Αλέκος Ξένος (1912 – 1995)

Μια πολιτική και καλλιτεχνική οντότητα της νεοελληνική

μουσικής. Ένα χρονολόγιο

Του Ιάκωβου Κονιτόπουλου

Ο Αλέκος Ξένος γεννήθηκε στην πόλη της Ζακύνθου στις 2 Μαΐου 1912. γιος του Διονυσίου Ξένου και της Αγγελικής Τσουκαλά. Το 1916 πεθαίνει από εγκεφαλικό επεισόδιο ο πατέρας του Διονύσιος και το 1918 η μητέρα του, μη μπορώντας να αντέξει την ανέχεια, τα σοβαρά προβλήματα της υγείας της και την απελπισία για τα δύο ανήλικα παιδιά της που αδυνατούσε να μεγαλώσει, έπεσε και πνίγηκε στο λιμάνι της Ζακύνθου. Τα δύο ορφανά, τον Αλέκο και τον μεγαλύτερο αδελφό του Γιάννη, αναλαμβάνουν για λίγο οι συγγενείς. Στη συνέχεια βάζουν τον μεγάλο στο ορφανοτροφείο και τον Αλέκο εγκαταλείπουν στο δρόμο!

Τον εγκαταλελειμμένο μικρό Αλέκο, μαζεύει από το δρόμο ο Σπύρος Μπάστας ή Μορούλιας, βιοπαλαιστής, ιεροψάλτης, ταβερνιάρης, ένας γνήσιος ζακυνθινός τροβα-δούρος. Του παρέχει στέγη, δουλειά στην ταβέρνα και παράλληλα του διδάσκει τις πρώτες νότες με την κιθάρα του.

Το 1926 ο Αλέκος Ξένος εγγράφεται στη Φιλαρμονική του Δήμου Ζακυνθίων, όπου μαθαίνει να παίζει Τρομπέτα με δάσκαλο τον αρχιμουσικό Ιωάννη Πήλικα (1870 – 1942). Γνωρίζεται με τον σπουδαίο Ζακύνθιο συγγραφέα Κ. Πορφύρη (1910 – 1967), ο οποίος τον φέρνει σε επαφή με τα νέα ζητήματα πολιτικής, καθώς και τα νέα καλλιτεχνικά και πνευματικά ρεύματα.

Το 1930 ο Αλέκος Ξένος φεύγει από τη Ζάκυνθο για την Αθήνα και κατατάσσεται εθελοντής στη στρατιωτική Μπάντα της Φρουράς των Αθηνών. Υπηρετεί στο 34ο Σύνταγμα της 2ης Μεραρχίας. Εγγράφεται στο Ωδείο Αθηνών.

η Φιλαρμονική της 2ης Μεραρχίας που ο Αλέκος Ξένος υπηρέτησε ως φαντάρος – μουσικός (1932)

Το 1932 στο Ωδείο Αθηνών, ο Αλέκος Ξένος αρχίζει τακτικά μαθήματα στο Τρομπόνι με δάσκαλους τους Σπυρίδωνα Καίσαρη (1857 –

1946) και Δημήτριο Πολίτη (1896 – 1969), Αρμονία με τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη (1889 – 1957), Ενορχήστρωση και Αντίστιξη με τον Γεώργιο Σκλάβο (1886 – 1976) και Μορφολογία, Αισθητική, Ιστορία της Μουσικής κι εκ πρώτης όψεως ανάγνωση (prima vista) με τον Δημήτρη Μητρόπουλο (1896 –

1960) .

ο μαέστρος Δημήτρης

Μητρόπουλος (1896 – 1960)

Με τη βοήθεια των δασκάλων του Δημήτρη Μητρόπουλο και Φιλοκτήτη Οικονομίδη, το 1936, γίνεται μέλος της Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών. Την ίδια χρονιά επίσης, γίνεται μέλος του Πανελληνίου Μουσικού Συλλόγου και γνωρίζεται με τους συνθέτες, Διονύσιο Λαυράγκα (1860 – 1941), Μανόλη Καλομοίρη (1883 – 1962), Πέτρο Πετρίδη (1892 – 1977), Μάριο Βάρβογλη (1885 – 1967) κ.ά.

ο μαέστρος Φιλοκτήτης Οικονομίδης (1889 – 1957)

ο μουσουργός Νίκος

Σκαλκώτας (1904 – 1949)

Ανταλλάσει απόψεις με το μουσουργό Νίκο Σκαλκώτα (1904 – 1949). Συμμετέχει σε συνδικαλιστικούς αγώνες και πρωτοστατεί στη δημιουργία νέων μουσικών συγκρο-τημάτων, όπως της ορχήστρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Κρατικής Ορχή-στρας Αθηνών. Το 1939 ολοκληρώνει τις σπουδές του στο Ωδείο Αθηνών. Μελετά έργα των Μητρόπουλου και Σκαλκώτα και συνθέτει τα δύο πρώτα του τραγούδια με τίτλο «Για το χαμό της μάνας» για άλτο και ορχήστρα, καθώς και το «Μοιρολόγι» για φωνή και πιάνο.

Με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940, ο Αλέκος Ξένος κατατάσσεται στη Μουσική Φρουρά Αθηνών. Συνθέτει μέσα σε μία εβδομάδα το συμφωνικό σκίτσο «Εισαγωγή Λευτεριάς» ή «Νέοι Σουλιώτες». Το 1941 οργανώνεται στο Ε.Α.Μ. Μαζί με άλλους μουσικούς γράφει αντιναζιστικά συνθήματα στους τοίχους. Συλλαμβάνεται δύο φορές αλλά δραπετεύει και τις δύο.

το εξώφυλλο της παρτιτούρας της

Εισαγωγής Λευτεριάς – Νέοι Σουλιώτες (1940)

Συνθέτει το «Εμπρός», πρώτο αντιστασιακό τραγούδι σε ποίηση Κωστή Παλαμά. Στις 23 Οκτωβρίου παίζονται οι «Νέοι Σουλιώτες» από την ορχήστρα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (Ε.Ι.Ρ.). Γνωρίζεται με τους Άγγελο Σικελιανό, Γιάννη Ρίτσο, Νικηφόρο Βρεττάκο, Αιμίλιο Βεάκη, Ασπασία Παπαθανασίου, Μάνο Κατράκη, Κώστα Βάρναλη κ.ά. σπουδαίους των Γραμμάτων και Τεχνών.

η 2η σελίδα από το χειρόγραφο της

Εισαγωγής Λευτεριάς (Νέοι Σουλιώτες) Δεκ.

1940

Εμπνεόμενος από τον ηρωισμό των Μανόλη Γλέζου και Απόστολου Σάντα που κατέβασαν τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη, συνθέτει το 1942 το συμφωνικό ποίημα «Τζαβέλας».

Το εξώφυλλο της παρτιτούρας του

συμφωνικού ποιήματος «Τζαβέλας» (1942)

Τον επόμενο χρόνο,1943, συνθέτει το συμφωνικό σκίτσο «Η ζωή του τσοπάνου» και το συμφωνικό ποίημα «Σαρακατσάνισσα». Καταζητείται από τους Γερμανούς λόγω της αντιναζιστικής δράσης του. Διώχνεται από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και βγαίνει στην παρανομία.

ο Αλέκος Ξένος την εποχή του

αντιστασιακού αγώνα

Με τη σύζυγό του Άννα ανεβαίνουν στο Καρπενήσι, στην XIII Μεραρχία του Ε.Λ.Α.Σ. Συνθέτει μουσική για παραστάσεις θεάτρου και κουκλοθέατρου για τους αντάρτες και τα παιδιά τους, αντιστασιακά τραγούδια και οργανώνει φιλαρμονικές, χορωδίες μαθαίνει μουσική στα παιδιά των απελευθερωμένων περιοχών.

η σύζυγος του Αλέκου Ξένου, ηθοποιός Άννα Κουκουδάμη

ο Αλέκος Ξένος στο Α’ Πανελλήνιο

Συνέδριο Ανταρτών – Επονιτών (1944) τελευταίος στην

όρθια σειρά, δεξιά με το σταυρό.

Το 1944 παίρνει μέρος στο Α’ Πανελλήνιο Συνέδριο Ανταρτών – Επονιτών. Συνθέτει μουσική για το θεατρικό όμιλο «Θέατρο του Βουνού» του Βασίλη Ρώτα.

Την ίδια χρονιά (1944), αρχίζει να συνθέτει τη Συμφωνία αρ. 1 «της Αντίστασης», την οποία τελείωσε το 1946. Επίσης αρχίζει τη σύνθεση του κύκλου «Παιδικά τραγούδια» σε ποίηση Βασίλη Ρώτα για μονόφωνη παιδική χορωδία και πιάνο.

το εξώφυλλο της παρτιτούρας της Συμφωνίας αρ. 1 της Αντίστασης

(1945)

Το 1945 και με αφορμή τα τραγικά Δεκεμβριανά, συνθέτει τη σουίτα για έγχορδα «Η Λαφίνα».

το εξώφυλλο της παρτιτούρας της

Λαφίνας (1945)

Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας και κατόπιν παρέμβασης του δασκάλου του Φιλοκτήτη Οικονομίδη, επιστρέφει ως έκτακτος στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, ενώ το έτος 1946 που ακολουθεί, ολοκληρώνει την 1η Συμφωνία του. Στις 29 Μαρτίου παρουσιάζεται η «Εισαγωγής Λευτεριάς» από την Κ.Ο.Α. υπό τη διεύθυνση του Θόδωρου Βαβαγιάννη. Συνθέτει το έργο «Χορός - Τραγούδι» για βιολοντσέλο και πιάνο. Εξαιτίας των πολιτικών του φρονημάτων απολύεται και πάλι από την Κ.Ο.Α. το 1947. Συνθέτει 9 χορικά της τραγωδίας του Άγγελου Σικελιανού, «Ο θάνατος του Διγενή» και μελοποιεί το ποίημα του Σικελιανού «Αντίσταση» ή « Η Ελλάδα σέρνει το χορό».

ο Αλέκος Ξένος με τη σύζυγό του Άννα και τον φίλο τους Βασίλη Γιαπαλάκη στην απελευθέρωση

Το 1949 εκδίδεται το έργο του «Τέσσερα Τραγούδια» για φωνή και πιάνο, απολύεται και πάλι από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών «ως μη νομιμόφρων», ενώ το 1950 τα πολιτικά του φρονήματα ξαναγίνονται η αι-τία να απολυθεί από την Ορχήστρα του Εθνικού Ιδρύ-ματος Ραδιοφωνίας.

Στις 6 Μαΐου του 1951 δίνεται η Παγκόσμια Πρώτη του συμφωνικού ποιήματος του Αλέκου Ξένου «Τζαβέλας», από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Θ. Βαβαγιάννη και το 1952 βραβεύεται στο Φεστιβάλ Παγκόσμιας Δημοκρατικής Νεολαίας στο Βουκουρέστι, για την 1η Συμφωνία, «της Αντίστασης». Ο ραδιο-φωνικός σταθμός της Μόσχας, την ίδια χρονιά, μεταδίδει το τραγούδι του «Εμπρός» σε ποίηση Κ. Παλαμά, με τη χορωδία του Κόκκινου Στρατού.

Το 1952 επίσης, συνθέτει το συμφωνικό ποίημα «Ο Διγενής δεν πέθανε», το οποίο εμπνέεται από την άδικη καταδίκη κι εκτέλεση του αγωνιστή Νίκου Μπελογιάννη. Τότε έχουμε και τα πρώτα σκίτσα των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» βασισμένο στο ομότιτλο έργο του Δ. Σολωμού.

το εξώφυλλο της παρτιτούρας του

συμφωνικού ποιήματος Ο Διγενής δεν πέθανε

(1952), στην έκδοση του έργου από την Ένωση Ελλήνων

Μουσουργών το 1961

ο σοβιετικός μουσουργός Ντμίτρι Σοστακόβιτς (1906 – 1975)

Ο σοβιετικός μουσουργός Ντμίτρι Σοστακόβιτς (1906 –

1975) δημοσιεύει το 1953 στο περιοδικό Σοβιέτσκαγια Μούζικα το τραγούδι του Α. Ξένου «Εμπρός», μαζί με δικά του ελλη-νικά μελοποιημένα τραγούδια.

επιστολή του σοβιετικού μουσουργού Ντμίτρι Σοστακόβιτς,

προς τον Αλέκο Ξένο στις 14-9-1955.

Αναπτύσσεται αλληλογραφία ανάμεσα στους δύο δημιουργούς. Ο Σοστακόβιτς σε επιστολή του με ημερομηνία 14-9-1955, αφιερώνει στον Ξένο μια έκδοση τραγουδιών του.

το εξώφυλλο τραγουδιών για χορωδία του σοβιετικού μουσουργού Ντμίτρι Σοστακόβιτς,

που με αφιέρωση έστειλε στον Αλέκο Ξένο στις 14-9-1955.

το «Άκρα του τάφου σιωπή» από την καντάτα Ελεύθεροι Πολιορκημένοι σε ποίηση Διονυσίου Σολωμού

Το 1955 συνεχίζει την εργασία του στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Σολωμού μελοποιώντας δύο αποσπάσματα με τίτλο «Άκρα του τάφου σιωπή» και «Η πείνα», ενώ στις 8 Απριλίου 1956 δίνεται η Παγκόσμια Πρώτη του έργου «Ο Διγενής δεν πέθανε» από την Κ.Ο.Α. υπό τον Ανδρέα Παρίδη. Το έργο θα παρουσιαστεί στις 28 Απριλίου 1957 στο Λένινγκραντ, επίσης υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη. Στις 5 Ιουνίου ο Αλέκος Ξένος βραβεύεται στον καλλιτεχνικό δια-γωνισμό του Δήμου Αθηναίων, ενώ στις 19 Ιουνίου παρουσιάζεται το έργο «Ο Διγενής δεν πέθανε» σε εκδήλωση του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. Την ίδια χρονιά θα επιμεληθεί μουσικά τη θεατρική παράσταση «Καραϊσκάκης», για το Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη.

το εξώφυλλο της παρτιτούρας του συμφωνικού ποιήματος - μπαλέτου Ο Προμηθέας λυόμενος (1959), στην

έκδοση του έργου το 1975

Το 1958 θα συνθέσει τον κύκλο «Δεκαπέντε τραγούδια» για φωνή και πιάνο σε ποίηση Β. Ρώτα, Ν. Βρεττάκου, Κ. Βάρναλη, Γ. Ρίτσου, Γ. Κοτζιούλα, Φ. Αγκουλέ, Α. Κάλβου κ. ά. Για το έργο θα βραβευτεί στη συνέχεια από τον Δήμο Αθηναίων. Στις 23 Φεβρουαρίου1959 θα δοθεί η Παγκόσμια Πρώτη του έργου «Η Λαφίνα» υπό τον Ανδρέα Παρίδη. Ολοκληρώνει το συμφωνικό ποίημα – μπαλέτο «Προμηθέας». Συνθέτει τη μουσική για τον « Καπετάν Μιχάλη» του Ν. Καζαντζάκη, που ανεβαίνει από τον θίασο του Ν. Χατζίκου. Για το Λαϊκό Θέατρο του Μ. Κατράκη συνθέτει τη μουσική για το έργο του Λόπε ντε Βέγκα «Φουέντε Οβεχούντα».

ο Αλέκος Ξένος σε στιγμή δημιουργίας. Τη φωτογραφία τράβηξε η κόρη του Αλίκη

Ο θίασος της Κατερίνας παρουσιάζει το 1960 το έργο του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα «Μαριάννα Πινέντα» σε μουσική Α. Ξένου, (2-3-1960). Στην εφημερίδα Η Αυγή δημοσιεύονται οι απόψεις του Ξένου για το λαϊκό τραγούδι.

η πρώτη σελίδα της μελοποίησης του Αλέκου Ξένου

στην Ωδή Εις Μούσας του Ανδρέα Κάλβου

Σε εκδήλωση της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών στις 19 Σεπτεμβρίου για τον Α. Κάλβο με ομιλητές τους Κ. Βάρναλη, Κ. Πορφύρη και Ν. Βρεττάκο, παρουσιάζεται το έργο του Α. Ξένου «Εις Μούσας» (ωδή του Α. Κάλβου) για φωνή και άρπα.

ο Αλέκος Ξένος και ο διαπρεπής αρχιμουσικός Οδυσσέας Δημητριάδης (1908 – 2005)

Αναπτύσσει έντονη συνδικαλιστική και πολιτιστική δραστηριότητα. Στη δεκαετία που ακολουθεί εκλέγεται Γραμματέας και Πρόεδρος του Πανελληνίου Μουσικού Συλλόγου, μέλος του Δ.Σ. της Ε.Ε.Μ. και ιδρυτικό μέλος της Ομοσπονδίας Μουσικών Σωματείων Ελλάδας.

Συνθέτει μουσική για τη «Μήδεια» του Ευριπίδη και για τον θίασο της Μαλαίνας Ανουσάκη. Επίσης αυτή τη χρονιά θα συνθέσει τη «Σονάτα» για ορχήστρα εγχόρδων και θα εκδοθεί το έργο «Εις Μούσας» σε ποίηση Α. Κάλβου, για φωνή και άρπα (ή πιάνο).

Από τις εκδόσεις της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών το 1961, εκδίδεται η παρτιτούρα του συμφωνικού ποιήματος «Ο Διγενής δεν πέθανε». Συνθέτει τον «Ύμνο της νιότης» σε ποίηση Κ. Βάρναλη για ανδρική ή γυναικεία χορωδία, τα χορωδιακά «Του λαβωμένο πουλιού» και «Του τόπου μας τραγούδι» σε ποίηση Έλλης Ιωαννίδου για μονόφωνη χορωδία. Το 1962 συνθέτει τη μουσική για το έργο «Ρήγας Βελεστινλής» του Σπύρου Μελά που ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή. Αποκομίζει το δεύτερο βραβείο για το συμφωνικό του ποίημα «Προμηθέας» σε διαγωνισμό του Ε.Ι.Ρ. και το 1963 συνθέτει το συμφωνικό ποίημα «Σπάρτακος». Εκδίδεται η «Σονάτα» για βιολί και πιάνο.

το εξώφυλλο της παρτιτούρας του

συμφωνικού ποιήματος Ο Διγενής δεν πέθανε

(1952), στην έκδοση του έργου από την Ένωση Ελλήνων

Μουσουργών το 1961

το εξώφυλλο της παρτιτούρας του συμφωνικού ποιήματος

Κύπρος Ελλάδα μας (1964) στην έκδοση του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων του 1965

Στις 3 Αυγούστου 1964 δίνεται η Παγκόσμια Πρώτη του συμφωνικού ποιήματος «Σπάρτακος» στο Φεστιβάλ Αθηνών. Συνθέτει το συμφωνικό ποίημα «Κύπρος, Ελλάδα μας». Στις 10 Απριλίου συγκροτείται από το Υπουργείο Εσωτερικών, η Κεντρική Επιτροπή Εορτασμού της 100ετηρίδας από την Ένωση των Επτανήσων. Ορίζεται μέλος της και ο Αλέκος Ξένος. Στις 4 Νοεμβρίου αποφασίζεται η ίδρυση της Ομοσπονδίας Μουσικών Σωματείων Ελλάδας, στην αίθουσα Γραμμάτων και Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας. Στην προσωρινή Διοίκηση της Ομοσπονδίας εκλέγεται κι ο Α. Ξένος. Το 1965 από τις «Μουσικές Εκδόσεις» του Υπουργείου Παιδείας εκδίδεται το συμφωνικό ποίημα «Κύπρος, Ελλάδα μας».

η ευχαριστήρια επιστολή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου (1913 – 1977)

προς τον Αλέκο Ξένο για το συμφωνικό του ποίημα «Κύπρος Ελλάδα μας».

Στις 21 Μαρτίου 1966 δίνεται η Παγκόσμια Πρώτη του συμφωνικού ποιήματος «Κύπρος, Ελλάδα μας» από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τον Θ. Βαβαγιάννη. Έπαινος των κριτικών, ενθουσιώδης υποδοχή του κοινού, ευχαριστήρια επιστολή του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακάριου προς τον συνθέτη.

το εξώφυλλο της παρτιτούρας της Σονάτας για Πιάνο

στην έκδοση του 1966

Το 1966 επίσης, εκδίδονται τα έργα: «Τρία τραγούδια» για φωνή και πιάνο σε ποίηση Γ. Σεφέρη και Κ. Χατζόπουλου, το σατιρικό δημοτικό «Η κυρά Μαριόρα» για μέτζο σοπράνο και πιάνο και η «Σονάτα» για πιάνο.

η πρώτη σελίδα της Ελεγείας (1967) για Ορχήστρα Εγχόρδων

Ερχόμαστε στο έτος 1967, όπου στις 11 Ιανουαρίου παρουσιάζονται οι «Νέοι Σουλιώτες» του Ξένου, στο Θέατρο Πειραιώς, υπό τον Στέλιο Καφαντάρη. Από το ανελεύθερο καθεστώς της χούντας των συνταγματαρχών διώκεται λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων. Απολύεται από την ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και καταστρέφονται από τα αρχεία του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας ηχογραφημένα έργα του, ενώ απαγορεύεται η ραδιοφωνική μετάδοση και δημόσια παρουσίαση έργων του. Συνθέτει την «Ελεγεία» για ορχήστρα εγχόρδων στη μνήμη του Μάριου Βάρβογλη. Το έργο εκδίδεται την ίδια χρονιά.

2 σελίδες από τη Συμφωνία αρ. 2, της Ειρήνης

Το 1967 επίσης αρχίζει τη σύνθεση της «2ης Συμφωνίας», εκφράζοντας τις αγωνίες του για την παγκόσμια ειρήνη. Υποφέρει από παραμορφωτική αρθρίτιδα και κρίνεται άμεση η μετάβασή του στο εξωτερικό για θεραπεία. Το καθεστώς δεν του χορηγεί διαβατήριο.

η πρώτη σελίδα από την Άνοιξη , 4ο μέρος της καντάτας Ελεύθεροι

Πολιορκημένοι (ποίηση Διονυσίου Σολωμού) στη μορφή για φωνή και

πιάνο

Το 1968 ολοκληρώνει τη 2η Συμφωνία και της δίνει τον υπότιτλο «Συμφωνία της Ειρήνης». Αρχίζει να συνθέτει την καντάτα για διπλή χορωδία, σολίστ, αφηγητή και μεγάλη ορχήστρα «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» σε ποίηση Δ. Σολωμού. Θα ολοκληρώσει τη σύνθεση του έργου 10 χρόνια αργότερα. Σήμερα σώζονται μόνο τρία από τα 17 μέρη της. Διαγραφή του από την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών λόγω των πολιτικών πεποιθήσεών του. Καταγγέλλει τη φιλοχουντική στάση ορισμένων συναδέλφων του συνθετών. Του ζητούν να ανακαλέσει, αλλά δε δέχεται. Έτσι αποχωρεί και από την Ε.Ε.Μ.

η πρώτη σελίδα από το έργο Τραγούδια για την Ειρήνη (1969)

για Φωνή και Ορχήστρα Εγχόρδων

Το 1969 συνθέτει τον κύκλο «Τραγούδια για την ειρήνη» για δραματική σοπράνο και πιάνο, σε ποίηση Α. Κάλβου, Δ. Σολωμού, Κ. Βάρναλη, Κ. Παλαμά, Ευριπίδη, Βακχυλίδη, Αριστοφάνη και Γ. Ρίτσου και εκδίδονται τέσσερα τραγούδια του για φωνή και πιάνο σε ποίηση Γ. Σταφέτα, Κ. Βάρναλη, Κ. Παλαμά. Τον επόμενο χρόνο, 1970 εκδίδονται τα «Τέσσερα τραγούδια για την ειρήνη» για δραματική σοπράνο και ορχήστρα εγχόρδων. Το 1971 στέλνει με επιστολή τα «Τέσσερα τραγούδια για την ειρήνη» στο Γενικό Γραμματέα του Ο.Η.Ε. στη Νέα Υόρκη Ου Θαντ, για τα 26 χρόνια από την ίδρυση του οργανισμού και την 23η επέτειο από την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η επιστολή του δημοσιεύεται στις αθηναϊκές εφημερίδες. Το 1973επιστρέφει στην Ένωση Ελλήνων Μουσουργών.

ο Μάνος Χατζιδάκις (1925 – 1994)

Δύο χρόνια αργότερα, το 1978 με τη συμβολή του Μάνου Χατζιδάκι, διευ-θυντή τότε του Γ’ Προ-γράμματος, ηχογραφείται ξανά η «Συμφωνία αρ. 1» «της Αντίστασης». Ο Μάνος Χατζιδάκις το 1979, ως διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών συ-μπεριλαμβάνει τη «Συμ-φωνία της Αντίστασης» του Α. Ξένου στα προγράμ-ματα συναυλιών της ορχή-στρας, όπου παρουσιάζεται στο θέατρο REX στις 26 Μαρτίου υπό τον Ευθ. Καβαλλιεράτο. Το 1981 ο Ξένος εκλέγεται έφορος του Δ.Σ. της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών.

Το 1975 εκδίδεται το συμφωνικό ποίημα – μπαλέτο «Προμηθέας» από το Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών, Αθήναι 1975, σειρά «Έργα Ελλήνων Συνθετών» και το 1976 η Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΑ υπό τον Ευθύμιο Καβαλλιεράτο, ηχογραφεί τη «Συμφωνία αρ. 1» «της Αντίστασης».

Το 1982 υποβάλλεται σ’ εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς στο Λονδίνο. Στις 28 Οκτωβρίου το Γ’ Πρόγραμμα μεταδίδει συνέντευξη του Ξένου για τη «Συμφωνία της Αντίστασης» και τη μουσική εκείνης της εποχής. Το 1983 συνθέτει τα «20 Παιδικά Τραγούδια» σε ποίηση Χάρη Σακελλαρίου για παιδική χορωδία. Στις 8 Απριλίου καλλιτέχνες της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζουν έργα του Αλέκου Ξένου στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Γιορτές Τέχνης, Απρί-λης ΄83» του Μουσικού Ασκηταριού της Ζάκυνθος του συνθέτη Δημήτρη Λάγιου.

ο μαέστρος Βύρων Φιδετζής

Τον Αύγουστο του ’83 στη Λευκάδα, η Συμφωνική Ορχήστρα Vratsa της Βουλγαρίας παρουσιάζει τη «Συμφωνία της Αντίστασης» του Αλέκου Ξένου μαζί με έργα Dvořak και Σαμάρα, υπό τον διαπρεπή μαέστρο Βύρωνα Φιδετζή.

ο πιανίστας Άρης Γαρουφαλής

Ο μαέστρος Βύρων Φιδετζής έχει ερμηνεύσει πολλές φορές, ως σολίστ στο βιολοντσέλο, το έργο «Χορός – Τραγούδι» του Αλέκου Ξένου στην εκδοχή για βιολον-τσέλο και πιάνο, με τη συνοδεία του διαπρεπούς πιανίστα Άρη Γαρουφαλή.

η πρώτη σελίδα από το χειρόγραφο του έργου

Χορός – Τραγούδι στην εκδοχή για δύο πιάνα (1985)

Το 1984 στο Πάρκο Ελευθερίας (ΕΑΤ – ΕΣΑ), παρουσιάζονται τα έργα «Ο Διγενής δεν πέθανε» και «Συμφωνία της Αντίστασης» από τη Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ υπό τον Ευθ. Καβαλλιεράτο.

Το 1985 δισκογραφείται το έργο «Χορός - Τραγούδι» (1946) για τσέλο και πιάνο, μαζί έργα των Γ. Κωνσταντινίδη, Π. Τρια-νταφυλλίδη και Ιάκ. Χαλιάσα. Μεταγράφει το έργο του «Χορός - Τραγούδι» για δύο πιάνα.

το CD με τίτλο «του μαντολίνου» του Δημήτρη Μαρίνου,

που περιέχει το έργο του Αλέκου Ξένου Νοσταλγία

Το 1987 δισκογραφείται από τον διαπρεπή μαντολονίστα Δημήτρη Μαρίνο, το έργο «Νοσταλγία» μαζί με άλλες συνθέσεις Επτανησίων συνθετών. Αυτή τη χρονιά τιμάται σε ειδική εκδήλωση στη Νέα Σμύρνη για τη συμμετοχή του στο αντιστασιακό αγώνα. Το 1988 συνέθεσε τον κύκλο τραγουδιών για μονόφωνη παιδική χορωδία a capella με τίτλο «τα τραγούδια της μικρής Αριέλλας», σε ποίηση Γιώργου Μουρέλου.

τα περιεχόμενα του κύκλου τραγουδιών τα καβαφικά, από χειρόγραφο του Αλέκου Ξένου.

Σήμερα ο κύκλος αυτός θεωρείται χαμένος

Το 1989 συνθέτει το έργο «Τα Καβαφικά» για φωνή και πιάνο, όπου μελοποιεί 12 ποιήματα του Καβάφη. Το έργο θεωρείται χαμένο. Στις 24 Νοεμβρίου σε ειδική εκδήλωση που οργάνωσε το Πολιτιστικό Κέντρο Εργαζομένων Ο.Τ.Ε. Αττικής, τιμάται στην αίθουσα ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ και παρουσιάζονται έργα του. Αρχίζουν τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ παραγωγής ΕΤ2, της Ρένας Χριστάκη «Αλέκος Ξένος, ο συνθέτης της Αντίστασης και της Ειρήνης». Ολο-κληρώνεται το 1990 και ο συνθέτης αφηγείται για τη ζωή και το έργο του.

Στις 23 Μαΐου1991 παθαίνει σοβαρό εγκεφαλικό.

το CD της Ένωσης Ζακυνθίων Αθήνας του 1992, το οποίο περιέχει συμφωνικά έργα

του Αλέκου Ξένου

Το 1992 η Ένωση Ζακυνθίων της Αθήνας κυκλοφορεί το CD με τίτλο Αλέκου Ξένου Συμφωνικά έργα, με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας υπό τον Ευθ. Καβαλλιεράτο. Περιλαμβάνει τη «Συμφωνία της Αντίστασης», τα συμφωνικά ποίημα «Σπάρτακος» και «Ο Διγενής δεν πέθανε».

Την 1η Σεπτεμβρίου 1995 πεθαίνει στην Αθήνα, 4 χρόνια μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο που είχε υποστεί, σε ηλικία 83 ετών. Η ταφή έγινε στο νεκροταφείο Χολαργού. Στις 24 Μαρτίου 1999 δίνεται η Παγκόσμια Πρώτη της Εισαγωγής των «Ελεύθερων Πολιορκημένων», από τη Συμφωνική Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΡΤ υπό τον Άλκη Μπαλτά και στις 28 Απριλίου οργανώνεται από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Δημοσιογράφων Αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης 1941 – 44, τιμητική εκδήλωση για τον Α. Ξένο.

το βιβλίο της Μαρίας Δημητριάδου Πολεμάμε και

τραγουδάμε στο οποίο υπάρχουν και 10 συνθέσεις του Αλέκου Ξένου

Το 2002 κυκλοφορεί το βιβλίο της Μαρίας Δημητριάδου Πολεμάμε και τραγουδάμε στο οποίο ανάμεσα στα 95 αντάρτικα τραγούδια, δημοσιεύονται και δέκα συνθέσεις του Α. Ξένου.

Το 2003 στο τεύχος 18 της Περιοδικής Έκδοσης Μουσικής Θεωρίας και Πράξης ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΑ», Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε., Αθήνα 2003, σελ. 165 – 207 δημοσιεύτηκε ο «Κατάλογος έργων Αλέκου Ξένου (1912 – 1995)» του μουσικολόγου – συνθέτη Διονύση Μπουκουβάλα.

ο συνθέτης και μαέστρος Θόδωρος Αντωνίου

Την 1η Νοεμβρίου το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής υπό τον Θ. Αντωνίου παρουσιάζει στο Μέγαρο Μουσικής και στο πλαίσιο του κύκλου «Μουσική και Πολιτική», το έργο του Α. Ξένου «Η Λαφίνα».

Το 2004 κυκλοφορεί CD της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών με έργα Ελλήνων Μουσουργών. Περιλαμβάνει έργα των Δημήτρη Δραγατάκη, Αλέκου Ξένου και Θόδωρου Αντωνίου, με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βουλγαρίας υπό τον Άλκη Παναγιωτόπουλο, όπου ηχογραφήθηκε η «2η Συμφωνία», «της Ειρήνης» του Ξένου.

το CD της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών του 2004, το οποίο μεταξύ άλλων περιέχει

και τη Συμφωνία αρ. 2 «της Ειρήνης» του Αλέκου Ξένου

το αναμνηστικό άλμπουμ της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας Αθήνα

2004 και της Ένωσης Ελλήνων

Μουσουργών, το οποίο μεταξύ άλλων περιέχει

και έργα του Αλέκου Ξένου

Το 2004 κυκλοφορεί αναμνηστικό άλμπουμ με τίτλο «Αντίς για όνειρο» - Έργα Ελλήνων Συνθετών 19ος – 20ος αιώνας της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας και της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, όπου συμπε-ριλαμβάνονται τα έργα του Α. Ξένου «Θρήνος», χορικό τραγωδίας, «Ο θάνατος του Διγενή» του Αγγ. Σικελιανού και η «Σονάτα για Ορχήστρα Εγχόρδων».

η αφίσα από την πανελλήνια πρώτη των παιδικών τραγουδιών του

Αλέκου Ξένου από τον πιανίστα Διονύση Σεμιτέλοκο και την Αναστασία Έδεν , το 2005

Το 2004 επίσης, ο ζακυνθινός πιανίστας Διονύσης Σεμιτέκολος παρουσιάζει τραγούδια του Α. Ξένου σε εκδήλωση στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ζακυνθίων και στις 19 Φεβρουαρίου 2005 σε πρώτη πανελλήνια παρουσίαση τα 28 παιδικά τραγούδια του ζακυνθινού μουσουργού και το έγκριτο ζακυνθινό φιλολογικό περιοδικό «Επτανησιακά Φύλλα, φιλολογική - λογοτεχνική, λαογραφική και ιστορική έκδοση, τόμος ΚΕ’» εκδίδει τον αφιερωματικό τόμο με τίτλο «Ο Ζακυνθινός Συνθέτης της Εθνικής Αντίσταση Αλέκος Ξένος (1912 – 1995), Ζάκυνθος, φθινόπωρο – Χειμώνας 2005.

Το 2006 εκδίδονται τα 28 «Παιδικά τραγούδια» του Α. Ξένου σε ποίηση Χ. Σακελλαρίου και Γ. Μουρέλου, από το Σύλλογο Δασκάλων και Νηπιαγωγών Ζακύνθου «Διονύσιος Σολωμός» και μουσική επιμέλεια Δ. Μπουκουβάλα και Δ. Σεμιτέκολου.

Στις 14 Νοεμβρίου 2008 η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών παρουσιάζει το συμφωνικό ποίημα «Ο Διγενής δεν πέθανε» υπό τη διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή στον Περισσό στην αίθουσα εκδηλώσεων του ΚΚΕ.

ο συνθέτης και μαέστρος Ιάκωβος

Κονιτόπουλος

Στις 18 Δεκεμβρίου 2009 παρουσιάζεται το έργο «Λαφίνα» από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τη διεύθυνση του Ιάκωβου Κονιτόπουλου, σε συναυλία της ορχήστρας στη αίθουσα εκδηλώσεων του Μουσείου Μπενάκη, της οδού Πειραιώς. Την ίδια χρονιά γυρίζεται το ντοκιμαντέρ «Η Εποχή των Κενταύρων – Ο Μουσουργός Αλέκος Ξένος», του σκηνοθέτη Λευτέρη Ξανθόπουλου.Τον Ιανουάριο του 2012 ο Δήμος Ζακύνθου αποφασίζει να ονομάσει το τρέχον έτος, έτος Αλέκου Ξένου με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννησή του, και πραγματοποίησε τριήμερο εκδηλώσεων στη μνήμη του μουσουργού στις 12,13 και 14 Οκτωβρίου 2012. Στις 24 και 25 Νοεμβρίου το Καλλιτεχνικό Εργαστήρι Μαρσύας και ο Δήμος Μεταμόρφωσης πραγματοποίησαν διήμερο αφιερωμένο στο μουσουργό της Εθνικής Αντίστασης.