Ο ΔαρείοςlaquoΟ Δαρείοςraquo

Κ Π Καβάφης

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Πρώτα στοιχεία για κεντρικό ήρωα

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ)

Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ποιο είναι το δίλημμα του Φερνάζη

Αισθήματα Δαρείου

Β κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Α

ὑπεροψίαν καί μέθην

Το δίλημμα του Φερνάζη

rarr Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

ὑπεροψίαν καί μέθην

rarr ποιητικά λιγότερο εύστοχη (δύσκαμπτη περίφραση) όμως το κυριότεροεξωραϊζει διαστρεβλώνει ιστορική αλήθεια για λόγους ιδιοτελείς

laquoἘκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειraquo

= καιροσκόποςοπορτουνιστήςεξασφάλιση εύνοιας βασιλιά αναγνώρισηκαταξίωσή του ως ποιητή

rarrεκφραστικά πιο εύστοχη

κυρίως όμως γράφει ειλικρινά

άρα

εκφράζεται ως ποιητής ελεύθερα

κι αποτυπώνει ιστορική αλήθεια

αλλά

έτσι δυσαρεστεί Μυθριδάτη

καθώς προσβάλλει

πρόγονό του Δαρείο

Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Πρώτα στοιχεία για κεντρικό ήρωα

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ)

Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ποιο είναι το δίλημμα του Φερνάζη

Αισθήματα Δαρείου

Β κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Α

ὑπεροψίαν καί μέθην

Το δίλημμα του Φερνάζη

rarr Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

ὑπεροψίαν καί μέθην

rarr ποιητικά λιγότερο εύστοχη (δύσκαμπτη περίφραση) όμως το κυριότεροεξωραϊζει διαστρεβλώνει ιστορική αλήθεια για λόγους ιδιοτελείς

laquoἘκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειraquo

= καιροσκόποςοπορτουνιστήςεξασφάλιση εύνοιας βασιλιά αναγνώρισηκαταξίωσή του ως ποιητή

rarrεκφραστικά πιο εύστοχη

κυρίως όμως γράφει ειλικρινά

άρα

εκφράζεται ως ποιητής ελεύθερα

κι αποτυπώνει ιστορική αλήθεια

αλλά

έτσι δυσαρεστεί Μυθριδάτη

καθώς προσβάλλει

πρόγονό του Δαρείο

Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Πρώτα στοιχεία για κεντρικό ήρωα

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ)

Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ποιο είναι το δίλημμα του Φερνάζη

Αισθήματα Δαρείου

Β κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Α

ὑπεροψίαν καί μέθην

Το δίλημμα του Φερνάζη

rarr Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

ὑπεροψίαν καί μέθην

rarr ποιητικά λιγότερο εύστοχη (δύσκαμπτη περίφραση) όμως το κυριότεροεξωραϊζει διαστρεβλώνει ιστορική αλήθεια για λόγους ιδιοτελείς

laquoἘκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειraquo

= καιροσκόποςοπορτουνιστήςεξασφάλιση εύνοιας βασιλιά αναγνώρισηκαταξίωσή του ως ποιητή

rarrεκφραστικά πιο εύστοχη

κυρίως όμως γράφει ειλικρινά

άρα

εκφράζεται ως ποιητής ελεύθερα

κι αποτυπώνει ιστορική αλήθεια

αλλά

έτσι δυσαρεστεί Μυθριδάτη

καθώς προσβάλλει

πρόγονό του Δαρείο

Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Πρώτα στοιχεία για κεντρικό ήρωα

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ)

Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ποιο είναι το δίλημμα του Φερνάζη

Αισθήματα Δαρείου

Β κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Α

ὑπεροψίαν καί μέθην

Το δίλημμα του Φερνάζη

rarr Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

ὑπεροψίαν καί μέθην

rarr ποιητικά λιγότερο εύστοχη (δύσκαμπτη περίφραση) όμως το κυριότεροεξωραϊζει διαστρεβλώνει ιστορική αλήθεια για λόγους ιδιοτελείς

laquoἘκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειraquo

= καιροσκόποςοπορτουνιστήςεξασφάλιση εύνοιας βασιλιά αναγνώρισηκαταξίωσή του ως ποιητή

rarrεκφραστικά πιο εύστοχη

κυρίως όμως γράφει ειλικρινά

άρα

εκφράζεται ως ποιητής ελεύθερα

κι αποτυπώνει ιστορική αλήθεια

αλλά

έτσι δυσαρεστεί Μυθριδάτη

καθώς προσβάλλει

πρόγονό του Δαρείο

Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Πρώτα στοιχεία για κεντρικό ήρωα

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ)

Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ποιο είναι το δίλημμα του Φερνάζη

Αισθήματα Δαρείου

Β κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Α

ὑπεροψίαν καί μέθην

Το δίλημμα του Φερνάζη

rarr Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

ὑπεροψίαν καί μέθην

rarr ποιητικά λιγότερο εύστοχη (δύσκαμπτη περίφραση) όμως το κυριότεροεξωραϊζει διαστρεβλώνει ιστορική αλήθεια για λόγους ιδιοτελείς

laquoἘκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειraquo

= καιροσκόποςοπορτουνιστήςεξασφάλιση εύνοιας βασιλιά αναγνώρισηκαταξίωσή του ως ποιητή

rarrεκφραστικά πιο εύστοχη

κυρίως όμως γράφει ειλικρινά

άρα

εκφράζεται ως ποιητής ελεύθερα

κι αποτυπώνει ιστορική αλήθεια

αλλά

έτσι δυσαρεστεί Μυθριδάτη

καθώς προσβάλλει

πρόγονό του Δαρείο

Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Πρώτα στοιχεία για κεντρικό ήρωα

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ)

Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ποιο είναι το δίλημμα του Φερνάζη

Αισθήματα Δαρείου

Β κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Α

ὑπεροψίαν καί μέθην

Το δίλημμα του Φερνάζη

rarr Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

ὑπεροψίαν καί μέθην

rarr ποιητικά λιγότερο εύστοχη (δύσκαμπτη περίφραση) όμως το κυριότεροεξωραϊζει διαστρεβλώνει ιστορική αλήθεια για λόγους ιδιοτελείς

laquoἘκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειraquo

= καιροσκόποςοπορτουνιστήςεξασφάλιση εύνοιας βασιλιά αναγνώρισηκαταξίωσή του ως ποιητή

rarrεκφραστικά πιο εύστοχη

κυρίως όμως γράφει ειλικρινά

άρα

εκφράζεται ως ποιητής ελεύθερα

κι αποτυπώνει ιστορική αλήθεια

αλλά

έτσι δυσαρεστεί Μυθριδάτη

καθώς προσβάλλει

πρόγονό του Δαρείο

Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ποιο είναι το δίλημμα του Φερνάζη

Αισθήματα Δαρείου

Β κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Α

ὑπεροψίαν καί μέθην

Το δίλημμα του Φερνάζη

rarr Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

ὑπεροψίαν καί μέθην

rarr ποιητικά λιγότερο εύστοχη (δύσκαμπτη περίφραση) όμως το κυριότεροεξωραϊζει διαστρεβλώνει ιστορική αλήθεια για λόγους ιδιοτελείς

laquoἘκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειraquo

= καιροσκόποςοπορτουνιστήςεξασφάλιση εύνοιας βασιλιά αναγνώρισηκαταξίωσή του ως ποιητή

rarrεκφραστικά πιο εύστοχη

κυρίως όμως γράφει ειλικρινά

άρα

εκφράζεται ως ποιητής ελεύθερα

κι αποτυπώνει ιστορική αλήθεια

αλλά

έτσι δυσαρεστεί Μυθριδάτη

καθώς προσβάλλει

πρόγονό του Δαρείο

Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Αισθήματα Δαρείου

Β κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Α

ὑπεροψίαν καί μέθην

Το δίλημμα του Φερνάζη

rarr Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

ὑπεροψίαν καί μέθην

rarr ποιητικά λιγότερο εύστοχη (δύσκαμπτη περίφραση) όμως το κυριότεροεξωραϊζει διαστρεβλώνει ιστορική αλήθεια για λόγους ιδιοτελείς

laquoἘκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειraquo

= καιροσκόποςοπορτουνιστήςεξασφάλιση εύνοιας βασιλιά αναγνώρισηκαταξίωσή του ως ποιητή

rarrεκφραστικά πιο εύστοχη

κυρίως όμως γράφει ειλικρινά

άρα

εκφράζεται ως ποιητής ελεύθερα

κι αποτυπώνει ιστορική αλήθεια

αλλά

έτσι δυσαρεστεί Μυθριδάτη

καθώς προσβάλλει

πρόγονό του Δαρείο

Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

ὑπεροψίαν καί μέθην

rarr ποιητικά λιγότερο εύστοχη (δύσκαμπτη περίφραση) όμως το κυριότεροεξωραϊζει διαστρεβλώνει ιστορική αλήθεια για λόγους ιδιοτελείς

laquoἘκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειraquo

= καιροσκόποςοπορτουνιστήςεξασφάλιση εύνοιας βασιλιά αναγνώρισηκαταξίωσή του ως ποιητή

rarrεκφραστικά πιο εύστοχη

κυρίως όμως γράφει ειλικρινά

άρα

εκφράζεται ως ποιητής ελεύθερα

κι αποτυπώνει ιστορική αλήθεια

αλλά

έτσι δυσαρεστεί Μυθριδάτη

καθώς προσβάλλει

πρόγονό του Δαρείο

Με τι ισοδυναμεί κάθε επιλογή

κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Τι μεσολαβεί πριν τελικά αποφασίσει Πώς κλιμακώνονται οι αντιδράσεις του

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματαἈδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Τελικά πώς αίρει το αρχικό του δίλημμαὍμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακό

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Τι είδους ποίημα είναι o Δαρείος

rarr ΙΣΤΟΡΙΚΟ rarr ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ rarr ΗΔΟΝΙΚΟ

Εκ πρώτης όψης είναι ιστορικό

Εγώ είμαι ποιητής ιστορικόςmiddot ποτέ μουδεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ιστορικό γιατί έχει ιστορικό υπόβαθρο

Αναφέρεται στον 1ο αι πΧ κατά τη διακυβέρνηση του βασιλιά του ελληνικού Πόντου Μιθριδάτη Στrsquo Ευπάτορος και στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων(4 Μυθριδατικοί πόλεμοι )

Eιδικότερα μας μεταφέρει στην ελληνική πόλη του Εύξεινου Πόντου την Αμισό γύρω στο 74 πΧ όταν άρχισε ο Γ΄ Μιθριδατικός πόλεμος λίγο πριν από την καταστροφή της (71 πΧ)

O Μας μεταφέρει ήδη από τον τίτλο σε προγενέστερη εποχή και σε γνωστό ιστορικό πρόσωπο τον Δαρείο βασιλιά της Περσίας που διαδέχτηκε τον Κύρο στο θρόνο των Αχαιμενιδών (521-486 πΧ)

O Αναφέρεται σε ιστορικούς λαούς Πέρσες Ρωμαίους Καππαδόκες

O Ο ήρωάς του ο Φερνάζης γράφει ένα ιστορικό ποίημα

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Αρχαία Αμισός σύγχρονη Σαμψούντα

(τουρκική Samsun εις Αμισόν rarr σrsquoΑμισόν rarr σrsquoΑμσόν rarr Σαμψούν)

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Κατηγοριοποίηση καβαφικών ιστορικών ποιημάτων

Ιστοριογενή (Μιχ Πιερής)O ποιήματα που γεννήθηκαν από άμεσο ιστορικό υλικό

Ψευδοϊστορικά (Γ Σεφέρης)O ποιήματα που χρησιμοποιούν το ιστορικό υλικό μεταφορικά αλληγορικά

δημιουργώντας ψεύτικες ιστορίες rarr laquoΜελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρουraquo

Ιστορικοφανή (Ι Μ Παναγιωτόπουλος)O φανταστικά πρόσωπα εμπλέκονται σε ιστορικό πλαίσιο που

επενδύει την πλοκή rarr laquoΟ Δαρείοςraquo

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

laquoΟ Δαρείοςraquo βρίθει ιστορικών στοιχείων προβάλλει κατά την συνήθη τακτική του Καβάφη και σχολιάζει μια μεταβατικήπαρακμιακή εποχή (από ελληνιστική σε ρωμαϊκή) και ιστορικά πρόσωπα εξουσίας Μυθριδάτη και Δαρείο (laquoυπεροψία-μέθηraquo)

ΑΛΛΑ κυρίως αξιοποίηση ιστορικού πλαισίου α) για έμμεσο σχολιασμό σύγχρονης εποχής Εποχή συγγραφής ποιήματος το 1917 [δημοσίευση το 1920] 1917 στην Αίγυπτο αγγλική κατοχή σε Ευρώπηκόσμο ταραγμένη εποχή Αrsquo Παγκοσμίου σε Ελλάδα Εθνικός Διχασμός rarrαντίστοιχη μεταβατικήςπαρακμιακής εποχής Μυθριδάτη

β) κυρίως αφορμή για φιλοσοφικό στοχασμό - σχολιασμός διαχρονικής αλαζονείας εξουσίας(ύβριςrarrτιμωρία) - μεταβολή ιστορικών συνθηκών ανατρέπει ζωές προσδοκίες οδηγεί σε περισυλλογή λήψη κρίσιμων αποφάσεων

- Φερνάζης σύμβολο διαχρονικό ποιητής που γράφει ποίηση σε καιρό πολέμου rarr προβληματισμοί για ρόλο τέχνης ποίησης και σχέση της με ιστορία

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

rarrπροβληματισμοί ποιητή Καβάφη για ρόλο τέχνηςποίησης

α) για τη σχέση του καλλιτέχνη με την εξουσία αυλοκόλακαςωφελιμιστής ή ανεξάρτητος

β) για την ποιητική δραστηριότητα και την επιρροή της από την εχθρική πραγματικότητα (όπως πχ ο πόλεμος)

Διακύβευμα η αυτονομία της τέχνης από κάθε μορφής εξουσία και από τις ιστορικές συνθήκεςΟ πόλεμος και η μεγάλη αναστάτωση που προκαλεί δεν κάνει τον καλλιτέχνη να εγκαταλείπει το ποιητικό του λειτούργημα Ίσως μόνο να το προσαρμόζει και να μετασχηματίζει την ποιητική ιδέαhellip

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

άρα ΠΟΙΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΗΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

μάλιστα ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ -προβληματισμοί για ρόλο ποίησης -ταυτόχρονα παρουσίαση laquoποιητικού εργαστηρίουraquo διαδικασία σύνθεσης ποιήματος

[μέσω φανταστικού ποιητή Φερνάζη του ίδιου του Καβάφη]

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

laquoΟ ΔΑΡΕΙΟΣraquo ΚΑΒΑΦΗ

laquoΔαρείοςraquo Φερνάζη

Αυτό το στόχο εξυπηρετεί και η ιδιότυπη τεχνική ποίημα μέσα στο ποίημα (εγκιβωτισμός)

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Είναι ο Φερνάζης προσωπείο του Καβάφη

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Η κοινή ποιητική ιδιότητά τους Ο κοινός τίτλος των ποιημάτων τους Ιστορικά και τα δύο ποιήματα Η ελληνικότητά τους Ο ανατολικός παρακμιακός κόσμος στον οποίο ζουν (Πόντος- Αλεξάνδρεια) Οι ανθρώπινες αδυναμίες τους

Α) Πολλά συνηγορούν στην ταύτιση Καβάφη- Φερνάζη

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Η επίπονη περιπέτεια της ποίησής τους laquoΔεν μπορούν να κάνουν ποίηση δίχως να πουν την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι Αυτή είναι η υπεροψία τουςraquo (Μαρωνίτης) Κοινός προβληματισμός σχέση τέχνης με ιστορική πραγματικότητα Γράφουν σε δύσκολες συγκυρίες laquoμέσα σε πόλεμοraquo Γrsquo Μυθριδατικός πόλεμος- Αrsquo ΠαγκόσμιοςΗ παρέμβαση των Ρωμαίων μετατρέπει το ποιητικό δίλημμα του Φερνάζη σε υπαρξιακό αντίστοιχο με του Καβάφη που αν και φιλοβασιλικός πιέστηκε από Άγγλους και υπέγραψε δήλωση προσχώρησης στο Κίνημα της Θεσσαλονίκης Έτσι περνάει laquoμέσα σε πόλεμοraquo στο αντίπαλο στρατόπεδο στους βενιζελικούς με αντάλλαγμα προαγωγή και αύξηση μισθού

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Τεχνική απόκρυψηςταύτισηςΦωνητική ομοιότητα ονομάτων υποδηλώνει ψυχολογική ταύτιση κΑβΑφΗς ndash φερνΑζΗς ndash φΑρνΑκΗς (γιος και προδότης Μυθριδάτη) Επιπλέον η -υποτιθέμενη- περσική καταγωγή του Φερνάζη υπενθυμίζει τη φημολογούμενη περσική καταγωγή του Καβάφη που τη σχολιάζει κι ο ίδιος στην laquoΓενεαλογίαraquo του αλλά και την περσική προέλευση του ονόματός του (Καβάφης = τσαγκάρης)

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Β) Έχουν όμως και ουσιαστικές διαφορές-στο είδος ποίησης επικήρητορική(Φερνάζη)-ρεαλιστικήλιτή(Καβάφη)

-στο ποιητικό ήθος ο Καβάφης ανιδιοτελής υπηρέτης τέχνης

Ενδεικτική η στάση του Καβάφη απέναντι στον ήρωά του του ασκεί κριτική μέσω της ειρωνείας

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Καβαφική ειρωνεία (κατά Βαγενά)

αντίθεση ανάμεσα σrsquo ένα φαινόμενο και σε μια

πραγματικότητα

O ΔΡΑΜΑΤΙΚΗδημιουργεί αντιθέσεις καταστάσεων που υποβάλλοντας ή αποκαλύπτοντας την αληθινή όψη των πραγμάτων αποδεικνύουν ότι η ιδέα των ηρώων του για την πραγματικότητα είναι μια τραγική αυταπάτη

O ΛΕΚΤΙΚΗ

υποβάλλει νοήματα και αισθήματα που δεν βρίσκονται στις λέξεις του και που συχνά είναι αντίθετα από το νόημα που αυτές εκφράζουν

laquoτό σπουδαῖον μέροςτοῦ ποιήματός τουraquo

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ειρωνικές λέξεις-φράσεις

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσειΤί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ποιονποιους αφορά η laquoυπεροψία και μέθηraquo

Α Αφορά το Δαρείο και κάθε εκπρόσωπο της εξουσίας [ΜυθριδάτηΡωμαίους Άγγλους]

rarr Οι νέες συνθήκες απελευθερώνουν τον ποιητή από ιδιοτελή σχέδια τον βοηθούν να ακολουθήσει την ποιητική (και ιστορική) του συνείδηση και να εκφραστεί απερίφραστα και ειλικρινάΤελικά οι εξωτερικές συνθήκες όχι μόνο δεν ματαιώνουν την καλλιτεχνική δημιουργία αλλά της προσφέρουν έμπνευση

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Β Ίσως όμως να υπαινίσσεται ο Καβάφης και την αλαζονεία του ίδιου του ποιητή Φερνάζη και κάθε ποιητή που

rarr είτε αδιαφορώντας για τις ιστορικές συνθήκες ασχολείται αποκλειστικά με το έργο του και αισθάνεται πως με το δημιούργημά του έχει συλλάβει την τελειότητα rarr είτε προσαρμόζει το έργο του στις νέες ιστορικές συνθήκες για να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του σχέδια να πάρει ήδη το μέρος των νέων εξουσιαστών των Ρωμαίων =οπορτουνιστής

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ο τίτλος Ο ΔαρείοςO Είναι μονολεκτικός με το οριστικό άρθρο

O Προκαλεί απορία είναι απλώς ο Πέρσης βασιλιάς ή ο τίτλος του ποιήματος του Φερνάζη που εγκιβωτίζεται διότι

O Ο Δαρείος τίτλος ποιήματος Καβάφη χωρίς εισαγωγικά laquoΟ Δαρείοςraquo τίτλος ποιήματος Φερνάζη σε εισαγωγικά

O Ο Καβάφης σπάνια χρησιμοποιεί το οριστικό άρθρο στα κύρια ονόματα των τίτλων και το κάνει μόνο για γνωστά ιστορικά πρόσωπα όχι για τα φανταστικά

O Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα του τίτλου σύμβολα

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ο Δαρείος ή laquoΟ Δαρείοςraquo

Αν είναι το ιστορικό πρόσωπο rarr θίγεται η αλαζονεία της εξουσίας

Αν είναι το ποίημα μέσα στο ποίημα rarr θίγεται ο εγωκεντρισμός (ή και η αφοσίωση) του καλλιτέχνη

Είναι πολύ πιθανό ο τίτλος να υποδεικνύει και τα δύο

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

ΕΙΔΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ Αφηγηματικό Δραματικός μονόλογος

rarr πλάγιος σκηνικός μονόλογος =σκέψεις και λόγια ήρωα Φερνάζη τα μεταφέρει ένας παντογνώστης αφηγητής σαν υποβολέας θεάτρου που απογυμνώνεικριτικάρει ήρωα

Εναλλαγή και συνύπαρξη τριτοπρόσωπη - πρωτοπρόσωπη αφήγηση μηδενική - εσωτερική εστίαση πλάγιος λόγος - ευθύς λόγος (εσωτερικός μονόλογος) φωνή αφηγητή - φωνή Φερνάζη

υφομιμητικός ελεύθερος πλάγιος λόγος

Ὁ ποιητής Φερνάζης τό σπουδαῖον μέροςτοῦ ἐπικοῦ ποιήματός του κάμνει Τό πῶς τήν βασιλεία τῶν Περσῶν παρέλαβε ὁ Δαρεῖος Ὑστάσπου (Ἀπό αὐτόνκατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) Ἀλλ ἐδῶ χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσειτά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλονσάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων Βαθέως σκέπτεται τό πρᾶγμα ὁ ποιητής

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Ἀλλά τόν διακόπτει ὁ ὑπηρέτης του πού μπαίνει τρέχοντας καί τήν βαρυσήμαντην εἴδησι ἀγγέλλει Ἄρχισε ὁ πόλεμος μέ τούς ΡωμαίουςΤό πλεῖστον τοῦ στρατοῦ μας πέρασε τά σύνοραὉ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφοράΠοῦ τώρα ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύςὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρμ ἑλληνικά ποιήματα ν ἀσχοληθεῖΜέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα

Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία Ἐκεῖ πού τό εἶχε θετικό μέ τόν laquoΔαρεῖοraquo ν ἀναδειχθεῖ καί τούς ἐπικριτάς του τούς φθονερούς τελειωτικά ν ἀποστομώσει Τί ἀναβολή τί ἀναβολή στά σχέδιά του

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Καί νά ταν μόνο ἀναβολή πάλι καλάἈλλά νά δοῦμε ἄν ἔχουμε κι ἀσφάλειαστήν Ἀμισό Δέν εἶναι πολιτεία ἐκτάκτως ὀχυρήΕἶναι φρικτότατοι ἐχθροί οἱ ΡωμαῖοιΜποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούςοἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέΕἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνεςΘεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash

Ὅμως μές σ ὅλη του τήν ταραχή καί τό κακόἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθηνὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Θεατρικά στοιχεία

rarrσκηνικό Ο Καβάφης δεν το περιγράφει λεπτομερώς όμως η πομπώδης αναφορά στον ένδοξο βασιλιά με την επίσημη προσωνυμία η αναφορά στα μεγαλεία (στ10) η ύπαρξη του υπηρέτη και των αυλικών ποιητών-ανταγωνιστών υποβάλλουν την ατμόσφαιρα της αυλής ενός ανακτόρου

rarr δράση και πλοκή α) εξωτερική-σκηνική ξαφνική είσοδος υπηρέτη - ο πόλεμοςβ) εσωτερική-ψυχική δράση δίλημμα Φερνάζη ψυχικές μεταπτώσεις ανατροπές

rarr η φωνή ενός αφηγητή που κάνει ειρωνικά σχόλια

rarr συνεχής εναλλαγή τριτοπρόσωπης και πρωτοπρόσωπης αφήγησης =είδος δραματικού εσωτερικού μονόλογου πλάγιος σκηνικός

rarrρητορικές ερωτήσειςrarr αναφωνήσεις επίκλησηrarrχρήση δραματικού ενεστώτα

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Πεζολογικός τόνοςστοιχεία μοντερνισμού

rarrστίχος ελεύθεροςανομοιοκατάληκτοςανισοσύλλαβοςδιασκελισμοί

rarrλεξιλόγιο αντιλυρικόαντιποιητικόκαθημερινόπροφορικότητα laquoσκέπτεται το πράγμαπού τώρατο είχε θετικό νrsquo αποστομώσειπάλι καλάνα δούμενα τα βγάλουμε να μετρηθούμεπάει κι έρχεταιraquo rarr γλώσσα δημοτική με ιδιωματισμούς (laquoκάμνειraquo laquoγένεταιraquo) rarr ρεαλισμός laquoο ποιητής μένει ενεός Τι συμφορά τους φθονερούς τελειωτικά νrsquo αποστομώσειraquo rarr ειρωνεία rarr λιτότητα εκφραστική και ακριβολογία laquoάρχισε ο πόλεμος με τους Ρωμαίουςraquo rarr κοφτός παρατακτικός λόγος laquoΑδημονεί ο Φερνάζης Ατυχίαraquo

ταυτόχρονα ποιητική αίσθησηρυθμός

χαλαρό ιαμβικό μέτροκαθαρεύουσα (κυρίως ειρωνική) βασιλεύς υπεροψίανπληθώρα εκφραστικών μέσωνεπαναλήψεις αντιθέσεις εικόνες κλιμακωτό σχήμα αναφωνήσεις ρητορικές ερωτήσειςεπίκληση ποικιλία σημείων στίξης

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ (Ἀπό αὐτόν κατάγεται ὁ ἔνδοξός μας βασιλεύς ὁ Μιθριδάτης Διόνυσος κ Εὐπάτωρ) rarrΠαρένθεση μεταδίδει φωνή Φερνάζη με ειρωνική διάθεση

7 χρειάζεται φιλοσοφία πρέπει ν ἀναλύσει τά αἰσθήματα πού θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος 9 ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων rarr Άνω τελεία δημιουργεί μικρή αλλά αναγκαία συναισθηματική παύση ώστε να μεταδώσει τον προβληματισμό και τις ταλαντεύσεις του ποιητή στο στ 7 ακολουθεί επεξήγηση στο στ 9 ισχυρή αντίθεση με τη φωνή του ίδιου του ΦερνάζηΧρήση και στους 2 τελευταίους στίχους για συμπλήρωση και επαύξησηβεβαιότητα τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος rarr Οι τελείες οριοθετούν το τέλος μιας μικρής ή μεγάλης ενότηταςσκηνής συναισθηματικής κατάστασης για να μεταβούμε σε κάποια άλλη (συνήθως αντιθετική)

16 Ὁ ποιητής μένει ἐνεός Τί συμφορά 21 Ἀδημονεῖ ὁ Φερνάζης Ἀτυχία rarr Θαυμαστικά και αρηματικές επιφωνηματικές προτάσεις μαρτυρούν αφενός την απελπισία του Φερνάζη και αφετέρου την ειρωνεία του Καβάφη προς το Φερνάζη

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

Μποροῦμε νά τά βγάλουμε μ αὐτούς οἱ Καππαδόκες Γένεται ποτέ Εἶναι νά μετρηθοῦμε τώρα μέ τές λεγεῶνες

rarr Ερωτηματικό ρητορικές ερωτήσεις αποδίδουν αγωνία Φερνάζη για τη μοίρα του έθνους του πια κι όχι μόνο για το δικό του μέλλον ενώ εκφράζεται και η ειρωνεία του Καβάφη

rarr Παύλες ἴσως ὑπεροψίαν καί μέθην ὄχι ὅμως mdash μᾶλλον [ειρωνεία] σάν κατανόησι τῆς ματαιότητος τῶν μεγαλείων

Μέσα σέ πόλεμο mdash φαντάσου ἑλληνικά ποιήματα [ειρωνεία] Θεοί μεγάλοι τῆς Ἀσίας προστάται βοηθῆστε μας mdash [κορύφωση απόγνωσηςαναγκαία παύση για αλλαγή ατμόσφαιραςειρωνεία]

ἐπίμονα κ ἡ ποιητική ἰδέα πάει κ ἔρχεταιmdash τό πιθανότερο εἶναι βέβαια ὑπεροψίαν καί μέθην [αισθητοποιεί αλλαγή ποιητικής ιδέας και αφήνει στον αναγνώστη περιθώρια προβληματισμού]

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

httpswwwyoutubecomwatchv=E2bNlLE-2jY

Παράλληλα κείμενα

Ας φρόντιζαν

Κριτική της εξουσίας και όσων συναλλάσσονται μαζί της

Νέοι της Σιδώνος (400 μ Χ )Το laquoφανατικό για γράμματα παιδίraquo αγανακτεί που ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος θεωρεί πιο τιμητική τη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα από το ποιητικό του έργοlaquoΔώσε - κηρύττω - στο έργον σου όλην την δύναμή σουόλην την μέριμνα και πάλι το έργον σου θυμήσουμες στην δοκιμασίανraquo

httpdigitalschoolminedugovgrmodulesebookshowphpDSGL-A11126219196416

σημείωμα του Καβάφη για την αφοσίωση στην ποίηση

Ένας νέος ποιητής μrsquo επεσκέφθηκε Ήταν πολύ πτωχός εζούσε από την φιλολογική του εργασία και με φαίνονταν σαν κάπως να λυπούνταν βλέποντας το καλό σπίτι που κατοι- κούσα τον δούλο μου που τον έφερε ένα καλό σερβιτό τσάι τα ρούχα μου τα καμωμένα σε καλό ράπτη Είπε laquoΤι φρικτό πράγμα να έχη κανείς να παλεύη να βγάζη τα προς το ζην να κυνηγάς συνδρομητάς για το περιοδικό σου αγοραστάς για βιβλίο σουraquo

Δεν θέλησα να τον αφήσω στην πλάνη του και τον είπα μερικά λόγια περίπου σαν τα εξής Δυσάρεστη και βαρυά η θέσις του ndash αλλά τι ακριβά που με κόστιζαν εμένα η μικρές μου πολυτέλειες Για να ταις αποκτήσω βγήκα απrsquo την φυσική μου γραμμή κrsquo έγινα ένας κυβερνη- τικός υπάλληλος (τι γελοίο) και ξοδιάζω και χάνω τόσες πολύτιμες ώρες την ημέρα (στες οποίες πρέπει να προστεθούν και η ώρες καμάτου και χαυνώσεως που τες διαδέχονται) Τι ζημιά τι ζημιά τι προδοσία Ενώ εκείνος ο πτωχός δεν χάνει καμμιά ώραmiddot είναι πάντα εκεί πιστό και του καθήκοντος παιδί της Τέχνης

Πόσες φορές μες στην δουλειά μου μrsquo έρχεται μια ωραία ιδέα μια σπάνια εικόνα σαν ετοιμοκαμωμένοι αιφνίδιοι στίχοι και αναγκάζομαι να τα παραμελώ διότι η υπηρεσία δεν αναβάλλεται Έπειτα σαν γυρίσω σπίτι μου σαν συνέλθω κομμάτι γυρεύω να τrsquo ανακαλέ- σω αλλά πάνε πια Και δικαίως Μοιάζει σαν η Τέχνη να με λέγη laquoΔεν είμαι δούλα εγώmiddot για να με διώχνης σαν έρχομαι και νάρχομαι σαν θες Είμαι η μεγαλήτερη Κερά του κόσμου Και αν με αρνήθηκες ndash προδότη και ταπεινέ ndash για το ελεεινά σου καλό σπίτι για τα ελεεινά σου καλά ρούχα για την ελεεινή καλή σου κοινωνική θέσι αρκέσου μrsquo αυτά λοιπόν (αλλά πού μπορείς νrsquo αρκεσθής) και με τες λίγες στιγμές που όταν έρχομαι συμπίπτει να ήσαι έτοιμος να με δεχθής βγαλμένος στην πόρτα να με περιμένης όπως έπρεπε να ήσαι κάθε μέραraquo

Πολύτιμο υλικό αντλήθηκε από

-Παρουσίαση της Αγάθης Γεωργιάδου

httpagathi-ylikoblogspotgr201311blog-posthtml

-Σημειώσεις αναρτημένες στην ιστοσελίδα του 2ου Λ Μοσχάτου

http2lyk-moschattschgrautoschjoomla15imagesstorieseggrafamixopdareiospdf

Πολύτιμο υλικό αντλήθηκε από

-Παρουσίαση της Αγάθης Γεωργιάδου

httpagathi-ylikoblogspotgr201311blog-posthtml

-Σημειώσεις αναρτημένες στην ιστοσελίδα του 2ου Λ Μοσχάτου

http2lyk-moschattschgrautoschjoomla15imagesstorieseggrafamixopdareiospdf