Εύη Κουσίδου 5ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης 1

ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ: ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ –ΕΙΔΗ – ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ

ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΠΕΙΘΩ ΓΛΩΣΣΑ –ΥΦΟΣ

Γραμματειακό είδος πεζού λόγου

με μικρή, ως μέση έκταση

Προσπαθεί να πληροφορήσει , να

ενημερώσει τον αναγνώστη

Ακολουθεί τις εντολές της

λογιότερης γραμματικής , αυτής

που χαρακτηρίζει τον επιστημο -

νικό ή στοχαστικό λόγο

Ευπρόσιτο στο πλατύ κοινό

Αποφεύγει το δ ιδακτικό

χαρακτήρα, τον επηρεασμό του

αναγνώστη

Ο Δοκιμιογράφος εκφράζει

σκέψεις , συναισθήματα ως προς

ένα θέμα, άλλοτε περιδ ιαβαίνει

ελεύθερα στον κόσμο των ιδεών

Στόχος του είναι : να ερμηνεύσει

ένα φαινόμενο, εκφράζοντας

προσωπικές κρίσεις , να

προβληματίσει .

Χρησιμοποιεί μόρια και εκφρά -

σεις που δηλώνουν τη στάση

του δημοσιογράφου , το ποσοστό

της αλήθειας, την οπτική του

γωνία .

Η θεματολογ ία του αντλείται από

την κοινωνική, πολ ιτική ζωή,

την επιστήμη, την ηθική, την

αισθητική .

Ο δοκιμιογράφος δεν εξαντλεί το

θέμα, δε δ ίνει έτοιμες λύσεις ,

αλά πειραματισμούς (δοκιμές ).

Εξάλλου τίποτα δεν είναι

οριστικό και τετελεσμένο, αφού

όλα μπορούν να αλλάξουν .

Στο δοκίμιο εντοπίζουμε

τεχνικές ομαλής , φυσικής

μετάβασης , συνοχής

Σκοπός του δοκιμιογράφου είναι

να πληροφορήσει , να

ενημερώσει , να μεταδώσει

γνώσεις , να τέρψει , να

δ ιασκεδάσει

Ξεφεύγει από τον καθημερινό

προφορικό λόγο. Έ χει συχνά

αφηρημένο λεξιλόγιο , επιγραμ -

ματική και αποφθεγματική δ ια -

τύπωση

Ως προς τη δομή αποτελείται

από:

α) πρόλογο

β) κύριο θέμα και

γ) επίλογο

Χρήση υποτακτικού λόγου

Το ύφος είναι σοβαρό αντικει -

μενικό όταν θέλει να ενημε -

ρώσει να πληροφορήσει . Χιουμο -

ριστικό, προσωπικό, ειρωνικό

όταν θέλει να ψυχαγωγήσει , να

δ ιασκεδάσει . Φιλοσοφικό, εξεζη -

τημένο όταν θέλει να περάσει

γνώσεις .

Εύη Κουσίδου 5ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης 2

ΕΙΔΗ ΔΟΚΙΜΙΟΥ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ή

ΔΟΚΙΜΙΟ ΠΕΙΘΟΥΣ

ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΌ ή

ΔΟΚΙΜΙΟ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ

Σκοπιά

Απρόσωπος λόγος , αντικειμε -

νική θεώρηση, κυριαρχεί το γ ’

πρόσωπο

Προσωπικός λόγος , υποκειμε -

νική θεώρηση, κυριαρχεί το α ’

πρόσωπο

Τρόπος πειθούς Κάνει επίκληση στη λογική Επίκληση στο συναίσθημα

Περιεχόμενο Έχει συγκεκριμένο θέμα Δεν έχει συγκεκριμένο θέμα

Σκοπός Προσπαθεί να πείσει , να

πληροφορήσει , να ενημερώσει

Προσπαθεί να ευχαριστήσει , να

τέρψει

Γλώσσα Κάνει κυριολεκτική χρήση της

γλώσσας

Κάνει μεταφορική χρήση της

γλώσσας

Δομή Έχει καλή, συχνά σφιχτή δομή Δεν έχει καλή και σαφή δομή

Ύφος Σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο Λογοτεχνικό, ο ικεί ο , άμεσο

προσωπικό.

ΑΡΘΡΟ -ΔΟΚΙΜΙΟ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΡΘΡΟ ΔΟΚΙΜΙΟ

Πομπός

Γράφεται από δημοσιογράφο,

επιστήμονα, συγγραφέα, πολ ιτι -

κό, επιστήμονα…

Γράφεται από πρόσωπο των

γραμμάτων, τεχνών, επιστημών

Περιεχόμενο Έχει ποικ ίλη θεματογραφία Έχει ποικ ίλη θεματογραφία . Δεν

έχει επικαιρικό χαρακτήρα

Σχέση του με άλλα γραμματεια -

κά είδη Απέχει από τη λογοτεχν ία

Κινείται ανάμεσα στην επιστή -

μη, φιλοσοφία , λογοτεχν ία

Έκταση Πιο σύντομο από το δοκ ίμιο Μεγαλύτερο από το άρθρο

Οπτική Κυριαρχεί έντονος προβληματι -

σμός και κοινωνικός χαρακτήρας Ισχύει το ίδ ιο

Ύφος Σοβαρό, επίσημο, απρόσωπο Σοβαρό, επίσημο, λ ογοτεχνικό,

προσωπικό, απρόσωπο

Σκοπός Να ενημερώσει , να πληροφορή -

σει

Να πληροφορήσει , να ψυχαγωγή -

να τέρψει .

Εύη Κουσίδου 5ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης 3

ΔΟΚΙΜΙΟ – ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΟΚΙΜΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

( μελ έτη , δ ι ατ ρ ιβή , π ραγμ ατε ία , μ ον ογραφ ία )

Περιεχόμενο Ποικ ίλη θεματογραφία Ποικ ίλη θεματογραφία

Κοινό Απευθύνεται σε όλους

Δεν εμβαθύνει στο θέμα

Απευθύνεται σε εξειδ ικευμένο κοινό.

Το εξαντλεί .

Σκοπός Σκοπός του να πληροφορήσει , να τέρψει

Σκοπός του η καλλ ι έργεια , η γνώση, η μάθηση

Γλώσσα

Καθημερινό λεξιλόγιο .

Λογική και ποιητική χρήση της γλώσσας

Ειδ ικό επιστημονικό .

Κυριολεκτική χρήση της γλώσσας , σαφήνεια και ακρ ίβεια

Ύφος Το ύφος ποικ ίλει Ψυχρό, ουδέτερο

Τρόπος πειθούς Επίκληση στη λογική και στο συναίσθημα

Επίκληση στη λογική

Έκταση Μικρή έκταση Μεγαλύτερη έκταση

Οπτική Κυριαρχεί ο προσωπικός και αντικειμενικός τόνος

Μόνο ο αντικειμενικός

Θέμα

Ασχολείται με συγκεκριμένο θέμα, αλλά και κάνει ελεύθερη περιδ ιάβαση στον κόσμο των ιδεών

Ασχολείται με συγκεκριμένο θέμα

ΔΟΚΙΜΙΟ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΟΚΙΜΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Θέμα Θεματολόγιο ευρέως φάσματος Συγκλ ίνει με το δοκ ίμιο στη θεματολογ ία

Οπτική Δεν έχει επικαιρικό χαρακτήρα, όταν τύχει να το κάνει , ανάγεται στο μόνιμο και γενικό .

Διαθέτει επικαιρικό χαρακτήρα

Σχέση του με άλλο γραμματεια -κό είδος

Κινείται ως γραμματειακό είδος ανάμεσα στην επιστήμη ή φιλο -σοφία και στη λογοτεχν ία

Απέχει από τη λογοτεν ία και κ ινείται στο χώρο της ερμηνευ -τικής δημοσιογραφίας ή της επιστήμης

Γλώσσα Επικρατεί η αναφορική ή ποιη -τική λειτουργ ία της γλώσσας

Επικρατεί η αναφορική λειτουρ -γία της γλώσσας

Οπτική Κυριαρχεί ο αντικειμενικός ή προσωπικός τόνος

Απουσιάζει , συνήθως, ο προσω -πικός και οικείος τόνος

Έκταση Η έκτασή του είναι μικρή ως μέση

Συνήθως είναι συντομότερο από ένα δοκ ίμιο , ιδ ια ίτερα το άρθρο που δημοσιεύεται σε μια εφημερίδα .

Σκοπός Κυριαρχεί έντονος προβληματι -σμός , κοινωνικός χαρακτήρας

Κυριαρχεί έντονος προβληματι -σμός , κοινωνικός χαρακτήρας .

Εύη Κουσίδου 5ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης 4

ΑΡΘΡΟ -ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΡΘΡΟ

δημοσιογραφικ ό κείμενο

ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

δημοσιογραφικ ό κείμενο

Θέμα Πραγματεύεται δ ιάφορα θέματα Πραγματεύεται δ ιάφορα θέματα

Οπτική

Αφορμάται από την επικαιρό -

τητα και μένει στην επικαιρό -

τητα

Αφορμάται από την επικαιρό -

τητα , δεν μένει σε αυτή και

περνάει δ ιαχρονικές αξίες

Πομπός

Γράφεται από δημοσιογράφους

και επιστήμονες , συγγραφείς ,

πολιτικούς , καλλ ιτέχνες κ .ά. για

να εκφράσουν τις απόψεις τους

πάνω σε ποικ ίλα θέματα που

άπτονται της επικαιρότητας

Γράφεται από πρόσωπο με

ειδ ικές γνώσεις πάνω στο

συγκεκριμένο θέμα.

Γλώσσα Κυριολεκτική χρήση της

γλώσσας

Κυριολεκτική χρήση της

γλώσσας

Ύφος Σοβαρό και επίσημο Σοβαρό και επίσημο

Σκοπός Να ενημερώσει , να

πληροφορήσει Να πληροφορήσει