ΚΥΡΙΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑ

(ποιος; +ρήμα) 1. ΡΗΜΑ ΑΜΕΤΑΒΑΤΟΟυσιαστικό 2. ΡΗΜΑ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ+ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟαντωνυμίακάθε λέξη ή ομάδα λέξεων εἰμί (α)απλό (β)επιρρηματικόπρόταση ολόκληρη τυγχάνω (γ) προληπτικό ΠΑΝΤΑ ΣΕ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ γίγνομαι (δ) γενική κατηγορηματική

διατελῶκαθίσταμαιἔφυνπέφυκααἱροῦμαικαλοῦμαι κ.λ.π.3. ΡΗΜΑ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟ +ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

+ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ+ΑΝΤΙΚ. +ΚΑΤ/ΜΕΝΟ

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

Το κατηγορούμενο το συσχετίζουμε πάντα με το υποκείμενο που προσδιορίζει,

επισημαίνοντας το συνδετικό ρήμα. Π.χ. Ῥόδος ἐστί νῆσος

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ: π.χ. Ὁ ἄγγελος ἀφίκετο τριταῖος(επίρρημα τόπου, χρόνου, τρόπου, σειράς Αἱ νῆες ἔπλευσαν βοηθοίσκοπού) Ἑζόμεθα ἐφέστιοιΜε ρήματα που συνήθως σημαίνουν κίνηση, Συνήθη επιρρηματικάτο κατηγορούμενο παίρνει τη σημασία κατηγορούμενα: ἄκων, ἑκών, επιρρήματος. πρῶτος, τριταῖος, πρότερος κ.α.

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ: π.χ. Ὁ Ἀσωπός ποταμός ἐρρύη μέγας.(ώστε έγινε, ώστε να γίνει) Ὁ ἄνεμος ἐκπνεῖ μέγας.Με ρήματα που σημαίνουν εξέλιξη εκφράζεται μια ιδιότητα που δεν την (αὐξάνομαι, αἴρομαι, τρέφομαι έχει αποκτήσει ακόμα το υποκείμενορέω, πνέω, κ.α.)

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΣΤΟ π.χ. Ἔκρινον αὐτόν φιλομαθέστατονΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: Ὁ δῆμος εἵλετο τόν πατέρα στρατηγόν.Υπάρχουν ρήματα1 που συντάσσονταιμε δύο αιτιατικές, εκ των οποίων η μίαείναι αντικείμενο και η άλλη κατηγο-ρούμενο (μπορεί να είναι και προληπτ. ήεπιρρηματικό).

1 Λέγω, καλῶ, , ὀνομάζω/ ποιῶ, καθίστημι, αἱροῦμαι, χειροτονῶ/ νομίζω, ἡγοῦμαι, κρίνω/ ἔχω, παρέχω, παραλαμβάνω/ αὔξω, αἴρω, τρέφω).

1

ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ: Όταν το κατηγορούμενο είναι ουσιαστικό, συχνά δεν βρίσκεται στην ονομαστική – σύμφωνα με τον κανόνα – αλλά σεγενική πτώση.

Τα είδη της γενικής κατηγορηματικής:1. γεν. κατηγορηματική κτητική π.χ. Ἡ ἡγεμονία ἐστί τῆς

πόλεως2. γεν. κατηγορηματική διαιρετική Σόλων τῶν ἑπτά σοφῶν

ἐκλήθη3. γεν. κατηγορηματική της ύλης Ὁ στέφανος ἐστί χρυσοῦ4. γεν. κατηγορηματική της ιδιότητας Πολλοί ἦσαν τῆς

αὐτῆς γνώμης5. γεν. κατηγορηματική της αξίας Ὁ σῖτος ἦν ταλάντου.

2

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1) Να επιλέξετε το σωστό είδος του κατηγορουμένου σε καθεμιά από τις επόμενες

προτάσεις:

1. Οὗτοι ἱκανοί τέρπειν ἡμᾶς φαίνονταια. επιρρ. κατηγ. του τρόπου γ. απλό κατηγορούμενοβ. προληπτικό κατηγ. δ. επιρρ. κατηγ. του σκοπού

2. Ἀνήγοντο καί οἱ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοια. απλό κατηγορ. γ. επιρρ. κατηγ. του τόπουβ. προληπτικό κατηγ. δ. επιρρ. κατηγ. του τρόπου

3. Ἕνα τινά ἀεί ὁ δῆμος εἴωθεν καί τρέφειν μέγανα. προληπτικό κατηγ. β. επιρρ. κατηγ. του τρόπουγ. επιρρ. κατηγ. του σκοπού δ. απλό κατηγ. του τρόπου

4. Ξέρξης ἐστίν ὁ καταστρεψάμενος τήν Θετταλίανα. προληπτικό κατηγ. β. επιρρ. κατηγ. του σκοπούγ. απλό κατηγ. δ. απλό κατηγ. του χρόνου

5. Κρίτων ὄρθριος εἰς τήν τοῦ διδασκάλου οἰκίαν ἀφίκετοα. απλό κατηγ. β. επιρρ. κατηγ. του χρόνουγ. προληπτικό κατηγ. δ. επιρρ. κατηγ. του τρόπου

6. Ἀφίγμεθα βοηθοί μέν ὑμῖν, τιμωροί δέ τῶν βαρβάρωνα. προληπτικό κατηγ. β. επιρρ. κατηγ. του τρόπουγ. απλό κατηγορούμενο δ. επιρρ. κατηγ. του σκοπού

7. Πάντες δέ ἄνθρωποι πειθομένους νομιοῦσιν ὑμᾶς ὁσιωτάτους καί δικαιοτάτους εἶναι τῶν Ἑλλήνωνα. Απλό κατηγ. β. επιρρ. κατηγ. του τρόπουγ. προληπτικό κατηγορούμενο δ. επιρρ. κατηγ. του σκοπού

8. Ἔστι δ’ οὐδέν ἄλλο ἤ λόγοι τά παρ’ ἐμοῦ λεγόμεναα. επιρρ. κατηγ. του τρόπου β. προληπτικό κατηγ. γ. επιρρ. κατηγ. του σκοπού δ. απλό κατηγορ.

9. Ὁ στρατηγός ἔταξε τούς πελταστάς ἐσχάτουςα. επιρρ. κατηγ. του τρόπου β. απλό κατηγορούμενογ. επιρρ. κατηγ. της τάξης δ. προληπτικό κατηγ.

10. Οἰκονόμου ἀγαθοῦ ἐστίν εὖ ποιεῖν τόν ἑαυτοῦ οἶκονα. απλό κατηγορούμενο β. προληπτικό κατηγ. γ. επιρρ. κατηγ. δ. κατηγορούμενο2) Να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό ή Λάθος (Σ ή Λ) δίπλα στην απάντηση και στην

περίπτωση λάθους να δώσετε τη σωστή συντακτικά εκδοχή.

3

1. Ἡ ἡγεμονία ἐστί τῆς πόλεως [γενική της

ιδιότητας]

2. Ἑρμοκράτης ἦν τῶν στρατιωτῶν [γενική

κτητική]

3. Ἡ γέφυρα ἐγένετο λίθων [γενική της αξίας]

4. Ἐνταῦθα ὑπῆρχε οἶνος πέντε ἐτῶν [γενική της

ιδιότητας]

5. Κίμων ἦν γένους παλαιοῦ καί εὐκλεοῦς [γενική

διαιρετική]

6. Σόλων ἦν τῶν ἑπτά σοφῶν [γενική

κτητική]

7. Ἡ Λακεδαίμων τῆς Πελοποννήσου ἐστι [γενική

κτητική]

8. Οὗτος ὁ ἀγρός πεντήκοντα μνῶν ἐστι [γενική της αξίας]

9. Ἦν δέ οὗτος τῶν ἀμφί Μίλητον στρατευσάντων [γενική

διαιρετική

3) Στο επόμενο κείμενο να εντοπίσετε τα κατηγορούμενα.

Ἀναλογιζόμενος πάνυ ἀθύμως ἔχω πρός τήν τῶν φίλων κτῆσιν. Οὔτε γάρ

τούς πονηρούς ὁρῶ φίλους ἀλλήλοις δυναμένους εἶναι. Πῶς γάρ ἄν ἤ

ἀχάριστοι ἤ ἀμελεῖς ἤ πλεονέκται ἤ ἄπιστοι ἤ ἀκρατεῖς ἄνθρωποι

δύναιντο φίλοι γενέσθαι; Οἱ μέν γάρ πονηροί πάντως ἔμοιγε δοκοῦσιν

ἀλλήλοις ἐχθροί ἤ φίλοι πεφυκέναι.

4