζήτημα της εξαγοράς των πέριξ οικοπέδων είναι γεγονός τετελεσμένον και έτσι η σχολή θα αποκτήσει και μέγα προαύλιο….»57.

57 εφ. Πρωινά Νέα Καβάλας, αρ. φυλ. 151/05-02-1934


Το θέμα αυτό θα συζητηθεί στη δεκαετία του 50 με την Ισραηλιτική Κοινότητα58. Ανοιχτό παραμένει, όμως, ακόμα το θέμα όχι της απαλλοτρίωσης οικοπέδων γύρω από το σχολείο, αλλά της σωστής χρήσης του οικοπέδου που αποκτήθηκε με την ανταλλαγή το 1993, εποχή Ελευθερίου Αθανασιάδη, με σκοπό τη διεύρυνση της αυλής. Το κτίριο του 4ου δημοτικού σχολείου, είναι διώροφο με ισόγειο-υπόγειο, εξατάξιο με δύο πτέρυγες που σχηματίζουν ορθή γωνία. Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από οπλισμένο σκυρόδεμα, με τις τοιχοποιίες από λιθοδομή. Η μορφολογία του κτιρίου χαρακτηρίζεται από την ογκοπλασία του αλλά και από τα μεγάλα ανοίγματα και τους ημιυπαίθριους διαδρόμους. Στα αρχιτεκτονικά σχέδια που παρατίθενται στο παράρτημα, διακρίνονται λεπτομέρειες της κατασκευής59.

Εικόνα 3: Άποψη του κτιρίου την περίοδο λίγο μετά τη θεμελίωσή του, το 1931-1933

(http://www.ilak.org/docs/proceedings_c/volume_1/19.pdf)

2. Το προαύλιο του Σχολείου Σε αντίθεση με το μέγεθος του κτιρίου έρχεται ο προαύλειος χώρος του, έχοντας έκταση μόλις 90 τ.μ., χώρος μικρός για τους 73 σημερινούς μαθητές, μη ανταποκρινόμενος στην ελάχιστη αναλογία ελεύθερου χώρου ανά μαθητή. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας δείχνουν ότι οι μαθητές στα σχολεία της Αττικής έχουν στη διάθεσή τους μόλις το 1/3 του αύλειου χώρου που απολαμβάνουν τα παιδιά της Ηπείρου, και το 1/4 της διαθέσιμης έκτασης για διάλειμμα των σχολείων της Ανατολικής

58 Η αλληλογραφία είναι διαθέσιμη από τα Αρχεία του Σχολείου 59 Τα αρχιτεκτονικά σχέδια όλων των ορόφων βρίσκονται στα Αρχεία του Σχολείου


Μακεδονίας. Κατά μέσο όρο, στους μαθητές της Αττικής αντιστοιχούν 8 τ.μ. προαύλειου χώρου60. Σε έρευνα που έγινε στα σχολεία του Ηρακλείου από τον Σεπτέμβριο του 2008 έως τον Μάιο 2009, έδειξε ότι η αντιστοιχία μαθητή ανά τετραγωνικό μέτρο αύλειου χώρου είναι 4,3 τ.μ./ανά μαθητή.61 Αν στη σημερινή εποχή, με τον μικρό αριθμό των φοιτούντων μαθητών, η αναλογία είναι μικρή, πόσο ανεπίτρεπτα μικρή ήταν όταν φοιτούσαν μόνο στον πρωινό κύκλο 150-180 μαθητές. Την αναγκαιότητα δημιουργίας πραγματικού προαύλειου χώρου είχαν αναγνωρίσει τα στελέχη της εκπαίδευσης και της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας από την ίδρυση του Σχολείου. Αναφέρεται στο έγγραφο της Σχολικής Εφορείας που ακολουθεί ότι «…παρουσιάζει το λίαν σοβαρόν μειονέκτημα να στερήται παντελώς σχεδόν αυλής, απαραιτήτου και δια την διαμονήν των μαθητών, αλλά και δια την ίδρυσιν σχολικού κήπου και γυμναστηρίου, απαραιτήτων παραρτημάτων ενός συγχρόνου Σχολείου και δη τοιούτου ως το εν λόγω, όπερ μετετράπη εις Πρότυπον, η δε διατήρησίς του ως Προτύπου θα εξαρτηθή κυρίως εκ της παραχωρήσεως του εν λόγω οικοπέδου, δια την επέκτασιν της αυλής του Διδακτηρίου…». Στο έγγραφο με Αρ. Πρωτ. 2/20-1-1952, η Σχολική Εφορεία ζητά από τον Πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας την παραχώρηση του οικοπέδου επί της οδού Δράκοντος 3, δίπλα στο σχολείο, που ανήκει σε ισραηλίτες πολίτες της πόλης, με σκοπό τη διεύρυνση της αυλής. Η παραχώρηση-δωρεά να γίνει «εις μνημόσυνον των αγρίως αναιρεθέντων Ισραηλιτοπαίδων», όπως αναφέρεται στο έγγραφο, εξ ονόματος των 370 γονέων και κηδεμόνων του Σχολείου62. Στο παραπάνω έγγραφο αναφέρεται ότι φοιτούν 370 μαθητές, από τους οποίους οι 130 προέρχονται από το τέως Ισραηλιτικό Δημοτικό Σχολείο. Το 1958 συνεχίζονται οι ενέργειες προέκτασης του προαύλιου χώρου και εγκρίνεται με την υπ’ αριθμό 1736/6-3-58 Πράξη του Υπουργού Παιδείας Γ. Ράμμου, η χορήγηση 15.000 δραχμών για την αγορά οικοπέδου63. Η συμφωνία όμως για πώληση και αγορά με τους γείτονες κατόχους οικοπέδων δεν επετεύχθη και το χρηματικό ποσό δεν επενδύθηκε στο Σχολείο. Θα ακολουθήσει έγγραφο αίτημα του Διευθυντή της Σχολικής Μονάδας προς το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Καβάλας, μέσω της Διεύθυνσης της Τεχνικής Υπηρεσίας τμήμα Ο.Σ.Κ. με ημερομηνία 11/10/1976, για την απαλλοτρίωση του χώρου μπροστά από

60 http://anoteleia.blogspot.gr/2008/04/blog-post.html 61 http://mph.med.uoc.gr/files/Dissertations/Vrynas_2010.pdf 62 Το έγγραφο της Σχ. Εφ., όπως και η αρνητική απάντηση από τον Πρόεδρο της ισραηλιτικής κοινότητας Μωρίς Μπενβενίτσε με Αρ.Πρ. 147/6-7-1956, βρίσκεται στα Αρχεία του Σχολείου. 63 Βλ. Αρχείο 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας, Γενικά Αρχεία του Κράτους (Αρχεία Ν. Καβάλας), ΑΒΕ 36, ΕΚΠ 17-01, Φ.25


το Σχολείο επί της οδού Πτολεμαίου64, αφού χαρακτηριστεί στο νέο σχέδιο της πόλης «ως κοινόχρηστον περιβαλλόμενον δια πρασίνης γραμμής». Στο υπ’ αριθμό 598 Πιστοποιητικό του Υποθηκοφυλακείου Καβάλας, πιστοποιείται η με αριθ. 1512 της 24ης Νοεμβρίου 1993, ανταλλαγή του οικοπέδου της Πτολεμαίου 54 σύμφωνα με την απόφαση 82/1989 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Καβάλας με θέμα «Ανταλλαγή ρυμοτομούμενων οικοπέδων για την εφαρμογή του Πολεοδομικού Σχεδίου στις διάφορες περιοχές της πόλης με οικόπεδα από την πολεοδομική ενότητα Καλαμίτσα–Καβάλας, Δήμου-ΔΕΠΟΣ». Ο τότε Δήμαρχος Καβάλας, ο Ελευθέριος Αθανασιάδης, αντάλλαξε το οικόπεδο επί της Πτολεμαίου 54, με έκταση 271,65 τ.μ. παραχωρώντας στον ιδιοκτήτη του οικοπέδου αξίας 4.081.700 δραχμών οικόπεδο στην περιοχή ΔΕΠΟΣ.65

3. Η εκπαιδευτική διοίκηση στο Σχολείο και η υποεκπροσώπηση του γυναικείου φύλου Στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Καβάλας, η παρουσία των γυναικών στην εκπαίδευση είναι μεγάλη, ενώ στη διοίκηση έχουμε υπο-εκπροσώπηση του φύλου. Από το 1919-1977, υπηρέτησαν 63 εκπαιδευτικοί, 32 γυναίκες, ποσοστό 50,79%. Στη διεύθυνση υπηρέτησαν τέσσερις γυναίκες, ενώ υπήρχαν οι περιορισμοί στη μόρφωση και την επαγγελματική ανάπτυξη των γυναικών, όπως αναφέραμε παραπάνω. Στα χρόνια που ακολούθησαν από το 1978-2014, υπηρέτησαν 82 εκπαιδευτικοί, 46 γυναίκες, ποσοστό 56,09%. Στη διεύθυνση υπηρέτησαν τρεις γυναίκες, ενώ δεν υπήρχαν περιορισμοί στην μόρφωση και την επαγγελματική ανάπτυξη των γυναικών. Με τα δεδομένα αυτά καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι στο 4ο Δημοτικό Σχολείο της Καβάλας, στα 100 χρόνια παρουσίας του ως εκπαιδευτικό ίδρυμα και στα 80 χρόνια παρουσίας ως εκπαιδευτικός οργανισμός, οι γυναίκες διδάσκανε και οι άνδρες διοικούσαν.

64 Βλ. Αρχείο 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας, Γενικά Αρχεία του Κράτους (Αρχεία Ν. Καβάλας), ΑΒΕ 36, ΕΚΠ 17-01, Φ.24 65 Το πιστοποιητικό του Υποθηκοφυλακίου Καβάλας βρίσκεται στο Αρχείο του Σχολείου


Οι Διευθύντριες του 4ου Δημοτικού Σχολείου66

Βαφείδου Αρίστη 1922-23 έως 1950-51

Πετρίδου-Παπαδοπούλου Ιωάννα 1935-36 έως 1966-67

Αποστολίδου Ειρήνη 1966-1970 ως διευθύντρια

Κιτσίου Αυγή 1972-73 έως 1976-77

Τσιμιρήκα Ιωάννα ως διευθύντρια 1980-81

Μπαρτσοπούλου Χρυσή ως διευθύντρια 1985-86

Γαϊτανίδου Αθανασία 2011-12 έως 2013-1467

Από τις φεμινιστικές προσεγγίσεις για τις οργανώσεις, σύμφωνα με τις Parker & Fagenson (2009)68, υπάρχουν τρεις προσεγγίσεις οι οποίες έχουν χρησιμοποιηθεί για να μελετήσουν και να ερμηνεύσουν τις αιτίες από τις οποίες πηγάζουν τα εμπόδια στην επιλογή και εξέλιξη των γυναικών στη διοίκηση. Η πρώτη χαρακτηρίζεται ως «προσωποκεντρική» (personal-centered) ή «με επίκεντρο στο φύλο». Η δεύτερη προσέγγιση δίνει έμφαση στη δομή των οργανώσεων (The situation or organizational structure). Η τρίτη συσχετίζει τις δύο προηγούμενες και έχει τίτλο «φύλο-οργάνωση-σύστημα» (gender-organization-system) αφού θεωρεί ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων επηρεάζεται από τις καταστάσεις, αλλά και τα άτομα διαφέρουν μεταξύ τους με βάση το φύλο. Οι λόγοι της χαμηλής εκπροσώπησης των γυναικών στην εκπαιδευτική διοίκηση της Καβάλας είναι ένα θέμα, που διερευνάμε, στα πλαίσια διπλωματικής εργασίας. Από το Βιβλίο Πρακτικών του Διδακτικού Συλλόγου Προσωπικού, από τις 2-6-1961 έως 23 Μαρτίου του 1972, βρίσκουμε 47 Πράξεις. Τα θέματα των Πράξεων αναφέρονται στον Προγραμματισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Καθορίζονται με σαφήνεια στο τέλος της σχολικής χρονιάς τα όρια του σχολείου, η ανάθεση των τάξεων στους εκπαιδευτικούς, η έγκριση των βοηθητικών βιβλίων και ο οικονομικός απολογισμός. Τα έσοδα ήταν η ετήσια οικονομική συνδρομή των μαθητών, που ανερχόταν το 1962 στο ποσό των 5.805 δραχμών, το 1963 στο ποσό των 6.675 δραχμών και το 1965 στο ποσό των 5.932,50 δραχμών.

66 Αναφέρονται τα χρόνια που υπηρέτησαν ως Δασκάλες. Στο Βιβλίο Πρακτικών τις συναντάμε να υπογράφουν κάποια χρονικά διαστήματα και ως Διευθύντριες με διδακτικό ωράριο 28 ωρών 67 Η θητεία μου λήγει στις 31/7/2015 68 Τάκη Β., σελ. 53-54


Στην 3η Πράξη 2/6/1961, αναφέρεται ο διαγωνισμός έκθεσης στα σχολεία του Νομού, «…εν ομοφωνία ως καλλιτέρα η έκθεσις της μαθητρίας της Ε’ τάξεως του Δημοτικού Σχολείου Πρίνου-Θάσου ……, διακρινομένη τόσο εις περιεχόμενον όσον και εις διατύπωσιν ορθώς των νοημάτων»

Εικόνα 4: Το παραπάνω Βιβλίο Πρακτικών του Διδακτικού Προσωπικού το ανακαλύψαμε στην εκκαθάριση της αποθήκης που κάναμε το 2014.


Εικόνα 5: Απόσπασμα από την Πράξη 5η Πράξη, 23/09/1965

Από το Βιβλίο Πρακτικών του Διδακτικού Συλλόγου Προσωπικού, από τις 24-3-1972 έως 25-5-1981, βρίσκουμε μόνο 12 Πράξεις69. Από το Βιβλίο Πρακτικών του Διδακτικού Συλλόγου Προσωπικού από τις 1-9-1982 έως 13-6-199770, βρίσκουμε 79 Πράξεις, με άνοιγμα 69 Βλ. Αρχείο 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας, Γενικά Αρχεία του Κράτους (Αρχεία Ν. Καβάλας), ΑΒΕ 36, ΕΚΠ 17-01, Φ.24 70 Βιβλίο Πρακτικών Δασκάλων από 1-9-1982 έως 13-6-1997


του Σχολείου προς τα έξω υλοποιώντας βιωματικές πράξεις Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Αν θέλαμε να κάνουμε μια αναφορά στον τρόπο λειτουργίας της εκπαιδευτικής διοίκησης, θα αρχίζαμε από τον αριθμό πράξεων που αναφέραμε. Η λειτουργία του σχεδιασμού-προγραμματισμού, διατυπώνεται από την αρχή της σχολικής χρονιάς με σαφήνεια και τίθενται οι στόχοι όλων των ενεργειών του εκπαιδευτικού οργανισμού, ενώ στο τέλος αξιολογείται το αποτέλεσμα επίδοσης των μαθητών. Τα θέματα των συνεδριάσεων. Πράξις 4η 24/04/1972, Θέμα: «Παιδαγωγικαί συνεδρίαι διδακτικού προσωπικού» 1) Την 4η Μαϊου 1972 ημέραν Πέμπτη και ώρα 6μ.μ. με θέμα «Η αρχή της αυτενέργειας», με εισηγητή τον διδάσκαλο της Δ΄ τάξεως Σκαρμούτσο Ιωάννη. 2) Την 5η Ιουνίου 1972 ημέρα Δευτέρα και ώρα 6 μ.μ. με θέμα «Η ενιαία συγκεντρωτική διδασκαλία», με εισηγήτρια τη διδασκάλισσα της Α΄ τάξεως Γιαννοπούλου Τριανταφύλλη. Πράξις 6η, 29/06/1972, Θέμα: «Επιλογή ενός αριστούχου μαθητού αποφοίτου της ΣΤ΄ τάξεως δια την συμμετοχή του εις τας εισαγωγικάς εξετάσεις του Γυμνασίου Αναβρύτων». Πράξις 8η, 07/11/1972, Θέμα: «Παιδαγωγικαί συνεδρίαι διδακτικού προσωπικού» 1) Την 29η Νοεμβρίου 1972 ημέρα Τετάρτη και ώρα 5:30 μ.μ. με θέμα «Η προπαρασκευή του διδασκάλου» και με εισηγήτρια την διδασκάλισσα Παπαδάκη Αλεξάνδρα. 2) Την 14η Δεκεμβρίου 1972 ημέρα Πέμπτη και ώρα 5:30 μ.μ με θέμα «Οι επαναλήψεις των μαθημάτων και το δημοτικό σχολείο», με εισηγήτρια την διδασκάλισσα του 4ου Σχολείου Κίτσιου Αυγή. 3) Την 24η Ιανουαρίου και ημέρα Τετάρτη και ώρα 5:30 μ.μ. με θέμα «Αι ποιναί και αι αμοιβαί», με εισηγητή τον διδάσκαλο του 19ου Σχολείου, Παπαβούζη Στάμου. 4) Την 22η Φεβρουαρίου 1973 και ημέρα Πέμπτη και ώρα 5:30 μ.μ. με θέμα «Η δύναμη του παραδείγματος», με εισηγητή τον διδάσκαλο του 19ου Κοπανάκη Γεώργιο. 5) Την 14η Μαρτίου 1973 και ημέρα Τετάρτη και ώρα 5:30 μ.μ. και με θέμα «Ο διδάσκαλος (προσωπικότητα, μόρφωσης, δράση)»,με εισηγητή τον διδάσκαλο του 4ου Σχολείου Δουπούρη Νικόλαο. 6) Την 19η Απριλίου 1973 ημέρα Πέμπτη και ώρα 5: 30 μ.μ. με θέμα «Οι σχολικές εκδρομές», με εισηγητή τον διδάσκαλο του 19ου Σχολείου, Ρισσάκη Παντελή. 7) Την 19η Μαϊου 1973 και ημέρα Τετάρτη και ώρα 5 :30 μ.μ. με θέμα «Η αγωγή, τα όρια και οι παράγοντες αυτής», με εισηγητή τον διδάσκαλο του 4ου Σχολείου, Σκαρμούτσο Ιωάννη.


Εικόνα 6: Απόσπασμα από την Πράξη 4η 24/04/1972, Θέμα: «Παιδαγωγικαί συνεδρίαι διδακτικού προσωπικού»

Σχολικά έτη 1961-6971 Σχολικό έτος 1970 Σχολικό έτος 1980

Σχολικό έτος 1990 Σχολικό έτος 2010 Σχολικό έτος 2014

Εικόνα 7: Oι πολιτικές αλλαγές αποτυπώνονται στην εκπαιδευτική διοίκηση του Σχολείου72

71 Το Αρχείο των Πρακτικών αρχίζει από 2-6-1961 72 Οι ξύλινες σφραγίδες βρίσκονται στο Αρχείο του Σχολείου


4. Εκπαιδευτικές καινοτομίες που εφαρμόστηκαν στο Σχολείο

Η Ιωάννα Πετρίδου-Παπαδοπούλου που υπηρέτησε από το 1935-36 έως 1966-67 ως διευθύντρια, προσπάθησε να κάνει γνωστά τα πολιτιστικά στοιχεία και τα γεγονότα του Πόντου στο πλατύτερο, το μη Ποντιακό κοινό της Καβάλας, που πολύ λίγα ήξερε για τη γη εκείνη που Ακριτικού ελληνισμού, οργανώνοντας θεατρικές παραστάσεις με τους μαθητές. Βαθύτατα προσηλωμένη στο έργο της είχε και συγγραφική δράση προκειμένου να καλλιεργήσει και να προάγει τον προφορικό και γραπτό λόγο των μαθητών της και την αγάπη τους για το βιβλίο, τη φιλαναγνωσία. Αναφέρει στις χειρόγραφες σημειώσεις της με τίτλο «Ἣ Ἀνάγνωσις στίς ἀνώτερες τάξεις» (προσωπικό αρχείο κ. Καραγιαννοπούλου). «Σκοπός τῆς ἀναγνώσεως εἴναι να καλλιεργήσει στήν ψυχή τοῦ μαθητοῦ την ἀγάπη γιά τό βιβλίο, καί ὅταν τό παιδί ἀγαπήσει τό βιβλίο μπορεῖ ἀπό τήν κατ’ ἰδίαν μελέτη νά αὐτομορφώνεται καί νά ἀνυψώνεται πνευματικῶς καί μετά τήν ἀποφοίτησίν του ἀπό τό σχολεῖο, ἐνῶ ἀντιθέτως θά λησμονήσει καί αὐτά πού συγκράτησε κατά τήν φοίτησίν του……νά τούς καταστήσει ἱκανούς ὧστε νά ξεχωρίζουν τά ὡραῖα, τά ὑπέροχα λογοτεχνικά ἀναγνώσματα τά ὁποῖα θά ἐξεγείρουν τήν τᾶσιν τῶν πρός ἒρευναν τοῦ ἀναγνωστικοῦ ὡραίου τήν δίψα πρός ἀνακάλυψίν του….. νά καλλιεργήσει την ἀνάπτυξιν τῆς φαντασίας των, τῆς κρίσης τῶν δημιουργικῶν δυνάμεων τῆς ηλικίας των….». Ιδιαίτερα αγαπητή στους συναδέλφους, στα παιδιά, στους γονείς, στη γειτονιά της, δραστήρια με συνεχείς εκδηλώσεις που συγκέντρωναν τον κόσμο της περιοχής, υλοποιούσε συλλογικές δράσεις (αναφέρει η κ. Καραγιαννοπούλου), όπως η αδελφοποίηση σχολείων και χωριών (Αβραμηλιάς), οι σπουδαίες θεατρικές παραστάσεις που τις παρακολουθούσε πλήθος κόσμου (π.χ. Διγενής Ακρίτας, αναφέρει ο κ. Αντώνης Καραγιαννόπουλος).73 Στο παράρτημα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι θεατρικές δραστηριότητες και οι εκπαιδευτικές δράσεις του Σχολείου.

5. H Βιβλιοθήκη του Σχολείου

Η απογραφή των βιβλίων του Σχολείου αποτελεί μέρος ενός εγχειρήματος το οποίο εκφράζει πνεύμα αλληλεγγύης προς τους παλιούς μαθητές και στήνει γέφυρα επικοινωνίας με την τοπική κοινωνία. Στη βιβλιοθήκη του Σχολείου βρέθηκαν και καταγράφηκαν τα παρακάτω βιβλία από τις πρώτες δεκαετίες της ίδρυσής του ως εκπαιδευτικού οργανισμού.

73 Λαμπηδόνες στον αστερισμό της εκπαίδευσης, σελ. 193


Λογοτεχνικά-Παιδαγωγικά-Ιστορικά (97 βιβλία)

Άπαντα Α΄ Τόμος, Κωστή Παλαμά

Άπαντα Β΄ Τόμος, Κωστή Παλαμά

Άπαντα ποιήματα και Πεζά, Διονυσίου Σολωμού

Άπαντα τα Ευρισκόμενα, Διονυσίου Σολωμού

Άπαντα, Κρυστάλλη

Άπαντα Α’ Τόμος, Παπαδιαμάντη

Άπαντα Β’ Τόμος, Παπαδιαμάντη

Άπαντα Γ’ Τόμος, Παπαδιαμάντη

Ύλη και Διδακτική Α’ Τάξη, Α’ Τόμος

Ύλη και Διδακτική Β’ Τάξη, Β’ Τόμος

Ύλη και Διδακτική Γ’ Τάξη, Α’ Τόμος

Ύλη και Διδακτική Δ’ Τάξη, Α’ Τόμος

Ύλη και Διδακτική Δ’ Τάξη, Β’ Τόμος

Ύλη και Διδακτική Ε’ Τάξη, Β’ Τόμος


Ύλη και Διδακτική ΣΤ’ Τάξη, Α’ Τόμος

Ύλη και Διδακτική ΣΤ’ Τάξη, Β’ Τόμος

Ψυχολογία του Εφήβου, Γεωργίου Θ. Σακελαρίου

Οι μεγάλοι Παιδαγωγοί, Jean Chaeatu

Παιδαγωγική Ψυχολογία, Σπύρου Παγιατάκη

Το Νεο Σχολείο 1952, Χάρη Πάτση

Αγωγή και Δημοκρατία, Robert Dottrens

Ψυχολογία του Παιδιού, Maurice Debesse

Ο χαρακτήρας του Παιδιού, Rene Bouard

Προβλήματα Αγωγής του Παιδιού

Η Nέα Αγωγή, Roger Cousinet

Το παιδί, Δημητρίου Ντούζου

Το Συναίσθημα της Κατωτερότητας στο Παιδί, Edward Claparede

Μαθήματα Θρησκειολογίας, Α. Παρασκευοπούλου

Ο Χιτών, Loyd Douglas

Η Nέα Αγωγή, Μυρσίνης Παπαδημητρίου

Ηθική, Θεόφιλου Βορέα

Ψυχολογία του Παιδιού Τόμος Β’, Νικόλαου Εξαρχόπουλου

Το Μελενίκον Τόμος Α’, Αντ. Τσασδαβίδη

Σχολική Μουσική, Μαρίνας Αθηναίου-Τομάρα

Οι Παραγωγικοί Κλάδοι και Αι Παραγωγικαί Τάξεις εις τα Πολιτικά, Αριστοτέλους Κωνστ.

Αρκουδογιάννη

Γενική Διδακτική, Αντ. Ισηγόνη

Εικόνες Βίου των Φυτών, Π. Τσιλήθρα

Ο Καταμερισμός των Έργων και οι Αρχαίοι Έλληνες, Κωνστ. Αρκουδογιάννη

Η Νεολαία και το Έθνος μας, Ιωάννου Κιτσάρα

Ένας Άγνωστος κόσμος τα Παιδιά μας, Andre Arthus

Νεοελληνική Καλολογία, Κ. Παπανικολάου

Στιγμές του Ελληνικού Γολγοθά, Δημητρίου Δασκαλόπουλου

Αριστοτέλης ο Σταγιρίτης, Κωνστ. Γεωργούλη

Η Υγιεινή του Σχολείου και του Σπιτιού, Ανάστου Χαραλαμπόπουλου

Πρώται Βοήθειαι, Κωνστ. Κοδελλα

Αι Πρώται Βοήθειαι, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Νεότητος

Μύθοι Τόμος Α’, Δημ. Λουκόπουλου

Νέο Σχολείο 1960-61, Χάρη Πάτση

Σχολείο και Ζωή 1959


Εικόνες Βίου των Ζώων, Κουρτίδου Τσιλήθρα

Νέο Σχολείο 1964, Χάρη Πάτση


Σχολείο και Ζωή 1964, Ζομπανάκης


Ειδική Διδακτική Τόμος Α’, Νικ. Εξαρχόπουλου

Ειδική Διδακτική Τόμος Β’, Νικ. Εξαρχόπουλου

Η Ενιαία Συγκεντρωτική Διδασκαλία και η Ολική Μέθοδος στην Πράξη

Σχολική Υγιεινή, Δημ. Στεφάνου

Υγιεινή, Δημ. Στεφάνου

Νεοελληνική Σύνταξις, Α. Τζαρτζάνου

Παιδαγωγικαί Ομιλίαι και Διατριβαί Τόμος Β’, Ιωάννου Σκουτερόπουλου

Φιλοσοφία της Αναγεννήσεως, Κωνστ. Λογοθέτου

Νέο Σχολείο 1956, Ζομπανάκης


Νέο Σχολείο 1962-63, Χάρη Πάτση





Η Διδακτική του Νέου Σχολείου, P. Ficker


Μαθητικαί Εξοχαί και Συσσίτια, Δ. Στεφάνου

Η Διδακτική των Φυσιογνωστικών Μαθημάτων, Λουκίας Βλαστού








Τροφές, Αγλαΐας Μεταλλινού

Ιστορία της Εκπαιδεύσεως, Χ. Λεφα

Ειδική Διδακτική του Σχολείου Εργασίας, Μιχ. Παπαμαύρου

Πατριδογνωσία, Τριανταφύλλου Παπαθεοδώρου

Ελληνική Εποποιϊα (1940-1941), Άγγελου Τερζάκη


Σελίδες του Μακεδονικού Ελληνισμού Τόμος Β’και Γ’, Απόστολου Γκισδαβίδη

Ελληνορωσικαί Σχέσεις Δια μέσου των Αιώνων, Χρ. Χριστόπουλου

Θράκες Αγωνισταί Κατά την Επανάσταση του 1821 Τόμος Β’, Κωνστ. Διαμάντη

Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Γ. Καλαματιανού

Ένας Επαναστάτης στον Καιρό του, Ηλία Παπαστεργιόπουλου

Μακεδονικός Αγών 1903-8 Τόμος Β’, Άγγελου Ανεστόπουλου

Ιστορία των Εφευρέσεων, Βλάση Μυλωνά

Σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων Α’ Τόμος, Κωνσταντίνου Αμάντου

Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους Α’ Τόμος, Κωνστ. Αμάντου

Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους Β’ Τόμος, Κωνστ. Αμάντου

Ιστορία των Κρατών της Χερσονήσου του Αίμου 1908-1914 Τόμος Α’, Νικόλαου Βλάχου

Πρόσφυγες και Προσφυγικόν Ζήτημα Κατά την Επανάσταση του 1821, Απ. Βακαλόπουλου

Εικόνα: 8 Τα «Άπαντα» του Κωστή Παλαμά


Εικόνα 9: Τα «Άπαντα» του Παπαδιαμάντη Εικόνα 10: Τα «Άπαντα» του Κρυστάλλη

Εικόνα 11: Η Ύλη και η Διδακτική των μαθημάτων της ΣΤ’τάξης


Εικόνα 12: Η Ύλη και η Διδακτική της Ε’τάξης Εικόνα 13: Παιδαγωγικό μηνιαίο περιοδικό έτος έκδοσης 1939 έτος έκδοσης 1937

6. Λειτουργικότητα του Σχολείου Το Κεντρικό Παρθεναγωγείο Καβάλας με Β.Δ. που δημοσιεύεται το 1915 στο Φ.Ε.Κ. 51(Α΄)/5-2-1915, μετονομάζεται «Β’ εξατάξιο δημοτικό σχολείο Θηλέων», το οποίο στεγάζεται σε υπάρχον κτίριο στην τότε οδό Ολύμπου, σημερινή οδό Κωνσταντινίδου Ποιητή. Μεταφέρεται κάποιο χρονικό διάστημα στο παλαιό κτίριο του Φρουραρχείου. Το 1930, με την μικτοποίηση των δημοτικών σχολείων, Φ.Ε.Κ. 16(Α΄)/17-1-1930, μετονομάζεται σε «Δ’ εξατάξιο δημοτικό σχολείο». Θα παραμείνει στο παλαιό κτίριο μέχρι τον Φεβρουάριο του 1934, οπότε και παραδίδεται το νέο κτίριο στο οποίο και μεταστεγάζεται αμέσως74. Το κτίριο αυτό κτίζεται στη συνοικία του Αγ. Γεωργίου, η οποία δεν διέθετε μέχρι τότε ελληνικό σχολείο. Η συνοικία αυτή, ή τμήμα αυτής, συμπίπτει περίπου με την παλαιά εβραϊκή συνοικία της πόλης, ενώ σε μικρή απόσταση από το κτίριο που κτίζεται το 1934, λειτουργούσε και το ισραηλίτικο σχολείο. Κατά την περίοδο αυτή στο συγκεκριμένο κτίριο μεταφέρθηκαν και οι μαθητές του Ισραηλιτικού σχολείου, το οποίο σταμάτησε να λειτουργεί.

74 εφ. Πρωινά Νέα Καβάλας, αρ. φυλ. 10/12-09-1933


Συστεγάστηκε το 4ο Δημοτικό Σχολείο στον πρωινό κύκλο, με το 8ο Δημοτικό Σχολείο στον απογευματινό, από το 1955 μέχρι το 1965. Οι ημερομηνίες προκύπτουν από προφορικές μαρτυρίες συναδέλφων75. Το 1966 δια του αριθ. 786/66 Βασ. Διατάγματος εκδοθέντος την 21-9-66, προήχθη από 6/θ σε 7/θέσιο. Το 1970 με ΦΕΚ 674 (τεύχος Β’), από 7/θ προήχθη σε 8/θέσιο. Το 1972 δια της υπ’ αριθ. 7003 απόφασης του Υφυπουργού Παιδείας εις το υπ’ αριθμό 360 ΦΕΚ (τ. Β’), υπεβιβάσθη από 8/θέσιο σε 6/θέσιο. Το 1982 με ΦΕΚ 112/13-9-1982 ( τ. Α’), το 19ο 6/θ Δημοτικό Σχολείο συγχωνεύτηκε με το 4ο 6/θ Δημ. Σχολείο Καβάλας σε 12/θέσιο με ονομασία «4ο 12/θέσιο Δημ. Σχ. Καβάλας». Από το 1988 έως το 1996 λειτουργούσε το σχολείο με πρωινό και απογευματινό κύκλο.76 Ο κ. Κ. Παρτσαλίδης, Διευθυντής του Σχολείου από το 1997-2004, θυμάται ότι οι μετανάστες μαθητές ήταν πολλοί και γινόταν ενέργειες για τη δημιουργία τάξης υποδοχής. Το 1998 με απόφαση που δημοσιεύεται στο ΦΕΚ 764(τ.Β΄)/24-7-1998, υποβιβάζεται το 4ο Δημ. Σχολείο από 12/θέσιο σε 9/θέσιο. Το 2000 με απόφαση που δημοσιεύεται στο ΦΕΚ 1065 ( τ.Β΄) 30-8-2000, υποβιβάζεται από 9/θέσιο σε 8/θέσιο. Το 2005 με απόφαση Αριθ. 64800/Δ4 του Υπουργείου Παιδείας που δημοσιεύεται στο Φ.Ε.Κ. 945 (τ.Β΄), 8-7-2005, υποβιβάζεται από 8/θέσιο σε 7/θέσιο. Το 2007 στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως Αρ. Φύλλου 1420/8-8-2007, ανακοινώνεται η ίδρυση του Ολοήμερου. Tο 2011 έχουμε την απόφαση ένταξης σε Ζ.Ε.Π. (Τ.Υ.Φ.Τ.) με ΦΕΚ 2442/τ.Β΄/2.11.2011. Το 2012 με την απόφαση 41643/Δ4/11-4-12 του Υπουργείου Παιδείας που δημοσιεύεται στο Φ.Ε.Κ 1274 (τ. Β’) 11-04-2012, υποβιβάζεται από 7/θέσιο σε 6/θέσιο. H oργανική θέση των εκπαιδευτικών με ειδικότητα στο μάθημα των Αγγλικών δόθηκε με το ΦΕΚ 139/25-8-1993, στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής με το ΦΕΚ 143/31-8-1994, στο μάθημα της Μουσικής με το ΦΕΚ 28/10-3-1993.

75 Ο κ. Καπανταϊδάκης, δάσκαλος του 4ου, θυμάται ότι στον χώρο του 4ου Δημοτικού Σχολείου λειτούργησε μέχρι το 1964-65, το 8ο Δημοτικό Σχολείο Καβάλας. Ο κ. Κ. Λεονταράκης, μαθητής του 4ου το 1955, θυμάται πως διάβαζε στο σπίτι του το απόγευμα και έκανε διάλειμμα, όταν άκουγε το κουδούνι που χτυπούσε για τους μαθητές του 8ου. 76 Στο Βιβλίο Πρακτικών Δασκάλων 1-9-1982 έως 13-6-1997, στην 19η Πράξη στις 9/8/1988 βρίσκουμε την πρώτη αναφορά για τους δύο κύκλους λειτουργίας και στην 1η Πράξη στις 9/9/1996 την τελευταία.


7. Αναμνήσεις H Αναστασία συζ. Δημητρίου Ελευθεριάδη, το γένος Αντωνίου Τσεντεμεΐδη, τελευταίο παιδί μίας εξαμελούς οικογένειας, προσφύγων από τον Πόντο, γεννημένη το 1944, φοίτησε στο 4ο δημοτικό σχολείο Καβάλας από το έτος 1950 έως το 1956. Θυμάται……. «Το σχολείο το πρωί λειτουργούσε ως 4ο δημοτικό και το απόγευμα ως 8ο (με τα ίδια περίπου σύνορα με τα σημερινά). Ο πατέρας μου δούλευε καπνεργάτης (κουβαλούσε με σαμάρι στην πλάτη τα καπνά από τα καράβια στα εργοστάσια και ανάποδα). Το πρωί υπήρχαν καζάνια με γάλα ζεστό στο χώρο δίπλα στις βρύσες (σημερινή αποθήκη), όπου περνούσε κάθε παιδί και έπαιρνε σε δικό του σκεύος ένα ποτήρι γάλα και ένα κομμάτι ψωμί. Στο διάλειμμα μας μοιράζανε κίτρινο κασέρι (το αμερικάνικο έτσι το ονομάζανε) μ’ ένα κομμάτι και πάλι ψωμί (στο πλαίσιο του σχεδίου Μάρσαλ). Αυτή τη φορά το μοιράζανε επάνω δίπλα στην 1η τάξη. Σε όλες τις γιορτές, 25η Μαρτίου-28η Οκτωβρίου, Χριστούγεννα και καλοκαιρινή γιορτή, γινόταν μεγάλες θεατρικές παραστάσεις (με αποκορύφωμα την καλοκαιρινή γιορτή), ενώνοντας τις τάξεις της 5ης και 6ης (επάνω). Υπήρχε κάθε χρονιά χορωδία στην οποία συμμετείχα πάντα, και μάλιστα στην Δ’ τάξη ο δάσκαλός μας κ. Μιχάλης Δαλιανόπουλος, έπαιζε βιολί και συνόδευε ο ίδιος τη χορωδία. Στις εθνικές επετείους φτιάχναμε όλα τα παιδιά εθνόσημα (από μπλε σγουρό χαρτί γύρω γύρω και στη μέση στρογγυλό άσπρο χαρτόνι με δύο κορδέλες από κάτω) τα οποία καρφίτσωναν όλα τα παιδιά στο πέτο τους).

Εικόνα 14: Από το προσωπικό αρχείο της κυρίας Αναστασίας Ελευθεριάδου


Ο επιμελητής της τάξης φορούσε μπλε κορδέλα στο μπράτσο του με άσπρα γράμματα για να ξεχωρίζει από τα άλλα παιδιά και να μπορεί να μένει στην τάξη. Σχολικές εκδρομές πηγαίναμε με τα πόδια στο «Βρυσάκι» και στα γύρω βουνά, πάνω από τη σημερινή Χωράφα». Η κ. Ευαγγελία Βλάχου που εικονίζεται στην παραπάνω φωτογραφία, ξεκουράζεται στο παγκάκι έξω από το Σχολείο κάθε φορά που ανεβαίνει στο σπίτι της. Μοιράζεται μαζί μας τις ίδιες αναμνήσεις με την κ. Ελευθεριάδου. Ο κ. Κώστας Λεονταράκης, αγαπητός συνάδελφος με ενεργή συνδικαλιστική δράση ήταν μαθητής του 4ου Δημοτικού Σχολείου στις τρεις τελευταίες τάξεις και αποφοίτησε το 1958. Θυμάται από τα μαθητικά του χρόνια…… «Η τάξη μου είχε για έξι συνεχή χρόνια την ίδια δασκάλα, την κυρία (δεν είχε παντρευτεί) Ειρήνη Αποστολίδου. Ήταν ιδιαίτερα εργατική, άριστα καταρτισμένη ως γυμνάστρια, μουσικός, σκηνοθέτης, δασκάλα, αλλά πάρα πολύ αυστηρή». Το κουβάρι της μνήμης ξετυλίγει αυτή τη φορά η κ. Ματούλα Σιδηροπούλου, εκπαιδευτικός σήμερα, μαθήτρια του Νηπιαγωγείου τη σχολική χρονιά 1968-69. «Ο αριθμός των νηπίων που δεχόταν το σχολείο ήταν περιορισμένος με αποτέλεσμα να γίνεται ένας φοβερός συνωστισμός την ημέρα των εγγραφών. Από τα ξημερώματα μαζευτήκαμε στο σχολείο γονείς και παιδιά για μια πολυπόθητη θέση στο νηπιαγωγείο». Με ευκολία φέρει στην επιφάνεια της μνήμης το πρώτο «καλωσόρισμα» της σχολικής της ζωής, «δέκα ξυλιές στο κάθε χέρι από τη δασκάλα, γιατί την πρώτη μέρα στην τάξη μιλούσα με τη φιλενάδα μου από το πίσω θρανίο! Ακολούθησαν μια σειρά από γεγονότα που είχαν ως σκοπό τη δοκιμασία του δημοφιλούς παιδαγωγικού μέτρου της εποχής. Υπήρχαν όμως και οι όμορφες πλευρές της σχολικής ζωής. Αποκριάτικες γιορτές στο σχολείο και γυμναστικές επιδείξεις με φουφούλες στο τέλος της χρονιάς». Σχολιάζει, «Αναμνήσεις μιας εποχής ξενοιασιάς και αθωότητας». Αναμνήσεις της Σοφίας Γ. Καραγιαννοπούλου-Κόγιου, Παιδίατρος Συντον.- Δ/ντρια Κ.Υγείας Θέρμης, Δρ. Ιατρικής Α.Π.Θ., Διδάσκουσα στο (Π.Τ.Δ.Ε.) του Α.Π.Θ. «Σαν ένα καλό έργο του παλιού ελληνικού κινηματογράφου, άλλης εποχής ασπρόμαυρης εικόνας, όπως άλλωστε ασπρόμαυρες είναι οι φωτογραφίες που ανασκαλίζω κάθε φορά, όταν θέλω να θυμηθώ να χαρώ και να ονειροπολήσω και βλέπω μόνο πρόσωπα γελαστά, καθαρά- πεντακάθαρα, με μάτια θαρρείς διαφορετικά από την εικόνα των ανθρώπων της εποχής μας. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς από τα έξι του εφτά, ή οχτώ χρόνια. Για μένα κεντρικό πρόσωπο πάντα η θεία μου η Ιωάννα Πετρίδου-Παπαδοπούλου, σηματοδότησε τη ζωή μου, τις επιλογές μου


(επιστημονικές, κοινωνικές, πολιτικές ακόμα και προσωπικές). Αυστηρή, αλλά ταυτόχρονα γλυκιά, ζεστή, έντιμη, καθαρή, χωρίς ψεύτικα γλυκόλογα. Κύρια εμπνεύστρια και ψυχή της υιοθέτησης σχολείων μικρών χωριών του νομού Καβάλας, που είχαν κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Μας έμαθε την κοινωνική αλληλεγγύη. Μας δίδαξε τη δημοκρατία, ναι την δίδαξε: πώς να ακούμε και να μην προτρέχουμε, πώς να σεβόμαστε τη γνώμη του άλλου, να διαλογιζόμαστε. Το σπίτι της και το γραφείο της πάντα με συζήτηση, άλλοτε ήρεμη, άλλοτε έντονη. Πάντα όμως ΣΥΖΗΤΗΣΗ. Μας έμαθε να αγαπάμε το διάβασμα, το καλό διάβασμα. Μας δίδαξε λογοτεχνία. Μας «υποχρέωσε» να διαβάσουμε τα άπαντα του Παπαδιαμάντη, ένα καλοκαίρι εκεί δεκατριών, δεκατεσσάρων χρόνων. Αλλά και οι αριστούχοι μαθητές της που αργότερα έγιναν λαμπροί επιστήμονες (Καρανικόλας, Λαλένης, Κεκρίδου, Λαγοπούλου, Μπουσμπουκίλια, κ. ά.) λένε πως έγραψαν στις πανελλήνιες με τον «αέρα» της Ιωάννας. Μας έμαθε την αξία της καθαριότητας. Καθαροί στο σώμα έλεγε καθαροί και στην ψυχή, «Η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά». Αρχόντισσα σωστή. Είχε μόνο ένα «εκπαιδευτικό» ελάττωμα. Ξεχώριζε και συγχωρούσε για τις αταξίες του στο σχολείο το «γιο» της Αντώνη, πιο σωστά αυτόν που μεγάλωσε σαν γιο που δε γέννησε η ίδια ποτέ. Όμως και αυτός της ανταπέδωσε μια ζωή την αγάπη με την τρυφερότητα που ήθελε. Στις φωτογραφίες ξεπροβάλλει η Ειρήνη Αποστολίδου, η δική μου δασκάλα. Μαθήτρια και αυτή όπως η Ιωάννα του Ευάγγελου Παπανούτσου. Ο Παπανούτσος ακαδημαϊκός και για λίγο Υπουργός Παιδείας, φάνταζε τότε κάτι σαν Νίκος Καζαντζάκης. Συγκλονίστηκε η Καβάλα ολόκληρη, όταν η Ειρήνη στα τριάντα οχτώ της χρόνια, στη διάρκεια μιας σπουδαίας θεατρικής παράστασης (ο Διγενής Ακρίτας) υπέστη εγκεφαλικό. Αυστηρή, με μεγάλες απαιτήσεις στη μάθηση, αλλά σπουδαία-σπάνια εκπαιδευτικός με ιδιαίτερη αδυναμία στη γλώσσα. Φίλη τους και συνάδελφος η Μένη Μπαζάκη, η λιγότερο αυστηρή όλων, ίσως και το «καταφύγιο» όλων μας. Η πιο όμορφη, ψηλή, μελαχρινή με υπέροχη θεατρική φωνή, «σεντόρια», που ακόμη και τώρα αντηχεί στα αυτιά μου, με το «αξάν» της Λαμπέτη. Ως και τα γράμματά της, αναφέρονταν πάντα στο τέταρτο. Αλλά και άλλοι εκπαιδευτικοί μένουν χαραγμένοι μέσα μας: ο Γεωργόπουλος, ο Κόμπος, ο Καπλανέρης. Όμως τέταρτη και ξεχωριστή φιγούρα ήταν ο κυρ Θόδωρος, ο κυλικειάρχης. Υπήρχαν όμως και φιγούρες απ’ έξω από το τέταρτο σχολείο στενά συνυφασμένες με αυτό, με κυρίαρχη εκείνη της «Παρθένας». Την πείραζαν τα παιδιά την καημενούλα, που έμενε ακριβώς απέναντι από την εξώπορτα του Σχολείου, δίπλα στη Στάσα και την Κούλα που έφυγαν πρόωρα. Η Παρθένα ήταν «μασκότ» της Καβάλας, μια πονεμένη ψυχή, που είχε χάσει τα μυαλά της και είχε ψευδαισθήσεις, πως ήταν πάμπλουτη και πριγκίπισσα του παραμυθιού και πιο κάτω η κ. Ζήκου (η μαμά του Δημήτρη και της Ζωής ), που μας αγαπούσε όλα τα παιδιά. Αυτά θυμάμαι από το 4ο Δημοτικό Σχολείο, αυτά σημάδεψαν την παιδική καρδούλα μου, πάντα όμως εκείνο το ήθος


και η συνέπεια της μάθησης, που με οδηγούν στη ζωή και φωτίζουν τα όνειρά μου, σαν ένα κειμήλιο, μια καντήλα που καίει διαρκώς». Με σεβασμό στη μνήμη όλων και αγάπη για τις γενιές που έρχονται

8. Το μαθητικό δυναμικό του 4ου Δημοτικού Σχολείου

Τα στοιχεία των μαθητών που φοίτησαν είναι από το 1944. Παρατηρούμε από τότε μια αυξητική τάση των μαθητών με αποκορύφωμα το σχολικό έτος 1952-53 που πρέπει να οφείλεται στη φοίτηση των Ισραηλιτοπαίδων (όπως διαβάζουμε στο έγγραφο της 52 υποσημείωσης). Διατηρεί μια πορεία σταθερή με μέσο όρο περίπου 250 μαθητές μέχρι το 1972. Από το 1972 μέχρι το 1982 έχει φθίνουσα τάση ο αριθμός των φοιτούντων μαθητών. Το 1982 έχουμε αύξηση των μαθητών γιατί συγχωνεύτηκε το 19ο 6/θ Δημοτικό Σχολείο με το 4ο 6/θ Δημοτικό Σχολείο Καβάλας και δημιουργήθηκε ένα 12/θέσιο με ονομασία 4ο 12/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Καβάλας. Την επόμενη δεκαετία 1982-1992 η φοίτηση θα ακολουθήσει σταθερή αυξητική πορεία, γιατί προστίθενται στους μαθητές του σχολείου μετανάστες από την Αλβανία. Από το 1993 και μετά έχουμε μείωση των φοιτούντων μαθητών και συνεχείς υποβιβασμούς.

Η φθίνουσα πορεία φοίτησης των μαθητών του Σχολείου μας οφείλεται: στο ευρύτερο δημογραφικό ζήτημα της χώρας

στην επιστροφή των αλλοδαπών μαθητών στη χώρα τους, λόγω της οικονομικής

κρίσης

στην απουσία του Νηπιαγωγείου από τον χώρο του Σχολείου.

Οι μικροί μαθητές φοιτούσαν και φοιτούν σε άλλα σχολικά κτίρια που είχαν Ολοήμερα Νηπιαγωγεία ή στο 15ο Δημοτικό Σχολείο, όπου στεγαζόταν το 4ο Νηπιαγωγείο. Το νέο σχολικό έτος 2014-15 με ενέργειες του Διευθυντή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, κ. Γεωργίου Κουράκου, θα λειτουργήσει Ολοήμερο Τμήμα ως παράρτημα του 15ου Νηπιαγωγείου Καβάλας, στον φυσικό του χώρο που είναι το 4ο Δημοτικό Σχολείο. Ο Δήμος Καβάλας και ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος ο αντιδήμαρχος της Τεχνικής Υπηρεσίας, κ. Θεόδωρος Μουριάδης, μαθητής του 4ου Δημοτικού Σχολείου, δημιούργησε τις κατάλληλες υποδομές που θεωρούνται απαραίτητες για τη λειτουργία του Νηπιαγωγείου. Η λειτουργία του προσδοκούμε να αυξήσει τη φοίτηση των μαθητών.


Ο μικρός αριθμός των μαθητών και η διατήρησή του σε εξαθέσιο Δημοτικό Σχολείο είναι αντιφατικά στοιχεία που δεν συμβιβάζονται, αλλά τα αντίθετα από την ίδια τους την αντίθεση έλκονται για να αδελφωθούν μέσα σε μια υπέρτατη σύνθεση που τα συναιρεί. Η πρόοδος συντελείται με τη συναίρεση των εναντίων μέσα σε μια νέα θέση, αναφέρει ο Ε. Π. Παπανούτσος στη Διαλεκτική77 και αυτή την πρόοδο προσδοκούμε να δώσει η Διοίκηση της Εκπαίδευσης.

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

Μαθητές που φοίτησαν

Μαθητές που φοίτησαν

Εικόνα 15 : Οι αυξομειώσεις των μαθητών από το 1944-2013

77 Ε. Π. Παπανούτσος, Εφήμερα, Επίκαιρα, Ανεπίκαιρα, σελ. 25


Από τον έλεγχο του μαθητή, στην εικόνα που ακολουθεί, φαίνονται τα μαθήματα που διδάσκονταν το 1938 και η διαγωγή.

Εικόνα 16: Έλεγχος μαθητή το σχολικό έτος 1937- 193878

78 Αρχείο κ. Ν. Τσουμπάκη


Εικόνα 17: Ενδεικτικόν του 193879

79 Αρχείο κ. Ν. Τσουμπάκη


9. Το εκπαιδευτικό δυναμικό Από το 1919 μέχρι σήμερα, δίδαξαν 145 εκπαιδευτικοί. Σε έγγραφο που υπάρχει στο αρχείο του Σχολείου, αναφέρονται τα ονοματεπώνυμα των εκπαιδευτικών που υπηρέτησαν από το 1919-1977 και είναι 63, τα υπόλοιπα τα βρήκαμε από τα Βιβλία Πράξεων των Διδασκόντων. Ο κ.I. Καπανταϊδάκης, δάσκαλος του Σχολείου το 1967, θυμάται… «Το 1956 είχα προταθεί από τον Επιθεωρητή να πάρω μέρος στις εξετάσεις για την επιμόρφωση στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών. Πέτυχα στις εξετάσεις και ήμουν ένας από την Καβάλα, ανάμεσα στους 60 όλης της Ελλάδος. Ένα πρωινό του 1967 πήγαινα με το λεωφορείο στο 17ο Δημοτικό Σχολείο (συστεγαζόταν με το 16ο Δ.Σ. του Βύρωνα), όπου υπηρετούσα ως Διευθυντής. Σε μια από τις στάσεις του λεωφορείου, ανεβαίνει ένας κύριος της Ασφάλειας ……. με πλησιάζει και μου ζητά να του αναφέρω……. Του απάντησα ότι εγώ βγαίνω Πρόεδρος από ένα κοινό ψηφοδέλτιο και ποτέ δεν ασχολήθηκα με τα φρονήματα των συναδέλφων, αλλά αυτή μου η απάντηση ήταν αρκετή για να πέσω στη δυσμένειά τους. Την ίδια χρονιά αναγκάστηκα να παραιτηθώ από Διευθυντής του 17ου Δημοτικού Σχολείου και να υπηρετήσω ως δάσκαλος στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Καβάλας. Διευθύντρια του 4ου Δ.Σ. ήταν η Ιωάννα Πετρίδου-Παπαδοπούλου, ήταν άρρωστη και δεν μπορούσε να ασκεί με επιτυχία πλέον τα καθήκοντά της. Θυμάμαι στο 4ο Δ.Σ. τον Σκαρμούτσο, στα δύσκολα χρόνια της Δικτατορίας, να μας φέρνει τα δυσάρεστα νέα με τη φράση «απόψε έπεσε χαλάζι», που σήμαινε την απόλυση ……. εκπαιδευτικών. Από το 4ο Δ.Σ. απολύθηκε κατά την εποχή της διδακτορίας συνάδελφος λόγω φρονημάτων80.

80 Θεωρούμε δεοντολογικά σωστό να μην αναφέρουμε τα ονόματα των εκπαιδευτικών


10. Ο θεσμός του επιθεωρητή

Ο θεσμός του επιθεωρητή εμφανίστηκε στον νόμο περί Δημοτικών Σχολείων του 1834. Πρόκειται για τον Γενικό Επιθεωρητή των Δημοτικών Σχολείων ο οποίος διεύθυνε και το Διδασκαλείο81. Το 1914 με τον νόμο 240, χωρίστηκε η χώρα σε εκπαιδευτικές περιφέρειες. Το 1920 με τον νόμο 2857, οι εκπαιδευτικές περιφέρειες για τη Δημοτική Εκπαίδευση έγιναν 90, το 1930 έγιναν 120 ανώτατο όριο, και το 1937 με τον νόμο 767, έγιναν 100. Το 1937 εισήχθη και ο θεσμός των Γενικών Επιθεωρητών της Δημοτικής Εκπαίδευσης. Έτσι διαχωρίστηκε η διοίκηση και η εποπτεία της Δημοτικής Εκπαίδευσης από τη Μέση, σε επίπεδο περιφέρειας82. Στη μεταπολεμική περίοδο, από το 1950 ως το 1970, παρά τις πολιτικές μεταβολές, καμία τροποποίηση ή αλλαγή δεν έγινε στη διάρθρωση της εποπτείας και στο έργο των Επιθεωρητών83. Το 1970 εκδόθηκε το Ν.Δ. 651/70 που προέβλεπε πέντε επάλληλα επίπεδα για την άσκηση της διοίκησης και της εποπτείας της εκπαίδευσης. Η διάρθρωση αυτή οδήγησε και στην αύξηση του αριθμού των εποπτικών θέσεων. Ο Ε. Π. Παπανούτσος στη Βουλή το 1976, παρατηρούσε πως η αύξηση του αριθμού των Επιθεωρητών από το δικτατορικό καθεστώς έγινε με σκοπό την αστυνόμευση των εκπαιδευτικών84. Η αρμοδιότητα των Επιθεωρητών να συντάσσουν τις αξιολογικές εκθέσεις των εκπαιδευτικών, γνωστή ως «έκθεση επιθεωρήσεως», γινόταν σε έξι (6) τομείς: Επιστημονικώς, Διδακτικώς, Διοικητικώς, Ως προς την ευσυνείδητον εκτέλεσιν των καθηκόντων του, Ως προς την συμπεριφορά του εντός και εκτός του σχολείου, Ως προς την εσωσχολικήν και εξωσχολικήν δράσιν του. Οι κλίμακες βαθμολογίας του στους έξι παραπάνω τομείς ήταν Άρτιος (5 μονάδες), Ικανός (4 μονάδες), Επαρκής (3 μονάδες), Μέτριος (2 μονάδες), Ανεπαρκής (1 μονάδα)85. Τα αποτελέσματα των εκθέσεων είναι γνωστό ότι καθόριζαν την υπηρεσιακή και οικονομική θέση του εκπαιδευτικού. Ο κ. Ι. Καπανταϊδάκης, δάσκαλος του 4ου το 1967, υπηρέτησε ως Επιθεωρητής στην Κεντρική Περιφέρεια Καβάλας τη χρονική περίοδο 1978-1981. Μας αναφέρει ότι βαθμολογούσαν ως έναν τομέα τη συμπεριφορά και τη δράση των εκπαιδευτικών. Θυμάται μάλιστα ότι το 1967 αναπληρωτής Επιθεωρητής ήταν ο Βλαχογιάννης. «΄Ηρθε στο 4ο Δ.Σ. για επιθεώρηση-αξιολόγηση, αλλά απέφυγε να με αξιολογήσει, επειδή ήμουν μετεκπαιδευθείς στο Πανεπιστήμιο. Στην έκθεση που συνέταξε ανάφερε ότι μετατίθεμαι στην 81 Ανδρέου-Παπακωνσταντίνου, σελ. 262 82 Α.Ν. 767/1937,1296/1938, 2180/1939, τα Ν.Δ. 1457/1942, 1755/1942, Β.Δ. 8ης.12.1945 83 Ανδρέου-Παπακωνσταντίνου, σελ. 265 84 Πρακτικά της Βουλής, συνεδρίαση ΡΘ΄/5.4.1976, σελ 4.023 85 Ανδρέου-Παπακωνσταντίνου, σελ. 278


ύπαιθρο, Λεκάνη, για να προσφέρω τις υπηρεσίες μου ως έμπειρος και μετεκπαιδευθείς. Έκανα προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας και δικαιώθηκα, επειδή η μετάθεσή μου δεν ήταν πλήρως αιτιολογημένη, δεν αναφερόταν αν υπήρχε άλλος συνάδελφος δίχως παιδιά και συνυπηρέτηση». Στη μεταπολιτευτική περίοδο αμφισβητείται και βάλλεται ο θεσμός του επιθεωρητή. Στο Διδασκαλικό βήμα86 αναφέρεται ότι «ο επιθεωρητής εκτός από το μεγαλείο της απόστασής του …… χρησιμοποιεί συχνά τον έλεγχο και εκφοβισμό, την ποινή και την αμοιβή, …. τις υπηρεσιακές εκθέσεις, αραιά και που χρησιμοποιεί και τις προκατασκευασμένες υποδειγματικές διδασκαλίες, τις οποίες φορτώνει στις πλάτες των δασκάλων …. Το αίτημα για καθιέρωση του θεσμού του Σχολικού Συμβούλου, εκφράζεται από τις εκπαιδευτικές οργανώσεις. Στην Εισηγητική Έκθεση του νόμου 1304/82 «Για την Επιστημονική - Παιδαγωγική καθοδήγηση και τη διοίκηση στη Γενική και τη Μέση Τεχνική-Επαγγελματική Εκπαίδευση», αναφέρεται ότι ο ρόλος του Σχολικού Συμβούλου είναι «η επιστημονική-παιδαγωγική καθοδήγηση και η συμμετοχή στην αξιολόγηση και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, καθώς και η ενθάρρυνση κάθε προσπάθειας για επιστημονική έρευνα στο χώρο της εκπαίδευσης»87 Στο 4ο Δημοτικό Σχολείο, ο πρώτος Σχολικός Σύμβουλος ήταν ο κ. Αριστοτέλης Δασκάλου 88 και στις 18/10/1985 ανέλαβε υπηρεσία ο κ. Κωνσταντέλης Χαράλαμπος.

11. Δωρητές-Ευεργέτες Οι λόγοι επλήθυναν, οι θεωρίες φούντωσαν αλλά οι κοινωνίες μας δεν πάνε πολύ καλά… Και πολλοί λένε πως όταν πρόκειται για το κοινό καλό (τη Συνισταμένη του ατομικού Ήθους δηλαδή), μόνον το Παράδειγμα είναι ικανό να μας αλλάξει89.

86 Διδασκαλικό βήμα, φ. 866, 61 87 Άρθρο 1 του Ν.1304/1982 88 Πληροφορία που μας έδωσε ο κ. Χ. Κωνσταντέλης 89 Θ. Π.Τάσιος, σελ. 45


1. Ιωάννα Πετρίδου–Παπαδοπούλου

Μια ξεχωριστή μορφή εκπαιδευτικού του 4ου Δημοτικού Σχολείου 90

Η Ιωάννα Πετρίδου-Παπαδοπούλου γεννήθηκε το 1915 στην Αμισσό (Σαμψούντα)

του Πόντου και υπηρέτησε στο 4ο Δημοτικό Σχολείο του Αγίου Γεωργίου από το 1935-36 έως το 1966-67. Τέλειωσε στη Θεσσαλονίκη, στην οδό Ιατρού Ζάννα, το Διδασκαλείο. Υπήρξε μαθήτρια του αξέχαστου ακαδημαϊκού–δασκάλου αλλά και Υπουργού Παιδείας, Ευάγγελου Παπανούτσου. Ήταν μια σπουδαία προσωπικότητα, στη ζωή της οποίας συμπυκνώνονται τα χαρακτηριστικά της κοσμιότητας, της ευγένειας, της λεπτότητας, της πραότητας, της ευπρέπειας, της γενναιοδωρίας, της προσφοράς, όπως δηλώνει ο κ. Αντώνης Καραγιαννόπουλος.

Η κοινωνική προσφορά της στην πόλη της Καβάλας

Λίγα χρόνια πριν πεθάνει, στις 7 Μαρτίου 1991, χάρισε το σπίτι της και τον

οικογενειακό τάφο του Δημήτρη Παπαδόπουλου, του άντρα της, στον Δήμο Καβάλας, απλά, σεμνά, όπως ήταν πάντα (η κ. Σοφία Καραγιαννοπούλου αναφέρει, ότι στην απόφασή της συνηγόρησε ο ανιψιός της, Αντώνης Καραγιαννόπουλος). Φρόντισε λίγο πιο κάτω από το Σχολείο να υπάρχει ένας χώρος ελεύθερος για τα παιδιά, ένας χώρος για ανθρώπινη επαφή και ξεκούραση για τους μεγάλους. Γνώριζε πολύ καλά ότι το ήθος ούτε διδάσκεται ούτε μετακενώνεται όπως η γνώση. Ο μόνος τρόπος για να μυηθούν οι μαθητές της στο Ήθος, ήταν το ζωντανό Παράδειγμα, που έκανε με τον θάνατό της, με το χρέος της προς τη φύση.

Στις 15 Σεπτεμβρίου 2011 οι συγγενείς της, ο Δήμος Καβάλας και το 4ο Δημοτικό Σχολείο, συμμετείχαν σε μια τελετή που τοποθετήθηκε η μαρμάρινη πλάκα που αναγράφει «ΔΩΡΕΑ ΙΩΑΝΝΑΣ ΠΕΤΡΙΔΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ». Η κ. Καραγιαννοπούλου αναφέρει: «…πως δεν ήταν μια απλή τελετή, αλλά μια ιστορική πράξη γιατί, ιστορία είναι οι συντελεσθείσες πράξεις των ανθρώπων που προέρχονται από τη βούλησή τους και έχουν ένα γενικότερο αντίκτυπο στην κοινωνία».

90 Λαμπηδόνες στον αστερισμό της εκπαίδευσης, σελ. 193


Εικόνα 18: Η συμμετοχή του Σχολείου στην τιμητική εκδήλωση που οργάνωσαν οι συγγενείς και ο Δήμος Καβάλας


Εικόνα 19: Ο χώρος αναψυχής που δημιούργησε ο Δήμος, εκεί όπου άλλοτε ήταν το σπίτι της

Διευθύντριας Ιωάννας Πετρίδου Παπαδοπούλου, οδός Περδίκα 3


Σπυρίδων Σεκερτζής Σε πρακτικό του Επιθεωρητή των δημοτικών σχολείων Καβάλας στις 15 Φεβρουαρίου του 193691, βρίσκουμε τη Διευθύντρια του 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας, Αρίστη Βαφείδου, να συμμετέχει στην επιτροπή διανομής της εξ αδιαιρέτου περιουσίας του 1ου και του 4ου Δημοτικού Σχολείου. Η περιουσία ήταν δύο σπίτια, το πρώτο στην οδό Κρηνίδων 10, που κληρώθηκε στο 1ο Δημοτικό και το δεύτερο στην οδό Δάτου 2, που κληρώθηκε στο 4ο Δημοτικό Σχολείο Καβάλας. Στην έκθεση του Διευθυντή του 4ου Δημοτικού στις 28 Φεβρουαρίου 1955 στην ενότητα «Δωρηταί και ευεργέται», αναφέρεται ως δωρητής του Σχολείου ο Σπυρίδων Σεκερτζής και περιγράφεται το ακίνητο στην οδό Δάτου 2, ως διώροφη λιθόκτιστη οικία, η οποία απέδιδε ετήσιο εισόδημα στο Σχολικό Ταμείο και από τους δύο ορόφους τρεις χιλιάδες τριακόσιες δραχμές (3.300).92 Το παραπάνω ακίνητο κατεδαφίστηκε από τον Δήμο Καβάλας το 2012, στην κυριότητα του οποίου περιήλθε το 199393, και χτίστηκε χώρος στάθμευσης έξι θέσεων επί της οδού Αντιγόνου και έξι θέσεων επί της οδού Δάτου, δίνοντας λύση στο πρόβλημα της στάθμευσης σε μια κεντρική πυκνοκατοικημένη περιοχή.

91 Βλ. Αρχείο 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας, Γενικά Αρχεία του Κράτους (Αρχεία Ν. Καβάλας), ΑΒΕ 36, ΕΚΠ 17-01, Φ.25 92 Βλ. Αρχείο 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας, Γενικά Αρχεία του Κράτους (Αρχεία Ν. Καβάλας), ΑΒΕ 36, ΕΚΠ 17-01, Φ.24 93 Η ημερομηνία προκύπτει ως πιθανή από έγγραφα του σχολείου


Εικόνα 20: Ο χώρος στάθμευσης που δημιουργήθηκε από τον Δήμο στην οδό Αντιγόνου


2. Οι μαθητές του 1958-1959 έρχονται να αλλάξουν το σημερινό σχολείο

Εικόνα 21 : Οι μαθητές που φοίτησαν στην Α’ τάξη το Σχολικό Έτος 1965-1966

Ανάμεσα στους μαθητές που φοίτησαν το 1965-66 στην πρώτη τάξη, ξεχωρίζει ένα παραδειγματικό παιδί, ο Ευθύμιος Εμμανουηλίδης του Ιωάννη, που γεννήθηκε στην Καβάλα στην συνοικία του Αγίου Γεωργίου το 1959 και έφυγε για τη Βοστόνη το 1976 (τελείωσε εκεί την τελευταία τάξη του λυκείου), όπου σπούδασε οικονομικά στο University of Massachusetts και έκανε μεταπτυχιακό στα χρηματοοικονομικά. Σήμερα εργάζεται στη Βοστόνη ως χρηματιστής, σύμβουλος επενδύσεων (stock broker). Επηρεασμένος από Έλληνες ποιητές όπως ο Καβάφης, ο Σεφέρης και ο Κωστής Παλαμάς έχει γράψει, σε μια περίοδο αρκετών ετών, μια συλλογή από στίχους και μουσική. Αυτά τα τραγούδια ήταν η έμπνευση για τη γέννηση του ομίλου «Ιθάκη» στη Βοστόνη όπου οργανώνει συναυλίες. Παραθέτουμε δύο από τα ποιήματα του Μάκη Εμμανουηλίδη94 που υμνούν την πόλη της Καβάλας κα τα σοκάκια της συνοικίας του Αγίου Γεωργίου.

94 Θ. Βαλσαμίδης, σελ. 62


Εικόνα 22: Τραγούδια του Καβαλιώτη Μάκη Εμμανουηλίδη

Διαπιστώνουμε πως την πολύπλευρη μόρφωση που έχει αποκτήσει με σκληρή δουλειά, την προάγει στο ευγενές πάθος της προσφοράς προς τις ευάλωτες κοινωνικά και οικονομικά ομάδες της Πατρίδας του. Ο θαυμασμός μας παίρνει άλλες διαστάσεις όταν


βλέπουμε πως η λαμπρή σταδιοδρομία του μαθητή του 4ου Δημοτικού Σχολείου, συνδυάζεται με μια έντονη κοινωνική δράση που το οικονομικό της αποτέλεσμα αναβαθμίζει το εκπαιδευτικό έργο του Σχολείου μας. Ο κ. Εμμανουηλίδης επισκέφτηκε το Σχολείο μας στις αρχές του Απρίλη και διαπίστωσε ότι πολλές αλλαγές δεν έγιναν. Ανεβαίνοντας τις σκάλες του Σχολείου ανέσυρε με ευκολία από τη μνήμη του εικόνες των μαθητικών του χρόνων. Με τρυφερότητα θυμήθηκε την δασκάλα του κ. Μένη, τους συμμαθητές του, «που ήταν όλοι εξαιρετικά παιδιά». Με ένα ιδιαίτερο χαμόγελο σχολίασε «το παιδαγωγικό μέτρο της εποχής», τα χαστούκια, που τους μοίραζαν απλόχερα οι δάσκαλοι, αν και ήταν όλοι σχεδόν καλοί μαθητές. Έγινε πιο σοβαρός όταν έφερε στην επιφάνεια της μνήμης εικόνες της μητέρας του, «η οποία πάντα του κρατούσε το βιβλίο για να λέει το μάθημα απ’ έξω». Απέναντι μου είχα έναν ενήλικα με την ικανότητα της πραγματικής ωριμότητας να ενσωματώνει τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας σε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης που κυριαρχεί η σταθερότητα, η σύνεση, η υπευθυνότητα, η συνέπεια λόγων και πράξεων.

Εικόνα 23: Οι μαθητές που φοίτησαν στη Β’ τάξη το Σχολικό Έτος 1966-1967


Ανάμεσά τους βρίσκεται ο σημερινός αντιδήμαρχος Καβάλας κ. Θεόδωρος Μουριάδης, o οποίος είναι πάντα κοντά στο Σχολείο των πρώτων μαθητικών του χρόνων. Τίμησε με την παρουσία του πολλές από τις εκδηλώσεις μας και συνόδευσε το σχολείο, εκπροσωπώντας τον Δήμο Καβάλας, στη Θάσο, όπου υλοποιήσαμε Πρόγραμμα Αδελφοποίησης με το 1ο Δημοτικό Σχολείο της Θάσου, το Σχολικό έτος 2012-13. Άκουσε με προσοχή τα προβλήματά μας και φρόντισε για την ενεργειακή αναβάθμιση του Σχολείου μας (η οποία θα ολοκληρωθεί το καλοκαίρι του 2014), τη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών, δύο τουαλέτες για νήπια και προθάλαμος με νιπτήρες, που θα επιτρέψουν τη λειτουργία Νηπιαγωγείου στο Σχολείο μας, τον Σεπτέμβριο του 2014.

Εικόνα 24 : Το μαθητολόγιο του Σχολείου όπου είναι εγγεγραμμένοι οι παραπάνω μαθητές


Εικόνα 26: Το μαθητολόγιο του Σχολείου όπου είναι εγγεγραμμένοι οι παραπάνω μαθητές τη σχολική χρονιά 1965-1966

Εικόνα 25: Το μαθητολόγιο του Σχολείου όπου είναι εγγεγραμμένοι οι παραπάνω μαθητές τη σχολική χρονιά 1965-1966


11. Η πληθυσμιακή σύνθεση και τα επαγγέλματα των κατοίκων της συνοικίας του Σχολείου του Αγίου Γεωργίου

Το περιβάλλον στο οποίο λειτούργησε το Σχολείο από την ίδρυσή του και έπειτα, εναρμονιζόταν με το ευρύτερο πληθυσμιακό και κοινωνικό περιβάλλον της πόλης της Καβάλας. Ειδικότερα, όσον αφορά την εν λόγω συνοικία, πρέπει ν’ αναφερθεί ότι αυτή αποτελούσε τον χώρο στον οποίο βρισκόταν ο πυρήνας της Εβραϊκής Κοινότητας της πόλης και ο χώρος εργασίας και κατοικίας των Ρομά. Η περιοχή είχε την ονομασία «Γύφτικα». Οι Εβραίοι μετά το 1864, χρονιά κατά την οποία δόθηκε άδεια από τους Τούρκους για επέκταση της πόλης έξω από τα στενά όρια των τειχών, όπως και οι Έλληνες κάτοικοι της Παναγίας, η οποία αποκαλούνταν «Μαχαλάς» εκείνη την εποχή, βγαίνουν από τα ασφυκτικά όρια της συνοικίας του Μαχαλά και καταλαμβάνουν διάσπαρτες θέσεις στη νέα επεκταθείσα πόλη (Κομνηνός Γ. Απότας Καβάλα 2006, σελ. 99)95. Εγκαταστάθηκαν κυρίως στη σημερινή συνοικία του Αγίου Γεωργίου και στα πέριξ αυτής. Εκτός όμως από την πληθυσμιακή πανσπερμία της Καβάλας υπήρχε και ένα πλήθος επαγγελμάτων με τα οποία ασχολούνταν οι κάτοικοι της πόλης. Κυριαρχούσε το επάγγελμα του καπνεργάτη. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1990 και 2000, εγκαταστάθηκαν στις γειτονιές γύρω από το Σχολείο και αρκετοί ξένοι μετανάστες, όχι όμως σε ποσοστά μεγαλύτερα από άλλες συνοικίες της πόλης. Από έρευνα που κάναμε στο Αρχείο96 του σχολείου, όπου ήταν καταγεγραμμένο το επάγγελμα του πατέρα, προκύπτει ότι κυριαρχούσε το επάγγελμα του εργάτη. Ακόμη συναντάμε επαγγέλματα που έχουν εκλείψει από την πόλη, όπως του κασσιτερωτή (γανωτή), του κατασκευαστή παπλωμάτων, του ραδιοτεχνίτη, του παγοπώλη, του παλαιοπώλη, κ.ά.

95 Απότας Γ. Κομνηνός 2006, Καβάλα, Θρησκευτικές κοινότητες της Καβάλας 1850-1950, Εκδόσεις Δημοτικό Μουσείο Καβάλας, σελ. 99 96 Βιβλίο Πιστοποιητικών Σπουδής 4ου Δ.Σ. 1964-65 έως 1976-77


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Τα αρχιτεκτονικά σχέδια του 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας

1. Tα αρχιτεκτονικά σχέδια του ισογείου


2. Η κάτοψη του 1ου ορόφου


3. Η κάτοψη του 2ου ορόφου


4. Φωτογραφίες από πολιτιστικές εκδηλώσεις του σχολείου που αναφέρονται στο εκπαιδευτικό έργο της

Ι. Πετρίδου-Παπαδοπούλου


5. Φωτογραφίες με τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στο Σχολείο το Σχολικό Έτος 1949-1950

6. Φωτογραφίες με τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στο Σχολείο το Σχολικό Έτος 1958-59

7. Φωτογραφία από επιμορφωτική συνάντηση των εκπαιδευτικών το 1956 (Λειτουργούσε ως Πρότυπον, όπως αναφέραμε σε παραπάνω ενότητα)


8. Φωτογραφία από γραπτή εξέταση στο μάθημα των Θρησκευτικών το σχολικό έτος 195697

Ακολουθούν σε φωτογραφίες τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούσαν στο Σχολείο

(Αρχείο Χ. Τσίπα και Σ. Τσιρογιαννίδου)

9. Μουσικά όργανα του Διευθυντή του 8ου Δημοτικού Τσίπα Ιωάννη την εποχή που συστεγαζόταν με το

4ο Δημοτικό Σχολείο (1956-1967)98

97 Η φωτογραφία προέρχεται από το Αρχείο του κ. Β. Βεργόπουλου 98 Σύμφωνα με τις προφορικές μαρτυρίες του κ. Κ. Λεονταράκη το 1956-58 που φοίτησε ως μαθητής στο 4ο Δ.Σ. και του κ. Ι. ΚαπανταΪδάκη που υπηρέτησε ως δάσκαλος το 1967 ΣΤΟ 4ο Δ.Σ.


10. Φωτογραφίες από θεατρική παράσταση του Σχολείου «Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι» που παρουσιάστηκε στο θέατρο «Αττικόν» το 1953


11. Φωτογραφίες εκπαιδευτικών του 4ου Δημοτικού Σχολείου το Σχολικό Έτος 1950-1951

12. Φωτογραφία Α’ τάξης το Σχολικό έτος 1950-1951


13. Φωτογραφία Β’ τάξης το Σχολικό έτος 1950-1951

14. Φωτογραφίες Γ’ τάξης το σχολικό έτος 1952-53


15. Φωτογραφία Δ’ τάξης το σχολικό έτος 1952-53

16. Φωτογραφία Ε’ τάξης το σχολικό έτος 1952-53


17. Φωτογραφία ΣΤ’ τάξης το σχολικό έτος 1952-53

18. Φωτογραφία της Α’ τάξης το σχολικό έτος 1958-1959


19. Φωτογραφία της Β’ τάξης το σχολικό έτος 1958-1959

20. Φωτογραφία της Γ’ τάξης το σχολικό έτος 1958-1959


21. Φωτογραφία της Δ’ τάξης το σχολικό έτος 1958-1959

22. Φωτογραφία της Ε’ τάξης το σχολικό έτος 1958-1959


23. Φωτογραφία της ΣΤ’ τάξης το σχολικό έτος 1958-1959

24. Φωτογραφία της Α’ τάξης το σχολικό έτος 1962-1963


25. Φωτογραφία της Β’ τάξης το σχολικό έτος 1962-1963

26. Φωτογραφία της Γ’ τάξης το σχολικό έτος 1962-1963


27. Φωτογραφία της Δ’ τάξης το σχολικό έτος 1962-1963

28. Φωτογραφία της Ε’ τάξης το σχολικό έτος 1962-1963


29. Φωτογραφία της ΣΤ’ τάξης το σχολικό έτος 1962-1963

30. Φωτογραφικό υλικό από το αρχείο της κυρίας Ματούλας Κίτσου, μαθήτριας στο σχολείο (σχολικό έτος ’72-’73)


35. Φωτογραφίες από το Αρχείο κυρίας Ιωάννας Λαμπιρίδου, μαθήτριας του 4ου Δημοτικού Σχολείου


Με την ολοκλήρωση της εργασίας, θα θέλαμε να αποδώσουμε ευχαριστίες σε όσους προσέφεραν την πολύτιμη βοήθειά τους, τους εκπαιδευτικούς και τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας. Ειδικότερα θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους συναδέλφους του Σχολείου που βοήθησαν στην ολοκλήρωση του έργου, τον κύριο Γαβριήλ Χατζηηλία, για τη βοήθειά του στην κατηγοριοποίηση της πληθυσμιακής σύνθεσης της συνοικίας του Αγίου Γεωργίου, τον κύριο Δανιήλ Μπάρμπα, για τη βοήθειά του στην καταγραφή των λογοτεχνικών βιβλίων του Σχολείου, τον κύριο Ιωάννη Δημαρίδη, για την καλλιτεχνική φωτογράφιση των μουσικών οργάνων που παρουσιάζονται στην εικόνα 9, τον κύριο Ιωάννη Τιφκιτσή, για το φωτογραφικό Αρχείο που φρόντισε να διατηρηθεί σε καλή κατάσταση στα είκοσι δύο χρόνια που υπηρετεί στο Σχολείο, την κυρία Σοφία Κεσίδου και την κ. Βασιλική Κωνσταντινίδου, για τη βοήθεια τους στην αρχειοθέτηση του Αρχείου του Σχολείου από το 1970 έως το 2000 , την κυρία Σταυρούλα Τσιρογιαννίδου για τα μουσικά όργανα που εικονίζονται στο παράρτημα εικ. 9, και ανήκουν στα οικογενειακά της κειμήλια, την κυρία Χριστίνα Χατζηθωμά, για τη βοήθειά της στην καταγραφή των εγκυκλοπαιδειών του Σχολείου, την κυρία Παγώνη Ρία και τον κ. Γαβριηλίδη Γαβριήλ, για τη γραφική παράσταση της εικ. 15, τον συνάδελφο Διευθυντή του 1ου Δημοτικού Σχολείου Ελευθερούπολης, κύριο Βασίλειο Βεργόπουλο για τη φωτογραφία του παραρτήματος εικ. 15, την Δρ. Σοφία Καραγιαννοπούλου, για τις αναμνήσεις της που μοιράστηκε μαζί μας , την εκπαιδευτικό κ. Ματούλα Σιδηροπούλου, που μοιράστηκε μαζί μας τις αναμνήσεις της, τον κύριο Νικόλαο Τσουμπάκη, Πρόεδρο της Θρακικής, για το έντυπο υλικό των εικ. 16, 17, τον κύριο Ευθύμιο Εμμανουηλίδη για τις φωτογραφίες των εικ. 21 και 23, και για την ενεργό συμμετοχή του στα δρώμενα του Συλλόγου Γονέων, την κυρία Αναστασία Ελευθεριάδου για τη φωτογραφία της εικ. 14 και για τις αναμνήσεις της που μοιράστηκε μαζί μας, την κυρία Ιωάννα Λαμπιρίδου για τις φωτογραφίες του παραρτήματος εικ. 35, τυς συνταξιούχους εκπαιδευτικούς, κύριο Ι. Καπανταϊδάκη, κύριο Κ. Λεονταράκη, κύριο Κ. Παρτσιαλίδη, για τις αναμνήσεις που μοιράστηκαν μαζί μας, την κυρία Ματούλα Κίτσου για τις φωτογραφίες των εικόνων 30, 31, 32, 33, 34 που μοιράστηκε μαζί μας. Όλους τους συναδέλφους Διευθυντές που υπηρέτησαν διαχρονικά στο 4ο Δημοτικό Σχολείο και φρόντισαν για τη διατήρηση του Αρχείου του Σχολείου.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΠΟΤΑΣ, Γ. Κομνηνός, 2006. Καβάλα, Θρησκευτικές κοινότητες της Καβάλας 1850-1950, Εκδόσεις Δημοτικό Μουσείο Καβάλας, σελ. 99

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ, Φωτεινή, ΓΑΪΤΑΝΙΔΟΥ, Αθανασία, κ.ά., Eπιμέλεια έκδοσης, Γεωργιάδης Νικόλαος-Μουμτσάκης Απόστολος, 2012. Λαμπηδόνες στον αστερισμό της Εκπαίδευσης, Εκδόσεις Δ/νση Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης Καβάλας - Σύλλογος Εκπ/κών Α/θμιας Εκπ/σης, σελ. 193

ΑΝΔΡΕΟΥ, Α. & ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, Γ., 2004. Εξουσία και οργάνωση-διοίκηση του εκπαιδευτικού συστήματος, Νέα Σύνορα-Λιβάνη, Αθήνα, σελ. 85, 99, 202, 205, 238, 262, 265, 278, 356, 495

ΑΝΤΩΝΙΟΥ, Αλέξανδρος, 2012. Σχολικά κτίρια του μεσοπολέμου στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη. Συμβολή στην προστασία και την ανάδειξή τους, Πρακτικά Γ’ Διεθνούς Συνεδρίου Βαλκανικών Ιστορικών Σπουδών Tόμος Α΄ Καβάλα, σελ. 229-234

ΒΑΛΣΑΜΙΔΗΣ, Θεόδωρος, 2008. Τραγουδώντας την Καβάλα, Δήμος Καβάλας, σελ. 62 ΔΗΜΑΡΑΣ, Α. Επιμέλεια 1988 τ. Β’, Η Μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Αθήνα: εκδ. Νέα Ελληνική

Βιβλιοθήκη, σελ. 171, 173, 185-186, 188, 191, 202-203, 204-207, 207-211, 225-227, 269-274, 292, 294 ΔΙΑΛΕΚΤΟΠΟΥΛΟΣ, Θανάσης, 2013. Πρόσφυγες από την Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη στη

Θάσο-Τοπική Ιστορία, Εκδόσεις Copycity, Θεσσαλονίκη, σελ. 7 ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ, Κωνσταντίνος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τ. ΙΕ΄, σελ. 409, 489, 493 ΚΑΖΑΜΙΑΣ, Ανδρέας & ΚΑΣΣΩΤΑΚΗΣ, Μιχάλης, 1995. Ελληνική-Εκπαίδευση-Προοπτικές

Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισμού, Εκδόσεις Σείριος, Αθήνα, σελ. 46 ΚΑΤΣΑΡΟΣ, Ιωάννης, 2008. Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας

και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα, σελ. 17, 20, 495 ΜΠΕΛΕΓΡΑΤΗΣ, Σπύρος, 1995. Επιμέλεια: Κάλλια Χατζηγιάννη, Θωμάς Μελάς, Χαλκίδα. Γενικά

αρχεία του κράτους, αρχεία νομού Εύβοιας. Η τοπική ιστορία στο σχολείο, Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις, Χαλκίδα, σελ. 88

ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, Π. Ευάγγελος, 1980. Εφήμερα, Επίκαιρα, Ανεπίκαιρα, Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα, σελ. 25

ΠΑΣΙΑΡΔΗΣ, Πέτρος, 2004. Εκπαιδευτική Ηγεσία, Εκδόσεις Μεταίχμιο σελ. 3, 7, 18-20 ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ, Ιωάννης, 1995. Κράτος Πρόνοιας και Εκπαιδευτική Πολιτική στην Ελλάδα, Επιμέλεια

Α. Καζαμίας και Μ. Κασσωτάκης, Ελληνική Εκπαίδευση: Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισμού. Αθήνα: εκδ. Σείριος, σελ. 107

ΣΑΪΤΗ, ΄Αννα & ΣΑΪΤΗΣ Χρήστος, 2012. Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης-Θεωρία, Έρευνα και Μελέτη Περιπτώσεων, Αυτοέκδοση, Αθήνα, σελ. 35, 36, 167

ΤΑΚΗ, Βούλα, 2009. Έμφυλη απουσία-Γυναίκες στη διοίκηση της εκπαίδευσης ένα εναλλακτικό μοντέλο, Εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, σελ. 53-54, 55-56

ΤΑΣΙΟΣ, Π., Θεοδόσιος, 2008. Μεγάλα Παραδείγματα ζωής, Εκδ. Αγγελάκη, Αθήνα, σελ. 45


ΦΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, Α. 2001. Η Κοινωνική Ανισότητα στην Εκπαίδευση στο Θ. Δραγώνα, Α. Φραγκουδάκη, Ε. Σκούρτου, Κοινωνικές Ταυτότητες/Ετερότητες-Κοινωνικές Ανισότητες, Διγλωσσία και Σχολείο. Πάτρα: Ε.Α.Π., σελ. 81-162

ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ, Ιωσήφ-ΦΡΑΝΤΖΗ, Φωτεινή, 2010. Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις της τοπικής ιστορίας στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ενηλίκων, Πάτρα 2010, Εκδόσεις Γιάννης Σκ. Πικραμένος, σελ. 11

ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ, Π. 2003. Η διοίκηση του σχολείου και η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (αρ. 49, Παιδαγωγική και Εκπαίδευση, Διεύθυνση σειράς: Ξωχέλλης, Π., Τερζής Ν., Καψάλης, Α.) Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη, σελ. 22-23

BAILEY K. D. (1982), Methods of Social Research, The Free Press, New York (Trad. it. Metodi della ricerca sociale, il Mulino, Bologna, 1995), p. 30

GATTICO E. MANTOVANI S. (a cura di) (1998), La ricerca sul campo in educazione. I metodi qualitative, Bruno Mondadori, Milano, p. 38-39

MORETTI, G. 2009. Management in Education 2012-13, Unita di studio 5 Moretti Giovann (). Reti di scuole, reti di conoscenze, reti interistituzionali, in Imparare e insegnare, (a cura di ) Barzanό G., Mondadori, Milano, p. 4

RUSSELL, B. 1931. The Scientific Outlook, London, Allen & Unwin, (trad. it. La visione scientifica del mondo, Laterza, Roma-Bari, 1988), p. 39 ΑΡΧΕΙΑ Αρχεία 4ου Δημοτικού Σχολείου, Ιστορική έκθεσις «Περί του Δ΄ Δημοτικού Σχολείου Καβάλας», με ημερομηνία 28/02/1955 Βιβλίο Πιστοποιητικών Σπουδής 4ου Δ.Σ. 1964-65 έως 1976-77 Αρχείο Νικόλαου Τσουμπάκη Αρχείο Βασίλη Βεργόπουλου Γενικά Αρχεία του Κράτους (Αρχεία Ν. Καβάλας) Γεωργακόπουλος Περικλής "http://el.wikipedia.org/w/index.php?title= &oldid=3844277" Διδασκαλικό βήμα, φ.866,61 Εφ. Κήρυξ Καβάλας. αρ. φυλ. 1722/29-09-1931, 1740/20-10-1931.Εφ. Εφ. Κήρυξ Καβάλας, αρ. φυλ. 1863/ 15-03-1932. Εφ. Πρωινά Νέα Καβάλας, αρ. φυλ. 10/12-09-1933, 15/17-09-1933, 151/05-02-1934, 347/27-09-1934. Εφ. Νέα Εγνατία, www.neaegnatia.gr,16/09/2011 http://paidio.blogspot.gr/2012/10/blog-post_496.html http://www.eduportal.gr/index.php/articles/varius/194-istoria-neoellhnikhs-ekpaideyshs?start=3 Ιστορία της Νεοελληνικής εκπαίδευσης 2ο μέρος - 1974 – 1980 postauthoricon


http://gak.eyv.sch.gr/Ekd/Ekd_topist-01.htm http://anoteleia.blogspot.gr/2008/04/blog-post.html http://www.yapi.gr/pb/978-960-6628-22-1/files/978-960-6628-22-1-sample.pdf http://mph.med.uoc.gr/files/Dissertations/Vrynas_2010.pdf ΘΕΣΜΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Πρακτικά της Βουλής, συνεδρίαση ΡΘ΄/5.4.1976, σελ 4.023 . Ε.τ.Κ. φ. 297Α/20.8.1929 Ε.τ.Κ. φ. 309Α/24.8.1929 Ε.τ.Κ. 16/17-1-1930 Ε.τ.Κ., φ. 14/13.4.1833. Ε.τ.Κ., φ. 286Α/29.9.1933 Ε.τ.Κ. 469Α/19.11.1937 Α.Ν. 767/1937,1296/1938, 2180/1939, τα Ν.Δ. 1457/1942, 1755/1942, Β.Δ. 8ης.12.1945. Ε.τ.Κ., φ. 320Α/11.11.1953 Ε.τ.Κ. φ.238Α/8.10.1954 Β.Δ , φ.786 Α /21-9-66 Ε.τ.Κ., φ. 37Α/16.2.1971 Ε.τ.Κ., φ.360 Β /1972 Ε.τ.Κ., φ. 162Α/25.6.1976 Ε.τ.Κ.. 674 Β/1970 Ε.τ.Κ. 112 Α /13-9-1982 Ε.τ.Κ. 764(τ.Β΄)/24-7-1998 Ε.τ.Κ. 1065Β/ 30-8-2000 Ε.τ.Κ. 2442Β/2-11-2011 Ε.τ.Κ. 1274Β/ 11-04-2012 Νόμος 4397/1929 Νόμος 1304/1982, Π.Δ. 214/1984 Ν.Δ. 1286/1982 Νόμος 1566/1985 Νόμος 2817/2000 Νόμος 2986/2002 Υπ. Απόφαση 105657/16-10-2002 Υπ. απόφαση με Φ.Ε.Κ 360 /1972(τ.Β΄) Υπ. απόφαση Αρ. 64800/Δ4 /2005 Υπ. απόφαση Αρ. 1420/8-8-2007 Υπ. Απόφαση Αρ. 41643/Δ4/11-4-12


Η ιδέα για τις Εκδόσεις Σαΐτα ξεπήδησε τον Ιούλιο του 2012 με πρωταρχικό σκοπό τη δημιουργία ενός χώρου όπου τα έργα συγγραφέων θα συνομιλούν άμεσα, δωρεάν και ελεύθερα με το αναγνωστικό κοινό. Μακριά από το κέρδος, την εκμετάλλευση και την εμπορευματοποίηση της πνευματικής ιδιοκτησίας, οι Εκδόσεις Σαΐτα επιδιώκουν να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις Εκδότη-Συγγραφέα-Αναγνώστη, καλλιεργώντας τον πραγματικό διάλογο, την αλληλεπίδραση και την ουσιαστική επικοινωνία του έργου με τον αναγνώστη δίχως προϋποθέσεις και περιορισμούς.

Ο ισχυρός άνεμος της αγάπης για το βιβλίο, το γλυκό αεράκι της δημιουργικότητας,

ο ζέφυρος της καινοτομίας, ο σιρόκος της φαντασίας, ο λεβάντες της επιμονής, ο γραίγος του οράματος,

καθοδηγούν τη σαΐτα των Εκδόσεών μας.

Σας καλούμε λοιπόν να αφήσετε τα βιβλία να πετάξουν ελεύθερα!


Μια εργασία που επιχειρεί την ανάλυση του σχολικού πλαισίου, τόσο του εσωτερικού, όσο και του εξωτερικού καθώς και την αποτύπωση των εκπαιδευτικών πολιτικών, διαχρονικά, χωρίς να λησμονεί τις δύο βασικές ιδιότητες του Χρόνου, που ανέλυσε ο Bergson: το ανεπανάληπτο και την αλληλεπίδραση των στιγμών του. Με την έρευνα και την αφήγηση, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο σύνολο της ιστορικής μνήμης του 4ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας.

ISBN: 978-618-5040-88-8

ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ

Documents

Transcript of ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ