ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ – ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

«Ως χτες το πρόβλημα του ανθρώπου ήταν πώς να εξασφαλίσει περισσότερη ανάπαυση από τον κάματο της βιοπάλης. Σήμερα αντιστράφη- καν οι όροι και πρόβλημά του έγινε το πώς θα υποφέρει τον ελεύθερο χρόνο του, την πληρω- μένη αργία του…» Ε. Παπανούτσος

ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΕΧΕΙ ΑΥΞΗΘΕΙ Ή ΜΕΙΩΘΕΙ;

Αν και υφίστανται ουσιαστικοί παράγοντες αύξησης του ελεύθερου χρόνου, ωστόσο οι νέες κοινωνικές και οικονομικές δομές τον περιόρισαν σημαντικά, υποβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής…:Παράγοντες αύξησης του ελεύθερου χρόνου επικράτηση του ανθρωπιστικού κινήματος και εκδημοκρατισμός των κοινωνιών: η συνειδητοποίηση της αξίας του ανθρώπου και η συνταγματική κατοχύρωση των δικαιωμάτων του επέτρεψαν τη βελτίωση της ποιότητας του βίου του και ευνόησαν και την αύξηση του ελεύθερου χρόνου του, ώστε να μπορεί να ασχοληθεί με το «είναι» του και την αναβάθμιση της προσωπικότητας του..

τεχνολογία: η τεχνολογική πρόοδος και η εισαγωγή των μηχανών σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας βοήθησαν στην αύξηση του ελεύθερου χρόνου, γιατί οι μηχανές αντικατέστησαν τον άνθρωπο και τον απάλλαξαν από ποικίλες εργασίες που ως τότε ήταν υποχρεωμένος να εκτελεί ο ίδιος.. τώρα μάλιστα πολλές απ’ αυτές πραγματοποιούνται ταυτόχρονα και σαφώς κατά πολύ ταχύτερα..

Παράγοντες μείωσης του ελεύθερου χρόνου Το υλιστικό – καταναλωτικό πνεύμα της εποχής δημιούργησε πολλαπλές πλαστές ανάγκες στον άνθρωπο και σχεδόν εκβιαστικά του τις επέβαλε για να ικανοποιηθούν λοιπόν, η βασική λύση ήταν η υπερεργασία που επέτρεπε τη μεγιστοποίηση των απολαβών και άρα και την αγοραστική δυνατότητα.. το κόστος βέβαια ήταν η συρρίκνωση του ελεύθερου χρόνου..

Οι σύγχρονες εξελίξεις διαμόρφωσαν έναν ανταγωνιστικό τύπο ζωής, που διέπεται από σύνθετες και πολυδιάστατες υποχρεώσεις, η διεκπεραίωση των οποίων συνιστά χρονοβόρα διαδικασία.. ταυτόχρονα, η ανάγκη εξειδίκευσης και απόκτησης πολλών γνώσεων και τίτλων σπουδών αποτελεί μια πραγματικότητα, που όμως η επίτευξή της περιορίζει αισθητά τον ελεύθερο χρόνο του ατόμου..

Οι συνθήκες αστικοποίησης με τις μεγάλες αποστάσεις και το κυκλοφοριακό πρόβλημα στερούν καθημερινά ένα σεβαστό διάστημα χρόνου..

ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ - ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ: Ενασχόληση με την τέχνη και τα δημιουργήματά της (ποιοτική μουσική, κινηματογράφος, βιβλίο, θέατρο…πολιτιστικές εκδηλώσεις..) Ταξίδια, τουρισμός.. Επαφή με τη φύση.. Ενασχόληση με τον αθλητισμό.. Σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων..

2

Κοινωνική δράση, συμμετοχή σε ομάδες πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα..

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ ΚΑΙ ΣΤΕΙΡΑΣ ΕΚΤΟΝΩΣΗΣ): Τηλεοπτικά προγράμματα χαμηλής ποιότητας.. Εμπορικός κινηματογράφος, μουσική.. Νυχτερινά κέντρα.. Παθητική παρακολούθηση αθλητικών θεαμάτων.. Ηλεκτρονικά παιχνίδια.. Εγκλωβισμός στο διαδίκτυο.. Χαρτοπαιξία, αλκοόλ, ναρκωτικά..

ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ Συναισθηματική αποφόρτιση, ψυχική ανανέωση, ανάκτηση ψυχικών δυνάμεων, αγχολυτική διαδικασία, απομάκρυνση από την πεζότητα και την ανία της καθημερινότητας, ψυχική εξισορρόπηση..

Εξευγενισμός του εσωτερικού κόσμου του ατόμου, εκλέπτυνση του χαρακτήρα, κινητοποίηση ποικίλων συναισθημάτων, κάλυψη συναισθηματικών αναγκών, ευαισθητοποίηση, καλλιέργεια αισθητικών κριτηρίων, αισθητική συγκίνηση..

Διεύρυνση πνευματικών οριζόντων, όξυνση της κρίσης, διέγερση του προβληματισμού έναντι ποικίλων θεμάτων, προώθηση της πολυπρισματικότητας και άρση της μονομέρειας, πηγή έμπνευσης και φαντασίας..

Δημιουργική εκτόνωση της ενέργειας των ανθρώπων, απομάκρυνση από παθογενείς κοινωνικές δράσεις..

Συμβολή στην κοινωνικοποίηση των ατόμων (πολλές ψυχαγωγικές δράσεις προϋποθέτουν την ύπαρξη και τη συνεργασία ενός συνόλου), πνεύμα συλλογικότητας και αλληλοσεβασμού..

Πρόκληση κοινωνικού ενδιαφέροντος, ευαισθητοποίηση ως προς κοινωνικά δρώμενα και προβλήματα, ερεθίσματα περί κοινωνικής δράσης..

Επαφή με τον πολιτισμό του έθνους και των άλλων λαών, αποκόμιση νέων εμπειριών και βιωμάτων, καλλιέργεια διεθνιστικής αντίληψης, περιορισμός εθνικιστικών πρακτικών, διασφάλιση της ειρήνης..

ΑΙΤΙΑ ΛΑΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Ευθύνες φορέων αγωγής: μη παροχή υγιών προτύπων προς τα νεότερα μέλη, αδυναμία διάπλασης ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων και ώθησής τους από μικρή ηλικία σε δημιουργικές επιλογές οι νέοι αδυνατούν να εκτιμήσουν το ποιοτικό και εύκολα τίθενται υποχείρια στα «κελεύσματα» της μόδας και των παρεχόμενων από τα ΜΜΕ προτύπων διασκέδασης..

3

Οικονομικά συμφέροντα και εμπορευματοποίηση της ψυχαγωγίας: ύπαρξη βιομηχανίας μαζικής παραγωγής ψυχαγωγικών αγαθών υποκουλτούρας που έντεχνα, μέσω της διαφήμισης, προωθούνται στην αγορά και εξωθούν τον πολίτη στην κατανάλωσή τους, καθώς μάλιστα διαθέτει και την οικονομική ευχέρεια ώστε να ανταποκριθεί..

Συνθήκες αστικοποίησης και κρίση σχέσεων: μεγάλες αποστάσεις, χωροταξικά προβλήματα, καταλυτικοί ρυθμοί ζωής, ψυχρές και ανταγωνιστικές σχέσεις, έλλειψη επικοινωνίας εσωστρέφεια, εγκλωβισμός ατόμου στο σπίτι και στην τηλεόραση παθητική ψυχαγωγία..

Υλισμός και εργασιακά δεδομένα: οι σύγχρονες αυξημένες πλασματικές ανάγκες οδήγησαν τον άνθρωπο από τη μια στην επιλογή επαγγελμάτων που υπόσχονται κοινωνική και οικονομική επιφάνεια, αλλά δεν ανταποκρίνονται απαραίτητα στις κλίσεις και στις δεξιότητες του, και από την άλλη στην υπερεργασία προς αποκόμιση υψηλών εισοδημάτων.. ας μη λησμονηθεί και το ότι στους περισσότερους εργασιακούς χώρους έχει επικρατήσει ο ανταγωνισμός και η πίεση – ανάγκη αποδοτικότητας.. υπ’ αυτές τις συνθήκες κυριαρχεί το άγχος, η καταπίεση, η μονοτονία στην εργασία και ο αμβλυμμένος ελεύθερος χρόνος σε συνδυασμό με τη σωματική και ψυχική κόπωση στην εξωεργασιακή ζωή.. ανάγκη εκτόνωσης και φυγής που εύκολα θα υλοποιηθεί μέσω της διασκέδασης..

Πολιτικά συμφέροντα: η προσπάθεια κοινωνικοπολιτικού αποπροσανατολισμού πετυχαίνεται με την κατασκευή ινδαλμάτων, την ειδωλοποίηση καλλιτεχνικών ασημαντοτήτων και την καλλιέργεια προτύπων ζωής που δε σχετίζονται με την ποιότητα και την ψυχαγωγία που επιχειρούν την ολοκλήρωση των προσωπικοτήτων και τη χειραφέτησή τους..

Πολιτιστικός συγκεντρωτισμός: περιορισμένες οι ποιοτικές επιλογές για τους κατοίκους της ευρύτερης περιφέρειας, καθώς αυτές εντοπίζονται κατά κόρον στα πολυπληθή αστικά κέντρα..

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΟΡΘΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Συνειδητοποίηση εκ μέρους του ατόμου της σημασίας του ελεύθερου χρόνου και της ανάγκης ορθής εκμετάλλευσής του, καθώς, ανάλογα με το πώς και πού θα επενδυθεί, μπορεί να αποτελέσει παράγοντα ολοκλήρωσης ή αλλοτρίωσης..

Πνευματική καλλιέργεια και ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας ώστε να είναι εφικτή η αντίσταση στην τυποποιημένη και εμπορευματοποιημένη ψυχαγωγία..

Παροχή υγιών προτύπων από την οικογένεια, το στενό κοινωνικό περιβάλλον και τα ΜΜΕ… Κι αυτό γιατί αγαπάμε διάφορες δραστηριότητες, εφόσον μας μάθουν να τις αγαπάμε..

4

Εθισμός του παιδιού κατά τη διάρκεια του σχολικού του βίου σε ουσιώδεις μορφές αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου (πολιτιστικές εκδηλώσεις, εκθέσεις δημιουργημάτων των μαθητών, αθλητικές δραστηριότητες, εκπαιδευτικές εκδρομές..)..

Ορθή επιλογή επαγγέλματος, ώστε το άτομο να μην έχει στον ελεύθερο χρόνο του την ανάγκη εκτόνωσης από αλλοτριωτικές εργασιακές συνθήκες που προκύπτουν όταν η εργασία δε συμβαδίζει με τις κλίσεις και τις επιθυμίες του..

Οικονομική ενίσχυση από την πολιτεία των ασθενέστερων τάξεων, για να εξασφαλιστεί η δυνατότητα συμμετοχής τους σε ψυχαγωγικές δράσεις που απαιτούν χρηματική ευχέρεια, οι οποίες δεν είναι και λίγες..

Απαραίτητη κρίνεται η ύπαρξη υψηλού πολιτιστικού επιπέδου στην κοινωνία με ευθύνη της πολιτείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης (σε κάθε περιοχή πρέπει να εκτυλίσσεται ένα διαρκές πολιτιστικό πανηγύρι ποικίλων εκδηλώσεων).. όταν υφίστανται υγιή ερεθίσματα, τότε και τα κοινωνικά μέλη λειτουργούν πιο εποικοδομητικά..

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

↪ Να δημιουργηθεί υποδομή ή να αξιοποιηθεί η υπάρχουσα υποδομή για τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών.. Για παράδειγμα, να εμπλουτιστεί η βιβλιοθήκη του σχολείου και να λειτουργεί και ώρες εκτός ωρολόγιου προγράμματος ως αναγνωστήριο και δανειστική βιβλιοθήκη.. Να γίνει το ίδιο με την αίθουσα Πληροφορικής, το γυμναστήριο, τους χώρους αθλοπαιδιών..

↪ Να ενταχτούν μέσα στο πρόγραμμα του σχολείου εξωσχολικές δραστηριότητες (πολιτιστικές, αθλητικές, κοινωνικής δράσης..) με τις οποίες θα ανοίγεται το σχολείο στην κοινωνία και θα επικοινωνεί άμεσα μ’ αυτήν..

↪ Να δώσει το Υπουργείο Παιδείας κίνητρα σε πολιτιστικούς, επιστημονικούς, κοινωνικούς και αθλητικούς φορείς (θιάσους, κινηματογραφικές και θεατρικές λέσχες, φυσιολατρικούς ομίλους, συλλόγους, επιστημονικά κέντρα, αθλητικά σωματεία..) να πραγματοποιούν επισκέψεις / εκδηλώσεις, που μπορούν να παρακολουθούν τα σχολεία που ενδιαφέρονται.. Να ενισχύσει άμεσα τους παραπάνω φορείς, ώστε να αυξήσουν τον αριθμό των μελών τους, να βελτιώσουν και να κάνουν πιο ελκυστικό το περιεχόμενό τους..

↪ Να γίνουν μεταρρυθμίσεις στο Γυμνάσιο και Λύκειο, ώστε να απαλλαγούν οι μαθητές από το φροντιστηριακό φόρτο που τους συμπιέζει τον ελεύθερο χρόνο..

↪ Να πολλαπλασιάσει η Πολιτεία τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες, ακόμη και με χορήγηση κινήτρων, για μόρφωση και επιμόρφωση (μαθήματα μουσικής, χορού κι εικαστικών τεχνών) σε κατάλληλα για το σκοπό αυτό κέντρα..

5

↪ Για να περιορίσει η Πολιτεία τα αντικοινωνικά και παθολογικά φαινόμενα που εμποδίζουν την ορθή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων, είναι απαραίτητο να ελέγχει αυστηρά τις αιτίες και τις εστίες που τα εκκολάπτουν, (βία στα γήπεδα, προβαλλόμενα θεάματα, ύποπτα κέντρα ψυχαγωγίας..).. Έτσι, ο ελεύθερος χρόνος θα είναι χρόνος δημιουργικότητας, διασκέδασης και χαράς, όχι ανίας, παραβατικότητας και θλίψης..

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ: «Σε μια ομιλία στο πολιτιστικό κέντρο του δήμου σας καλείστε να διατυπώσετε τις απόψεις σας για το αν ο ελεύθερος χρόνος των ανθρώπων στη σύγχρονη εποχή έχει αυξηθεί ή μειωθεί, καθώς και να επισημάνετε τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες είναι δυνατή η ορθή αξιοποίησή του (500-600 λέξεις)».

6