ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ

Θέμα: Ο πολιτιστικός τουρισμός τα τελευταία χρόνια κατέχει μια

σημαντική θέση στον τομέα της πολιτιστικής πολιτικής.

-Εξετάστε την έννοια του πολιτιστικού τουρισμού και αναφερθείτε στις

επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη

ενός τόπου.

-Αναλύστε περίπτωση ή/και περιπτώσεις, από την Ελλάδα ή το

εξωτερικό, όπου ο πολιτιστικός τουρισμός συμβάλλει στην ανάπτυξη

μιας πόλης/περιοχής (π.χ. ελκυστικότητα, δημιουργική οικονομία,

ανταγωνιστικότητα).

Γκούβελου Ελένη

Επιβλέπων καθηγητής: Κοντοχρήστου Μαρία

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013

ΑΓΡΙΝΙΟ

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περίληψη- Λέξεις κλειδιά………………………………………………..3

Εισαγωγή…………………………………………………………………4

Κεφάλαιο 1

1.1 Η έννοια του πολιτιστικού τουρισμού……………………………….5

1.2 Οι επιπτώσεις του πολιτιστικού τουρισμού στην κοινωνική ανάπτυξη

ενός τόπου………………………………………………………… ..8

1.3 Οι επιπτώσεις του πολιτιστικού τουρισμού στην οικονομική

ανάπτυξη ενός τόπου……………………………………………….10

Κεφάλαιο 2

Η συμβολή του πολιτιστικού τουρισμού στην ανάπτυξη της

Αιτωλοακαρνανίας……………………………………………………...12

Επίλογος………………………………………………………………...15

Βιβλιογραφία……………………………………………………………16

3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο πολιτιστικός τουρισμός είναι από τα αρχαιότερα είδη τουρισμού. Δε

σχετίζεται μόνο με τον αρχαίο πολιτισμό, όπως μνημεία, αρχαία θέατρα, παραδόσεις,

ήθη και έθιμα των προηγούμενων εποχών αλλά σχετίζεται και με τον νεότερο

πολιτισμό όπως η μοντέρνα τέχνη, η σύγχρονη μουσική, ο κινηματογράφος. Είναι

από τις κύριες πηγές εσόδων για μια περιοχή, καθώς επηρεάζει όχι μόνο τους

τουρίστες αλλά και την κοινωνική και οικονομική κατάσταση του τόπου υποδοχής.

Στο νομό Αιτωλοακαρνανίας μπορούμε να μιλήσουμε για τρεις περιπτώσεις

πολιτιστικού τουρισμού. Τα πολιτιστικά δρώμενα πρώτον, για την Έξοδο του

Μεσολογγίου, δεύτερον για την Ναυμαχία της Ναυπάκτου και τρίτον για την Εορτή

του Αγίου Χριστοφόρου στο Αγρίνιο και πως αυτά συμβάλλουν στην ανάπτυξη της

περιοχής.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

Πολιτιστικός τουρισμός

Τόπος υποδοχής

Κοινωνική ανάπτυξη

Οικονομία

Ανταγωνισμός

Περίπτωση Ν. Αιτωλοακαρνανίας

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύεται η έννοια του πολιτιστικού τουρισμού, όπως

αυτή δημιουργήθηκε, αλλά και συνεχίζει να εξελίσσεται. Από ποιους παράγοντες

επηρεάζεται και γιατί, όπως επίσης και ποιους παράγοντες της κοινωνίας και της

οικονομίας επηρεάζει ο πολιτιστικός τουρισμός. Σκοπός είναι να αναλυθεί όσο το

δυνατόν καλύτερα η έννοια σε γενικότερα πλαίσια και όχι να εστιάσουμε σε μια

συγκεκριμένη περίοδο, όπως επίσης και να ερμηνευτούν κάποια είδη πολιτιστικού

τουρισμού. Όσον αφορά τις ενότητες 1.2 και 1.3 θα εστιάσουμε στον 20ο και 21

ο

αιώνα για τις επιπτώσεις που προκαλεί ο πολιτιστικός τουρισμός στην κοινωνία και

την οικονομία μιας περιοχής. Πλούσιο υλικό βρέθηκε σε άρθρα, σε αποσπάσματα

βιβλίων όπως επίσης και σε ηλεκτρονικά κείμενα.

Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνετε μια αναφορά στον πολιτιστικό τουρισμό στο

νομό Αιτωλοακαρνανίας, στον οποίο διαμένω. Τρεις είναι οι κύριες περιπτώσεις

προσέλκυσης τουριστών, η πρώτη είναι η Έξοδος του Μεσολογγίου και η

αναπαράσταση που γίνεται κάθε χρόνο στον κήπο των Ηρώων, δεύτερον η Ναυμαχία

της Ναυπάκτου που κάθε χρόνο γίνονται εορταστικές εκδηλώσεις στο μικρό λιμάνι

της πόλης και τέλος η Εορτή του Αγίου Χριστοφόρου, πολιούχος του Αγρινίου και

κάθε χρόνο πραγματοποιείται λιτανεία στην πόλη από τη νέα εκκλησία ως την παλιά

εκκλησία(σημαντικό μνημείο της πόλης). Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο θα υπάρξουν

αρκετές προσωπικές απόψεις, όχι μόνο δικές μου αλλά και απόψεις άλλων

επισκεπτών ή και ανθρώπων που συμμετέχουν, καθώς έχω επισκεφτεί και τις τρεις

πολιτιστικές εορτές της περιοχής μου. Έμφαση δε θα δοθεί τόσο στις εορτές όσο

στη συμβολή τους για την ανάπτυξη της κάθε περιοχής ξεχωριστά αλλά και για όλο

το νομό.

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

1.1 Η έννοια του πολιτιστικού τουρισμού

Ο πολιτιστικός τουρισμός είναι μια εναλλακτική μορφή τουρισμού1 και το πιο

διαδεδομένο είδος. Πρόκειται για τον τουρισμό που σχετίζεται με τον πολιτισμό, τα

ήθη, τα έθιμα, την άυλη πνευματική κληρονομιά, τα μνημεία, τον σύγχρονο

πολιτισμό, όπως τον κινηματογράφο, τη μουσική, τη μοντέρνα τέχνη αλλά και την

κουλτούρα ενός τόπου. Αλλά και για τη συντήρηση και προστασία του πολιτισμού .

Οι πολιτιστικοί τουρίστες έχουν ως κίνητρό τους την απόκτηση εμπειρίας και

γνώσης.

Τι είναι όμως αυτό που κάνει τον πολιτιστικό τουρισμό τόσο ενδιαφέρον; Ο

πολιτισμός είναι αυτός που ξεχώρισε τον σοφό άνθρωπο(homo sapiens) από όλα τα

προηγούμενα είδη homo και από την στιγμή που ο άνθρωπος δημιούργησε τον

πολιτισμό φρόντισε να τον εξελίξει. Με την πάροδο των αιώνων, όταν ο άνθρωπος

άρχισε να μετακινείται, είτε δημιουργώντας αποικίες, είτε δημιουργώντας πόλεις-

κράτη έπαιρνε και τον πολιτισμό του μαζί, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι

στενές επαφές που κρατούσαν όσον αφορά τα θέματα πολιτισμού και θρησκείας οι

αποικίες με τις μητροπόλεις στην αρχαία Ελλάδα.

Ο άνθρωπος, επίσης είναι εκ φύσεως περιηγητής. Εξ αρχαιοτάτων χρόνων

του άρεσαν τα ταξίδια, δυστυχώς όχι πάντα για ειρηνικούς σκοπούς, ωστόσο

υπάρχουν πάρα πολύ ταξιδιωτικοί οδηγοί από την αρχαιότητα, που ήταν γραμμένοι

από ιστορικούς-ιστοριογράφους της κάθε εποχής. Ένα από τα πρότυπα ανθρώπου για

πάρα πολλούς αιώνες ήταν και ίσως συνεχίζει να είναι, αυτό του Οδυσσέα, που ο

Όμηρος του έδωσε όλα αυτά που επιζητεί ένας άνθρωπος, εξυπνάδα, δύναμη,

περιέργεια για το άγνωστο και που κατάφερε και ταξίδεψε σε όλο τον τότε γνωστό

κόσμο. Όλα τα ταξιδιωτικά εγχειρίδια που γράφτηκαν και συνεχίζουν να γράφονται

έχουν σαν κύριο σκοπό να ενδυναμώσουν την περιέργεια του ανθρώπου για το

άγνωστο και να διεγείρουν τη φαντασία του.

Πολλά από τα πολιτιστικά αξιοθέατα, τα έχουμε δει όλοι σε κάποια

εφημερίδα, σε μια ηλεκτρονική σελίδα, όμως πάντα θα δίνουν ώθηση για να τα

επισκεφτούν οι τουρίστες ανά τον κόσμο. Όλοι έχουμε δει ντοκιμαντέρ με τοπικές

1 Χάρτα Πολιτιστικού Τουρισμού, 1976

6

εορτές, ή για τα μουσικά δρώμενα μιας χώρας ή μιας περιοχής αλλά όλοι θα θέλαμε

να τα δούμε από κοντά. Ο πολιτιστικός τουρισμός προσφέρει όλα αυτά που όχι μόνο

μπορούμε να δούμε με τα ίδια μας τα μάτια αλλά και να νιώσουμε θαυμασμό, π.χ.

βλέποντας τον πύργο του Άιφελ στο Παρίσι αναρωτιόμαστε πώς φτιάχτηκε ή

νιώθουμε δέος μπροστά από της πυραμίδες στην Αίγυπτο που φτιάχτηκαν αιώνες

πριν και όμως ακόμη στέκονται αγέρωχες στο πέρασμα του χρόνου.

Ο πολιτιστικός τουρισμός είναι ίσως η πρώτη μορφή τουρισμού στον κόσμο.

Στόχος του είναι όχι μόνο το ταξίδι αλλά και ο εμπλουτισμός των γνώσεων του

τουρίστα. Επίσης, μπορεί να επηρεάσει τα δεδομένα στα κοινωνικά, οικονομικά,

πολιτικά και πολιτιστικά στερεότυπα στον παγκόσμιο χάρτη. Γύρω από αυτόν

υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα το οποίο μεταβάλλεται συνεχώς. Πρώτον, γιατί ο

ίδιος ο πολιτισμός είναι κάτι μεταβαλλόμενο και επηρεάζεται από την τεχνολογική

εξέλιξη, η οποία τον 20ο αιώνα άλλαξε σχεδόν ολόκληρη την κοσμοθεωρία του

ανθρώπου. Δεύτερον, γιατί μεταβάλλεται το κέντρο βάρους στον παγκόσμιο χάρτη,

κάποτε το κέντρο βάρους ήταν η Ευρώπη, μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο ήταν η

Αμερική και τώρα παρατηρείται μια μετακίνηση προς την Ασία και κυρίως την Κίνα,

γεγονός που επηρεάζει και τον τουρισμό.

Όσον αφορά τον πολιτιστικό τουρισμό στη χώρα μας, λόγω της πολιτιστικής

κληρονομιάς, των κλασικών κυρίως χρόνων, είναι μια περιοχή που ο πολιτιστικός

τουρισμός είναι το σήμα κατατεθέν της. Έχουν επενδυθεί μεγάλα χρηματικά ποσά

για την ανάδειξη του πολιτισμού, αλλά και διεθνής οργανισμοί, όπως η Unesco ή ο

Παγκόσμιος Τουριστικός Οργανισμός(WTO)ενίσχυσαν την προστασία της ελληνικής

πολιτιστικής κληρονομιάς. Όπως επίσης και ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού

(Ε.Ο.Τ.) φρόντισε για την ενίσχυση του τουρισμού στη χώρα μας, κάποια οικονομική

βοήθεια σε ανθρώπους που εργάζονταν σε τουριστικές επιχειρήσεις όπως επίσης

ενίσχυσε με κάποια προγράμματα πολίτες για να πάνε διακοπές. Αρκετή σημασία

δίνετε στην διαφημιστική καμπάνια για την χώρα μας στο εξωτερικό, σε όλες τις

διαφημίσεις δείχνει εικόνες από αρχαία μνημεία, θέατρα, δηλαδή τα βασικότερα

δείγματα πολιτισμού που προκαλούν σε όλους την επιθυμία να τα επισκεφτούν.

7

Κλείνοντας, θα ήταν σωστό να αναφερθούμε και στα είδη2 του πολιτιστικού

τουρισμού, τα οποία είναι πάρα πολλά, ωστόσο θα γίνει αναφορά στα σημαντικότερα.

Αρχικά, είναι ο πολιτιστικός τουρισμός που έχει σχέση με τα δρώμενα ενός τόπου

υποδοχής, συναυλίες, φεστιβάλ και μέσω αυτών οι τουρίστες έρχονται σε επαφή με

την κουλτούρα ενός τόπου. Σημαντικό ρόλο παίζουν οι επισκέψεις σε μουσεία και

εκθέσεις, των οποίων τα εκθέματα προβάλουν τον πολιτισμό και στα οποία γίνεται

και κάποια ενημέρωση από αρμόδια άτομα. Αντίστοιχη ενημέρωση γίνεται και σε

πολιτιστικές θέσεις και μνημεία στα οποία ένας τουρίστας μπορεί να περιηγηθεί και

να αφουγκραστεί το πολιτισμικό μεγαλείο του παρελθόντος. Η παράδοση ενός τόπου

ενισχύει τον πολιτισμικό τουρισμό στο έπακρο, τα ήθη, τα έθιμα, οι τέχνες, η

αρχιτεκτονική και τα προϊόντα, δείγματα της κουλτούρας, είτε του παρελθόντος είτε

του παρόντος είναι μορφές του πολιτισμικού τουρισμού και τις περισσότερες φορές

στεγάζονται μέσα σε τοπικά λαογραφικά μουσεία. Τέλος, ο θρησκευτικός τουρισμός

παρακινούσε πάντα τους θρησκευόμενους ανθρώπους να επισκεφτούν μέρη που η

θρησκεία τους άνθησε, είτε περιοχές με σημαντικές εκκλησίες ή τζαμιά ώστε να

μάθουν και να δουν από κοντά λειτουργίες. Ο θρησκευτικός τουρισμός εμφανίστηκε

από πολύ παλιά και ήταν πάντα αλληλένδετος με τον ανθρώπινο πολιτισμό καθώς ο

άνθρωπος είχε πάντα την ανάγκη να πιστεύει κάπου.

2 Παυλογεωργατος Γ., Κωνσταντογλου Μ.,Πολιτισμικός τουρισμός: Η περίπτωση της Ελλάδας, σελ 63

στο Βερνίκος Ν., Δασκαλοπούλου Σ., Μπαντιμαρούδης Φ., Μπουμπάρης Ν. και Παπαγεωργίου Δ. (επιμ), Πολιτιστικές Βιομηχανίες: Διαδικασίες, Υπηρεσίες και Αγαθά, εκδ. Κριτική, Αθήνα 2005

8

1.2 Οι επιπτώσεις του πολιτιστικού τουρισμού στην κοινωνική ανάπτυξη

ενός τόπου

Ο πολιτιστικός τουρισμός επηρεάζει αρκετά την κοινωνική ανάπτυξη μιας

περιοχής, ενός κράτους, ακόμη και μιας ηπείρου. Είναι από τις κυριότερες πηγές

εισοδήματος για ένα κράτος καθώς προσελκύει τουρίστες οι οποίοι αφήνουν αρκετά

μεγάλα χρηματικά ποσά. Κύρια επίπτωση στον γηγενή πληθυσμό είναι η άνοδος του

βιοτικού επιπέδου των κατοίκων και κυρίως όσων ασχολούνται με τον πολιτιστικό

τουρισμό, καθώς τους δίνεται η ευκαιρία να εργαστούν. Κατά κάποιο τρόπο δηλαδή

δίνει θέσεις εργασίας και έτσι μειώνεται η ανεργία. Μια κοινωνία η οποία έχει

χαμηλά ποσοστά ανεργίας, δηλαδή σχετική ευημερία, είναι σίγουρο πως θα έχει και

χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας, οπότε θα είναι μια ιδανική περιοχή για τουρισμό

αλλά και για μόνιμη εγκατάσταση. Οι άνθρωποι είναι πιο κοινωνικοί καθώς

μαθαίνουν να έρχονται σε επαφή με άλλους ανθρώπους και να συνεργάζονται μαζί

τους.

Περιοχές στις οποίες ανθεί ο πολιτιστικός τουρισμός υπάρχουν πάρα πολλές

και στη χώρα μας, ωστόσο σε πολλές από αυτές δε παρέχονται τα απαραίτητα

κονδύλια από το κράτος και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα αρνητικά αποτελέσματα

πολλές φορές για τον πολιτιστικό τουρισμό. Για να είναι αποδοτικός ο πολιτιστικός

τουρισμός πρέπει να υπάρξει μια σωστή στρατηγική σχεδίαση από τους εκάστοτε

φορείς, κυρίως την τοπική αυτοδιοίκηση η οποία μπορεί να κρίνει καλύτερα σε σχέση

με κάποιον υπεύθυνο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Στόχος πρέπει να είναι η σωστή

και βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, όχι μόνο για το κοντινό μέλλον αλλά να υπάρξει

ένα σωστό πλάνο για μακροπρόθεσμη άνθηση του τουρισμού.

Ο μαζικός τουρισμός σε περιοχές με πολιτιστική δράση έχει επιφέρει αρκετά

αρνητικά στην κοινωνία μιας περιοχής. Η μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος, η

καταστροφή των φυσικών και πολιτιστικών αγαθών είναι κάποια αρνητικά

αποτελέσματα για την εκάστοτε κοινωνία. Επίσης, ο ανταγωνισμός είτε περιοχών

μεταξύ τους, είτε κατοίκων που αντιδρούν σε αυτόν τον μαζικό πολιτιστικό τουρισμό

καθώς το μόνο του αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές είναι η καταστροφή. Για να

μη συμβαίνουν τέτοιες κοινωνικές δυσλειτουργίες, αρκετοί είναι οι παγκόσμιοι και

τοπικοί φορείς που έχουν μεσολαβήσει ώστε να μη συμβαίνουν τέτοια γεγονότα,

φροντίζοντας να υπάρχει προστασία για τα πολιτιστικά αγαθά, αλλά και σωστή

9

ενημέρωση και εκπαίδευση όχι μόνο στους ντόπιους κατοίκους μιας περιοχής αλλά

και στους τουρίστες οι οποίοι θα πρέπει να έχουν λάβει μια ενημέρωση, πριν

επισκεφτούν έναν τόπο, για την τοπική κοινωνία και για την περιοχή γενικότερα ώστε

να ενταχθούν ομαλά.

Η κοινωνική ομαλότητα μιας περιοχής θα πρέπει να είναι ο βασικός στόχος

του πολιτιστικού τουρισμού. Κάθε χώρα ή περιοχή, θα πρέπει ανάλογα με αυτά που

έχει να προσφέρει στον πολιτιστικό τουρίστα να αναπτύξει ένα δικό της τουριστικό

μοντέλο. Η βασική αρχή και ο κύριος στόχος αυτού του μοντέλου θα πρέπει να είναι

η προστασία των κατοίκων και των αγαθών που προσφέρονται αλλά και η

σταθερότητα σε ένα καλό βιοτικό επίπεδο για την κοινωνία.

10

1.4 Οι επιπτώσεις του πολιτιστικού τουρισμού στην οικονομική

ανάπτυξη ενός τόπου

Ο τουρισμός είναι από της κύριες πηγές εσόδων για ένα κράτος και

λογικό είναι να επιφέρει μεγάλη οικονομική ανάπτυξη και σε τοπικό και σε

κρατικό επίπεδο. Η τουριστική βιομηχανία, προσφέρει πάρα πολλές θέσεις

εργασίας σε όλο τον πλανήτη και για πολλές περιοχές είναι ο λόγος της

οικονομικής τους ευημερίας. Σε μια κοινωνία με πολιτιστικό τουρισμό πρώτα

θα επέλθει η οικονομική ανάπτυξη και ύστερα η κοινωνική, για παράδειγμα μια

αναπτυσσόμενη χώρα για να θεωρηθεί ανεπτυγμένη και ανταγωνίσιμη στον

παγκόσμιο χάρτη, πρώτα θα πρέπει να έχει ισχυρή οικονομία και ύστερα να

αναπτυχθεί.

Ο τουρισμός θεωρείται ένα σύγχρονο οικονομικό φαινόμενο

(Ηγουμενάκης:2000) το οποίο έχει και θετικά και αρνητικά αποτελέσματα.

Είναι γεγονός πως μια χώρα μπορεί με τον τουρισμό να ξεπεράσει την φτώχεια

και την υπανάπτυξή της, αλλά για πόσο; Η τουριστική ανάπτυξη συμβάλλει

σημαντικά στην αύξηση των κρατικών εισοδημάτων και δίνετε μεγάλη έμφαση

από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Ωστόσο, αφήνονται άλυτα άλλα σημαντικά

θέματα μιας περιοχής ή ενός κράτους, , σε άλλους τομείς όπως η γεωργία, η

υγεία, τα οποία υποβόσκουν και μελλοντικά θα προκαλέσουν προβλήματα, όπως

έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας με την οικονομική κρίση. Είναι

σημαντικό μια περιοχή να φροντίσει και να διατηρήσει την οικονομία της σε

καλά επίπεδα σε όλους τους τομείς και όχι δίνοντας έμφαση σε ένα μόνο

κομμάτι.

Όσον αφορά τον πολιτιστικό τουρισμό, η οικονομική ανάπτυξη υπήρξε

ραγδαία τις προηγούμενες δεκαετίες σε αρκετές περιοχές, όχι μόνο στην Ελλάδα

αλλά και σε διεθνείς προορισμούς. Πέρα από την αύξηση του εισοδήματος του

κράτους, αρκετών φορέων και πολιτών, είναι σημαντική και η προστασία των

πολιτιστικών αγαθών. Δηλαδή, πρέπει να δίνονται χρηματικά ποσά χωρίς

επιβάρυνση άλλων ταμείων, για τη συντήρηση και προστασία των πολιτιστικών

μνημείων, μουσείων, της παράδοσης και γενικότερα όλων όσων σχετίζονται με

τον πολιτισμό. Στη χώρα μας, δυστυχώς αρκετά από αυτά παραμελήθηκαν,

όπως πχ η αρχαία Δωδώνη, πριν από πέντε χρόνια δεν ήταν επισκέψιμος χώρος

και η βλάστηση είχε “κρύψει” την περιοχή. Τα έσοδα από τον τουρισμό αρκετοί

11

τα καταχράστηκαν σε πολλές περιοχές της χώρας με αρνητικά αποτελέσματα για

την τουριστική δραστηριότητα στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Αλλά

υπάρχουν και φορείς που φροντίζουν τα έσοδα να χρησιμοποιηθούν για την

ανάδειξη του πολιτισμού σε συνδυασμό και με άλλες μορφές τουρισμού.

Επίσης, κατάχρηση κάνουν και οι τουριστικοί επιχειρηματίες, οι οποίοι

φροντίζουν να βγάλουν περισσότερα χρήματα απ’ όσα τους αναλογούν,

αυξάνοντας τις τιμές. Όμως οι περισσότεροι τουρίστες το καταλαβαίνουν και

έτσι δε ξαναεπισκέπτονται όχι μόνο τον ίδιο τόπο αλλά και άλλες περιοχές της

χώρας. Αποτέλεσμα η μείωση τις τουριστικής δραστηριότητας Επίσης, ενώ

δίνονται αρκετά χρήματα από επιδοτήσεις για δημιουργία καταλυμάτων με

άριστες προδιαγραφές για τουρίστες, τα χρήματα τον επιδοτήσεων αυτών είτε δε

φτάνουν ποτέ στα σωστά χέρια είτε όσοι τα παίρνουν τα χρησιμοποιούν προς

όφελός τους.

Για την σωστή οικονομική και ωφέλιμη ανάπτυξη μιας περιοχής από τον

πολιτιστικό τουρισμό θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία και να υπάρξει

αυστηρός έλεγχος όλων όσων σχετίζονται με αυτόν. Μόνο έτσι η οικονομία θα

προσφέρει μακροπρόθεσμα οφέλη και ίσως μόνιμα. Η οικονομική ευημερία και

η κοινωνική ομαλότητα μπορούν να συνδυαστούν άψογα με τον πολιτιστικό

τουρισμό και να συμβάλλουν στην ανάκαμψη μιας περιοχής ή ενός κράτους.

12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η συμβολή του πολιτιστικού τουρισμού στην ανάπτυξη της

Αιτωλοακαρνανίας

Ο νομός Αιτωλοακαρνανίας είναι ένας νομός με σχετικά μικρή

πολιτιστική δραστηριότητα, παρόλο που έχει αρκετά πολιτιστικά αξιοθέατα,

όπως 5 αρχαία θέατρα, και αρκετές εκδηλώσεις σύγχρονου πολιτισμού. Η μικρή

ή και ανύπαρκτη πολιτιστική δραστηριότητα είναι αποτέλεσμα λάθος χειρισμών

και από τοπικούς φορείς αλλά και κρατικούς, καθώς είχε δοθεί, τις

προηγούμενες δεκαετίες από το 1950-2000 προτεραιότητα στην γεωργική

δραστηριότητα. Πλέον μπορούμε να μιλήσουμε για ένα “παρατημένο” νομό σε

πολλούς τομείς. Ωστόσο τρεις είναι οι περιπτώσεις που παρατηρείται κάποια

δράση στο νομό, πέρα από τα τοπικά πανηγύρια στην περίοδο του καλοκαιριού.

Στην πόλη του Μεσολογγίου κάθε χρόνο το Σάββατο του Λαζάρου και

τη Κυριακή των Βαΐων γίνεται αναπαράσταση της Εξόδου του Μεσολογγίου,

ιστορικά το γεγονός έγινε στις 10 προς 11 Απριλίου 1826 και η ηρωική δράση

των Μεσολογγιτών έχει εξυμνηθεί από πολλούς ποιητές και ιστορικούς. Για τις

εκδηλώσεις αυτές κάθε χρόνο συρρέει κόσμος κυρίως από την γύρω περιοχή,

την Πελοπόννησο και από τα νησιά του Ιονίου, αλλά και απόγονοι των ηρώων

απ’ όλο τον κόσμο, που αποδίδουν φόρο τιμής στους ένδοξους προγόνους τους.

Έχει συμβάλλει αποφασιστικά στην οικονομική άνοδο της περιοχής καθώς είναι

ένα μεγάλο ιστορικό γεγονός που λαμβάνει μέρος στον κήπο των Ηρώων, εκεί

που οι πρόγονοί μας θυσιάστηκαν. Τα μαγαζιά της περιοχής και οι κάτοικοι που

ασχολούνται με τον πολιτιστικό τουρισμό φροντίζουν να προσελκύσουν τους

ταξιδιώτες με προσιτές τιμές και έτσι κάθε χρόνο συρρέει μεγάλο πλήθος

κόσμου για ένα διήμερο. Επίσης, η τοπική ηγεσία και οι κάτοικοι της πόλης

φροντίζουν να προστατεύουν τα ιστορικά μνημεία και να διατηρούν το όμορφο

περιβάλλον της πόλης. Όλο αυτό το πολιτιστικό δρώμενο της πόλης ενισχύει

την ανταγωνιστικότητά της με την γύρω περιοχή, και εξαιτίας αυτού του

ιστορικού γεγονότος η πόλη του Μεσολογγίου είναι και πρωτεύουσα του νομού

Αιτωλοακαρνανίας και λαμβάνει μεγάλη προσοχή από την περιφέρεια και το

κράτος. Δηλαδή, παρόλο το μικρό πληθυσμό και την μικρή έκταση της πόλης,

το γεγονός αυτό δίνει μια σημαντική θέση στο Μεσολόγγι. Η οικονομική

κατάσταση της πόλης, αλλά και των περισσότερων κατοίκων είναι σε

13

ικανοποιητικά επίπεδα και γι’ αυτό έχει μια πολύ καλή ρυμοτομία και μια

φυσική ομορφιά.

Ένα άλλο πολιτιστικό γεγονός στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας στο

οποίο συρρέουν τουρίστες είναι οι εκδηλώσεις για τη Ναυμαχία της

Ναυπάκτου. Αναφέρεται στη ναυμαχία που έγινε στο Λέπαντο(η τότε ονομασία

της Ναυπάκτου) το 1571, στις 7 Οκτωβρίου μεταξύ δυτικών δυνάμεων της

εποχής Ισπανούς, Ενετούς και Γενουάτες εναντίον της Οθωμανικής

Αυτοκρατορίας. Κάθε χρόνο γίνεται ο εορτασμός της ναυμαχίας με εορταστικό

εβδομαδιαίο πρόγραμμα3, το οποίο προσαρμόζεται ανάλογα των περιστάσεων.

Πραγματοποιούνται ιστιοπλοϊκοί αγώνες, γίνονται αφιερώματα σε ποίηση και

λογοτεχνία με αποσπάσματα από το ιστορικό γεγονός, πραγματοποιούνται

διαλέξεις από καθηγητές πανεπιστημίου και πολλές άλλες δράσεις. Το γεγονός

αυτό προσελκύει πλήθος επισκεπτών οι οποίοι απολαμβάνουν τις δράσεις αυτές

σε μια πανέμορφη πόλη με πολλά αξιοθέατα όπως το ενετικό λιμάνι στο οποίο

πραγματοποιούνται πολλά δρώμενα, επίσης το ενετικό κάστρο που προσφέρει

μια απίστευτη θέα στον πατραϊκό κόλπο και σε όλη την περιοχή. Όλα τα

μνημεία και τα μουσεία είναι καλοδιατηρημένα και έτοιμα να δεχτούν όλο και

περισσότερους πολιτιστικούς τουρίστες που θα έρθουν για να συμμετέχουν στις

εορταστικές εκδηλώσεις. Η Ναύπακτος χάρη σε όλο αυτό το πολιτιστικό

δρώμενο θεωρείται μια πολύ σημαντική περιοχή στο νομό που εξαιτίας της

ιστορίας της αλλά και της ομορφιάς της. Είναι ένας πολύ ελκυστικός

προορισμός για τουρίστες όχι μόνο κατά την περίοδο του φθινοπώρου για τις

εκδηλώσεις της Ναυμαχίας αλλά και για καλοκαιρινό τουρισμό.

Τέλος, στην πόλη του Αγρινίου πραγματοποιούνται κάποιες εκδηλώσεις

τον Μάιο προς τιμήν του πολιούχου της πόλεως, του Αγίου Χριστοφόρου. Οι

περισσότεροι τουρίστες, πέρα από τους ντόπιους που συρρέουν, έρχονται για

θρησκευτικούς λόγους, καθώς ο άγιος είναι και προστάτης των οδηγών.

Κάποιοι κάνουν τάματα στην παλιά εκκλησία του αγίου, κτισμένη στην περίοδο

της Τουρκοκρατίας, ώστε να μην συμβεί κάτι στους ίδιους ή σε δικούς τους

3 Ο ηλεκτρονικός τύπος της πόλης αναφέρει το πρόγραμμα του 2011:

http://www.nafpaktia.com/localnews/4207/programma-ekdiloseon-naymaxias-2011 Και για το 2012: http://www.nafpaktia.com/localnews/16643/%CE%BD%CE%B1%CF%85%CE%BC%CE%B1%CF%87%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BD%CE%B1%CF%85%CF%80%CE%AC%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%85-2012

14

ανθρώπους ενώ οδηγούν, ενώ πολύ είναι αυτοί που έρχονται να τον

ευχαριστήσουν αφού έχουν επιζήσει από σοβαρά τροχαία ατυχήματα.

Πραγματοποιείται λιτανεία προς τιμήν του αγίου στις 9 Μάη, ενώ υπάρχει και

μια μικρή εμποροπανήγυρις με αναμνηστικά και διάφορα άλλα αντικείμενα. Το

πολιτιστικό δρώμενο λαμβάνει μέρος σε όλη την πόλη, καθώς γίνεται περιφορά

της εικόνας του Αγίου σε κεντρικούς δρόμους. Οι τουρίστες που έρχονται έστω

και για ελάχιστες μέρες τονώνουν για λίγο την οικονομία της περιοχής, η οποία

δυστυχώς δεν έχει κάτι άλλο αξιόλογο να προσφέρει. Κοινωνικά παρατηρείται

μια μεγάλη θρησκευτική προσήλωση από τους ντόπιους κατοίκους καθώς είναι

το μοναδικό γεγονός που συνεχίζει και συμβαίνει τα τελευταία χρόνια παρά την

κρίση. Υπάρχει έτσι και μια μικρή ανταγωνιστικότητα προς τις γύρω περιοχές

που έχουν να προσφέρουν πολλά περισσότερα όσον αφορά τον πολιτιστικό

τουρισμό.

15

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο πολιτιστικός τουρισμός και σε διεθνές επίπεδο αλλά και σε

πανευρωπαϊκό και σε ελληνικό είναι το πιο σημαντικό είδος τουρισμού, καθώς

προσφέρει όχι μόνο στον τουρίστα αλλά και τον τόπο υποδοχής πάρα πολλά. Ο

πολιτιστικός τουρίστας ενισχύει τις γνώσεις του και προάγει το πνεύμα του. Ο

τόπος υποδοχής αναπτύσσεται κυρίως οικονομικά αλλά και κοινωνικά καθώς με

τις σωστές κινήσεις ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να εξελίξει το βιοτικό τους

επίπεδο. Επίσης, τα πολιτιστικά αγαθά, μνημεία, μουσεία, δρώμενα και πολλά

άλλα τυγχάνουν σωστής προστασίας και έτσι διατηρείται η πολιτιστική

κληρονομιά, αλλά και ο σύγχρονος πολιτισμός ενός τόπου.

Μελετώντας τις συνθήκες του πολιτιστικού τουρισμού στο νομό

Αιτωλοακαρνανίας, στις πόλεις του Μεσολογγίου, Ναυπάκτου και Αγρινίου,

μπορούμε να πούμε πως η επαρχία έχει απομονωθεί αρκετά και γι’ αυτό σε

πολιτιστικά θέματα δεν υπάρχουν πολλές δράσεις. Ωστόσο και αυτές οι μικρές

πολιτιστικές εκδηλώσεις δίνουν ένα καλό έναυσμα σε πολλούς που θέλουν να

ξεφύγουν από τις μεγάλες πόλεις, έστω και λίγο, να τις επισκεφτούν και να

μάθουν για τον πολιτισμό και την ιστορία μιας περιοχής.

16

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλία

Goeldner R.Charles, J.R. Brent Ritchie, Tourism, Principles, Practices, Philosophies,

10η έκδοση, John Wiley and Sons Inc. 2006, e-book διαθέσιμο στην ιστοσελίδα

http://books.google.gr/books?id=Vw-9zWKZh-

IC&printsec=frontcover&dq=tourism+principles+practices+philosophies+12th+editio

n&hl=en&sa=X&ei=RvLlUOv1GtHa4QSJ74G4Dw&ved=0CDkQ6AEwAg#v=onep

age&q=tourism%20principles%20practices%20philosophies%2012th%20edition&f=f

alse

Ηγουμενάκης Γ. Νίκος, Τουρισμός και Ανάπτυξη, έκδοση 2000, Interbooks(εισαγωγή

και το κεφάλαιο 1)

Πασχαλίδης Γρ., Οι διαστάσεις των πολιτιστικών φαινομένων, τόμος Α, Εισαγωγή

στον πολιτισμό, κεφάλαιο 5, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα 2002

Παυλογεωργάτος Γ., Κωνστάντογλου Μ., Πολιτιστικός τουρισμός: Η περίπτωση της

Ελλάδας, στο Βερνίκος Ν., Δασκαλοπούλου Σ., Μπαντιμαρούδης Φ., Μπουμπάρης

Ν. και Παπαγεωργίου Δ.(επιμέλεια), Πολιτιστικές βιομηχανίες, Υπηρεσίες και Αγαθά

Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα 2005(σελ 59-84)

Χαμπούρη Ιωαννίδου Αικ., Πολιτιστική Πολιτική και Διοίκηση, Πολιτιστική

Διαχείριση, κεφάλαιο 1, ενότητα 1.1, 1.1.1 Η ανάγκη ύπαρξης στρατηγικής για τη

διαχείριση των πολιτιστικών ιδρυμάτων(σελ. 27-29), Ελληνικό Ανοικτό

Πανεπιστήμιο, Πάτρα 2003

Άρθρα και Εργασίες

Αβδέλη Θεολογία (συγγραφέας) Αειφορία- Οικοτουρισμός Προϋποθέσεις Βιώσιμης

Τουριστικής Ανάπτυξης στην ιστοσελίδα:

http://www.oikologos.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=235&Ite

mid=196

17

Αυγερινού Κολωνία Σοφία, καθηγήτρια Ε.Μ.Π

1. Ευνοϊκοί και περιοριστικοί παράγοντες του σχεδιασμού με όρους αειφορίας.

Τουρισμός και πολιτισμός(14 Ιουνίου 2011)

2. Ο ρόλος του τουρισμού στη διατήρηση και ανάπτυξη των ιστορικών πόλεων

3. Πολιτιστικές διαδρομές: Μια πρόταση για τη μελέτη και την ανάδειξη της

πολύπλευρης πολιτισμικής πραγματικότητας

Ματζουράνη Καλλιόπη, Τζιφάκη Χρυσούλα, καθηγητής Ρίγγας Χρήστος,

Θέμα: Επιπτώσεις-Προοπτικές εξέλιξης του εναλλακτικού τουρισμού στην Ελλάδα

2006, Α.Τ.Ε.Ι Κρήτης, Σ.Δ.Ο. Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων στην ιστοσελίδα:

http://www.samos-

dialogos.gr/c/document_library/get_file?p_l_id=24552&folderId=24568&name=DLF

E-1807.pdf

Μαϊστρου Ελένη Αναπληρώτρια καθηγήτρια Ε.Μ.Π., Τουριστική Ανάπτυξη και

Πολιτιστική ταυτότητα- Ο πολλαπλός ρόλος του Αρχιτέκτονα στην ιστοσελίδα:

http://library.tee.gr/digital/books_notee/book_59509/book_59509_maistrou.pdf

Ποδηματάς Δημήτριος, Ο αειφορικός τουρισμός ως εργαλείο και μέσο οικονομικής

και βιώσιμης ανάπτυξης μιας ορεινής περιοχής. Μελέτη περίπτωσης στο Δήμο

Πλαστήρα, Νομού Καρδίτσας(σελ 7-64), Μεταπτυχιακή εργασία στο Χαροκόπειο

Πανεπιστήμιο , Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και οικολογίας Πρόγραμμα

μεταπτυχιακών σπουδών «Βιώσιμης Ανάπτυξης», Αθήνα 2008 στην ιστοσελίδα:

http://estia.hua.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/677/1/podhmatas.pdf

Φορείς

I.CO.MO.S. στις ιστοσελίδες

http://www.international.icomos.org/victoriafalls2003/ και

http://www.international.icomos.org/charters/tourism_greek.pdf Γενικές Αρχές της

Χάρτας του Πολιτιστικού Τουρισμού

Υ.Πο.Τ στην ιστοσελίδα

http://www.ccp.culture.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=5&Item

id=2&lang=el