12/8/14, 2:31 AMΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ : Οι αντάρτισσες της Πελοποννήσου

Page 1 of 7http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/storyPlain.do?id=3584172&action=print

ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣΜΑΖΙ"

Κυριακή 15 Οχτώβρη 2006 Σελίδα 11

ΙΣΤΟΡΙΑ

Μ'

Τραγουδάµε και πολεµάµε για το δίκιο τουλαού για µια Ελλάδα ελεύθερη

Πορεία για να πιάσουν θέσεις µάχης...

Οι αντάρτισσες της Πελοποννήσου

Οπου βρεθώ κι όπου σταθώ/θυµάµαι τις µορφές σας.

να περπατάν αγέρωχα/ σελόγγους και κορφές/

άντρες, γυναίκες και παιδιά/ µετις φτωχές στολές σας/

για µάχες πάντα έτοιµοι/ αλλάκαι για γιορτές.

(Γιώργης Μαντάς)

αυτό το ποίηµα τελείωσε τοαφιέρωµα για τα

εξηντάχρονα του ΔηµοκρατικούΣτρατού που οργάνωσε η ΠΕΑΦΕµαζί µε την ΠOAO στα πλαίσια τουΦεστιβάλ της ΚΝΕ. Εδώ, απέναντι σ'ένα πυκνότατο ακροατήριο όλωντων ηλικιών, ζωντάνεψε η ιστορίατου τόπου µας - από την εισβολή των Ιταλών µέχρι και το 1949 - µια ιστορία που οικρατούντες θέλουν να αγνοούν οι νέοι. Εδώ µια σύνθεση κειµένων, ποίησης καιτραγουδιών του αντάρτικου, συλλογική δουλιά του ΔΣ της ΠΕΑΦΕ. Εδώ η χορωδία, µεεπικεφαλής τον Διονύση Χρηστακόπουλο και την Ρένα. Εδώ ο Κώστας Λάβαρης µε τοακορντεόν του να τραγουδά µαζί µε τα αγόρια και τα κορίτσια της ΚΝΕ. Παρόντα όλα ταµέλη του ΔΣ της ΠΕΑΦΕ µε προεξάρχουσες τις δύο παρουσιάστριες Ελένη Μωραΐτουπρόεδρο και Φρόσω Κοττορου, αντιπρόεδρο της Οργάνωσης. Αγωνίστριες και οι δύο τουΔηµοκρατικού Στρατού, έκαναν ιδιαίτερη µνεία στις νεαρές αντάρτισσες, που«ζωντάνεψαν» στα σλάιντς που προβλήθηκαν...

«Ολόκληρος ο Μοριάς, είπαν, γίνεται ένα τεράστιο Μεσολόγγι από ελεύθερουςπολιορκηµένους που δεν έχουν "Εξοδο"».

Πραγµατικά, αν όλες οι Ελληνίδεςαντάρτισσες που πίστευαν στοναγώνα έδειξαν απαράµιλλο ηρωισµό,οι µαχήτριες της Πελοποννήσουαντιµετώπισαν τις πιο σκληρέςσυνθήκες, σε µια περιοχή πουµαρτύρησε: Χωρίς δρόµους φυγήςκαι διεξόδου, χωρίς εφοδιασµό,χωρίς νοσοκοµεία, βασισµένεςσχεδόν µόνο στις δικές τουςδυνάµεις, οι αγωνίστριες τηςΠελοποννήσου είδαν συχνά τιςοικογένειές τους να σφαγιάζονται...

Γι' αυτές τις κοπέλες πουµαρτύρησαν, για τις ηρωικέςλεβέντισσες της Πελοποννήσου µάςέδωσαν στοιχεία ο Γιώργης Μαντάς,ο συναγωνιστής τους και η ΓιάνναΤρικαλινού, µαχήτρια του ΔΣΕ τότε.

Η ίδια είχε ετοιµάσει το υλικό που της είχε ζητήσει ο αξέχαστος Αλέκος Παπαγεωργίου γιατο βιβλίο που ετοίµαζε και αφορούσε το κίνηµα στο Μοριά. Δυστυχώς, έφυγε από τη ζωήχωρίς να προλάβει να το ολοκληρώσει...

Δυο 16χρονες...

12/8/14, 2:31 AMΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ : Οι αντάρτισσες της Πελοποννήσου

Page 2 of 7http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/storyPlain.do?id=3584172&action=print

Μεταφορά στα µετόπισθεν της µάχης για ναπαράσχουν τις πρώτες βοήθειες σε µαχητή του

ΔΣΕ

Κάποιες από τις πιο ηρωικές µορφές των ανταρτισσών της Πελοποννήσου γνώρισε οΓιώργης Μαντάς, ΓΓ σήµερα της ΠΕΑΦΕ, εικοσάχρονος τότε συναγωνιστής τους και έγραψεγι' αυτές, όχι µόνο βιογραφικά σηµειώµατα αλλά και συγκινητικότατους στίχους: «Εγραψα,λέει ο ίδιος, µόνο για γυναίκες αγωνίστριες, όχι γιατί τέτοια ηρωικά κατορθώµατα δενέγιναν και από άντρες, το αντίθετο µάλιστα, αλλά γιατί οι γυναίκες αγωνίστριες σ' αυτό τοντιτάνιο αγώνα έδρασαν σε πολύ δυσκολότερες συνθήκες».

Σ' αυτό το σηµείωµα θααναφερθούµε στις µαρτυρίες του γιαδυο πολύ νεαρές αντάρτισσες,µαθήτριες Γυµνασίου, την ΣοφίαΜαντζουράνη και την Καίτη Κόλλια,που όταν προσχώρησαν στον ΔΣΕήταν µόλις 16 χρόνων.

Ο Γιώργης Μαντάς θυµάται:

«Στις αρχές του Σεπτέµβρη του1948 ένα τµήµα του ΔηµοκρατικούΣτρατού µε έδρα τον Πάρνωνα,επιστρέφοντας από µια αποστολή,στάθµευσε για λίγο στο χωριόΑστρος Κυνουρίας. Αµέσωςπαρουσιάστηκαν και ζήτησαν απότους αντάρτες να τις πάρουν µαζίτους, δυο νεαρές µαθήτριες του Γυµνασίου. Ηταν η Σοφία Μαντζουράνη και η ΚαίτηΚόλλια. Η ηλικία τους ήταν 16 - 17 χρόνων. Την απόφαση για να βγουν στο βουνό, τηνείχαν πάρει από καιρό και περίµεναν την ευκαιρία για να την πραγµατοποιήσουν.

Τις έφεραν και τις δύο στα έµπεδα, όπου βρισκόµουνα κι εγώ, που είχα καταταγεί ένανµήνα νωρίτερα, στις αρχές Αυγούστου του 1948. Ηταν δυο πολύ όµορφες κοπέλες, λεπτέςκαι (ιδιαίτερα η Σοφία) φαίνονταν για εύθραυστες. Ολοι αναρωτηθήκαµε πώς θαµπορέσουν να προσαρµοστούν στη σκληρή ζωή του αντάρτικου, αλλά αυτές µαςδιασκέδασαν τους φόβους µας. Τα δυο κορίτσια, εγκλιµατίστηκαν πολύ γρήγορα και έγινανένα µε τους άλλους αντάρτες.

Επειδή το όνοµα Μαντζουράνη είναι ένα πολύ συνηθισµένο όνοµα στο χωριό µου,πλησίασα και γνωρίστηκα µε τη Σοφία. Από τη συζήτηση που κάναµε αποδείχτηκε πωςήµασταν µακρινοί συγγενείς και πως η Σοφία εκτός από όµορφη, ήταν πνευµατώδης καιδιαβασµένη, µε πολύ χιούµορ.

Στη συνέχεια εντάχτηκαν και οι δύο σε λόχους.Η Καίτη που ήταν πιο γεροδεµένη, πήρε όπλοκαι έγινε ακροβολιστής. Η Σοφία, σαν πιοεύθραυστη, ορίστηκε νοσοκόµα στη διοίκησητου λόχου. Στις 11 του Οκτώβρη (ένα µήναπερίπου αφότου κατατάγηκε) η Σοφία πήρεµέρος στην πρώτη και τελευταία µάχη πουέδωσε στο αντάρτικο! Ηταν µια µάχη κατά δυοµοιρών ΛΟΚ που αιφνιδιαστικά είχανεγκατασταθεί στα υψώµατα Στραβοράχη -Αγιαννάκης, που βρίσκονται στον βόρειο -κεντρικό Πάρνωνα. Στην επίθεση που έγινεπρωινές ώρες, πήρε µέρος και η Σοφία καιτραυµατίστηκε από σφαίρα στα πόδια, αλλά όχιπολύ σοβαρά. Επεσε και καλύφθηκε πίσω απόένα έλατο, µα άπειρη καθώς ήταν από τουςπόνους φώναξε και έτσι πρόδωσε τη θέση τηςστους αντίπαλους. Ετσι αυτοί την επισήµανανκαι µόλις προσπάθησε να κινηθεί προς τα πίσω,στο απυρόβλητο, οι λοκατζήδες µε επανωτέςριπές τη σκότωσαν»...

...Για τη Σοφία ήτανε, η πρώτη της η µάχη,/που δυστυχώς, ήταν γραφτό, να 'ναι κι ητελευταία/ ριπή από αυτόµατο, της σύντριψε

την πλάτη/ κι η τελευταία της κραυγή, ξέσκισε τον αέρα.

12/8/14, 2:31 AMΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ : Οι αντάρτισσες της Πελοποννήσου

Page 3 of 7http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/storyPlain.do?id=3584172&action=print

Εντεκα Οχτώβρη ήτανε, του σαρανταοχτώ/ που τ' άλικο το αίµα της, επότισε τη λευτεριά/όλοι µας αβουρκώσαµε, σαν µάθαµε για το κακό/ στον Πάρνωνα τη θάψαµε και αγναντεύειτον βοριά...

...«Ο θάνατος της Σοφίας, µας συγκλόνισε όλους. Ο Κώστας Απαλοδήµας (σκοτώθηκε το1949) διοικητής τότε της Πολιτοφυλακής, της έγραψε ένα ωραίο ποίηµα από το οποίοθυµάµαι µόνο τον τίτλο: "Στην πρώτη αντάρτισσα που έπεσε στη µάχη".

Η Καίτη Κόλλια, συνέχισε τον αγώνα και ήταν µια άξια αγωνίστρια, πολύ αγαπητή στουςσυναγωνιστές της αντάρτες. Οταν το αντάρτικο ηττήθηκε, πιάστηκε και η Καίτη στα µέσαΜαρτίου του 1949 και την κλείσανε στο στρατόπεδο της Τρίπολης. Οι αντιδραστικοίπαράγοντες του Αστρους, µε τη βοήθεια κάποιων βρωµερών χαφιέδων (πρώην ανταρτών)βοήθησαν το Στρατοδικείο Τριπόλεως, που την καταδίκασε σε θάνατο.

Στη δίκη η Καίτη στάθηκε αληθινό παλικάρι,δεν κλάφτηκε, υπερασπίστηκε το ΔηµοκρατικόΣτρατό και ανέτρεψε το κατηγορητήριο. Οµωςη θανατική καταδίκη της είχε παρθεί από πριν,κάτι που η Καίτη το γνώριζε:

Ηξερε ότι σύντοµα θα εκτελούσαν την ποινή/δανείστηκε και φόρεσε ολοκόκκινο φουστάνι,/κι έσυρε πρώτη το χορό, µες στη µεγάλη τησκηνή/ λέγοντας πως είν' έτοιµη, τώρα, για ναπεθάνει!

Την Καίτη την εκτέλεσαν, µια µέρα τουΜαγιού,/ χαράµατα, για να µην δει, τον Ηλιοπ' ανατέλλει,/ οι σφαίρες σκίσαν την καρδιά τ'όµορφου κοριτσιού/ που τη ζωή της έκανεδώρο στην Οικουµένη...

Ηταν 17 χρόνων»...

"Στους δρόµους θα κριθεί το δίκιο...

Στους δρόµους, στους δρόµους και πάντα µαζίσας..."

(Από τον Υµνο της Εθνικής Αλληλεγγύης)»

«Η συµµετοχή της γυναίκας στο ΔΣΕ ήτανεπιτακτική εθνική ανάγκη, γράφει η ΓιάνναΤρικαλινού, µπροστά στον έσχατο κίνδυνο που αντιµετώπιζε η πατρίδα µας από τηνκαινούρια ιµπεριαλιστική επιδροµή.

Τον πρώτο καιρό η συµµετοχή των γυναικών αποτελούνταν από καταδιωκόµενες, οι οποίεςγια να αποφύγουν την άγρια τροµοκρατία, τις συλλήψεις και τους βιασµούςκατέφυγαν εθελοντικά στο ΔΣΕ. Στην πορεία χρησιµοποιήθηκε και η µορφή τηςαναγκαστικής στράτευσης, όταν αυτή έγινε αναπόφευκτη.

Ο αγώνας ήταν τραχύς και δύσκολος, ιδιαίτερα για τις γυναίκες, που λόγω της φύσης τουςαντιµετώπιζαν και ιδιαίτερα προβλήµατα. Πολύωρες πορείες από βουνά και χαράδρες,πέρασµα σε ποτάµια το καταχείµωνο, και αυτά χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισµό σε ρούχακαι παπούτσια. Αν σε όλη την Ελλάδα ήταν πολύ δύσκολος ο αγώνας για τις γυναίκες, στηνΠελοπόννησο ήταν πολύ πιο αφόρητος. Διαβάζοντας τα βιβλία που γράφτηκαν για το ΔΣΕτης Πελοποννήσου φαίνεται καθαρά η διαφορά για µας, που ήµασταν στην υπόλοιπηΕλλάδα. Η Πελοπόννησος αποµονωµένη και χωρίς τον ανάλογο εφοδιασµόπολεµούσε µε τις δικές της σχεδόν δυνάµεις, µε ό,τι µπορούσε και κατακτούσε απότον αντίπαλο. Αν στην υπόλοιπη Ελλάδα το ποσοστό συµµετοχής των γυναικών στοΔΣΕ έφτασε το 25% - 30% στην Πελοπόννησο αποτελούσε το 7% µόνο. Στηνπλειοψηφία τους ήταν εθελόντριες, αγωνίστριες της Εθνικής Αντίστασης, που κατέφυγανστο βουνό για να γλιτώσουν από την εξόντωση».

Η «κόκκινη δασκάλα»

«...Ο τραχύς και δύσκολος αγώναςφαινόταν ακόµη και στιςπροσπάθειες που καταβάλλονταναπό τις συµµορίες να στρέψουναδελφό ενάντια σε αδελφό, το γιο

12/8/14, 2:31 AMΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ : Οι αντάρτισσες της Πελοποννήσου

Page 4 of 7http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/storyPlain.do?id=3584172&action=print

Εκπαίδευση στη ρίψη όλµων

ενάντια στη µάνα. Συγκλονιστική ηπερίπτωση που καταγράφεται στοβιβλίο του Γιάννη Λέφα, µε τίτλο "ΟΔΣΕ Πελοποννήσου" της ΒασιλικήςΘεοχαράκου από τον ΑλαήµπεηΚροκεών που δολοφονήθηκε από τογιο της Αρη, παρά την παράκλησητης µάνας "Μην κάνεις παιδί µουαυτό το αµάρτηµα"... Και επειδήδίσταζε ο γιος να πατήσει τησκανδάλη του όπλου, του πάτησε τοχέρι ένας από τους άντρες τουσυµµορίτη Παυλάκου και έφυγε ησφαίρα προς τη µάνα»...

Πολλά τα παραδείγµατα γυναικώνηρωίδων της Πελοποννήσου. Για την ηρωική µορφή της Αθηνάς Μπενέκου πολλά έχουνγραφεί, αυτό όµως δεν εξαντλεί την περίπτωσή της, επισηµαίνει η Γιάννα Τρικαλινού, πουπαραµένει στην ιστορία και αποτελεί παράδειγµα για τις µελλοντικές γενιές. Η Αθηνά, η«Κόκκινη Δασκάλα» ήταν η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε στην Πελοπόννησο,στις 8 Δεκέµβρη 1947. Διαβάζοντας τα όσα αναφέρονται στο βιβλίο «Νεκρή Μεραρχία»του Παπακωνσταντίνου και στο βιβλίο «Ο Δηµοκρατικός Στρατός Πελοποννήσου» τουΓιάννη Λέφα, νιώθεις δέος µα και µεγάλη συγκίνηση για την αγωνίστρια, που ήξερε γιατίπάλευε και στάθηκε ολόρθη µπροστά στους εκτελεστές της.

Κόρη του παπα-Χριστόφορου από τοχωριό Ζούπαινα (Αγιοι Ανάργυροι)Λακωνίας µεγάλωσε σε περιβάλλονδηµοκρατικό, µορφώθηκε, έγινεδασκάλα, έµαθε γλώσσες - εγγλέζικακαι γαλλικά - µόνη της. Στα χρόνιατης κατοχής συµµετείχε στην ΕθνικήΑντίσταση, αναδείχτηκε σε στέλεχοςτου ΚΚΕ, µε τη δράση της δίκαιαονοµάστηκε λεβεντογυναίκα τουΜοριά. Εκτελούσε επικίνδυνεςαποστολές στο ΔΣΕ, παράνοµαέµπαινε στις πόλεις, όπως αυτή τηςΤρίπολης, όπου και πιάστηκε.

Η αντίδραση προσπάθησε να τηνπαρουσιάσει σαν ανήθικη, σανγυναίκα που συµµετείχε σε εκτελέσεις. Οσοι όµως τη γνώρισαν και αγωνίστηκαν µαζί τηςµιλάνε για µια αγωνίστρια µε ήθος, σεµνή και µαχητική, πιστή στα ιδανικά στα οποίαπίστευε. Η ηρωική της στάση στο στρατοδικείο που την καταδίκασε σε θάνατο έξι φορές,δείχνει τη µορφή της αγωνίστριας, τη γυναίκα που δε λύγισε ούτε µπροστά στο θάνατο.Ψύχραιµη και ατσαλωµένη, σαν ιδεολόγος κοµµουνίστρια είπε, µεταξύ άλλων, στουςδικαστές της: «Η τροµοκρατία που σήµερα γίνεται σε πανελλαδική κλίµακα και ιδιαίτεραστη Λακωνία µε ανάγκασε για λόγους ατοµικής προφύλαξης να πάρω τα βουνά. Βλέπωγύρω µου βλέµµατα µίσους και αντιπάθειας και καταλαβαίνω πως βρίσκοµαι σε εχθρικόπεριβάλλον. Τούτο όµως δε µε νοιάζει καθόλου, γιατί ξεπλήρωσα το χρέος µου σαναντάρτισσα και είµαι έτοιµη να δεχτώ όποια τιµωρία µου βάλετε...». Ζήτησε να µηντιµωρηθούν οι συγκρατούµενές της Ελένη Δασκαλοπούλου και οι άλλες δυο που στο σπίτιτους πιάστηκε, αναλαµβάνοντας την ευθύνη η ίδια. Τελειώνοντας την απολογία τηςσυµπλήρωσε: «Δεν πρόκειται να µετανοήσω γιατί δε βλέπω να έκανα κανένα έγκληµα. Οσογια κείνους, που κρατούν τον αγώνα του λαού στο βουνό, σας λέγω ότι ξεπληρώνουν τοχρέος τους και δεν είναι "συµµορίται" όπως τους λέτε. Τίποτα άλλο, ας µε οδηγήσετε στοαπόσπασµα».

«Η απολογία της είχε δηµοσιευτεί στην εφηµερίδα "Αλήθεια". Εκτός από όσαδηµοσιεύτηκαν, από προσωπικές µαρτυρίες αναφέρεται πως η Αθηνά µίλησε ακόµη γιατους αγώνες των λαών για ισότητα, και δικαιοσύνη, για την Εθνική Αντίσταση και το ρόλοτων Αµερικανών, για το ΚΚΕ και τον αγώνα του ΔΣΕ.

Στο κελί των µελλοθάνατων όπου κρατούνταν έγραψε µε µολύβι:

"Κι αν σε ρωτήσει η µάνα µου / και πούνε η θυγατέρα µου / κάθεται σε όµορφη πλαγιά /και τραγουδάει τη λευτεριά"...

Παρά το ότι οι γυναίκες δεν είχαν στρατιωτική εκπαίδευση και την ίδια φυσική αντοχή µε

12/8/14, 2:31 AMΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ : Οι αντάρτισσες της Πελοποννήσου

Page 5 of 7http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/storyPlain.do?id=3584172&action=print

τους άντρες, έγραψαν µε τη δράση τους ηρωικές σελίδες, αναδείχτηκαν σε πολιτικούςεπιτρόπους τάγµατος, σε διοικητές διµοιρίας σε καπετάνισσες όπως τις ονόµασαν, µεταξύτων οποίων ήταν η Αργυρώ Σταυροπούλου, η Σταθούλα Κατσιδήµα, η Παρασκευή Πρεκεζέ,η Πίτσα Παπαµιχαήλ, η Ασπασία Δασκαλοπούλου, η Χρυσούλα Κουτιβά, η Κλειώ Δηλεβοριάκαι δεκάδες άλλες.

Η «καπετάνισσα»Χαρακτηριστική η περίπτωση της Αργυρώς Σταυροπούλου, της «καπετάνισσας» όπως τηνονόµασαν. Η ηρωική της δράση είναι λιγότερο γνωστή, όµως δεν υπολείπεται της µορφήςτης Μπενέκου.

Γεννηµένη το 1926 στο Βασαρά Λακωνίας, µε γνώσεις µόνο του Δηµοτικού, έδειξεδιοικητικές ικανότητες, αναδείχτηκε σε διοικητή γυναικείας ένοπλης οµάδας, συµµετείχε σεαρκετές µάχες, πολέµησε µε απαράµιλλο ηρωισµό.

Στο βιβλίο του Γιάννη Λέφα "Ο ΔΣΕ Πελοποννήσου" µεταξύ άλλων αναφέρεται: "Η Αργυρώόντας µια αντρογυναίκα, καλή αγωνίστρια, προσωπικότητα µε κύρος και ηθικό βάρος,έλαβε µέρος σε πολλές µάχες του Πάρνωνα, όπου αναδείχτηκε σε µια από τις καλύτερεςµαχήτριες του ΔΣΕ µε διοικητικές ικανότητες και ηγετικά προσόντα. Εφτασε στο βαθµόυπολοχαγού.

Δικαιολογηµένα συνεπώς χαρακτηρίζεται η Αργυρώ καπετάνισσα. Πιο πολλά για τη δράσητης αναφέρονται στο δελτίο της ΠΕΕΠΠ αριθµ. φύλλου III, στο γραπτό του ΓιώργουΡούσσου - µέλους του ΔΣ του Κέντρου Μελέτης Ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης (ΚΜΙΕΑ):"Η Αργυρώ, ΕΠΟΝίτισσα στην κατοχή, αναδείχτηκε σε στέλεχος στην περιοχή, έγινεδιαφωτίστρια των ιδανικών του αγώνα ενάντια στον καταχτητή. Στην κατοχή έγινε µέλοςτου ΚΚΕ. Σαν αγωνίστρια και κοµµουνίστρια δεν µπορούσε να µείνει έξω από το όργιοτροµοκρατίας που ξέσπασε µεταπολεµικά, η οποία δεν άφησε έξω και την Αργυρώ.Απειλούνταν από τις ορδές της χιτοσυµµορίας του Κατσαρέα στην περιοχή. Για να γλιτώσειαπό το βούρδουλα και τους εξευτελισµούς, από το µαχαίρι των τροµοκρατών και µετά τησύλληψη το Μάη του 1946 του αδελφού της Ανάργυρου βγήκε στο βουνό και εντάχτηκεστις γραµµές του ΔΣΕ. Τον Αύγουστο 1947 εκτέλεσαν τον πατέρα της ΔηµήτριοΣταυρόπουλο, αφού τον πέρασαν από έκτακτο στρατοδικείο.

Στο ΔΣΕ η Αργυρώ σαν διοικητής ένοπλης οµάδας και µετά σαν µέλος του ΛόχουΑσφαλείας της III Μεραρχίας αγωνίστηκε µε πίστη και αφοσίωση, µε ξεχωριστή ηρωισµό.Παρά τη µεγάλη θλίψη της από την εκτέλεση του πατέρα της και τον σκοτωµό τουαρραβωνιαστικού και συντρόφου της Μήτσου Βάκου, η Αργυρώ δε λύγισε. Οπλίστηκε µεθέληση και πίστη για να εκδικηθεί το θάνατό τους, να παλέψει για λευτεριά της πατρίδαςτης. Σκοτώθηκε τον Απρίλη 1949 µαζί µε την Παρασκευή Λεβεντάκη από την ΑράχωβαΣπάρτης.

Συγκλονιστικό το βιβλίο της Δήµητρας Πέτρουλα µε τίτλο «Πού είναι η µάνα σουµωρή;»Γράφει αναφερόµενη σ' αυτό η Γιάννα Τρικαλινού:

«Μετά τη σύλληψή τους από τους ληστοσυµµορίτες και τα βασανιστήρια στα οποίαυποβλήθηκαν εξοντώθηκαν επτά άτοµα της οικογενείας Πέτρουλα. Ανάµεσά τους τρίακορίτσια 17, 14 και 12 χρόνων. Αλήθεια, αναρωτιέται κανείς, κινδύνευε η πατρίδα από τακοριτσόπουλα; Οι εγκληµατίες έφτασαν στο σηµείο να απειλήσουν το γιατρό µε δολοφονίααν πρόσφερε βοήθεια στο τραυµατισµένο 12χρονο κορίτσι, την Καλλιόπη, το οποίο πέθανεαπό γάγγραινα αφού δεν του παρασχέθηκε καµιά βοήθεια.

Η Δήµητρα - που τότε ήταν τεσσάρων χρόνων - γλίτωσε γιατί βρέθηκε µπλεγµένη ανάµεσαστα πτώµατα των εκτελεσµένων και επί δυο µερόνυχτα βύζαινε το άταφο κουφάρι τηςµάνας της. Αυτοί ήταν "υπερασπιστές της Ελευθερίας της πατρίδας" - αδίσταχτοιεγκληµατίες, που σκότωναν γυναικόπαιδα γιατί έτυχε να ανήκουν σε δηµοκρατικέςοικογένειες. Αµέτρητα τα εγκλήµατα που διέπραξαν σε βάρος του λαού της Πελοποννήσου.Ανθρώπινη πένα νιώθει ανήµπορη να τα καταγράψει. Βασάνισαν τη χαροκαµένη µάναΠαναγιώτα Λαβατσή, 75 χρόνων, γιατί έβγαλε σπαρακτικές φωνές µπροστά στο σκοτωµένοπαιδί της. Αφού τη βασάνισαν απάνθρωπα τους είπε: "Και τώρα τι τη θέλω τη ζωή;". Μετάαπό τα λόγια αυτά της έδωσαν τη χαριστική βολή...».

Χιλιάδες την αγάπησαν...Ανάµεσα στις πολλές περιπτώσεις που αναφέρει στο βιβλίο του ο Γιάννης Λέφας είναι καιτης Κλειώς Δεληβοριά: Γεννήθηκε στην Τρίπολη το 1911. Καταγόταν από οικογένεια τωνΛαγγαδίων, η οποία είχε αναδείξει αρκετούς πολιτικούς παράγοντες. Ηταν τελειόφοιτη τηςΕµπορικής Σχολής Τρίπολης, ήξερε γαλλικά και αγγλικά. Στον ελληνοϊταλικό πόλεµο ήτανεθελόντρια νοσοκόµα στο νοσοκοµείο Μεσολογγίου, στην κατοχή έγινε µέλος του ΕΑΜ καιστη συνέχεια του ΚΚΕ. Πήρε µέρος σε αρκετές επικίνδυνες αποστολές.

12/8/14, 2:31 AMΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ : Οι αντάρτισσες της Πελοποννήσου

Page 6 of 7http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/storyPlain.do?id=3584172&action=print

Το αγωνιστικό της ήθος, η πίστη της στα πανανθρώπινα ιδανικά, η ηθική της ακεραιότητακαι η πνευµατική της κατάρτιση την ανέδειξαν στο αξίωµα της υπεύθυνης της ΕθνικήςΑλληλεγγύης του Νοµού Αρκαδίας. Για την ηρωική πραγµατικά δράση της και την επιρροήτης στην περιοχή µπήκε στο στόχαστρο των παρακρατικών, οι οποίοι έκαναν συχνέςεπιδροµές στο σπίτι της. Το 1943 επειδή η ζωή της απειλούνταν βγήκε στο βουνό. ΣτονΕΛΑΣ έµαθε να κρατάει γερά το όπλο, να πολεµάει δίπλα στους άντρες που πολλές φορέςτους έδινε θάρρος µε το παράδειγµά της. Οπως ήταν φυσικό, η Κλειώ µπήκε στοστόχαστρο και στη µεταβαρκιζιανή περίοδο. Τις νύχτες έκαναν οι παρακρατικοί επιδροµέςστο σπίτι της και όταν δεν την έβρισκαν κατέστρεφαν µε µανία προγονικά της ιεράκειµήλια, µαζί και το ηµερολόγιό της που είχε αρχίσει να γράφει. Σε µια τέτοια επιδροµήτην έπιασαν και έµεινε για ένα εξάµηνο φυλακισµένη στις φυλακές της Τρίπολης. Μετά τηναποφυλάκισή της, όπως ήταν φυσικό, συνέχισε τη δράση της. Το Φλεβάρη 1946δολοφονήθηκε από έναν δήθεν καθυστερηµένο στο δρόµο προς τους Ταξιάρχες τηςΤρίπολης, ενώ πήγαινε να βοηθήσει µια πολύ φτωχή οικογένεια. Είναι ευνόητο πως πίσωαπό τη δολοφονία της βρίσκονταν οι παρακρατικοί τύπου Μαγγανά, Κατσαρέα, Παυλάκουκαι άλλων µε φασιστική ιδεολογία.

Η Κλειώ δοσµένη ολόψυχα στην πάλη και χωρίς να έχει δηµιουργήσει δική της οικογένεια,έδωσε τη ζωή της στον αγώνα για τη λευτεριά και το δίκιο. Παρά την αφάνταστητροµοκρατία στην περιοχή, στην κηδεία της ηρωίδας πήραν µέρος γύρω στις 5.000 άτοµα.Την κήδεψαν ψάλλοντας γονατιστοί το «Επέσατε θύµατα εσείς αδελφοί»... Ετσι τίµησε ολαός µια από τις θυγατέρες του.

Στο περιοδικό «Εθνική Αντίσταση» τεύχος 123 αναφέρεται µια χαρακτηριστική περίπτωσηηρωίδας στην Πελοπόννησο: Η Νίνα Παπαφάγου γεννήθηκε το 1926 στη ΣκάλαΛακωνίας. Προερχόταν από οικογένεια αγωνιστών µε θύµατα στον αγώνα. Τον πατέρα τηςΚώστα Παπαφάγο, κτηµατία, εκτελεσµένο από τους χίτες το Νοέµβρη 1946. Δυο αδελφούςτης, τον Πέτρο και τον Αντώνη σκοτωµένους στο ΔΣΕ. Η Νίνα, ΕΠΟΝίτισσα στην κατοχή,σεµνή, ευγενική, περήφανη και γλυκοµίλητη αποτελούσε υπόδειγµα ήθους καιαξιοπρέπειας. Οντας µέλος της γυναικείας ανταρτοοµάδας µε υπεύθυνη την ηρωίδα ΑθηνάΜπενέκου και αργότερα υπεύθυνη γυναικών του 2ου Τάγµατος συµµετείχε σε πολλέςµάχες το 1947, 1948 και 1949 όπου έδειξε απαράµιλλη ανδρεία. Σκοτώθηκε στη φονικήµάχη στο Δρακοβούνι της Γορτυνίας στις 15/3/1949. Η Νίνα Παπαφάγου έπεσε στα 23χρόνια της, προσφέροντας τα νιάτα της στο βωµό των µεγάλων ιδανικών. Ηταν µια από τιςηρωικές µορφές της ιστορίας της κωµόπολης από την οποία καταγόταν.

Στο ίδιο τεύχος του περιοδικού, το γραπτό του Δρ Φιλολογίας Γιάννη Λέφα που αποτελείµια απάντηση στην αντικοµµουνιστική «Ελένη» του αµερικανόπνευστουΓκατζογιάννη, αναφέρει είκοσι περιπτώσεις µανάδων που δολοφονήθηκαν από τουςπαρακρατικούς στην Πελοπόννησο. Ανάµεσά τους την Σταυρούλα Λαγουσάκου, µεπέντε παιδιά, την Μαριγούλα Πετραλά µε τα δυο παιδιά της, την Βασίλω, χήρα Παν.Θεοφιλογιαννάκου, µάνα πέντε παιδιών, την Παναγιώτα Πανούση µαζί µε την κόρη τηςΕλένη 24 χρόνων, την Δήµητρα Δαµιανού µε τρία παιδιά, τη Χρυσούλα Γουλαρά µετέσσερα παιδιά, την Ευθυµία Μούτη, µάνα πέντε παιδιών, την Κρυστάλλω, χήρα Ιωαν.Αντωνάκου µε έξι παιδιά, την Σταθούλα Ξυδέα µε τα δυο παιδιά της έντεκα και οκτώχρόνων...

Τις έτρεµαν, ακόµα και νεκρές...Ατελείωτος ο κατάλογος για την Πελοπόννησο και ολόκληρη τη χώρα. Τηναντικοµµουνιστική «Ελένη» την πρόβαλαν για να καλύψουν τα αµέτρητα δικά τουςεγκλήµατα, τα πρωτοφανή για τη µαζικότητά τους και την αγριότητά τους, επισηµαίνει ηΓιάννα Τρικαλινού.

«Μιλώντας για τις ηρωικές µορφές από τις πολλές αιµατοβαµµένες της Πελοποννήσου δενµπορούµε να µην αναφερθούµε στην Ασπασία Δασκαλοπούλου, την καπετάνισσα. Κόρηδασκάλου, γεννήθηκε το 1924 στο Βαλτεσινίκο Γορτυνίας. Δεκατεσσάρων χρόνων έχασετον πατέρα της. Μεγάλωσε και µορφώθηκε µε τη φροντίδα της µητέρας της, που είχε άλλατέσσερα παιδιά. Στην κατοχή για τον αγώνα κατά του κατακτητή, εγκατέλειψε τηνΑκαδηµία όπου σπούδαζε και µετά την εκτέλεση του µεγαλυτέρου αδελφού της, τουΘανάση βγήκε στο βουνό. Συµµετείχε ενεργά στον αγώνα, στην Εθνική Αλληλεγγύη.Αναδείχτηκε σε στέλεχος της νεολαίας και στο πρώτο συνέδριο της ΕΠΟΝ εκλέχτηκε µέλοςτου Κεντρικού Συµβουλίου. Το 1946 πιάστηκε και εκτοπίστηκε στην Κύθνο. Μετά τηναπόλυσή της από την εξορία, δούλεψε παράνοµα στην Αθήνα. Στην Τρίπολη γύρισε τοκαλοκαίρι του 1947 παράνοµα. Μην µπορώντας να παραµείνει πολύ εκεί, βγήκε στο βουνό.Ας σηµειωθεί πως η µητέρα της βρισκόταν στη φυλακή. Η Ασπασία αναδείχτηκε στονεµφύλιο σε πολιτικό επίτροπο τάγµατος της «Δηµοκρατικής Νεολαίας». Πήρε µέρος σεµάχες, διακρινόταν για τις διοικητικές της ικανότητες και την επιρροή της στους µαχητές. ΗΑσπασία, όπως και η Αθηνά Μπενέκου αναδείχτηκαν στην κορυφή της στρατιωτικής

12/8/14, 2:31 AMΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ : Οι αντάρτισσες της Πελοποννήσου

Page 7 of 7http://www2.rizospastis.gr/wwwengine/storyPlain.do?id=3584172&action=print

Σελίδα 11Copyright © 1997-2014 ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Επιµέλεια:Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ

ιεραρχίας του αντάρτικου του Μοριά. Μετά την εκτέλεση της Μπενέκου τον Οκτώβρητου 1948 αναδείχτηκε σε αναπληρωµατικό µέλος του Γραφείου Περιοχής του ΚΚΕΠελοποννήσου.

Στις πέντε του Φλεβάρη του 1949, ενώ έµεναν τη νύχτα σε ένα µαντρί µε άλλους τρειςαντάρτες στο χωριό Πεύκο (Τσαρουχλί) των Καλαβρύτων κυκλώθηκαν µετά από προδοσία.Τους κάλεσαν να παραδοθούν. Η Ασπασία αναµετρώντας τις συνέπειες από τη σύλληψήτης αυτοκτόνησε.

Μαζί της αυτοκτόνησαν και άλλοι δυο αντάρτες. Οι κάτοικοι τους περιµάζεψαν και τουςέθαψαν στο νεκροταφείο του χωριού. Οι ακροδεξιοί όµως τους έτρεµαν ακόµα και νεκρούς.Απαίτησαν από τους χωριανούς να τους ξεθάψουν και να τους παραχώσουν στο χιόνι έξωαπό το νεκροταφείο. Αυτοί ήταν οι «υπερασπιστές» της πατρίδας και του λαού της πουείχαν το θράσος να µιλάνε αργότερα για εγκλήµατα των κοµµουνιστών...

Και µια τελευταία ηρωίδα, που η ιστορία της φανερώνει την τραγικότητα του εµφυλίου,όταν αδέλφια πολεµούσαν τ' αδέλφια τους.

Στο «Ριζοσπάστη» της 14/10/1997 αναφέρεται η ιστορία της Χρυσούλας Κοντιβά, πουδηµοσιεύεται και στο βιβλίο του Τριαντάφυλλου Γεροζήση «Το ανταρτόπουλο».

Η Χρυσούλα για την ηρωική της δράση στις µάχες πήρε το βαθµό του ανθυπολοχαγού. Ηίδια, που πρέπει να ζει και σήµερα, λέει τα παρακάτω:

«Κατάγοµαι από οικογένεια µεσαίων τσιφλικάδων, οι δικοί µου όλοι δεξιοί. Ηµασταν στονΑγιο Κωνσταντίνο, στα Καλάβρυτα και πήγαµε µια οµάδα να φτιάξουµε µια θέση για τοπολυβόλο, αλλά ο οµαδάρχης σκοτώθηκε και η οµάδα µε εξέλεξε στη θέση του. Υπήρχεένα φυλάκιο του στρατού. Ζήτησα την άδεια από το λοχαγό µου τον αείµνηστο ΚαλαρίτηΗλία να ενεργήσω. Ανεβαίνω στο φυλάκιο,µε µια κλοτσιά ρίχνω την πόρτα και τουςσυλλαµβάνω. Πιάστηκα τον Απρίλη του 1949. Ο ένας αδελφός µου ήρθε µάρτυραςκατηγορίας και ο άλλος µάρτυρας υπεράσπισης. Ο πρώτος είπε στους δικαστές: "Αν δεθέλετε να τη σκοτώσετε εσείς, δώστε τη σε µένα να τη σκοτώσω εγώ". Ο άλλος είπε: "Εκείπου κάθεται η αδελφή µου θα 'πρεπε να καθόµαστε µεις". Αυτό µου φαίνεται πως µε έσωσεκαι µε καταδικάσανε σε ισόβια».