ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ Χ. ΚΟΥΛΟΥΜΠΑΡΙΤΣΗ, Δρ., Επίτιμη Σύμβουλος του Π.Ι.---------------------------------------------------------------------------------------

[1]

Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ1. Διαφοροποιημένη Διδασκαλία (ΔΔ): ονομάζουμε τον συνδυασμό απόπαιδαγωγικές αποφάσεις και ενέργειες, οι οποίες στοχεύουν να ανταποκριθούν στιςανάγκες των μαθητών με: (α) ανάλογα προσαρμοσμένες παιδαγωγικέςδραστηριότητες, (β)ευέλικτα σχήματα ομαδοποίησης των μαθητών και, (γ) συνεχήαξιολόγηση / σχέδια βελτίωσης/ αναπροσαρμογές στην παιδαγωγική παρέμβαση.Από τον ορισμό είναι προφανές ότι η ΔΔ είναι παιδοκεντρική προσέγγιση πουαπορρίπτει εκ προοιμίου την αντίληψη περί "μέσου μαθητή".Ο μέσος μαθητής είναι μια σύμβαση, η οποία δεν ανταποκρίνεται στηνπραγματικότητα. Κάθε μαθητής διαφοροποιείται ως προς τις ικανότητες, τις κλίσεις,τις προϋπάρχουσες γνώσεις του, τα κίνητρα για μάθηση και τον ρυθμό και τοντρόπο που μαθαίνει.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΑΝΑΓΚΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΕ:

1. ΑΝΑΛΟΓΑΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

2. ΕΥΕΛΙΞΙΑ ΣΤΗΝΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ

3. ΣΥΝΕΧΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΕΙ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ

ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙΤΗΝ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ

ΤΑΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

ΤΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣΜΑΘΗΣΗΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ, π.χ.-Διαβαθμισμένα μαθήματα-Διαμόρφωση ομάδων-Γωνιές και κέντρα

ενδιαφέροντος

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ π.χ.-Ομαδική εργασία-Τεχνικές ερωτήσεων- Ερευνητική Εργασία-Πολλαπλό εκπαιδευτικό υλικό

Πηγή: Προσαρμογή από Tomlinson, C.A. & Demirsky Allan, S. (2000)


[2]

Ο εκπαιδευτικός, προκειμένου να ανταποκριθεί στην διαφορετικότητα τωνμαθητών του διαφοροποιεί: (α) το περιεχόμενο, (β) τη διαδικασία, δηλαδή τημέθοδο που διαμεσολαβεί το περιεχόμενο στον μαθητή, (γ) την αξιολόγηση. Για νατο πετύχει αυτό, μελετά πώς διαφέρουν μεταξύ τους οι μαθητές ως προς τρειςκυρίως διαστάσεις:

· τις γνώσεις τους, δηλαδή την ακαδημαϊκή τους ετοιμότητα,· τον τρόπο ή τους τρόπους που μαθαίνουν, δηλαδή το μαθησιακό τους στυλ,· τις κλίσεις και τα χαρίσματά τους.

Η υπόθεση που διατυπώνεται από τους θεωρητικούς και οπαδούς τηςδιαφοροποιημένης διδασκαλίας είναι πως, αν η διδασκαλία λάβει υπόψη της τιςανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις των μαθητών, τότε τους παρέχει ίσεςευκαιρίες (opportunities) να αποκτήσουν πρόσβαση σε βασικές γνώσεις καιδεξιότητες και να επιτύχουν ακαδημαϊκά υψηλές επιδόσεις (Velverde κ.ά., 2002, 5-9· Tomlinson & Demirsky Allan, 2000). Φυσικά, αυτή η θεωρητική παραδοχή δενπαραβλέπει ούτε υποτιμά στο ελάχιστο την ανάγκη για αύξηση της κρατικήςχρηματοδότησης στη δημόσια δωρεάν παιδεία.

2. Για να ανταποκριθεί ο εκπαιδευτικός στη διαφορετικότητα κάθε μαθητή,χρησιμοποιεί ποικίλες διδακτικές προσεγγίσεις:

· Για παράδειγμα, για να βοηθήσει τους μαθητές να αποκτήσουν γνώσεις,χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους, όπως:α) οργάνωση της γνώσης με εννοιολογικούς χάρτες, διαγράμματα, πίνακες,περιλήψεις, πλαγιότιτλους,β) αναπαράσταση της γνώσης, με οπτικό, ακουστικό, χειραπτικό υλικό, καιγ) πρόσληψη και εμπέδωση της γνώσης, με τον απαγωγικό τρόπο παρουσίασηςτης νέας γνώσης, ξεκινώντας από ορισμούς εννοιών και κανόνες, ή με τονεπαγωγικό τρόπο παρουσίασης της γνώσης, ξεκινώντας από τα βιώματα και τιςπροϋπάρχουσες γνώσεις των μαθητών. Άλλωστε, η σκέψη διαγράφει μία κυκλικήτροχιά που μπορεί να ξεκινά από την επαγωγή, να συνεχίζει με απαγωγή, μετάπάλι επαγωγή, κ.ο.κ.

3. Για να ανταποκριθεί στα διαφορετικά μαθησιακά στυλ των μαθητών του οεκπαιδευτικός

o συλλέγει πληροφορίες για τον τρόπο ή τους τρόπους που προτιμούν ναεργάζονται και να μαθαίνουν, καιo εναλλάσσει τους τρόπους οργάνωσης της μάθησης από μετωπική, σεεταιρική και μετά σε ομαδική μάθηση ή πάλι μετωπική, κ.ο.κ.

Ακολουθεί ενδεικτικό ατομικό ερωτηματολόγιο για τη συλλογή πληροφοριών,σχετικά με τον τρόπο εργασίας και μελέτης που μπορεί να προτιμούν οι μαθητές.


[3]

Ερωτηματολόγιο Τρόπου Εργασίας και Μελέτης ΜαθητήΠΗΓΗ: Tomlinson, C.A .(2001), How to Differentiate Instruction in Mixed AbilityClassrooms. Alexandria, VA: ASCD, σελ. 70, Προσαρμογή Α.Χ. Κουλουμπαρίτση

ΝΑΙ ΟΧΙ1. Διαβάζω καλύτερα όταν υπάρχει ησυχία.2. Μπορώ να εργάζομαι κι ας έχει θόρυβο.3. Θέλω να εργάζομαι σε τραπέζι.4. Προτιμώ να εργάζομαι σε μια γωνιά με μαξιλάρια.5. Εργάζομαι σκληρά επειδή μ΄ αρέσει.6. Εργάζομαι σκληρά για να ευχαριστήσω τον δάσκαλο / τηδασκάλα μου και τους γονείς μου.7. Όσο δύσκολη κι αν είναι η εργασία που έχω να κάνω, δενσταματάω αν δεν την ολοκληρώσω.8. Μερικές φορές απογοητεύομαι με τις εργασίες που έχω να κάνω,επειδή δεν καταλαβαίνω τι πρέπει να κάνω.9. Δεν πειράζει κι αν δεν καταλαβαίνω τι έχω να κάνω, θα μουδείξει κάποιος συμμαθητής μου.10. Στις εργασίες που μας βάζει ο δάσκαλος / η δασκάλα μου,προτιμώ να έχω σαφείς οδηγίες.11.Μου αρέσει να εργάζομαι μόνος μου / μόνη μου.12.Μου αρέσει να εργάζομαι με κάποιον άλλον μαζί ή σε ομάδα.13. Προτιμώ να έχω απέραντο χρόνο μπροστά μου για τις εργασίεςμου.14. Καλύτερα να έχω συγκεκριμένα χρονικά όρια, για να τελειώσωτη δουλειά μου.15. Μαθαίνω καλύτερα όταν ακούω κάτι.16. Μαθαίνω καλύτερα βλέποντας εικόνες και βίντεο.17. Μαθαίνω καλύτερα διαβάζοντας γραπτά κείμενα.18. Μαθαίνω καλύτερα, όχι ακούγοντας ή βλέποντας, αλλάκάνοντας πράγματα, π.χ. με το να χειρίζομαι αντικείμενα, να κάνωκατασκευές ή πειράματα.


[4]

· Τι δεν είναι Διαφοροποιημένη Διδασκαλία;1. Δεν είναι εξατομικευμένη διδασκαλία. Δεν διαμορφώνεται ειδικό

εκπαιδευτικό υλικό και διδακτικό ρεπερτόριο για κάθε μαθητή. Οιμαθητές ομαδοποιούνται σε μικρές ομάδες των 3-4 ατόμων, ανάλογα μετις κοινές ανάγκες τους, και εργάζονται όπως οι μαθητές σε έναμονοθέσιο σχολείο.

2. Δεν επικρατεί χαοτική κατάσταση στην τάξη, όπου οι μαθητές κάνουνό,τι θέλουν. Αντιθέτως, υπάρχει προ-οργάνωση του χώρου και τουτρόπου εργασίας με σαφείς οδηγίες και με οριοθέτηση τηςσυμπεριφοράς των μαθητών.3. Δεν είναι ευκαιρία για να διαμορφωθούν ομοιογενείς καιομογενοποιημένες ομάδες ισοδύναμων επιδόσεων και ικανοτήτων στησχολική τάξη. Αντιθέτως, οι μαθητές μπορεί να εργάζονται σε κοινούενδιαφέροντος, αλλά μεικτής επίδοσης ομάδες.

Β. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣΣε μια τάξη που εφαρμόζεται η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία:

1. Ο εκπαιδευτικός προβλέπει εκ των προτέρων τις ανάγκες των μαθητών. Δενκαλείται να τις αναγνωρίσει εκ των υστέρων. Για παράδειγμα, έχει λάβει υπόψητου το ερωτηματολόγιο τρόπου εργασίας, έχει διαμορφώσει ανάλογο υλικό καιέχει λάβει αποφάσεις για το πώς θα διαμορφωθούν οι μαθητικές ομάδες.

2. Η διαφοροποίηση αφορά στην ποιότητα, όχι στην ποσότητα τωνπαιδαγωγικών δραστηριοτήτων. Όχι πολλές δραστηριότητες, αλλά κατάλληλαπροσαρμοσμένες.

3. Οι διδακτικές προσεγγίσεις είναι ποικίλες και ανταποκρίνονται στις ανάγκες τωνμαθητών.

4. Οι μαθητές ομαδοποιούνται ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας, τιςγνώσεις τους και τις κλίσεις τους και –κατά περίπτωση- ανάλογα προς τιςεπιθυμίες τους. Μπορεί οι μαθητές να εργασθούν σε ομάδες που στη συνέχειανα αναπροσαρμόζονται και να αλλάζουν. Οι αλλαγές αυτές είναι προϊόνπαιδαγωγικής απόφασης του εκπαιδευτικού και όχι ικανοποίησης κάποιουπρόσκαιρου ή επιπόλαιου αιτήματος.

5. Η αξιολόγηση είναι σύμφυτη της διδασκαλίας, σχεδιάζεται παράλληλα με αυτήκαι συμμετέχει κι ο μαθητής σ΄ αυτή. Αποσκοπεί στην προαγωγή της μάθησης. Ηβαθμολόγηση δεν είναι αυτοσκοπός στη ΔΔ. Το ερώτημα είναι αν έμαθε ομαθητής, όχι τι βαθμό θα πάρει. Τι ακριβώς γνωρίζει και αν μπορεί να εφαρμόσειόσα γνωρίζει στην κατάλληλη περίσταση και με εύστοχο τρόπο.

6. Στη διαφοροποιημένη διδασκαλία μπορούμε να διαφοροποιήσουμε κυρίως ωςπρος: -την ομαδοποίηση των μαθητών, -το εκπαιδευτικό υλικό, -τον χρόνοαπασχόλησης, -τον βαθμό δυσκολίας, -τον ρυθμό εργασίας, κτλ.


[5]

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑΑ΄ ΤΑΞΗ - 1. ΕΝΑΛΛΑΓΗ ΡΟΛΩΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ – 2. ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠ. ΥΛΙΚΟΥ1. ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ όπου ο ένας μαθητής διαβάζει στον άλλον.Αξιολόγηση: Να διαβάσουν με ρυθμό και νόημα.2. ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΣΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: 2Α Εξηγούν το κείμενο

ανάγνωσης στην ομάδα, 2Β Περιγράφουν τα πλοία, 2Γ Ζωγραφίζουν το αγαπημένο καράβιτου θείου Παύλου, 2Δ Ετοιμάζουν ερωτήσεις που θα υποβάλουν στους συμμαθητές τους.


[6]

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ

Α΄ ΤΑΞΗ : 1. Να διαμορφώσετε διαφοροποιημένες δραστηριότητες για τους μαθητέςσας με βάση τις παρακάτω δραστηριότητες του σχολικού βιβλίου;

2. Ποιος είναι ο στόχος αξιολόγησης σε κάθε δραστηριότητα; Διαφοροποιείως προς ποιο κριτήριο;

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Γ΄ ΤΑΞΗ : 1. Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τη διδασκαλία στην παρακάτω διδακτέα

ύλη (Α + Β) ;2. Αν ναι, να λάβετε υπόψη σας ότι η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία είναι πολυ-

αισθητηριακή.

Α.

Β.


[7]

Αξιοποιούμε το μαθησιακό προφίλ των μαθητών για να διαφοροποιήσουμε το περιεχόμενομάθησης, τη διαδικασία και το μαθησιακό αποτέλεσμα. Ακολουθεί παράδειγμα από την Ε΄τάξη.

Ε΄ ΤΑΞΗ1. Πώς μπορείτε να διαφοροποιήσετε την άσκηση του γ΄ τεύχους Γλώσσας , σελ. 18;

2. Στο γ΄ τεύχος Γλώσσας , σελ. 37, υπάρχουν κείμενα που επιχειρηματολογούν για τηθετική συμβολή της τηλεόρασης στη ζωή μας. Στη συνέχεια, άλλα κείμενα πληροφορούνγια τα αρνητικά. Δείξτε τρεις διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορείτε να διδάξετετους μαθητές σας να διατυπώνουν υπέρ και κατά επιχειρήματα.


[8]

Δ΄ ΤΑΞΗ: ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ1. σελ. 140 «Επικοινωνούμε και ενημερωνόμαστε»: Πώς θα οργανώνατε την έρευνα με

βάση τη διαφοροποίηση;

2. Γνωρίζουμε την Ελλάδα: Να προτείνετε τρόπους διαφοροποίησης της διδασκαλίας .

ΕΡΓΑΣΙΑ 1: ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΑ ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

ΣΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΙΔΑΣΚΕΤΕ και σε ενότητα της επιλογής σαςσχεδιάστε διαφοροποιημένη διδασκαλία και ετοιμάστε μια εργασία από 400 μέχρι 800λέξεις που θα αναφέρει τα παρακάτω:

Τάξη:Μάθημα:Στόχο/ους:Τομέα Διαφοροποίησης: Δηλαδή, προσδιορίστε τον τομέα ή τους τομείς που θα γίνει η

διαφοροποίηση της διδασκαλίας. Στους τομείς θα περιλαμβάνεται οπωσδήποτε ηΑξιολόγηση.

Η Διαφοροποίηση της Διδασκαλίας θα γίνει ως προς:Τον τρόπο ομαδοποίησης των μαθητών (προσδιορίστε: μετωπικά – εταιρικά – ομαδικά)Τον τρόπο που μαθαίνουν (προσδιορίστε: ακουστικός- οπτικός- χειραπτικός):Τις δραστηριότητες που θα δώσετε:Την αξιολόγηση: (ο τρόπος που θα αξιολογηθούν οι μαθητές πρέπει να αλλάζει, ανάλογα

με τον στόχο)Ανακεφαλαιωτικός πίνακας στο τέλος ως εξής:

Στόχος Δραστηριότητα Αξιολόγηση


[9]

ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (PROJECT WORK)

Το Σχέδιο Εργασίας (ΣΕ): συνιστά οργανωμένο πλαίσιο έρευνας, το οποίουλοποιούν οι μαθητές σε συνεργασία με συμμαθητές τους, υπό την εποπτεία καιτην εμψύχωση του δασκάλου ή του καθηγητή τους.

Διδακτικές Προσεγγίσεις: Το ΣΕ αξιοποιεί ένα φάσμα ενεργητικών μαθητο-κεντρικών μεθόδων, με κυριότερες τις παρακάτω:

i. Επιλογή και ανάλυση του θέματοςii. Εννοιολογική ανάλυση του θέματος - Εννοιολογικός Χάρτης

iii. Καθοδηγούμενη διερεύνησηiv. Εταιρική και Ομαδική εργασίαv. Διαμορφωτική αξιολόγηση του μαθητή – Φάκελος Εργασιών Μαθητή

Ι. ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ – ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ

Ομαδοποίηση μαθητών

α. με βάση τις φιλίες, για εργασία αισθητικής απόλαυσης και χαλαρών απαιτήσεων,β. με βάση την ακαδημαϊκή τους επίδοση, για ακαδημαϊκά απαιτητικό έργογ. με βάση την ιδιαίτερη κλίση τους.


[10]

Κλίσεις και Ιδιαίτερα Χαρίσματα

Ακολουθεί πίνακας με κλίσεις που χρειάζονται στην ομάδα σας για να εργαστείτε στιςΕρευνητικές Εργασίες. Βάλτε το όνομά σας δίπλα στην κλίση που σας αντιπροσωπεύει.

Κλίσεις Όνομα1.Μου αρέσει να σκέφτομαι πρωτότυπες ιδέες.2.Μπορώ με ευκολία να βρίσκω πηγές, εικόνες, μαρτυρίες …3. Κρατάω καλές σημειώσεις για την ομάδα.4. Διαβάζω γρήγορα.5. Έχω άνεση με τον Η/Υ.6. Έχω άνεση στην παρουσίαση της ομαδικής εργασίας.7. ‘Ο,τι εργασία αναλαμβάνω την διεκπεραιώνω επιτυχώς.8. Βρίσκω τρόπο να μην υπάρχουν καβγάδες στην ομάδα.

Κανόνες στην ομάδα

Γράψτε τρεις βασικούς κανόνες για την ομάδα σας. Αποφασίστε ποιες θα είναι οικυρώσεις από τη μη τήρηση των κανόνων.

Κανόνες Κυρώσεις

ΕΡΓΑΣΙΑ 2: ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣΕπιλέξτε ένα θέμα μελέτης και σχεδιάστε ένα σχέδιο εργασίας. Να αναφέρετε:

-Τάξη:-Θέμα:-Στόχο/ους:-Τρόπο Ομαδοποίησης των Μαθητών: Δηλαδή, πώς θα τους χωρίσετε σε ομάδες-Συμπληρώστε τον Εννοιολογικό Χάρτη (Διάγραμμα):-Συμπληρώστε το δικό σας Δελτίο Ερευνητικής Εργασίας:-Περιγράψτε τις πρωτότυπες δημιουργίες των μαθητών:-Αξιολόγηση:


[11]

ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ

ΔΕΛΤΙΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣΤίτλος θέματος:

Σκοπός έρευνας:

Τι γνωρίζουμεμέχρι τώρα;

Τι θέλουμενα μάθουμε;Τι μαςενδιαφέρεινα μάθουμε;

Πώς θα το μάθουμε;Ποιους θαρωτήσουμε;

Πώς θαπαρουσιά-σουμε τηνέρευνα ;

Ποιος

αναλαμβάνει

ποιο έργο;

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ (ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ):

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Documents

Transcript of ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ