ΛΕΙΨΙΣΑ-ΑΝΑΕΛΙΣΑ: ΣΑ ΔΤΟ ΙΣΟΡΙΚΑ ΟΝΟΜΑΣΑ ΣΗ ΝΕΑΠΟΛΗ

Είναι χαρακτθριςτικό ότι, αν και θ περιοχι αποτελοφςε τμιμα τθσ Οκωμανικισ αυτοκρατορίασ, όλα ςχεδόν τα τοπωνφμια, που αναφζρουν οι ξζνοι περιθγθτζσ ι ςθμειϊνονται ςτουσ ευρωπαϊκοφσ χάρτεσ, είναι ελλθνικισ ι ςλαβικισ προζλευςθσ, και μόνο ςε περιπτϊςεισ απουςίασ αυτϊν αναφζρονται τα τουρκικά. Ο Πουκεβίλ μάλιςτα ςυνθκίηει να ςυςχετίηει ςυχνά τισ περιοχζσ που επιςκεπτόταν με αρχαιοελλθνικά τοπωνφμια, όπωσ π.χ. τθν περιοχι τθσ Αναςελίτςασ, που, κατά τθ γνϊμθ του, είναι θ αρχαία Ελίμεια.Ο Γάλλοσ περιθγθτισ αναφερόμενοσ ςτθ Νεάπολθ τθν αποκαλεί Lephista ι Lepsini.Πικανότατα, από τουσ βυηαντινοφσ ακόμθ χρόνουσ, να υπιρχε οικιςμόσ με τθν ονομαςία Λεπίνθ, θ οποία αρχικά να εξελίχκθκε ςε Λεψίνθ και ςτθ ςυνζχεια Λεψίςτα.

Όταν το 1389 θ περιοχι κατελιφκθ από τουσ Οκωμανοφσ, οι κατακτθτζσ με τον Βαγιαηιτ Α' τον Κεραυνό και αργότερα με τον Μουράτ τον Β' κατζςτρεφαν τθ Λειψίςτα και κατζςφαξαν ι εξανδραπόδιςαν τουσ Ζλλθνεσ κατοίκουσ τθσ. Παράλλθλα ςτθ γειτονικι εφφορθ πεδιάδα τθσ Πτολεμαΐδασ ζφεραν από τθν περιοχι του Ικονίου τθσ Μ. Αςίασ και εγκατζςτθςαν τουσ λεγόμενουσ Κονιάρουσ Τοφρκουσ, οι οποίοι ωσ φανατικοί μουςουλμάνοι, επιδίδονταν ςε λθςτείεσ, ηωοκλοπζσ και βιαιοπραγίεσ ςε βάροσ των χριςτιανϊν κατοίκων, τουσ οποίουσ εξανάγκαςαν να απομακρυνκοφν ι να καταφφγουν και να εγκαταςτακοφν, για λόγουσ αςφαλείασ, ςε ορεινοφσ όγκουσ. Ζτςι ζνα μζροσ των κατοίκων τθσ ζλιτςασ (ς. Εράτυρασ) εγκαταςτάκθκαν ςτο τζλοσ του 14ου ι τισ αρχζσ του 15ου αιϊνα ςτθν οικιςτικι περιοχι τθσ Λειψίςτασ, τθν οποία ονόμαςαν Άνω Σζλιτςα, που εξελίκθκε ςε Αναςελίτςα και Ναςελίτηα.

Με το τελευταίο αυτό όνομα δθλϊνεται και ςτθν Πρόκεςθ τθσ Μονισ Βαρλαάμ των Μετεϊρων θ ονομαςία τθσ πόλθσ ωσ Αναςελίτηασ».

Στθ ςυνζχεια οι Οκωμανοί επί Μωάμεκ Β’, μετά τθν άλωςθ και τθσ Κωνςταντινοφπολθσ, εγκατζςτθςαν εκεί εξιςλαμιςκζντεσ εποίκουσ και κατζςτθςαν τθν Αναςελίτςα, καςαμπά και διοικθτικό κζντρο τθσ περιοχισ .Προςαρμόηοντασ το όνομά τθσ ςτθ γλϊςςα τουσ τθν αποκάλεςαν Νάςελιτσ ι Νάςλιτσ. Υπιρξε επίςθσ ζδρα δικαςτικισ αρχισ. Οι εγκαταςτακζντεσ εκεί μπζθδεσ και αγιάννθδεσ(προφχοντεσ) απόκτθςαν μεγάλθ πολιτικι και κοινωνικι επιρροι. Μετά το 1804, όταν ο Αλι Παςάσ των Ιωαννίνων αφξθςε τθν επιρροι του ςτθ περιοχι, εγκαταςτάκθκαν και πολλοί Σουρκαλβανοί μπζθδεσ.

Στο τζλοσ του 17ου αιϊνα θ ζδρα τθσ μθτρόπολθσ Σιςανίουμεταφζρκθκε για λόγουσ αςφαλείασ ςτθ Σιάτιςτα. Εκεί, όπου δεν πατοφςε τουρκικό πόδι και πολλζσ φορζσ οφτε καν για να ειςπραχκοφν οι φόροι, ζπνεε ζνασ άλλοσ αζρασ ελευκερίασ, που βοθκοφςε τθν εκκλθςιαςτικι θγεςία να εκδθλϊνει, με τον τρόπο τθσ, τθ δικι τθσ αντίςταςθ ςτον κατακτθτι. Δεν κα μποροφςε άλλωςτε να ξεχαςτεί θ καταςτροφι του Σιςανίου από τα τουρκαλβανικά ςτίφθ και θ ςφαγι των κατοίκων και του δεςπότθ τουσ, οφτε θ εξόντωςθ του θρωικοφ μθτροπολίτου Αλζξανδρου, από τουσ φανατικοφσ μπζθδεσ τθσ Αναςελίτςασ. O Mθτροπολίτθ Αλζξανδροσ Λάςκαρθσ, δθλθτθριάςτθκε από τουσ Τοφρκουσ, γιατί είχε το κάρροσ να δϊςει εντολι να αναρτθκεί ςιμαντρο ςτθν εκκλθςία του Αγ. Νικολάου τθσ Λειψίςτασ. Μετά τον κάνατο του θ λαϊκι μοφςα τραγοφδθςε τον καρραλζο μθτροπολίτθ:

Σικω, καθμζνε Αλζξανδρε, και κάτς' «πάν' ςτο χϊμα,για να ιδείσ τουσ μπζθδεσ, που ςε φοβοφνται ακόμα....

Στον κατάλογο, μάλιςτα, του αρχιερζωσ Νεοφφτου του 1897 αναφζρεται ωσ «χωρίον Λαψίςτι». Ακόμθ και θ επαρχία ςτα εκκλθςιαςτικά ζγγραφα τθσ μθτρόπολθσ δεν ονομαηόταν «Αναςελίτςθσ», αλλά «επαρχία Σιςανίου και Σιατίςτθσ».

Η Νεάπολθ αναφζρεται ςτα εκκλθςιαςτικά ζγγραφα τθσ μθτρόπολθσ ωσ Λαψίςτι ι με μία από τισ παραλλαγζσ του και ο όροσ Αναςελίτςα δεν προςτίκεται πλζον ςτον τίτλο τθσ μθτρόπολθσ. Μετά τθν προςάρτθςθ το 1881 τθσ Θεςςαλίασ ςτο ελλαδικό κράτοσ και τθ μεταφορά τθσ ζδρασ του τουρκικοφ ςϊματοσ ςτρατοφ και του ςτρατθγείου από τθ Λάριςα ςτθ Νεάπολθ, Ο καηάσ τθσ Αναςελίτςασ (Naslig kaza) προςαρτικθκε ςτο Σαντηάκι των Σερβίων.Τότε θ Νεάπολθ, με καϊμακάμθ τον Νεςάτ Παςά, τον γνωςτό ωσ διοικθτι τθσ επικετικισ ςτρατιάσ ςτθ μάχθ του Δομοκοφ κατά τον πόλεμο του 1897, γνϊριςε θμζρεσ δόξασ και μεγαλείου. Δυςτυχϊσ, όμωσ, καταςτράφθκε ολοκλθρωτικά κατά τον απελευκερωτικό πόλεμο του 1912 με τισ διαδοχικζσ καταλιψεισ και ανακαταλιψεισ από τισ τουρκικζσ και ελλθνικζσ δυνάμεισ και τελικά τθν πυρπόλθςι τθσ ςτισ 8 Νοεμβρίου του 1912.Μετά τθν απελευκζρωςθ δόκθκε ωσ επίςθμθ ονομαςία ςτθ κωμόπολθ το όνομα Λειψίςτθ και ςτθν επαρχία το Αναςελίτςα, τα οποία και διατθρικθκαν μζχρι το 1928.

ΜΕΣΟΝΟΜΑΙΑ ΣΗ ΛΕΙΨΙΣΑ Ε ΝΕΑΠΟΛΗΣτθν κωμόπολθ τθσ Λειψίςτθσ το 1926 ςυγκροτικθκε τοπικι επιτροπι των κατοίκων για να αποφαςίςουν τθ νζα ονομαςία τθσ πόλθσ και να ςυμπλθρϊςουν ζνα ερωτθματολόγιο. Πρόεδροσ τθσ 13μελοφσ επιτροπισ ιταν ο τότε πρόεδροσ τθσ κοινότθτασ Ευςτράτιοσ Αραμπατηισ

ΕΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟ ΤΜΠΛΗΡΩΙΝΝομόσ: Κοηάνθσ. Επαρχία: Αναςελίτςησ.Όνομα χωρίου: Λειψίςτα.Όνομα κοινότθτοσ εισ τθν οποίαν υπάγεται: Λειψίςτθσ.Ποία θ ιςτορία του χωρίου και γιατί ωνομάςκθ οφτω; Ωνομάςκθ ίςωσ από τθ ςλαβικι λζξιν λεπ = ψωμί.Σι ςθμαίνει θ ονομαςία αφτθ: Σθμαίνει καλό ψωμί.Τπάρχει κανζν μνθμείον ι αργαιότθσ πλθςίον; Υπάρχει βρφςισ φζρουςα το όνομα Περδίκκθ, πϊσ και πόκεν άγνωςτον δι' θμάσ.Ζχει κανζν ιδιαίτερον χαρακτθριςτικόν θ κζςισ; λ.χ. ςχιμα, νερά πολλά, δζνδρα κλπ. Ζχει λiav καλι, τοποκεςίαν ωραίαν και υδατα αρκετά.Υπάρχει καμμία παλαιά παράδοςισ του χωρίου; Όχι Ποία τα ςπουδαιότερα προϊόντα του χωρίου και με τι αςχολοφνται οι κάτοικοι: Καπνόσ και δημητριακά. Γεωργοί και καπνοπαραγωγοί.Ποία θ πατρίσ των κατοίκων, δθλ του παλαιοφ χωρίου των, προκειμζνου περί χωρίων προςφυγικϊν εν το ςυνόλω ι κατά το πλείςτον;Ίμερα Πόντου - Aχτςε- Μπουνάρ και Δεμερτηίκ Μ. Αςίασ.

Ποίαν ονομαςίαν προτιμοφν οι κάτοικοι δια το χωρίον τουσ και διατί προτιμοφν αυτιν;Καλλικζαν δια ψιφων 7, διότι ζχει ωραίαν κζαν, τοποκεςίαν γραφικιν και φδατα αρκετά προσ ςτολιςμόν τθσ κωμοπόλεωσ.Νζα Ίμερα δια ψιφων 6, διότι μζροσ των προςφφγων, ιτοι το 1/3, προζρχεται εκ τθσ Iμζρασ του Πόντου.

Σχολιάηοντασ τισ απαντιςεισ τθσ επιτροπισ μασ κάνει εντφπωςθ πωσ δεν γίνεται κάποια αναφορά ςτθν αρχαία Λεβαία που ςφμφωνα με τουσ αρχαιολόγουσ βριςκόταν ςτθν ευρφτερθ περιοχι τθσ Λειψίςτασ.Στο Λεφκωμα του τοπικοφ γεωργικοφ ςυνεταιριςμοφ «Η ΚΤΨΕΛΗ» αναφζρεται χαρακτθριςτικά:«Είναι (θ Λειψίςτα) η αρχαία Λεβαίη τησ Επαρχίασ Ελίμειασ».Συντάκτθσ του Λευκϊματοσ υπιρξε ο τότε πρόεδροσ του ςυνεταιριςμοφ Γεϊργ. Μαυρομματόπουλοσ και ο διευκυντισ του ςυνεταιριςμοφ Χρ. Χρυςόπουλοσ, οι οποίοι ιταν και μζλθ τθσ Επιτροπισ Μετονομαςίασ. Βζβαια ςτθν επαναλθπτικι τουσ πρόταςθ τα μζλθ τθσ επιτροπισ ςυνζδεςαν τθν περιοχι με το αρχαίο παρελκόν τθσ προτείνοντασ «Αλεξάνδρεια» αντί του «Λεβαία». Προζταξαν, όμωσ, το «Νεάπολισ» ωσ πρϊτθ επιλογι, το οποίο τελικά εγκρίκθκε να αποτελζςει το νζο όνομα τθσ κωμόπολθσ.

Ο Κ. Αγγελισ καθηγητήσ ςτο γυμνάςιο Τςοτυλίου γράφει τα εξήσ:

« Ευχισ ζργον κα ιτον, αν θ πόλισ Λεψίςτα, ι Νεάπολισ νυν μετονομαςκείςα ….,αν ελάμβανε το όνομα τθσ αρχαίασ Λεβαίθσ, όπερ κα υπενκφμιηεν θμίν τθν ιςτορίαν τθσ αρχαίασ ταφτθσ πόλεωσ τθσ Δυτ. Μακεδονίασ...».