1

(Ablativus absolutus)

. ,

, .

: . . .

.

.

, ,

.

.

, .

.

.

.

( , , )

. sum,

. , ,

.

.

2

.

:

) ( ) ( ).

) .

- Occiso Scriboniano ( 23) = cum Scribonianus occisus esset postquam/ ubi/ ut Scribonianus occisus est.

.

.

: )

) ( ).

) ( ) .

1. deletis legionibus ( 21) = cum Galli legiones delevissent

postquam/ ubi/ ut Galli legiones deleverunt.

2. quibus interemptis ( 21) = cum Camillus eos interemisset

postquam/ ubi/ ut Camillus eos interemit.

3. audita salutatione ( 29) = cum Augustus salutationem

audivisset postquam/ ubi/ ut Augustus salutationem audivit. 4. abiectis armis ( 34) = cum praedones arma abiecissent

postquam/ ubi/ ut praedones arma abiecerunt.

5. occupata urbe ( 40) = cum Sulla urbem occupavisset

postquam/ ubi/ ut Sulla urbem occupavit.

6. hac re audita ( 47) = cum Augustus hanc rem audivisset

postquam/ ubi/ ut Augustus hanc rem audivit.

7. admissis amicis ( 48) = cum Sertorius amicos admisisset

postquam/ ubi/ ut Sertorius amicos admisit.

:

.

3

intercepta epistula (

45). , .

, (= )

. : Curat et providet ne, si epistula intercepta sit, nostra consilia ab hostibus

cognoscantur.

.

(Brenno duce ( 21) patre imperatore ( 30), cum

- :

)

( )

) sum , ( cum - )

( cum ).

- Brenno duce ( 21) = cum Brennus dux esset cum Brennus dux erat

. Brenno =

Duce = Brenno.

- patre imperatore ( 30) = cum pater imperator esset cum pater imperator erat.

. patre =

duce = patre.

4

. 1.

// /

/ (

)

2.

,

:

. (

) . (

).

:

- quod illic aurum pensatum est ( 21) = auro illic pensato - cum lacrimae suae vincerent prorumperentque ( 23) = lacrimis

suis vincentibus prorumperentibusque

- quod Nasica mentiebatur ( 24) = Nasica mentiente

- quotiescumque avis non respondebat ( 29) = ave/i non respondente

- si habet Asia suspicionem quandam luxuriae ( 30) = Asia habente

- si pergis ( 43) = te pergente

5

. -

,

,

,

:

. () ( )

. ( ) ( ) (

)

.

, . , .

- quod Asiam vidit ( 30) = Asia visa

- Quod ut praedones animadverterunt ( 34) = eo animadverso - Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt ( 34) = his relatis

Scipioni a domesticis

- Cum dona posuissent ( 34) = donis positis

- cum ad eum magnum pondus attulissent ( 36) = magno pondere allato ad eum a Samnitibus

- cum viri sui consilium cognovisset ( 49) = consilio cognito

- quod tonsoris praeripuisset officium ( 49) = officio tonsoris praerepto (ab ea)

(Consecutio temporum)

( )

, .

.

6

,

, :

- , -

-

,

:

I) ,

,

..

Rogat quid faciam = ( ) Rogat quid fecerim = ( )

Rogat quid facturus sim = / ( ).

) , ,

7

.

..

Rogavit quid facerem = ( ) Rogavit quid fecissem = (

) Rogavit quid facturus essem = /

( )

:

,

(37, 46)

8

.. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat (46)

praeterea praecepit ut emitteret, in quo ipse futurus esset (48)

:

-

- -

- quin, quominus -

- ( )

.

( ) (

). , , , , , ,

( ).

cum

cum (

) (, , ).

.

9

(8, 43, 44): 3

(, , ) (

).

..

Cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit? = ,

, ; (43)

: ( )

cum + / : -

cum + / :

..

Cum civitas bellum gerit (15) =

Cum illa cubiculum mariti intraverat (23) =

: quotiescumque cum

..

Quotiescumque avis non respondebat (29) =

:

10

.

repente (). ,

vix, aegre ( ). (

, , ).

..

Ibi vix dederat, cum repente apparuit ei species horrenda = , ()

(14)

-: (

) ( ). , .

.

..

Ego, cum te quaererem, ancillae tuae credidi = ,

(24)

Cum omnes recentem esse dixissent, inquit = , (25)

2 :

) noli/ nolite + ( ' )

( noli nolo = non volo,

nolite ).

11

.. noli spectare =

nolite confidere =

) ne ( , nemo, nihil, numquam ...) +

( ).

.. ne hoc feceris =

,

,

( 2 , noli/ nolite nemo, nihil )

.. neminem credideritis patriae consulturum esse > nolite credere

aliquem

patriae consulturum esse ( neminem

aliquem, nolite)

B' -

:

,

,

, :

)

12

.. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius (37) =

bello: , nihil,

miserius

1) quam + ( )

.. nihil est miserius quam ipsa victoria (37)

quam victoria: ( quam

,

nihil) miserius

2) quam + ( , ,

)

.. Manium Curium malle locupletibus

imperare quam ipsum fieri locupletem (36) = .

quam fieri: ( quam

,

imperare) malle = magis velle (

)

13

1.

( ) , .

2. , . (27, 37). ,

.

/ multo

(= ) paulo (= ),

.. dixit videri tamen ea sibi duriora et acerbiora (27) =

qui multo minor natu erat (27) =

.

. :

1.

:

14

(ibi, hic, illic)

in + (in Itali)

, ( ) .

, ( )

.

.. sum Romae, sum Ephesi, sum Athenis, sum Carthagine

:

,

totus

ipse.

.. totis castris, ipsa Rom

2.

:

in, ad + , (

). .. eo in Asiam, eo in Italiam, eo Romam, eo Carthaginem

3.

: (inde, illuc, quo)

ab, ex, de + , (

). .. venio ex Asi, venio ab Itali, venio Rom, venio Carthagine

1: domus

:

15

domi = , ( ) [. ]

domum = , ( ) [. ]

domo = , () [. ]

2: 34

(in Literno).

, ,

.

:

1. (postea, iam, tum, nunc, deinceps, mox, diu, semper).

post ante

. .. paulo post = [23], paucis ante diebus =

2.

.. post victoriam = [29], ante tertium diem = 3 [25]

3.

4.

5. .

:

. .. quodam die = [25]

. .. paucos menses = [28]

16

. .. quo Carthago deleta est =

[25]

1.

:

) .

) .

) ..

cubiculum mariti = [24]

)

. , , , , , .

.. cerva eximiae pulchritudinis = [48]

)

.. agmina militum = [40]

)

.. ex Aesopi litteris = [28]

17

) ..

eius mundi partem = [46]

) , ,

. . ( )

nomen periculum. ..

nomen Asiae = [30] pericula mortis = [32]

2.

)

, , (emo), sum.

parvi, tanti, quanti, minimi, nihili. ( ) .

. ..

emit avem tanti = : [29]

: emit eum viginti milibus sestertium = : [29]

)

.. Catilina accusatus est coniurationis =

.

.

) refert interest (= )

. (

). ..

Caesaris interfuit corvum emere =

18

[29]

) paenitet

(), miseret, pudet, piget taedet.

( )

: ..

me paenitet verborum meorum: . (

) . ..

neque id me paenitet = [27]

) ..

venit corvo in mentem verborum = . [29]: :

venit in mentem

) sum

. ..

virtutis fuit = , pietatis fuit = [30]

3. ,

)

: , , , ,

(cupidus, peritus, inops, plenus).

..

cupidus pecuniae = , [29] plena exemplorum = ,

[32] : ,

.

19

) (ubi, satis)

, multum, nihil, aliquid.

.. satis salutationum = [29]

1. H

) .

(dico, narro, respondeo), (do, trado)

. () , , ,

, . ob, prae, pro,

in. : (, ) ;

..

) .

. ( ):

i. .

.. quae nimia vobis est = . [25]

20

ii. ( consulo = metuo = ).

.. [] nisi vos ipsi patriae consulueritis =

. [25]

(134, 3, ) .

iii. .

.. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit =

; [43]

iv. .

..

ille mihi mortuus est = .

v. .

.

.. omnia sunt excitanda tibi =

[33]

vi. ..

) ( )

.

, ( : adiumento, solacio, gratulationi, dono,

auxilio, exemplo, usui). sum, do, relinquo, duco, habeo, mitto ..

( ) . .

21

(, ,

).

..

2. H

( )

, , , , , . (amicus, similis, infestus, communis,

proximus, carus, gratus ).

.

..

, , :

(ablativus separativus = . ()

)

(ablativus instrumentalis)

(ablativus locativus)

,

.

22

, ,

.

. , :

) (ex urbe-27, Rom-28: )

) (nobili genere natus-31, )

) ( ),

(ex ebore, 39)

) , : , , , ,

, (abstinerent pugn-31, me sede cedo-38)

( . . ).

utor.

) : , , :

, (clamore vocatus -49), a/ab + ,

(ab hostibus-45)

(omnia sunt excitanda tibi, C. Caesar =

, [] 33)

) ( ),

(fortior hoste-31, miserius bello-37)

) (eventu cernatur-31)

) ( ),

(cuidam ex equitibus-45). (

23

. ).

. :

) , (tecum deduc-28), (cum

+ ).

) , , (cum fili sororis persedebat-38, cum

amicis futurus esset-48), cum.

) , (more-38, sententiis-42), .

) (homo facie squalida-14): ( ) (

) / . ,

.

:

sum ,

(corpore infirmo sum-40).

) , (hast transfixit-31), :

I) , , : ) per +

) oper, beneficio, auxilio + (cuius oper =

per quem-31, quorum auxilio = per quos-37).

)

compleo,

afficio (tanto dolore est adfectus-28),

confid (opibus urbis nolite confidere-25, viribus suis confisus-31).

24

) dignus (26), fretus(18).

) :

/

(multo minor-27).

(paucis

post diebus-24, post = ). , , ,

, , (quantoantecellat-31).

) : (minor natu-27), (virtuteantecellat-

31)

) ( ): , , :

,

(permotuscupiditate-31).

iussu, iniussu, rogatu

+ (iussu domini-24, iniussu consulis-31). .

( ob, per, propter + ,

: longa mor standi fessa)

) : (morte multavit-31). capitis (14). .

) : , ,

(vigintimilibus emit-29), .

(quanti sit-28).

.

25

= ,(Athenis-28, in Asi-30)

,(in eo bello-30).

(in exilio-21).

, .

:

cum :

cum +

.. cum fili persedebat (38) = (

)

tecum deduc (28) = ( ).

: cum

, ,

, :

cum + te = tecum (28), cum + se = secum (48)

26

in :

in +

, , .

.. in Asia (30) = ( )

in periculo (45) ( )

in eo bello (30) = (

)

de, ex, a/ ab, sine, pro

de, ex, a/ ab, sine, pro +

:

de:

ex: / , , , ,

a/ ab: ,

sine: / ,

pro: , , /

27

.. de interficiendo Caesare (49) = / ( ),

ex urbe (27) = (

),

ex litteris (28) = ( ),

cuidam ex equitibus (45) = (

),

ex sententi(49) = ( ),

ab hostibus (45) = (

),

prope a muris (25) = ( ),

sine fine (10) = (

),

pro quo (21) = ( ),

pro re public (46) = (

),

pro libero (28) = ( / ).

(Gerundium)

( ,

28

).

, , . .

ndi, ndo, -ndum, -ndo ( ).

4

amo deleo lego audio

ama-ndi

ama-ndo

ama-ndum

ama-ndo

dele-ndi

dele-ndo

dele-ndum

dele-ndo

lege-ndi

lege-ndo

lege-ndum

lege-ndo

audie-ndi

audie-ndo

audie-ndum

audie-ndo

1. ( )

causa gratia (= ). .

2. , (aptus,

idoneus, utilis)

3. (ad, in) . .. Quam multas imagines

[] non solum ad intuendum scriptores [] nobis reliquerunt =

[32]

4.

29

o . .. [] cogitando homines excellentes [] mentem meam conformabam = . [32]

o ( de, ex, in ab) . .. Aesopus consilium Licini de fugiendocognovit =

:

:

. , -ndo

.

30

(Gerundivum)

(, ,

).

-ndus, -nda, -ndum

A : amandus, amanda, amandum

B : delendus, delenda, delendum : legendus, legenda, legendum

: audiendus, audienda, audiendum

sum (= )

- .

( ), .

:

1. : ..

homo ferendus: ( . )

2. : do, trado, loco, accipio,

mitto, curo, praebeo .

. ..

Ille se [...] spectandum praebuit. (M 36) =

() spectandum

31

praebuit, se .

3. : sum

, , .

:

) :

sum

, .

utor (+ ).

..

excitanda excito ,

, .

)

,

( utor).

, . -ndum est .

.. subveniendum reipublicae est (tibi) (. 33) =

. ,

.

32

:

subveniendum est : . , : subvenire + oportet/ debet + reipublicae + te

debet/ oportet: subvenire:

te: subvenire reipublicae: subvenire

(

) (debeo + ).

:

)

debeo +

( )

:

debeo

sum.

:

+ [DEBEO] + (..) +

33

..

: ,

. (

) , :

..

quod imperandum militibus esset (Sertorio), 48

esset:

quod: esset imperandum: quod, esset

militibus: , , imperandum esset (Sertorio): imperandum esset

: quod imperandum militibus esset (Sertorio) : quod Sertorius militibus imperare deberet

.

..

B)

34

: )

Debet/ oportet + . . .. +

.. +

.. ( )

)

Debeo + . . ..

+

. +

.. ( )

..

35

, . : -um -u.

, .

4

amo deleo lego audio

amat -um

amat-u

delet -um

delet-u

lect -um

lect-u

audit -um

audit -u

1. -um () (eo,

venio, mitto).

[

]

.. Milites venerunt pugnatum =

.

1. ,

.

36

2. -um -iri

(amatum iri, deletum

iri, lectum iri, auditum iri).

3. .

.

2. -u () .

facilis (), iucundus (), incredibilis (), mirabilis

(), utilis (). [

] -u : dictu, factu, auditu, visu.

:

(-um) ( )

(-u) ( incredibilis, utilis ..)

37

, , .

quod, quia, quoniam cum

, quod, quia,

quoniam . .. Nam (civitas) Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. = O ( ) , . [21]

, quod, quia, quoniam ( ). .. Nemo vero eos miseretur, quod infeliciter vixerint. = , . [35]

, cum . .. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit. = , , . [34] Aequum, mehercule, erat populum Romanum tributum Scipioni

conferre, cum a Carthagine semper tributum ipse exigeret. =

, , , ( ) . [35]

1: ,

.

2: 24 [...] quod

Nasica tam aperte mentiebatur.

38

indignatus (

indignor = ).

Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur inquit. =

()

, .

:

quod, quia,

quoniam

quod, quia,

quoniam /

cum

.. Quod illic appensum civitati nomen dedit. = , , . [21]

(ob, per, propter + , de, ex + ) .. Tum Camillus, qui [] in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam,

absens dictator est factus. = , [] , , . [21]

, .. e paenitet verborum meorum. =

39

. Quid ergo non times? = ; [47] Nasica sensit illam domini iussu id dixisse. = . [24]

.

:

) :

,

. ob, per, propter +

.

.. Tum Camillus, qui [] in exilio

fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam, absens

dictator est factus. = ,

[]

, , . [21]

) :

.

(dolore = , ir = , spe = , cupiditate

= )

, ,

.. adductus, permotus .

iussu, iniussu + (=

, )

.. Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi

permotus, iniussu consulis in certamen ruit. = ,

, . [31]

40

. ,

.

(

) , , .

: [...], ne dicam, (36) =

...

: ut, ne, , quo,

.. Legati aurum adferunt, ut Curius eo utatur. Curius divitias contempsit, ne corrumperetur.

Curius frugalitate utebatur, quo facilius divitias contemnere posset.

(36)

(= ). quo, facilius.

: ut [.

] ne, . ,

: , (

), , , .

.. Cum ad eum magnum pondus auri attulissent, ut eo uteretur [...] (36) (=

[]) ,

41

attulissent.

Arria milites orabat ut simul imponeretur. (23) (=

. ) orabat.

, , (

, , ).

(

, , quin quominus) ,

,

. .. Legati aurum adferunt, ut Curius eo utatur.

Legati aurum attulerunt, ut Curius eo uteretur.

, ,

, (

) .

,

, (eo consilio, e mente), .

, .

42

.

, , ( ..), ,

46, .

:

,

.

: :

- ut, - ut non / ut nemo / ut nihil ( ), ( ne)

: (), . (sic, ita, tam) (talis, tantus) .

( , , quin quominus) :

,

, .. tantus furor omnes invadit, ut pugnare cupiant

, ,

.. tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent

43

:

, , ,

( )

.

:

( )

,

,

,

.

.

.. tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent (. .)

( , )

tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cupiverint (. .)

( , )

:

, ,

( ),

(37,46). , ,

.

44

.. exitus tales sunt, ut non solum ea fiant, quae velit victor(37)

( ,

. , ,

.)

1.

( ).

: , . ,

, ( ).

: ,

.

2. ,

: I. . :

a. . : dum, quoad, quamdiu .. Dum Caecilia vixit, Metellus eam multum amavit. = , . [38]

b. ( ), ( ). : dum

45

, ( ).

.. Caecilia, [...], dum [...] omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. = , . [38]

II. . : o postquam (= ), ut, ubi (=

, ), simul (= ), simulac, cum primum. o ,

( ). .. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia sentire[...]. = , , [...]. [37]

. : o antequam, priusquam (=

), dum, donec, quoad (= ). o ,

, .

.. Augustus tempus extraxit, donec induxit mentionem aetatis. = , ( ). [47] [...] expectabat dum aliqua vox [...] audiretur. = [...] ( ) . [38]

3. cum

cum :

, -

. I. (43, 44): 3

(, , ) ( ). .. Cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit? = , , ; [43]

46

II. (23, 29): ( ). cum + // ( ): - cum + /: .. Cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat. = , . [23]

: quotiescumque (29) cum.

III. IV. :

. repente (). , vix, aegre ( ). ( , , ). .. Ibi vix [...] dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. = E [...], . [14]

: cum.

V. VI. - (23, 24, 25, 27, 28, 29, 31, 34, 36, 40, 47,

48, 49): ( ) ( ). , . . .. go, cum te quaererem, ancillae tuae credidi. = , , . [24]

47

Cum omnes recentem esse dixissent, inquit. = , . [25]

:

Dum ( )

Dum ( , )

Postquam, ut ( )

dum, donec ( ) (, )

cum

-

/( )

cum

(, , )

cum

48

(quotiescumq

ue)

( , ), / ( )

:

.

,

. ,

. .

:

si ( ) nisi ( )

[ , .]

: ,

si non ( si

non si minus).

.

: 1. 1 (

).

: :

49

:

: : : ( ) : [ ] : [ ] ( ) : [ . ] : ( )

: 3 .

. . si hoc dicit, errat. (= , ): . si hoc dixit, erravit. (= , ): . si hoc dicet, errabit. (= , .): . Si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus =

, : . [30]

2.

3. 2 ( ). :

: :

}

: :

}

4. . . si hoc diceret, erraret (= , ): . si hoc dixisset, erravisset (= x , ):

50

. Quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. =

, .: . [32]

1: . 2: : ( ) ( ).

5.

6. 3 .

: : ( ) : ( )

. . si hoc dicat, erret (= [] , ): .

: ( ) .

:

: si, nisi

1

: :

2

: :

}

51

: :

}

3

: ( ) : ( )

} -

.

( ).

tamen .

.. tsi hoc negat (= cum hoc neget), verum tamen est =

,

:

, .

: : etsi, tametsi, quamquam, cum licet.

, , .

: :

52

1. etsi, tametsi, quamquam + :

2. cum, licet + :

[ .]

( licet ,

licet = , ut + ).

: 1.

. : Camillus [] absens dictator

est factus , , :

) Camillus [], etsi (tametsi/ quamquam) aberat, dictator est factus.

( (factus est), ,

, : ,

, ).

) Camillus [], cum/ licet abesset, dictator est factus. ( , , ,

factus est , ,

).

53

.

, , , .

, , .

tamen .

..

etiamsi hoc negat (neget), verum tamen est = ( ), .

:

54

, .

: : etiamsi, licet, quamvis,

ut .

: :

1. etiamsi (etiam si) + ( , ).

2. licet, quamvis, ut +

: quamvis

- - ,

quamquam: Quamvis infesto et minaci animoperveneras . (43).

:

, .

.. licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. ( )

:

(coniunctivus consessivus) [ . 187,196, .5 . 177, 172. , 1].

() ,

, . :

: , ( ) .

55

:

i. atque et,

, (similis / similiter, aequus / aeque .).

..

Similiter scribo et sentio. = (= ) . Scipio aeque malam imperii magistram iudicabat

inopiam atque avaritiam (. malam imperii magistram iudicabat). =

. [50]

!

ii. ut, sicut (= , ) ita, sic (= )

.

.. Ita est, ut dicis = , . [27]

iii. quam ( tam) quanto / quanti, quo ( tanto / tanti, eo).

, , (= ).

.. [] Augustus [] emit avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.

= , . [29]

!

: ,

56

.

.

: ut si, velut si, tamquam, quasi, proinde quasi (

si).

.

..

Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone

[] obsoleto uteris. = ,

. (loquaris: , ,

uteris). [41]

( ):

) atque, et ( aeque, similiter)

) ut, sicut ( ita, sic)

) quam, quanto / quanti, quo ( tam, tanto /tanti, eo)

, ( ) .

ut si, velut si, tamquam, quasi,

proinde quasi

, .

57

34, 41, 46 49

tamquam quasi .

.

..

58

: 1. 2. 3. .

1. :

(, ,

) , .

:

) : .

: . : . (, ,

- 37, 46) (, , / - 27, 44, 48). , , -37. .

.. Accius, qui multo minor natu erat, [...]. 27

Cum Accius Tarentum venisset, ubi Pacuvius [...] recesserat. 27

[...] ut laudandus is sit, qui pro re public cadat, [... ]. 46: ,

( ) .

[...] dixit visum sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti. 48:

, cervam

59

reverti.

) :

:

quod (= ) : .

.. [...] quae iacere sentis perculsa atque prostrata impetu belli

ipsius, quod necesse fuit. (= ,

). 33 ( )

2. :

(, , , , )

. :

)

)

)

)

) -

:

(, , , ) .

(

).

: ,

, .

) : , .

( ) .

60

.. Cum ad eum magnum pondus auri attulissent, qui (= ut is) eo

uteretur. = .

) :

(talis, tantus) (ita, tam), .

( ) .

.. Nunc intellego [...] neminem tam stultum fore, qui (= ut is) non videat coniurationem esse factam. 42 = [...]

, ( ) .

) :

. .

.. O felices viros puellarum, quibus (= quod eis) populus Romanus loco soceri fuit. 35 = , ()

.

) :

(= ) .

. Qui (si quis) hoc credit, errat. = ( ) ,

. (

).

) -: tamen.

, ,

. .. Athenienses, qui (= cum ei) barbaris numero inferiores essent,

tamen victoriam consecuti sunt. = , , .

61

3. :

, (-

-, , ,

). .. Quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda. 27 =

, .

( fiunt .

ea fiunt ea).

:

( ) , ,

(.. ). qui (et) is, , ubi

(et) ibi .

.. Cuius (= eius) voluntati nemo obviam ire audebat. 40 = .

Ex quibus (= ex eis) quattuor in Nerviis hiemare iubet. 7 =

Quod (= id) ut praedones animadverterunt [...]. 34 = [...].

( (quod = id)

animadverterunt).

:

I. . (-, -, -, ) - ( - ,

62

) :

) [...] fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam. 21 ( ) [...] fuerat propter Veientanam praedam quae non aequo iure divisa erat

(divisa est). 21

, (= ).

) [...] homo quidam ei occurrit corvum tenens. 29 ( ) [...] homo quidam ei occurrit qui corvum tenebat.

II. , ( 5 - 49). , , - . . .. Cum ad eum magnum pondus auri attulissent, ut eo uteretur. (36) Cum ad eum magnum pondus auri attulissent, qui eo

uteretur. (-).

Tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent. (37)

Tantus furor omnes invaserat, qui pugnare cuperent. (-).

Ego, etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero [...]. (40)

Ego, qui senex et corpore infirmo sum, semper tamen

meminero [...]. (-)

Porcia cultellum tonsorium poposcit ut resecaret ungues.

Porcia cultellum tonsorium poposcit quae resecaret ungues. (-).

63

. ,

.

: , . , ,

.

: . , ( )

( ).

: 1. (

). , quis (= ), quid (= , ), qui (= ), quantus (= ), ubi (= ), quando (= ), cur (= ), quin (= ).

.. Qui potuisti populari hanc terram? = ; [43]

2. ( ). : I. . :

) -ne, . . Visne scire? = ; [24]

) num, ( ). .. Num ad hostem veni? = ; [43]

) nonne, ( ). .. Nonne senecta infelix est? =

64

;

) , . .. Ego non cognosco vocem tuam? = ; [24]

: ita (est), sic (est), sane, certe non (vero), minime (vero).

3.

II.. utruman (), -nean, an. an non.

.. Utrum hic frater an amicus tuus est? Hic frater an amicus tuus est? Estne hic frater an amicus tuus? = ;

:

( )

-ne,

num, ( )

nonne,

65

( )

,

utrum ... an, -ne ... an, an.

.

:

: , , , (rogo,

interrogo, quaero, dubito)

, (doceo, dico) , , (scio, intellego,

cognosco, nescio)

, , (tempto, conor, exspecto) .

:

, : ,

[: ]

:

) , . :

I. : o num, -ne (= ) , -

, o nonne (= ) quaero,

66

o si (= ) (exspecto) (conor, tempto)

o an an non (= , ) haud scio, nescio (), dubito (), incertum est ( )

II. : o utrum ... an... ,

o -ne ...an...

necne (

an non).

) , .

(quis, quantus, cur, quando, quam).

.. Nasica interrogat Ennium ne / num ipse non cognoscat vocem illius. ( .)

, .

Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse

mallet an calva. (47)

( , .)

, .

Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque

in periculo res sit. (45)

(

.)

.

Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore. (25)

( .)

.

:

( ),

67

(

, ).

: 44

.

( ) (

) ,

.

: Nescio enim quis possit diligere eum [...] aut eum [...] .

(44)

[...]

[...]. (44)

: Quis possit diligere hunc [...] aut hunc [...] ? [...] [...] ;

:

, ( ,

, , , quin

quominus, ).

, :

Quid facis? Rogat (-abit) quid facias. ( )

Rogabat (-avit, -averat) quid faceres. (

68

)

Quid fecisti? Rogat (-abit) quid feceris. ( )

Rogabat ( -avit, -averat) quid fecisses.

( )

Quid facies ? Rogat (-abit) quid facturus sis. ( )

Rogabat (-avit, -averat) quid facturus esses.

( )

, .

:

: , ,

, , , , , ... (constituo-45, (ad)hortor-45, incito-29, rogo-38, oro-23, peto, edico-31,

praecipio-48, curo-45, persuadeo-45, moneo-45,provideo-45 ...)

:

, : () .

. ( ).

: ut, ne, .

69

.. Arria milites orabat ut simul imponeretur(23) Curat ne nostra consilia cognoscantur(45)

:

.

(

, ).

:

, .

, ,

, (, ,

, , quin quominus).

.. [] milites adhortatur ut salutem sperent.(45)

Id exemplum sutorem incitavit ut corvum doceret parem

salutationem.(29)

:

, , ,

( ).

1.

, .

.. [] constituit ut tragulam mitteret.(45) Populus Romanus constituit diligere duo consules.(9)

70

2. , .

.. Curat ne nostra consilia cognoscantur.(45) = (. )

3. , , quin quominus . , , , ( ) ( noli/nolite+ ne+ ).

.. Edixit ut omnes abstinerent pugn (31) Abstinete omnes pugn

Constituit ut tragulam mitteret (45) Mittam tragulam ( , )

Edixit ne pugnarent Nolite pugnare / ne pugnaveritis

,

, .

, : , , , , () .

: , , :

, facio, efficio, perficio,

71

, ,

efficitur, (con)sequitur-46,

(

.)

, fit-46, accidit, evenit, contingit,

( , , .)

, , restat, relinquitur, reliquum est, ( ,

.)

(satis est), (tempus est), (lex est), (mos/consuetudo est).

: :

, .

.

( , ).

: :

ut,

ut non, ut nemo, ut numquam ., ( ).

72

.. Eadem nocte accidit ut esset luna plena( =

).

Consuetudo eorum omnium est ut sine utribus ad exercitum non eant ( =

).

: .

( ) . ,

, , ,

( , ,

quin quominus, ).

: , ,

,

( ).

.. Tempus est ut legati abeant ( =

).

Accidit ut ego ipse illic manerem ( = ).

73

, .

(timeo, vereor, metuo).

. .

: ne, . ne non ut,

.

:

, . :

( ).

.. Quid ergo non times ne istae te calvam faciant? =

; ( ) [47]

Cicero veritus est ne non (ut) Caesar veniret. = . ( )

:

.

( ):

74

ne (

) ne non , ut

( )

( )

, ,

QUOMINUS QUIN

quominus quin , (impedio,

prohibeo, deterreo), (recuso). quin

(non dubito quin, non est dubium quin).

quominus quin

: per me stat quominus ( ), non multum abest quin ( ), facere non possum quin (

). , .

.

: quominus ne (=),

. quin (=),

:

, .

:

75

() ( ).

.. [] Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret. = []

.[47]

Non dubito quin calva esse nolis =

. [47]

: quominus quin

.

( ):

quominus quin ()

quominus ne

/

( )

, ,

quin /

76

1.

/ [ ]

23, 24, 25, 28,

31, 41,

44, 45,

48, 49

(num, -ne, nonne),

utruman [ ]

47

2. ut, ne 23, 29, 31, 38,

45, 48

3.

ut, (ut non, ut nihil) 46

4. ne, (ne non, ut) 47

5. quominus quin

quominus, quin, (ne) 47

6.

, ()

27, 28,

41, 44

:

.

77

UT

ut +

1. ( , )

34, 37

2. 1 27, 41, 44, 46

ut +

1. 31, 36, 40, 41

2. 2 23, 28, 37, 43

3. 46

4. 23, 29, 31, 38, 45, 48

5.

6.

1: ita,

sic.

2: ita,

sic, talis, tantus.

78

(oratio obliqua)

, , ,

, (dico, sentio, rogo .) ( , ,

).

, , .

( , , ).

,

:

()

()

()

()

,

, , :

79

ego se (ipse)

meus suus (ipsius)

tu ille

tuus illius

hic, iste ille, is

nunc tunc, tum

hodie illo die

cras postero die

hic ibi

: ille, is hic, iste ( ).

..

{} praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset.

Hanc/eam cras repente in hunc/eum locum emitte, in quo ego cum

amicis ero.

80

1: .

.. E.. ego, pater, cana esse malo ( 47)

.. Iulia respondit patri se canam esse malle

2: dico, impero, narro, persuadeo, praecipio,

respondeo, scribo [(ad)hortor, (ad)moneo, doceo, incito, instituo,

interrogo, iubeo, oro, rogo] .

,

, :

.

, (dico, narro), , (scio, cognosco)

(audio, sentio):

:

( ) ( ) ( . )

:

1.

- , (se) -

.

81

(

,

.)

2. .

..

Domi satis salutationum talium audio. (29) Caesar dicit/dixit domi

satis salutationum talium se audire.

Bene quievit, libenter cibum sumpsit. (puer) (23) Arria respondet/respondebat marito puerum bene quievisse, libenter

cibum sumpsisse.

Hostes discedent. Is dicit /dixit hostes () discessuros esse.

Arria vivere simulabat filium. (23) Filius vivit.

Semper meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam

esse. (40) Urbs Roma et Italia a Mario conservata est.

In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore. (45) (Ego) cum legionibus celeriter adero.

.

noli/nolite + ne ( , nemo, nihil, numquam ) + . , .

82

:

(ut/ne + ./.)

,

: , , , , , ,

, ... (constituo-45, (ad)hortor-45, incito-29, rogo-

38, oro-23, peto, edico-31, praecipio-48, curo-45, persuadeo-45, moneo-

45, provideo-45 ...).

,

: iubeo-48, impero-7, constituo-9.

..

.. Sperate salutem.

.. Cicero milites adhortatur ut salutem sperent. (45)

.. Cicero milites sperare salutem iubet.

Liber iam populus Romanus [] deligere constituit. (9)

Gallus, periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret. (45)

:

1. ut,

,

83

ne, .

,

,

.

..

Cavete periculum, tutamini patriam. (25)

Cato petit a patribus ut caveant periculum, tutentur patriam.

Cato petivit a patribus ut caverent periculum, tutarentur patriam.

Opibus urbis nolite confidere (25)

Cato petit a patribus ne opibus urbis confidant.

Cato petivit a patribus ne opibus urbis confiderent

2. ,

,

(, ,

).

..

Arria milites orabat ut simul imponeretur. (23) Simul imponar.

Simul imponite me.

[] is fores reserari eosque intromitti iussit. (34) (Fores reserantor

eique intromittuntor.) ,

Reserate fores ()

eosque intromittite.

3. volo

,

( -24,41,49

quin quominus-47).

.

84

..

Visne scire quid Nasica responderit? (24) Quid Nasica respondit?

[] Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret. (47) Ne

hoc feceris. Noli hoc facere .

4.

( ).

.

..

Sertorius eum iussit tacere. Tace.

Gallus constituit ut tragulam mitteret. Tragulam mittam.

.

, , ,

, , ,

(, , ) .

:

(/) ()

, ,

:

85

Quid facis? () Rogat (-abit) quid facias. ( )

Rogabat (-avit, -averat) quid faceres.

( )

Quid fecisti?

() Rogat (-abit) quid feceris. (

)

Rogabat ( -avit, -averat) quid fecisses.

( )

Quid facies?

() Rogat (-abit) quid facturus sis. (

)

Rogabat (-avit, -averat) quid facturus esses.

( )

..

Ego non cognosco vocem tuam? (24) -

Ennius interrogat Nasicam num ipse non cognoscat vocem illius.

Ipse non cognoscatne vocem illius Ennius quaerit ex Nasic nonne cognoscat ipse vocem illius

Ennius interrogavit Nasicam num ipse non cognosceret vocem illius. Ennius quaesivit ex Nasic nonne cognosceret ipse vocem illius

Qui potuisti populari hanc terram [] ? (43) -

Mater interrogat filium qui potuerit populari illam terram [] . Mater interrogavit filium qui potuisset populari illam terram[]

[] marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat. (23)

86

- Quid agit puer?

Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. (24) -

Quid postea Nasica fecit?

Experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem

interemptura[]. (49) - Quam aequo animo me

ferro interimam[] ?

:

1.

, .

..

In hoc me longa vita et infelix senecta traxit [] ?(43) Mater interrogat filium num in illud se longa vita et infelix

senecta traxerit.

Tum interrogavit filiam, utrum cana esse mallet an calva. (47) Utrum cana esse mavis an calva?

2. ,

, ( ).

..

Nescio enim quis possit ( ) diligere eum [] aut eum []. (44) Quis possit diligere eum/hunc [] aut eum/hunc

[] ?

( ).

.

(.. ,

, .) :

87

1. ,

(, ,

) (-

),

( ).

.. Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit?

: Mater interrogavit filium

( ,

.)

Mater interrogavit filium qui potuisset populari eam terram quae

illum genuisset atque aluisset.

: ,

.

, , ,

-27, 42.

.. Meliora enim fore spero, quae deinceps scribam.(27)

( -

, ea-

fore,

.)

Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit,

neminem tam stultum fore [] (42)

(

,

fore, .)

88

2. ,

, ,

.

.. Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles

Latinus Romano virtute antecellat.

: Dux hostium petivit ab adulescente

( ,

,

,

, .)

Dux hostium petivit ab adulescente ut congrederentur, ut singularis

proelii eventu cerneretur, quanto miles Latinus Romano

virtute antecelleret.

:

,

.

()

()

. :

. ,

.

89

,

, .

( , ) ,

- , , .

, ()

:

si (nisi) +

/

25: () : Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi

patriae consulueritis.

: nisi vos ipsi patriae consulueritis. (

) : neminem patriae consulturum esse ( :

credideritis).

(

)

: : nisi vos ipsi patriae consulueritis. ( . )

: nemo patriae consulet. ( ). ( )

37: () :

In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus

aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus.

: []nisi qui deus [] subvenerit ( ) : ut salvi esse nequeamus ( : In eum locum res

deducta est).

(

)

90

: :[] nisi qui deus subvenerit ( . )

: salvi esse nequimus ( , ).

( )

42: () : Nunc intellego, si iste [] pervenerit neminem tam stultum fore []

neminem tam improbum (fore) []

: si iste [] pervenerit ( ) : neminem tam stultum fore [] neminem tam improbum

(fore) [] ( : Nunc intellego). (

)

: : Si iste [] pervenerit( . )

: nemo tam stultus erit [] nemo tam improbus (erit) []. ( )

45: :

Curat et providet ne, intercept epistul, nostra consilia ab

hostibus cognoscantur.

, :

() :

: si epistula intercepta sit : ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur ( :

Curat et providet).

: : si epistula intercepta erit

: ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur. (

ne , -

, , 172., )

45: () :

91

Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam

[] adliget et [] abiciat. : si adire non possit

: ut epistulam [] adliget et [] abiciat. ( : Legatum monet).

( )

:

: si adire non poteris : epistulam [] adliga et [] abice.

( ).

49: () : Experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem

interemptura, si tibi consilium non ex sententi cessisset. : si tibi consilium non ex sententi cessisset

: quam aequo animo me ferro essem interemptura ( : Experiri volui).

( )

:

: si tibi consilium non ex sententi cesserit : Quam aequo animo me ferro interimam?

( )

.

( ) ( ).

:

.

92

,

.

1:

, utor.

2: ,

.

, :

.

.

: .

1: (feminas)

, (feminarum). .

.

2: (interficiendi)

(interficiendarum) ( , ).

93

,

.

(rem publicam) , (rei publicae). (gerendi et

administrandi) (gerendae et administrandae) (

, ). .

(homines excellentes)

, (hominibus excellentibus). (colendo et cogitando) (colendis et

cogitandis) ( , ).

.

( )

1: (feminarum)

(feminas).

2: (interficiendarum)

(interficiendi) ( ).

94

(unguium)

(ungues). (resecandorum) (resecandi)

( ).

(eo, venio, mitto) (affero,cogo, posco)

:

1.

2.

3. (-um)

4. ) ad + ) ad +

5. ) caus grati + ) caus grati +

: 4 5

4 5

95

, .

..

:

1. Brutus Romam venit ut interficeret. ( )

2. Brutus Romam venit qui interficeret. ( )

3. Brutus Romam venit interfectum. ( )

4. ) Brutus Romam venit ad interficiendum. (ad + )

5. ) Brutus Romam venit interficiendi caus/grati. (caus grati + )

:

1. Brutus Romam venit ut Iuliam interficeret. ( )

2. Brutus Romam venit qui Iuliam interficeret. (

)

3. Brutus Romam venit interfectum Iuliam. ( )

4. ) Brutus Romam venit ad Iuliam interficiendam. (ad + , )

5. ) Brutus Romam venit Iuliae interficiendae caus/grati. (caus grati + , )