ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Πρόλογος: Ι. Κατατόπιση αναγνώστηΑ. Ζούμε σε μια εποχή με τεράστια έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη Β. Τεχνολογία, άρρηκτα συνδεδεμένη με την Επιστήμη.

Κ ύ ρ ι ο μ έ ρ ο ς : Πεδία έρευνας και τεχνολογικής προόδου

Α. Στρατιωτικοί σκοποίΒ. Βιομηχανικοί σκοποίΓ. ΥγείαΔ. ΠαιδείαΕ. Περιβάλλον ΣΤ. Εξυγίανση πόλεωνΖ. Μελέτη κοινωνικών φαινομένων Η. Μελέτη ανθρώπινης συμπεριφοράςΘ. Βιολογικοί σκοποίΙ. Εμπειρικοί σκοποί

Α. Επιστήμη1. οδηγημένη πτήση στον Άρη και Αφροδίτη2. ενοποίηση θεωριών φυσικής (σχετικότητας και κβαντικής μηχανής)3. πειράματα βασικής φυσικής στο διάστημα (ταχύτητα φωτός, βαρύτητα...)4. μόνιμες βάσεις στη Σελήνη5. έλεγχος ατμοσφαιρικού καιρού6. Λαίηζερς με ακτίνες Χ και Γ7. ελεγχόμενη θερμοπυρηνική ενέργεια8. εκτόξευση βολίδων πέραν του ηλιακού συστήματος9. αποδοτική εκμετάλλευση του θαλάσσιου βυθού10. μεταβολή των τοπικών μετεωρολογικών συνθηκών με ανεκτό κόστος11. εξαγωγή πρώτων υλών και παραγωγή υλικών από τη Σελήνη12. εξουδετερωτικά όπλα με ακτίνες συγκεντρωμένης ενέργειας13. μεταβολή των γενετών, με επέμβαση κλίμακας μοριακής (έλεγχος κληρονομικότητας)

Β. Κοινωνία1. αυτόματη τεκμηρίωση στις δικαστικές αποφάσεις2. τράπεζες πληροφοριών3. ρομπότ υπηρέτες4. αυτόματος υπολογισμός φόρων5. δημιουργία πρωτόγονης μορφής τεχνητής ζωής6. εμπορική παραγωγή συνθετικών πρωτεϊνών. Συνθετική θρέψη.7. οικονομική εκμετάλλευση των Ωκεανών, για εξεύρεση τροφής8. μόρφωση διεθνούς γλώσσας9. αυτόματη ψηφοφορία, που θα επιτρέπει την ψήφιση νόμων με δημοψήφισμα10. εμπορικές μεταφορές με πυραύλους11. αυτοκινητόδρομοι με αυτόματη οδήγηση12. εκτύπωση εφημερίδων - περιοδικών στο σπίτι («κατ' οίκον»)

Γ. Ιατρική1. Χημικά φάρμακα, που μπορούν ν' αλλάξουν την προσωπικότητα2. προσθέσεις οργάνων πλαστικών ή ηλεκτρονικών (ραντάρ για τους τυφλούς)3. αυτόματη ιατρική διάγνωση4. γενική ανοσοποίηση κατά των βακτηριακών και των εξ' αυτών νόσων5. φάρμακα για έλεγχο της πνευματικής ικανότητας6. φάρμακα για έλεγχο των γηρατιών7. διάρκεια ζωής

Επιπτώσεις αρνητικέςΑ. Έλλειψη ευτυχίας και γαλήνης στον άνθρωπο Β. Η νέα τάξη δεν θα εμπνέει εμπιστοσύνη Γ. Ύπαρξη φόβου, στενοχώριας, ανησυχίας Δ. Το φυσικό περιβάλλον θα δώσει τη θέση του στο τεχνητό Ε. Περιορισμός στον έλεγχο επικοινωνίας και συναναστροφής με το συνάνθρωπο ΣΤ. Ο άνθρωπος, απάνθρωπος διττά: 1. δυναμική επιβολή της συνεχούς αλλαγής 2. στατική επιβολή τεχνητού περιβάλλοντοςΖ. Νευρώσεις - αλκοολισμός (αύξηση) Η. Δυσπιστία - εχθρική στάση προς τον πολιτισμό της προόδου

V. Συνέπειες θετικές (τι θα μας σώσει) Α. Επιστροφή στο παρελθόν αδύνατη Β. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την πρόοδο Γ. Δεν μπορούμε να επιβραδύνουμε το ρυθμό της προόδου Δ. Η ίδια η πρόοδος της τεχνολογίας, μπορεί να εξαλείψει τα προβλήματα 1. νίκη της πείνας 2. έλεγχος των γεννήσεων, tia. σταματήσει τη δημογραφική εξάπλωση 3. η οικιστική θα σώσει τις πόλεις 4. «η στήλη των αερίων» θα εξυγιάνει την ατμόσφαιρα 5. η πληροφορητική, θα λύσει τα προβλήματα της εκπαίδευσης (αρχική - συνεχιζόμενη – δια βίου εκπαίδευση)Ε. Η λύση βρίσκεται πάντα μπροστά και ποτέ πίσω

Επίλογος: Αντιφατικές οι θεωρίες σήμερα για την τύχη του Αύριο. Οι απαισιόδοξοι ίσως περισσότεροι, για το θάνατο του πλανήτη μας. Οι αισιόδοξοι ίσως λιγότεροι μα πιο δυναμικά, στηρίζονται στον ίδιο τον άνθρωπο. Εγώ μπορώ να πω: το μέλλον αβέβαιον.

Ονοματεπώνυμο……………………………………………………….Ομάδα ΑΈκθεση 4η: Τεχνολογία …./02/2006 Γ…

Το τίμημα της προόδου (Ε.Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ)

Γιατί βάζει το στοχαστικό και ευαίσθητο άνθρωπο του καιρού μας σε ανησυχία η τεράστια ανάπτυξη της τεχνικής που χαρακτηρίζει τον αιώνα μας; Το τι χρωστάει ο πολιτισμός, όχι μόνο ο υλικός αλλά και ο πνευματικός, στις τεχνικές κατακτήσεις, είναι τόσο αυτονόητο και χιλιοειπωμένο, που δεν αξίζει τον κόπο να το επαναλάβουμε. Αυτές του έκαναν όχι μόνο ευκολότερη και αποδοτικότερη την εργασία, τον απελευθέρωσαν από πολλές σκλαβιές, οικονομικές και ηθικές, και άνοιξαν το δρόμο προς την κατάκτηση των πολιτικών ελευθεριών.

Ποτέ άλλοτε δεν είδε ο κόσμος τις ανέσεις και τον όλβο των δικών μας ημερών. Ποτέ στο παρελθόν δεν είχε ο άνθρωπος υπό τον έλεγχό του τόσες δυνάμεις φυσικές, όσες έχει σήμερα. Τελειοποίησε τις κατασκευές του έως τέτοιο βαθμό, που και ο ίδιος δεν μπορεί πια ν' αναμετρήσει την έκταση και την ποικιλία των δυνατοτήτων τους. Τι έχει λοιπόν να φοβηθεί; Γιατί τον τρομάζει αυτή η εκπληκτική πρόοδος, που ακόμη και αν δεν συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό στο μέλλον πάλι στην ακμή που έχει φτάσει σήμερα εμπνέει το δέος;

Είναι τάχα η μηχανή αιτία των αντινομιών, όπου στριφογυρίζει ο πολιτισμός μας χωρίς να βρίσκει διέξοδο; Στο ερώτημα τούτο είχα δώσει τότε την απάντηση ότι βέβαια η τελειοποιημένη και παντοδύναμη «μηχανή» εγκαινίασε ένα νέο τρόπο ζωής, δεν είναι όμως κατά βάθος η αιτία των οικονομικοπολιτικών συγκρούσεων που ταλαιπωρούν τη σημερινή ανθρωπότητα, αλλά ο λόγος που οι συγκρούσεις αυτές επήραν μεγαλύτερη έκταση και έγιναν οξύτερες. Έβαλε δηλαδή ανώτερο εκθέτη στα γεγονότα, μεγάλωσε την κλίμακα και μαζί την έντασή τους. Με την εξήγηση αυτή εννοούσα ότι ένας οξυδερκής παρατηρητής που δε στέκει στην επιφάνεια των πραγμάτων, πολύ καλά καταλαβαίνει ότι οσοδήποτε τέλεια κι αν είναι μια τεχνική κατασκευή, δεν παύει να είναι όργανο στα χέρια του ανθρώπου που τη μεταχειρίζεται. Το όργανο τούτο, φυσικά, απλώνει και πολλαπλασιάζει τη δύναμη του κατόχου του, δε δημιουργεί όμως και τις προθέσεις του.

Ας μη μετατοπίζουμε λοιπόν τις ευθύνες από τη βούληση των έμψυχων όντων που δημιουργούν με τη δραστηριότητα τους την ιστορία, στις άψυχες μηχανές που μεταχειρίζονται τα όντα αυτά για να επιτύχουν ό,τι επιδιώκουν. Το χέρι που φτιάχνει και κινεί τη μηχανή είναι υπαίτιο για το καλό, όπως και για το κακό που εκείνη κάνει. Το μαχαίρι στα χέρια του γιατρού δίνει τη ζωή, στα χέρια του κακούργου την αφαιρεί.

Στη θέση αυτή μένω και σήμερα. Αλλά το ζήτημα έχει και μια άλλη άποψη, και αυτήν θέλω τώρα να παρουσιάσω. Η εκπληκτική ανάπτυξη της τεχνικής στα χρόνια μας δεν ωφέλησε ούτε έβλαψε εξίσου όλες τις χώρες της γης και όλους τους ανθρώπους κάθε κοινωνίας. Απεναντίας έκανε μια νέα κατάταξη των δυνάμεων και δημιούργησε μια νέα και πολύ επικίνδυνη ανισότητα ανάμεσα στους λαούς της οικουμένης και στις κοινωνικές τάξεις μέσα στον ίδιο το λαό. Γιατί η τελειοποιημένη μηχανή των ημερών μας κοστίζει τεράστια χρηματικά ποσά - γίνεται από σπάνια, επομένως πολύτιμα υλικά και κατασκευάζεται σε εργοστάσια που η αξία των εγκαταστάσεων τους φτάνει σε αστρονομικούς αριθμούς. Λίγοι λοιπόν μέσα σε μια χώρα και λίγες χώρες μέσα στον κόσμο μπορούν να αποκτήσουν αυτά τα δαπανηρότατα τεχνικά θαύματα. Αυτοί οι λίγοι όμως άνθρωποι και λαοί συγκεντρώνουν με τούτο τον τρόπο στα χέρια τους ανυπολόγιστα μεγάλη δύναμη. Και επειδή η δύναμη διαρκώς ανοίγει την όρεξη για μεγαλύτερη δύναμη, οι μεγιστάνες των μηχανών, άτομα, εταιρείες, τράστς, κόμματα, κράτη, έχουν γίνει οι νέοι κύριοι του κόσμου, αυτοί που επιβάλλουν τη θέληση τους ως νόμο στους άλλους και αποφασίζουν για την τύχη του πλανήτη μας.

Έτσι δημιουργείται σιγά σιγά ένας νέος δεσποτικός καισαρισμός, φοβερότερος από κάθε προηγούμενο, αφού κανείς αντίστοιχος του στο παρελθόν δεν είχε στα χέρια του τα τεχνικά μέσα που διαθέτει αυτός σήμερα, και στο έπακρο επικίνδυνος για τις ελευθερίες των ατόμων και για την ειρήνη του κόσμου.

Πανικόβλητοι από τα σκοτεινά ενδεχόμενα που προοιωνίζεται για το μέλλον του κόσμου αυτή η καλπάζουσα πρόοδος της τεχνικής, πολλοί σοφοί έγραψαν «βιβλία» αυτόχρημα εφιαλτικά (Bertrand Russell, Aldous Haxley κ.α.). Από το άλλο μέρος πάλι, της νέας λατρείας οι ιερείς (επιστήμονες, τεχνικοί, στρατιωτικοί, διπλωμάτες, κοινωνικοί μεταρρυθμιστές) κινητοποιήθηκαν για να αντιδράσουν σ' αυτές τις προφητείες των σοφών και για να καθησυχάσουν τους έντρομους λαούς επαναλαμβάνουν σε όλους τους τόνους ότι αυτά είναι όνειρα μωρά.

Πώς όμως να εξαλείψουμε από μέσα μας το φόβο για το τι μας περιμένει, αφού εδώ και λίγα χρόνια είδαμε τι είναι ικανός να κάνει ο άνθρωπος, ο «προχωρημένος» στον πολιτισμό, που ξέρει να χειρίζεται με δεξιοτεχνία τις μηχανές; Μας λέγουν ότι εκείνο που ήταν να ανακαλυφτεί και να εφευρεθεί, ανακαλύφτηκε και εφευρέθηκε, άλλα δε σηκώνει πια το μυαλό μας και ολοφάνερα η

τεχνική εξέλιξη του πολιτισμού μας πλησιάζει προς το σημείο του κορεσμού και τα λοιπά και τα λοιπά... Μα δεν είναι ανάγκη να προχωρήσει η τεχνική μας σε μεγαλύτερα επιτεύγματα, για να γίνει επικίνδυνη. Ήδη, εκεί που έχει φτάσει, είναι μια απειλή για τον άνθρωπο. Απειλή που όμοια της δε γνώρισε ως τώρα η ιστορία μας. Πώς να κλείσουμε τα μάτια στα δεινά που μας περιμένουν, που ήδη τα δοκιμάζουμε έως ένα βαθμό και άρχισε να γίνεται το στόμα μας πικρό από τη γεύση τους;

Στην τεχνική των πολύπλοκων ρυθμιστικών μηχανημάτων, των ρομπότ, των ηλεκτρονικών εγκεφάλων και παρόμοιων κατασκευών έχει δοθεί το όνομα cybernetics, που άλλο δεν είναι παρά η ελληνική λέξη «κυβερνητική». Οι ειδικοί προβλέπουν ότι τα μηχανικά αυτά τέρατα, με την τελειότητα που ολοένα αποκτούν, θα μπορούν στο μέλλον να «κυβερνούν» από μακριά και να εκτελούν έως τις παραμικρές λεπτομέρειες έργα δυσκολότατα που απαιτούν σήμερα μυριάδες ανθρώπων, και μάλιστα προικισμένων με μυϊκές και διανοητικές δυνάμεις όχι συνηθισμένες.

Παράλληλα προς αυτήν έχει αναπτυχθεί και διαρκώς τελειοποιείται μια άλλη «κυβερνητική» πολιτική που με τους μηχανισμούς του κόμματος, του τύπου, του ραδιοφώνου και άλλων μέσων υποβολής των μαζών ρυθμίζει κατά ενιαίο τρόπο και διευθύνει προς ορισμένη κατεύθυνση τις ιδέες, τα συναισθήματα, τη βούληση των ανθρώπων.

Πλούτος και δύναμη από το ένα μέρος, από το άλλο πενία και έλλειψη προστασίας διανοητικής και ηθικής απέναντι στις μηχανές της μαζικής υποβολής. Τι περιμένει τον άνθρωπο κάτω απ' αυτόν το φοβερό τροχό της μοίρας που έρχεται να τον συνθλίψει - δε χρειάζεται πολλή σοφία να το μαντέψει κανείς. Ο εξανδραποδισμός...

Αυτό θα είναι άραγε το τίμημα της προόδου; Και το αξίζει; Ιδού η απορία.

Α. Να δοθεί η περίληψη του κειμένου (120 λέξεις) (25 μονάδες)Β. Ποια η συλλογιστική πορεία της πρώτης παραγράφου; Να αιτιολογηθεί. (12,5 μονάδες)Γ. Ποια η οργάνωση και οι τρόποι πειθούς του δοκιμίου; Να το τεκμηριώσετε. (12,5 μονάδες)Δ. Να γράψετε ένα άρθρο σε εφημερίδα όπου θα τεκμηριώνετε τις απόψεις σας για τα αρνητικά και

θετικά της τεχνολογίας στη σύγχρονη ζωή. (μονάδες 50)

Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗΟ δοκιμιογράφος αναρωτιέται σχετικά με την ανησυχία που αισθάνονται πολλοί μπροστά στις

εκπληκτικές τεχνικές εξελίξεις. Ο ίδιος δεν παραβλέπει, βέβαια, τις ευεργετικές επιδράσεις της τεχνολογικής εξέλιξης στην υλική αλλά και στην πνευματική ζωή του ανθρώπου. Αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι η «μηχανή» μεγέθυνε τα προβλήματα της ανθρωπότητας υπεύθυνος όμως για αυτά είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και όχι οι μηχανές. Παράλληλα εντοπίζει τις κραυγαλέες ανισότητες που χωρίζουν εκείνους που ελέγχουν τα τεχνολογικά μέσα από τους άλλους ανθρώπους και λαούς. Μιλά για μια νέα «δεσποτική» δύναμη και για μηχανισμούς μαζικής υποβολής που ελέγχουν τον κόσμο και μακροπρόθεσμα υπονομεύουν την ειρήνη και τις ελευθερίες των ανθρώπων.

Β. Ο συγγραφέας ακολουθεί παραγωγική συλλογιστική πορεία σε αυτή την παράγραφο. Αφετηρία της παραγράφου είναι η έκφραση της γενικότερης απορίας του για τη σχετική με την τεχνολογική πρόοδο, ανησυχία των ανθρώπων αλλά και η διαπίστωση της αναμφίβολης προσφοράς των τεχνικών κατακτήσεων στον υλικό και πνευματικό πολιτισμό. Συνεχίζει και αναπτύσσει όλη την υπόλοιπη παράγραφο με επιμέρους επισημάνσεις που αποσαφηνίζουν την προσφορά των τεχνολογικών κατακτήσεων στην ανθρώπινη ζωή «Αυτές του έκαναν ...των δυνατοτήτων τους»

Γ. Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτό το κείμενο ως δοκίμιο πειθούς, καθώς φέρει τα περισσότερα χαρακτηριστικά του αποδεικτικού είδους :

Λογική οργάνωση - δομή κειμένου: στην πρώτη παράγραφο εκθέτει τον προβληματισμό του για την ανησυχία που αισθάνονται πολλοί μπροστά στις τεχνολογικές κατακτήσεις. Στο κύριο μέρος εκθέτει τις απόψεις του για τις θετικές αλλά κυρίως για τις αρνητικές συνέπειες αυτής της προόδου. Καταλήγει στον επίλογο με την έκφραση της δικής του ανησυχίας για το μέλλον του ανθρώπου, θέτοντας ρητορικό ερώτημα

Τρόποι πειθούς: κυριαρχεί η επίκληση στη λογική (=επιχειρήματα και τεκμήρια) αλλά και μια ανεπαίσθητη προσπάθεια επίκλησης στο συναίσθημα («τι περιμένει τον άνθρωπο κάτω από αυτόν το φοβερό τροχό της μοίρας που έρχεται να τον συνθλίψει...»). Επίκληση στην αυθεντία: Russel, Haxley.

Λογική - αναφορική λειτουργία της γλώσσας (κάτι που συνάδει με το ύφος και τη δομή ενός δοκιμίου πειθούς )

ΈΚΘΕΣΗΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ: ΣΩΤΗΡΙΑ Ή ΑΠΕΙΛΗ;

Η τεχνολογική πρόοδος είναι μια σύνθετη διαδικασία που επιδρά με διττό τρόπο στην ανθρώπινη ζωή άλλοτε ως μια ευεργετική δύναμη κι άλλοτε ως μια καταστροφική απειλή. Δεν θέλω να φανώ απαισιόδοξος αλλά οι δικές μου εκτιμήσεις είναι δυσοίωνες, αφού εκτιμώ ότι η τεχνολογία θα απειλήσει, αν δεν απειλεί ήδη, τις ελευθερίες και τα δικαιώματα μας, την ίδια τη δημοκρατία.

Κύριο θέμα:1. Απειλή για τις ελευθερίες και τη δημοκρατία Τελειοποίηση μηχανισμών μαζικής υποβολής, παραπληροφόρηση, παραπλάνηση,

αποπροσανατολισμός = ιδεολογική χειραγώγηση, άσκηση ελέγχου στη σκέψη και τη συμπεριφορά => άμβλυνση αντιστάσεων, εμπέδωση κυρίαρχης ιδεολογίας

«Ποτέ άλλοτε, η προπαγάνδα δεν είχε σταθεί έτσι εξοπλισμένη με όλα τα μέσα επηρεασμού, και ποτέ δεν ήταν τόσο επιστημονικά συστηματοποιημένη. Αν σ' αυτό προσθέσουμε την ελεγχόμενη μετάδοση πληροφοριών, καταλαβαίνουμε πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ο υπήκοος του εικοστού αιώνα.» (Άγγελος Τερζάκης).

Τεχνοκρατικός προσανατολισμός του σύγχρονου πολιτισμού => θεοποίηση του χρήματος, κερδοθηρία, η απόκτηση χρήματος - οικονομικής δύναμης γίνεται έμμονη ιδέα, αυτοσκοπός, κυνήγι ευμάρειας, απομάκρυνση από βαθύτερες ανάγκες

Όξυνση οικονομικών ανισοτήτων όχι μόνο μεταξύ των πλούσιων χωρών της δύσης και των τριτοκοσμικών - αναπτυσσομένων χωρών της ανατολής αλλά και κραυγαλέες αντιθέσεις πλούτου - φτώχειας στο εσωτερικό των τεχνολογικά προηγμένων κοινωνιών

Δημιουργία πανίσχυρων χωρών που ελέγχουν την υψηλή τεχνολογία που διοχετεύεται και εφαρμόζεται στις «πολεμικές» βιομηχανίες => παγίωση της διεθνούς αδικίας, πόλεμοι, καταπίεση των φτωχών λαών, επιβολή του δικαίου της «πυγμής»

Οικολογική καταστροφή, ερήμωση του πλανήτη, παραβίαση του πλέον θεμελιώδους δικαιώματος του ανθρώπου, του δικαιώματος στην ποιότητα ζωής, υπονομεύεται η ίδια η ζωή.

Υποκατάσταση του ανθρώπου από τις μηχανές στον εργασιακό - παραγωγικό τομέα = παραγκωνισμός του ανθρώπινου εργατικού δυναμικού, ανεργία, άρση της αυτενέργεια και της δημιουργικότητας του εργαζόμενου.

Μηχανισμοί προώθησης του βιομηχανικού πολιτισμού και εξυπηρέτησης των συμφερόντων του, καταναλωτικό όραμα που υπνωτίζει τους ανθρώπους, καλλιεργεί τον ατομικισμό, τον ανταγωνισμό, την αδιαφορία, την αδράνεια, προσανατολίζει σε ανώδυνες δραστηριότητες πχ. ποδόσφαιρο, ναρκωτικά...

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΘΕΛΟΔΟΥΛΟΣ: σύνδρομο καταναλωτισμού, ο άνθρωπος που ζει για να καταναλώνει, αλλοτριώνεται όμως η προσωπικότητα του, κυριαρχείται και καθορίζεται η ύπαρξη του από τα αντικείμενα αντί να κυριαρχεί αυτός πάνω στα αγαθά και τα τεχνολογικά επιτεύγματα. Αποπροσανατολίζεται και αφοπλίζεται πολιτικά. Μηχανοποιείται η συνείδηση του, γίνεται ανάλγητος ηθικά, επαίρεται για την τεχνολογική του παντοδυναμία.

Προτάσεις για λογική χρήση/ αξιοποίηση των τεχνολογικών επιτευγμάτων Ανθρωπιστικός αναπροσανατολισμός του πολιτισμού: η τεχνολογική ανάπτυξη όχι αυτοσκοπός

αλλά το μέσο για την ποιοτική βελτίωση της ανθρώπινης ζωής, στράτευση της τεχνολογίας στην αντιμετώπιση καίριων προβλημάτων της ανθρωπότητας (πχ. αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, μείωση των πολεμικών εξοπλισμών, αντιμετώπιση της ανεργίας κλπ.)

Αποσύνδεση του επιστημονικοτεχνικού έργου από κύκλους οικονομικών - πολιτικών συμφερόντων, ευθύνη των ίδιων των επιστημόνων - τεχνοκρατών να ανταποκριθούν στην κοινωνική τους ευθύνη και αποστολή

Ευθύνη των ειδημόνων αλλά και των πνευματικών ανθρώπων να διαφωτίζουν αλλά και να αφυπνίζουν το κοινό για ενδεχόμενες καταστροφικές εφαρμογές της τεχνολογίας

Σύσταση διεθνών επιστημονικών επιτροπών, κώδικας επιστημονικής δεοντολογίας Νομοθετικό πλαίσιο που θα προστατεύει τον πολίτη και τα δικαιώματα του από την

τεχνολογική αυθαιρεσία και την κερδοσκοπία Σεβασμός και διατήρηση των παραδόσεων, εναρμόνιση της τεχνολογικής προόδου με την

παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου => ηθικά ερείσματα, πνευματικές αντιστάσεις, κριτήρια «λελογισμένης» χρήσης των τεχνολογικών επιτευγμάτων

Αγωγή όλων των πολιτών η οποία είναι βασισμένη στη συνείδηση της ελευθερίας και στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων => διαρκής πολιτική ενεργοποίηση - εγρήγορση, επαγρύπνηση για την περιφρούρηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών

Ατομική ευθύνη των πολιτών: η απαγκίστρωση από το πνεύμα νωχέλειας και εφησυχασμού στο οποίο μας έχει «βολέψει» ο τεχνοκρατικός πολιτισμός

Επίλογος: Θα ήθελα να τονίσω πως όσα επισημαίνω δεν αποτελούν έκφραση μιας τεχνοφοβικής προκατάληψης αλλά απόρροια προσωπικού προβληματισμού για τα αδιέξοδα της τεχνοκρατικής μας κοινωνίας αλλά και αφετηρία ενεργοποίησης για αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα κληθεί η γενιά μας να αντιμετωπίσει στο μέλλον

Ονοματεπώνυμο……………………………………………………….Ομάδα ΒΈκθεση 4η: Τεχνολογία …./02/2006 Γ…

Ο άνθρωπος και η μηχανή (ΜΑΧΑΤΜΑ ΓΚΑΝΤΙ)Πρέπει ν' αναγνωρίσω πως ανάμεσα στην οικονομία και την ηθική δε χαράζω κανένα συγκεκριμένο

όριο, αλλά κάνω διάκριση. Το οικονομικό καθεστώς που εναντιώνεται στην ηθική πρόοδο ενός ατόμου ή ενός έθνους είναι ανήθικο και, κατά συνέπεια, αμαρτωλό. Έτσι γίνεται με κάθε οικονομικό σύστημα που ρίχνεται σε μια άλλη χώρα για να πετύχει τη λεία του.

Ο σκοπός είναι να αξιοποιήσουμε την ευτυχία του ανθρώπου, κάνοντας τον να φτάσει σε πλήρη ωριμότητα, διανοητική και ηθική. (Βάζω εδώ το επίθετο «ηθικός» σαν συνώνυμο του «πνευματικός»). Για να φτάσουμε σ' αυτό το σκοπό, πρέπει να υπάρχει αποκέντρωση. Γιατί η συγκέντρωση είναι ένα σύστημα ασυμβίβαστο με μια κοινωνική διάρθρωση μη βίας.

Θα ’θελα κατηγορηματικά να διατυπώσω την πεποίθηση μου πως η μανία της ασταμάτητης βιομηχανικής παραγωγής είναι αιτία της παγκόσμιας κρίσης που περνάμε. Ας υποθέσουμε μια στιγμή πως η μηχανή μπορεί να επαρκέσει σ' όλες τις ανάγκες της ανθρωπότητας. Η παραγωγή τότε θα βρισκόταν συγκεντρωμένη σε μερικά σημεία της γης τόσο κι έτσι καλά που θα 'πρεπε να ξεκινήσουμε μια ολόκληρη περίπλοκη διαδικασία διανομής για τις ανάγκες της κατανάλωσης. Αντίθετα, αν κάθε περιοχή παράγει ό,τι έχει ανάγκη, το πρόβλημα της διανομής ρυθμίζεται αυτόματα. Σ' αυτή την περίπτωση, γίνεται πιο δύσκολη η απάτη κι αδύνατη η κερδοσκοπία.

Η συνεχής παραγωγή δε λαβαίνει υπόψη τις αληθινές ανάγκες του καταναλωτή. Αν αυτός ο τρόπος της παραγωγής ήταν από μόνος του ενέργεια, θα μπορούσε επ’ άπειρον να πολλαπλασιάζεται. Αλλά μπορούμε ν' αποδείξουμε μ' αδιάβλητο τρόπο πως η συνεχής παραγωγή έχει μέσα της τα δικά της όρια. Αν όλες οι χώρες υιοθετούσαν αυτό τον τρόπο παραγωγής, δε θα υπήρχε ποτέ τόσο μεγάλη αγορά για να εξασφαλίσει την εξαγωγή όλων τους των προϊόντων. Είναι λοιπόν υποχρεωμένοι να σταματήσουν τη συνεχή παραγωγή.

Κατά τη γνώμη μου, αυτή η εκβιομηχάνιση δεν είναι καθόλου απαραίτητη για μερικές χώρες. Αρκεί κάθε χώρα να βελτιώσει τις χιλιάδες των καλυβιών της και να ζήσει ειρηνικά με τον κόσμο. Το πνεύμα δε βρίσκει σχεδόν την ευκαιρία ν' ανυψωθεί αν πρόκειται να οδηγήσει μια περίπλοκη ζωή στο υλικό πεδίο και να υποταχθεί στον ιλιγγιώδη ρυθμό που επιβάλλει η λατρεία του Μαμμωνά(=πλούτος). Η ζωή δε μοιράζει όλα της τα δώρα παρά τη μέρα όπου μυείται κανείς στην τέχνη του ευγενικού βίου.

Μπορεί να βρίσκουν ενδιαφέρον στην επικίνδυνη ζωή. Ενδιαφέρει όμως να κάμουν διάκριση ανάμεσα στο να ζεις αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο και να ζεις επικίνδυνα. Ένας άνθρωπος που τολμά να ζει μόνος σ' ένα δάσος που το λυμαίνονται άγρια ζώα και κανίβαλοι, δίχως όπλο για να υπερασπίσει τον εαυτό του και με το Θεό για μοναδική βοήθεια, αυτός ο άνθρωπος ζει αντιμέτωπος με τον κίνδυνο. Αν όμως υπήρχε ένας άνθρωπος συνηθισμένος να ζει ανάμεσα ουρανού και γης και ξαφνικά έπεφτε χτυπημένος στο σκληρό έδαφος, συνοδευόμενος από τον ευλαβικό θαυμασμό όλων, αυτός θα ζούσε επικίνδυνα. Ο πρώτος περνά μια ζωή που έχει μια έννοια. Ενώ για το δεύτερο, η έννοια της ζωής έχει χαθεί.

Ποια είναι η αιτία του σύγχρονου χάους; Είναι η εκμετάλλευση, δε θα πω, των πιο αδύνατων εθνών από τα πιο ισχυρά, αλλά αδελφών εθνών ανάμεσα τους. Κι η κυριότερη μου αντίρρηση για τη μηχανή είναι πως στηρίζεται σ' αυτό το γεγονός για να επιτρέπει σ' αυτά τα έθνη την εκμετάλλευση των άλλων.

Αν είχα τη δύναμη, θ' αφάνιζα το τωρινό μας σύστημα. Θα χρησιμοποιούσα τα πιο τρομερά όπλα αν είχα πεισθεί πως θα κατέστρεφαν αυτό το σύστημα. Όμως όχι! Η προσφυγή σε τέτοια όπλα θα διαιώνιζε το σύστημα, όταν μάλιστα θα πετύχαιναν να εξαφανίσουν αυτούς που για λίγο επιφορτίζονται με τη λειτουργία του. Αυτοί που ζητούν να καταστρέψουν μάλλον τους ανθρώπους παρά τις μεθόδους καταλήγουν να τις υιοθετήσουν. Ξεπλανεμένοι από την ιδέα πως οι μέθοδοι εξαφα-νίζονται με τους υποκινητές τους, φτάνουν να γίνουν χειρότεροι από αυτούς τους ανθρώπους που ήθελαν να εξοντώσουν. Δεν ξέρουν πού βρίσκεται η ρίζα του κακού.

Η μηχανή παίζει το ρόλο της. Πρέπει να της τον αφήσουμε. Αλλά δεν πρόκειται να επιτρέψουμε να αφαιρέσει από τον άνθρωπο τη δουλειά που την έχει ανάγκη για να ζήσει. Ειν' όμορφο να μπορείς να τελειοποιήσεις ένα άροτρο. Υποθέστε, όμως, πως μια μέρα εφευρίσκουν τη μηχανή που θα επέτρεπε σ' ένα μονάχα άνθρωπο να καλλιεργήσει όλους τους αγρούς (μιας χώρας), για να μπορεί να ελέγχει όλη την αγροτική της παραγωγή. Αν τα εκατομμύρια των ανθρώπων που με αυτόν τον τρόπο θα μείνουν άνεργα δε βρουν άλλες εργασίες, δε θα αργήσουν να πεθάνουν από πείνα κι η ανεργία που θα γνωρίσουν σύντομα θα τους βυθίσει στην πλήρη αποκτήνωση, όπως έγινε ήδη για πολλούς. Κάθε στιγμή υπάρχει ο κίνδυνος να δούμε όλο και περισσότερους ανθρώπους να ξεπέφτουν σ’ αυτήν την τόσο λίγο ζηλευτή θέση.

Θα δεχτώ μ' ευχαρίστηση κάθε βελτίωση στη συντεχνία μας. Αλλά έχω πεισθεί πως είναι εγκληματικό να ρίξουμε τους ανθρώπους στην ανεργία με την εισαγωγή υφαντικών μηχανών, αφού δεν είναι σε θέση να δώσουν αμέσως άλλη οικοτεχνική εργασία σε εκατομμύρια αγροτών.

Παρ' όλα αυτά δεν τα βάζω με τη μηχανή, ό,τι κι αν είναι, αλλά με το παραλήρημα που προκαλεί. Δικαιολογούν αυτό τον τρελό ενθουσιασμό λέγοντας πως η μηχανή εξοικονομεί χέρια. Αλλ' αυτό γίνεται σε τέτοια κλίμακα που χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τη θέση τους και ξαναβρίσκονται στο δρόμο όπου δεν τους μένει πια παρά να πεθάνουν από πείνα. Εύχομαι να εξοικονομήσουν χρόνο και εργασία, όχι για ένα μέρος της ανθρωπότητας αλλά για όλους. Ειν' όμορφο να βλέπουμε τα πλούτη να συσσωρεύονται, αλλά για όφελος όλων κι όχι μονάχα μερικών. Η μηχανή, σήμερα, βοηθά πολύ λίγους ανθρώπους, και ζημιώνει εκατομμύρια άλλους. Η κρυμμένη δικαιοδοσία όλης αυτής της εξέλιξης δεν είναι η φιλανθρωπική ιδέα να θελήσουν να ελαττώσουν τον κόπο των εργαζομένων, αλλ' απλώς το θέλγητρο του κέρδους. Ενάντια σε αυτή την κατάσταση αγωνίζομαι μ' όλες μου τις δυνάμεις.

Πριν από κάθε άλλη σκέψη, πρέπει να εξετάσουμε τον ανθρώπινο παράγοντα. Δεν πρέπει η μηχανή να οδηγήσει στην ατροφία των μελών μας. Αντί, όμως, γι' αυτό, υπάρχει περίπτωση όπου η μηχανή παρεμβαίνει ευεργετικά. Πάρτε το παράδειγμα της ραπτομηχανής Σίγγερ. Είναι ένα από τα σπάνια χρήσιμα πράγματα που εφευρέθηκαν. Εξάλλου, η γέννηση αυτής της μηχανής έχει το θρύλο της. Βλέποντας τη γυναίκα του να κουράζεται στις σκληρές δουλειές του ραψίματος και να ράβει με τα χέρια της, ο Σίγγερ αποφάσισε να εφεύρει τη ραπτομηχανή. Το έκαμε πολύ απλά, από αγάπη για τη γυναίκα του και για να την απαλλάξει από ανώφελο κόπο. Όμως δε βοήθησε μονάχα αυτήν, βοήθησε κι όλες τις άλλες που εν συνεχεία αγόρασαν ραπτομηχανή.

Αυτό που εύχομαι, είναι μια αλλαγή στους όρους εργασίας. Πρέπει να βάλουμε τέρμα σ' αυτή την παράφορη διαδρομή που οδηγεί στην απόκτηση περισσότερων πάντα χρημάτων. Ο εργάτης πρέπει να εξασφαλιστεί όχι μονάχα μ’ ένα μισθό που θα του επιτρέπει να ζει, αλλά και με καθημερινή εργασία που δε θα’ ναι επάγγελμα σκλάβου. Μ' αυτούς τους όρους, η μηχανή θα συντελέσει να υπηρετήσει τον ίδιο και τον άνθρωπο που της εξασφαλίζει τη λειτουργία και το Κράτος ή τον ιδιοκτήτη. Τότε αυτή η τρελή διαδρομή θα σταματήσει και, όπως ήδη το είπα, θα φτάσουμε σ' αυτό το ιδανικό, να γίνουν ελκυστικοί οι όροι εργασίας. Το παράδειγμα της ραπτομηχανής είναι ένα από τις εξαιρέσεις που σκέφτομαι, αυτή η εφεύρεση είχε στο βάθος την αγάπη για ελατήριο. Κι αυτό αξίζει. Το μόνο σημείο που πρέπει να προσέξουμε είναι η εξυπηρέτηση του ανθρώπου. Ειν' όμορφο να θέλουμε ν' απαλ-λάξουμε τον εργαζόμενο από τον κόπο, με τον όρο πως αυτή η αναζήτηση θα 'ναι τίμια και φιλάνθρωπη αντί να ανταποκρίνεται στο θέλγητρο του κέρδους. Αντικαταστήστε την απληστία με την αγάπη και το καθετί θ' αποκατασταθεί.

Α. Να δοθεί η περίληψη του κειμένου (120 λέξεις) (25 μονάδες)Β. Ποια η συλλογιστική πορεία της ένατης παραγράφου; Να αιτιολογηθεί. (12,5 μον.)Γ. Ποια η οργάνωση και οι τρόποι πειθούς του δοκιμίου; Να το τεκμηριώσετε. (12,5 μονάδες)Δ. Με αφορμή το κείμενο που διαβάσατε αποφασίζετε να συζητήσετε στην τάξη σας για τις

επιδράσεις της μηχανής στην ανθρώπινη ζωή. Εσείς παρεμβαίνετε στη συζήτηση προκειμένου να επισημάνετε την προοπτική εξανδραποδισμού του ανθρώπου από τις μηχανές και γενικότερα από τις τεχνολογικές κατακτήσεις και να προτείνετε τρόπους λογικής χρήσης όλων αυτών των επιτευγμάτων.

(μονάδες 50)

Απαντήσεις

Α. ΠερίληψηΌταν η οικονομία κυριαρχεί βάναυσα στην ηθική και η βιομηχανική παραγωγή εξυπηρετεί μονάχα

τους λίγους, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και κίνδυνος για την ανθρωπότητα, σύμφωνα με τον Γκάντι. Αρκετές είναι οι χώρες που δε χρειάζονται εκβιομηχάνιση, αλλά ορισμένες αλλαγές, ώστε να υπάρχει νόημα στην ύπαρξή τους. Η λύση στο πρόβλημα της ασύστολης βιομηχανικής παραγωγής εις βάρος των ανθρώπων δε θα δοθεί με την καταστροφή του συστήματος. Όποιος επιχειρεί κάτι τέτοιο, καταλήγει υιοθετώντας τις ιδέες που πολεμούσε. Η μηχανή έχει το ρόλο της, ο άνθρωπος παρόλα αυτά οφείλει να μην παραμελεί το δικό του. Η προώθηση των μηχανών επιτυγχάνεται με το πρόσχημα ότι ξεκουράζει τους εργαζομένους, αλλά ουσιαστικά είναι το κέρδος αυτό που οδηγεί στην ανάπτυξη της μηχανής. Οφείλουμε να επιδιώξουμε ευνοϊκές συνθήκες εργασίας στον άνθρωπο, ώστε να εξυπηρετείται από τις μηχανές και όχι να περιθωριοποιείται απ’ αυτές.

Γ. Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτό το κείμενο ως δοκίμιο πειθούς, καθώς φέρει τα περισσότερα χαρακτηριστικά του αποδεικτικού είδους :

Λογική οργάνωση - δομή κειμένου: στην πρώτη και δεύτερη παράγραφο, δηλαδή στον πρόλογο, εκθέτει τη γνώμη του ότι κανένα οικονομικό σύστημα δεν πρέπει να εκθέτει την ηθική πρόοδο ενός ατόμου ή λαού. Στο κύριο μέρος εκθέτει τις απόψεις του για τη σχέση μηχανής και ανθρώπου. Στον επίλογο καταλήγει με μια ευχή και θέτοντας όρους, ώστε να ευεργετηθεί ο άνθρωπος από τη μηχανή.

Τρόποι πειθούς: επίκληση στη λογική (π.χ. η τρίτη παράγραφος), επίκληση στο συναίσθημα (π.χ. η όγδοη παράγραφος) και επίθεση στο ήθος του αντιπάλου (π.χ. πρώτη παράγραφος). Τεκμηριώνει τις απόψεις του κυρίως με παραδείγματα.

Λογική - αναφορική λειτουργία της γλώσσας (κάτι που συνάδει με το ύφος και τη δομή ενός δοκιμίου πειθούς )

ΈΚΘΕΣΗΑγαπητοί συμμαθητές,Με ενδιαφέρον ακούσαμε τις απόψεις που διατυπώθηκαν σχετικά με τις ποικίλες επιδράσεις της

τεχνολογίας στη ζωή μας. Από όλες αυτές τις αντιφατικές εκτιμήσεις μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η τεχνολογική πρόοδος είναι μια σύνθετη διαδικασία που επιδρά με διττό τρόπο στην ανθρώπινη ζωή άλλοτε ως μια ευεργετική δύναμη κι άλλοτε ως μια καταστροφική απειλή. Δεν θέλω να φανώ απαισιόδοξος αλλά οι δικές μου εκτιμήσεις είναι δυσοίωνες, αφού εκτιμώ ότι η τεχνολογία θα απειλήσει, αν δεν απειλεί ήδη, τις ελευθερίες και τα δικαιώματα μας, την ίδια τη δημοκρατία.

Κύριο θέμα:1. Απειλή για τις ελευθερίες και τη δημοκρατία Τελειοποίηση μηχανισμών μαζικής υποβολής, παραπληροφόρηση, παραπλάνηση,

αποπροσανατολισμός = ιδεολογική χειραγώγηση, άσκηση ελέγχου στη σκέψη και τη συμπεριφορά => άμβλυνση αντιστάσεων, εμπέδωση κυρίαρχης ιδεολογίας

«Ποτέ άλλοτε, η προπαγάνδα δεν είχε σταθεί έτσι εξοπλισμένη με όλα τα μέσα επηρεασμού, και ποτέ δεν ήταν τόσο επιστημονικά συστηματοποιημένη. Αν σ' αυτό προσθέσουμε την ελεγχόμενη μετάδοση πληροφοριών, καταλαβαίνουμε πόσο ελεύθερος μπορεί να είναι ο υπήκοος του εικοστού αιώνα.» (Άγγελος Τερζάκης).

Τεχνοκρατικός προσανατολισμός του σύγχρονου πολιτισμού => θεοποίηση του χρήματος, κερδοθηρία, η απόκτηση χρήματος - οικονομικής δύναμης γίνεται έμμονη ιδέα, αυτοσκοπός, κυνήγι ευμάρειας, απομάκρυνση από βαθύτερες ανάγκες

Όξυνση οικονομικών ανισοτήτων όχι μόνο μεταξύ των πλούσιων χωρών της δύσης και των τριτοκοσμικών - αναπτυσσομένων χωρών της ανατολής αλλά και κραυγαλέες αντιθέσεις πλούτου - φτώχειας στο εσωτερικό των τεχνολογικά προηγμένων κοινωνιών

Δημιουργία πανίσχυρων χωρών που ελέγχουν την υψηλή τεχνολογία που διοχετεύεται και εφαρμόζεται στις «πολεμικές» βιομηχανίες => παγίωση της διεθνούς αδικίας, πόλεμοι, καταπίεση των φτωχών λαών, επιβολή του δικαίου της «πυγμής»

Οικολογική καταστροφή, ερήμωση του πλανήτη, παραβίαση του πλέον θεμελιώδους δικαιώματος του ανθρώπου, του δικαιώματος στην ποιότητα ζωής, υπονομεύεται η ίδια η ζωή.

Υποκατάσταση του ανθρώπου από τις μηχανές στον εργασιακό - παραγωγικό τομέα = παραγκωνισμός του ανθρώπινου εργατικού δυναμικού, ανεργία, άρση της αυτενέργεια και της δημιουργικότητας του εργαζόμενου.

Μηχανισμοί προώθησης του βιομηχανικού πολιτισμού και εξυπηρέτησης των συμφερόντων του, καταναλωτικό όραμα που υπνωτίζει τους ανθρώπους, καλλιεργεί τον ατομικισμό, τον

ανταγωνισμό, την αδιαφορία, την αδράνεια, προσανατολίζει σε ανώδυνες δραστηριότητες πχ. ποδόσφαιρο, ναρκωτικά...

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΘΕΛΟΔΟΥΛΟΣ: σύνδρομο καταναλωτισμού, ο άνθρωπος που ζει για να καταναλώνει, αλλοτριώνεται όμως η προσωπικότητα του, κυριαρχείται και καθορίζεται η ύπαρξη του από τα αντικείμενα αντί να κυριαρχεί αυτός πάνω στα αγαθά και τα τεχνολογικά επιτεύγματα. Αποπροσανατολίζεται και αφοπλίζεται πολιτικά. Μηχανοποιείται η συνείδηση του, γίνεται ανάλγητος ηθικά, επαίρεται για την τεχνολογική του παντοδυναμία.

Προτάσεις για λογική χρήση/ αξιοποίηση των τεχνολογικών επιτευγμάτων Ανθρωπιστικός αναπροσανατολισμός του πολιτισμού: η τεχνολογική ανάπτυξη όχι αυτοσκοπός

αλλά το μέσο για την ποιοτική βελτίωση της ανθρώπινης ζωής, στράτευση της τεχνολογίας στην αντιμετώπιση καίριων προβλημάτων της ανθρωπότητας (πχ. αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, μείωση των πολεμικών εξοπλισμών, αντιμετώπιση της ανεργίας κλπ.)

Αποσύνδεση του επιστημονικοτεχνικού έργου από κύκλους οικονομικών - πολιτικών συμφερόντων, ευθύνη των ίδιων των επιστημόνων - τεχνοκρατών να ανταποκριθούν στην κοινωνική τους ευθύνη και αποστολή

Ευθύνη των ειδημόνων αλλά και των πνευματικών ανθρώπων να διαφωτίζουν αλλά και να αφυπνίζουν το κοινό για ενδεχόμενες καταστροφικές εφαρμογές της τεχνολογίας

Σύσταση διεθνών επιστημονικών επιτροπών, κώδικας επιστημονικής δεοντολογίας Νομοθετικό πλαίσιο που θα προστατεύει τον πολίτη και τα δικαιώματα του από την

τεχνολογική αυθαιρεσία και την κερδοσκοπία Σεβασμός και διατήρηση των παραδόσεων, εναρμόνιση της τεχνολογικής προόδου με την

παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου => ηθικά ερείσματα, πνευματικές αντιστάσεις, κριτήρια «λελογισμένης» χρήσης των τεχνολογικών επιτευγμάτων

Αγωγή όλων των πολιτών η οποία είναι βασισμένη στη συνείδηση της ελευθερίας και στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων => διαρκής πολιτική ενεργοποίηση - εγρήγορση, επαγρύπνηση για την περιφρούρηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών

Ατομική ευθύνη των πολιτών: η απαγκίστρωση από το πνεύμα νωχέλειας και εφησυχασμού στο οποίο μας έχει «βολέψει» ο τεχνοκρατικός πολιτισμός

Επίλογος: Θα ήθελα να τονίσω πως όσα επισημαίνω δεν αποτελούν έκφραση μιας τεχνοφοβικής προκατάληψης αλλά απόρροια προσωπικού προβληματισμού για τα αδιέξοδα της τεχνοκρατικής μας κοινωνίας αλλά και αφετηρία ενεργοποίησης για αντιμετώπιση των προβλημάτων που θα κληθεί η γενιά μας να αντιμετωπίσει στο μέλλον.

Οι νέες οικονομικές αλήθειες του επόμενου αιώνα κάνουν πολύ πιο απίθανο το ότι η αγορά ή ο δημόσιος τομέας θα μπορέσουν γι’ άλλη μια φορά να σώσουν την οικονομία από την αυξανόμενη τεχνολογική ανεργία και τη μειούμενη καταναλωτική ζήτηση. Οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών απειλούν με την απώλεια δεκάδων εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στα χρόνια που έρχονται και με μια σταθερή πτώση απασχόλησης σε πολλές βιομηχανίες και κατηγορίες επαγγελμάτων. Οι τεχνολογικοί οπτιμιστές αντιτείνουν ότι τα νέα προϊόντα και οι υπηρεσίες της επανάστασης της υψηλής τεχνολογίας θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας κι επισημαίνουν το γεγονός ότι στις αρχές του αιώνα μας μπορεί το αυτοκίνητο να αχρήστευσε το άλογο και την άμαξα, αλλά έφερε μαζί του εκατομμύρια καινούριες δουλειές.

Αν και είναι αλήθεια ότι πολλά από τα προϊόντα της Εποχής της Πληροφορικής αχρηστεύουν παλαιότερα προϊόντα και υπηρεσίες, χρειάζονται πολύ λιγότερα εργατικά χέρια για την παραγωγή και τη λειτουργία τους. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις πολυσυζητημένες λεωφόρους της πληροφορικής, μια επαναστατική νέα μορφή αμφίδρομης επικοινωνίας που θα μπορεί να φέρνει μια γκάμα πληροφοριών και υπηρεσιών απευθείας στον καταναλωτή, παρακάμπτοντας παραδοσιακούς διαύλους μεταφοράς και διανομής. Η καινούρια λεωφόρος των δεδομένων θα απασχολήσει έναν όλο και μεγαλύτερο αριθμό επιστημόνων στο χώρο των ηλεκτρονικών υπολογιστών, μηχανικών, παραγωγών, συγγραφέων και καλλιτεχνών για τον προγραμματισμό, τον έλεγχο και τη διοίκηση των δικτύων. Παρ’ όλα αυτά, οι αριθμοί τους θα ωχριούν σε σύγκριση με τα εκατομμύρια υπαλλήλων στους τομείς της χονδρικής και λιανικής πώλησης, οι εργασίες των οποίων θα έχουν γίνει περιττές και ακατάλληλες από το νέο μέσο.

Πολλοί επιχειρηματίες αναγνωρίζουν ότι ορισμένοι από τους νέους κλάδους και οι καινοτομίες της υψηλής τεχνολογίας δημιουργούν πολύ λιγότερες θέσεις εργασίας από αυτές που εξαλείφουν. Εξακολουθούν να πιστεύουν, ωστόσο, ότι οι απώλειες στην εσωτερική αγορά θα αντισταθμιστούν από αυξήσεις της ζήτησης στο εξωτερικό και το άνοιγμα νέων υπερπόντιων αγορών. Οι σημερινές πολυεθνικές επιχειρήσεις έχουν εμπλακεί σε ένα σκληρό αγώνα για να γκρεμίσουν τους εμπορικούς φραγμούς και να εισβάλουν σε νέες παρθένες περιοχές, αναζητώντας αγορές για μια μεγαλύτερη παραγωγή αγαθών και παροχή υπηρεσιών. Ελπίζουν ότι μπορούν να δημιουργηθούν καινούριες αγορές με έναν αρκετά ταχύ ρυθμό ώστε να απορροφήσουν τις αυξημένες παραγωγικές δυνατότητες που προσφέρει η νέα επανάσταση της τεχνολογίας.

Jeremy Rifkin, “Το τέλος της εργασίας και το μέλλον της”.

Ασκήσεις-Απαντήσεις1.Nα αποδώσετε περιληπτικά το νόημα του κειμένου (100 λέξεις).Με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, ιδιαίτερα στον τομέα της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, ελλοχεύει ο κίνδυνος της ανεργίας και της μείωσης της καταναλωτικής ζήτησης. Αυτή η απαισιόδοξη θεώρηση των αποτελεσμάτων του τεχνολογικού παροξυσμού αντικρούεται με την αισιόδοξη άποψη ότι νέα επαγγέλματα θα δημιουργηθούν, με απόρροια τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Και οι δύο απόψεις έχουν λογικά ερείσματα, κατά το συγγραφέα, και αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα της εποχής της πληροφορικής. Είναι αποδεκτό από πολλούς επιχειρηματίες ότι οι εξελίξεις στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, εξαφανίζοντας, όμως, πολύ περισσότερες. Το μακροπρόθεσμο όφελος έγκειται στο άνοιγμα νέων αγορών στο εξωτερικό και στην αύξηση της ζήτησης. Ο αδυσώπητος αγώνας των πολυεθνικών εταιρειών για δημιουργία νέων αγορών σε ανεκμετάλλευτες περιοχές, γεννά την προσδοκία απορρόφησης της αυξανόμενης παραγωγικότητας.

2. Να εντοπίσετε στο κείμενο τη θέση που παίρνει ο συγγραφέας απέναντι στην τεχνολογία, τα επιχειρήματα με τα οποία την υποστηρίζει καθώς και τα αντεπιχειρήματα που θα χρησιμοποιούσε κάποιος με αντίθετη άποψη.Θέση: Ο τεχνολογικός παροξυσμός θα επιφέρει αύξηση ανεργίας. α΄ επιχείρημα: Οι νέες τεχνολογίες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών θα οδηγήσουν σε πτώση της απασχόλησης σε πολλές βιομηχανίες και κατηγορίες επαγγελμάτων. αντεπιχείρημα: Τα νέα προϊόντα της υψηλής τεχνολογίας θα δημιουργήσουν νέες ανάγκες που θα οδηγήσουν στην εμφάνιση νέων επαγγελμάτων. β΄ επιχείρημα: Οι καινοτομίες της υψηλής τεχνολογίας θα δημιουργήσουν απώλειες στην εσωτερική αγορά. αντεπιχείρημα: Οι απώλειες θα αντισταθμιστούν από αυξήσεις της ζήτησης στο εσωτερικό και το άνοιγμα νέων υπερπόντιων αγορών.

3. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας κατά την ανάπτυξη της πρώτης παραγράφου;

Παραγωγικός συλλογισμός

γενική προκείμενη……………………………….. ειδικές προκείμενες

α) Έίναι πολύ πιο απίθανο η αγορά ή ο δημόσιος τομέας να μπορέσουν να σώσουν την οικονομία από την αυξανόμενη τεχνολογική ανεργία και τη μειούμενη καταναλωτική ζήτηση.

β) Οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών ...... κατηγορίες επαγγελμάτων. γ) Αν και είναι αλήθεια .... τη λειτουργία τους. δ) Ας πάρουμε για παράδειγμα ... τον έλεγχο και τη διοίκηση των δικτύων.

Συμπέρασμα: Παρ’ όλα αυτά, οι αριθμοί τους θα ωχριούν σε σύγκριση με τα εκατομμύρια υπαλλήλων ... και ακατάλληλες από το νέο μέσο.

4. λεωφόρους: να διακρίνετε τα συνθετικά της λέξης και να σχηματίσετε νέες λέξεις με καθένα από αυτά (τουλάχιστον 5 για το καθένα). π. χ. δωροληψία à δώρο + λαμβάνω δωρεά... λήπτης... λεωφόρους à λεώς/ λαός + φόρος (του ρήματος “φέρω”).

λαοπρόβλητος εκφορά λαοφιλήςφορολογία λαοπλάνος διαφορά φιλολαϊκόςπρόσφορο λαογραφία εφορία

λαοσύναξη διαφορετικός λαοκρατίααναφορά λαομίσητος φέρελπις λαοκατάρατος φερέφωνο

5. Σε κείμενο, που θα δημοσιευτεί στο σχολικό περιοδικό, να αναφερθείτε στα υπέρ και τα κατά της τεχνολογικής προόδου, καθώς και στο τι πρέπει να γίνει, ώστε οι αρνητικές της συνέπειες να περιοριστούν στο ελάχιστο. (600 λέξεις)

To τίμημα της τεχνολογικής ανάπτυξηςΠυκνώνουν τελευταία οι συζητήσεις και οι αντικρουόμενες απόψεις γύρω από τις συνέπειες της

τεχνικής προόδου σε ό,τι αφορά την ανθρωπότητα ως σύνολο, αλλά και τον άνθρωπο, ως μοναδική οντότητα. Έχουν ακουστεί πολλές αισιόδοξες και απαισιόδοξες απόψεις, με τις τελευταίες να κατέχουν τη μερίδα του λέοντος στις συζητήσεις, στα στρογγυλά τραπέζια της τηλεοπτικής οθόνης και στα άρθρα του γραπτού και ηλεκτρονικού τύπου. Δύσκολα θα αμφισβητήσει κανείς ότι έχουν λογικά ερείσματα. Χρήσιμη λοιπόν θα αποβεί η έκθεση των επιχειρημάτων και των δύο πλευρών, ώστε αυτά να αποτελέσουν αφόρμηση προβληματισμού, ειδικά για τους νέους ανθρώπους. Καταρχάς η σχέση μεταξύ επιστήμης και τεχνολογίας είναι άρρηκτη. Οι ραγδαίες, λοιπόν, επιστημονικές εξελίξεις έχουν οδηγήσει σ’ έναν τεχνολογικό παροξυσμό, οι θετικές επιδράσεις του οποίου γίνονται εύκολα αντιληπτές στην καθημερινή μας ζωή. Στον τομέα της εργασίας, η μηχανοποίηση απάλλαξε τους εργαζόμενους από επίπονες και κουραστικές εργασίες και ταυτόχρονα αύξησε την παραγωγικότητα. Η παραγωγή νέων προϊόντων και αγαθών έγινε μαζική και η ποιότητά τους βελτιστοποιείται. Οι απαιτήσεις της τεχνικής και η ανάγκη της εξειδίκευσης δημιουργούν νέους τομείς απασχόλησης, οδηγώντας τους πιο αισιόδοξους να διατείνονται ότι η τεχνολογική πρόοδος συμβάλλει στην άμβλυνση του οξύτατου προβλήματος της ανεργίας.

Επίσης, η σχέση επιστήμης-τεχνολογίας είναι αμφίδρομη. Αξίζει, λοιπόν, να εξάρουμε τη συμβολή της τεχνολογικής ανάπτυξης στην επιστημονική πρόοδο. Τα σύγχρονα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται στα πειραματικά εργαστήρια έχουν δώσει ώθηση σε επιστήμες όπως η ιατρική, η βιολογία, η χημεία. Τα αποτελέσματα είναι ορατά διά γυμνού οφθαλμού: η πρόοδος της ιατρικής αύξησε το μέσο όρο ζωής και τα επιτεύγματα της Μοριακής Βιολογίας και της Γενετικής οδήγησαν στη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος.

Πασιφανής είναι, εξάλλου, η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας: Η τελειοποίηση των Μ.Μ.Ε αποτελεί πολύτιμο αρωγό στην προσπάθεια για άρση των προκαταλήψεων και καταπολέμηση της άγνοιας. Οι απεριόριστες δυνατότητες επικοινωνίας που παρέχει το Διαδίκτυο, βοηθούν στην εδραίωση οικουμενικού πνεύματος. Η καθημερινή επαφή διευκολύνεται με την τελειοποίηση των συγκοινωνιακών και τηλεπικοινωνιακών μέσων. Η περίθαλψη και η μόρφωση είναι αγαθά προσιτά σε όλους πλέον τους ανθρώπους. Η ψυχαγωγία και η διασκέδαση εκτονώνουν και ανανεώνουν το σύγχρονο άνθρωπο. Συμπερασματικά, υπάρχει μια γενικότερη αφθονία ανέσεων που επιλύουν βασικά προβλήματα και καλύπτουν καθημερινές ανάγκες του ανθρώπου.

Ωστόσο, οι πολύπλευρες θετικές συνέπειες της τεχνικής προόδου δεν πρέπει να μας ωθούν σε υπέρμετρο ενθουσιασμό. Δικαίως πυκνώνουν οι φωνές διαμαρτυρίας ανθρώπων που δεν εθελοτυφλούν μπροστά στις αρνητικές πτυχές της.

Σ’ ένα πρώτο επίπεδο η αλόγιστη τεχνολογική ανάπτυξη οδήγησε στην καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Η προσπάθεια μεγιστοποίησης της παραγωγικότητας και ο αδυσώπητος ανταγωνισμός των επιχειρήσεων ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας. Τα βιομηχανικά λύματα που εκβράζονται στις θάλασσες, η τρύπα του όζοντος και το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αποτελούν ατράνταχτα παραδείγματα θυσίας του φυσικού περιβάλλοντος στο βωμό της ανεξέλεγκτης τεχνολογικής ανάπτυξης. Οι επιπτώσεις γίνονται καθημερινά αισθητές και κάνουν δύσκολες τις συνθήκες διαβίωσης του ανθρώπου, ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις.

Στον τομέα της εργασίας, ο αυτοματισμός και η εξειδίκευση κρύβουν πληθώρα κινδύνων. “Ο άνθρωπος αποξενώνεται από το προϊόν της εργασίας του”, όπως τόνισε χαρακτηριστικά ο Μαρξ. Χάνεται η χαρά της προσωπικής δημιουργίας και η συνεχής επανάληψη μιας μονότονης ενασχόλησης οδηγεί μακροπρόθεσμα στην ανία και την πνευματική μονομέρεια. Παράλληλα η τάση του ανθρώπου για υλικές απολαύσεις τον απομακρύνει από τις ανθρωπιστικές αξίες και την πνευματική καλλιέργεια. Η μαζική παραγωγή, προβολή και προσφορά νέων προϊόντων δημιουργούν αναντίρρητα υπερκαταναλωτική μανία. Ο άνθρωπος της εποχής μας, προσπαθώντας να καλύψει τις ολοένα και αυξανόμενες πλασματικές καταναλωτικές του ανάγκες, οδηγείται στην ιδιοτέλεια και στην ατομοκεντρική θεώρηση της ζωής.

Αλλά και η τελειοποίηση των Μ.Μ.Ε εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Τα μηνύματα που εκπέμπονται επιδρούν καταλυτικά στην κοινή γνώμη, καθώς χρησιμοποιούνται επιστημονικές τεχνικές επηρεασμού της. Η εξυπηρέτηση οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων αποπροσανατολίζει τους δέκτες, οι οποίοι καθίστανται υποχείρια επιτήδειων κερδοσκόπων. Πλήττεται έτσι η ίδια η δημοκρατία, καθώς επηρεάζεται η ελεύθερη βούληση του ατόμου.

Είναι γεγονός ότι οι όποιες ανησυχίες δεν μπορούν να αποτελέσουν τροχοπέδη για την τεχνολογική πρόοδο. Κρίνεται όμως επιβεβλημένο να περιοριστούν οι αρνητικές συνέπειες. Για να καταστεί εφικτή η ελαχιστοποίησή τους, απαραίτητη είναι η συνδρομή της ανθρωπιστικής παιδείας. Οι επιστήμονες και

οι πνευματικοί ταγοί πρέπει να εμφορούνται από ανθρωποκεντρική θεώρηση της ζωής και να στηλιτεύουν κάθε τεχνοκρατική αντίληψη που αποβλέπει σε ανάπτυξη δίχως ουμανιστικό προσανατολισμό. Αδήριτη ανάγκη είναι να γίνει κοινή συνείδηση πως η πρόοδος -επιστημονική και τεχνολογική- δεν αποτελεί αυτοσκοπό αλλά μέσο για να φτάσει ο άνθρωπος στην ευτυχία. Προς αυτή την κατεύθυνση απαιτείται ατομική και συλλογική επαγρύπνηση, ώστε οι ίδιοι οι πολίτες να μην παρασυρθούν από το πνεύμα υλικού ευδαιμονισμού που είναι διάχυτο στις μέρες μας.

Πρόδηλο λοιπόν, είναι το συμπέρασμα ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν πρέπει ούτε να μας φοβίζει, αλλά ούτε και να δημιουργεί κλίμα υπεραισιοδοξίας. Όπως άλλωστε υποστηρίζει και ο Ε.Τέλλερ, το σημαντικότερο πρόβλημά μας δεν είναι η επιτάχυνση της τεχνικής προόδου, αλλά να χρησιμοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, για το καλό της ανθρωπότητας, τις προόδους που πραγματοποιούνται. Προς αυτή, λοιπόν, την κατεύθυνση οφείλουμε να κινηθούμε, αν θέλουμε να φτάσουμε στην ατομική και κοινωνική ευημερία.

Η τεχνολογική απειλή

Ματιές στην "τεχνολογική απειλή". Το "µηχανόεν φρόνηµα", µε το οποίο η φύση προίκισε τον άνθρωπο, τον οδήγησε αρχικά στη θεµελίωση της επιστήµης, της γνώσης, δηλαδή του φυσικού κόσµου. Η γνώση αυτή στη συνέχεια άρχισε να εφαρµόζεται πρακτικά, µε αποτέλεσµα να διευκολύνει τον άνθρωπο στις διάφορες εκφράσεις τις δραστηριότητάς του. Η πρακτική εφαρµογή της επιστηµονικής γνώσης περιγράφεται µε τον όρο "τεχνολογία".

Η τεχνολογία υπήρξε κινητήριος δύναµη για την ανάπτυξη του πολιτισµού. Η αντίστοιχη τεχνολογική πρόοδος χάραξε τις δύο µεγάλες τοµές στην ανθρώπινη ιστορία. Όταν ο άνθρωπος γίνεται ικανός να καλλιεργεί τη γη και να δρέπει τους καρπούς της, αφήνει τη ζωή του κυνηγού και εγκαθίσταται για πρώτη φορά µόνιµα σε ένα µέρος. Σηµειώνεται κατά την περίοδο αυτή (περ. 7000 π. Χ.) η αγροτική επανάσταση. Πολύ αργότερα, στα µισά του 18ου αιώνα µ. Χ., η µαζική χρήση αυτοµατοποιηµένων µηχανών στην παραγωγή σηµατοδοτεί τη βιοµηχανική επανάσταση και τη µεταβολή του τρόπου ζωής στην αστική διαβίωση.

Σήµερα φαίνεται ότι τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης τεχνολογικής εξέλιξης προκαλούν ένα αίσθηµα αβεβαιότητας στον άνθρωπο. Η ανασφάλεια για τις επιδράσεις της τεχνολογικής πορείας είναι διάχυτη. Η συγκεκριµενοποίηση, λοιπόν, των αιτιών της ανασφάλειας αυτής είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της σχέσης του ανθρώπου µε την τεχνολογία και ίσως για τη διόρθωση της πορείας της τεχνολογικής εξέλιξης.

Το στοιχείο εκείνο που δείχνει ειδικά σήµερα να τροµάζει είναι πρώτα η ταχύτητα µε την οποία συντελείται η πρόοδος της τεχνολογίας. Οι νεότερες τεχνολογίες -οι υπολογιστές, η γενετική µηχανική, η νανοτεχνολογία, διαφέρουν από τις παλαιότερες σε ένα βασικό στοιχείο. Η τηλεόραση, το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο εξελίχθηκαν γρήγορα για ένα συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα µεταµορφώνοντας την κοινωνία, όµως τελικά κατέληξαν σε έναν οµαλό και εύληπτο ρυθµό εξέλιξης. Η αξία αυτών των τεχνολογιών συνίστατο περισσότερο στο ότι ήρθαν για να µείνουν, παρά στη διαρκή ριζική τους µεταµόρφωση. Η σταθερή, προβλέψιµη και αξιόπιστη αυτή κατάσταση περιγράφεται µε τον αγγλικό όρο "lock-in". Αντίθετα, οι σηµερινές τεχνολογίες είναι αυτοεπιταχυνόµενες, κάτι που σηµαίνει ότι τα ίδια τα προϊόντα της λειτουργίας τους καθιστούν δυνατή την ταχύτερη εξέλιξη τους. Καινούργια µικροτσίπς χρησιµοποιούνται για να δηµιουργηθεί µια ανώτερη γενιά υπολογιστών. Η ίδια δυναµική οδηγεί τη βιοτεχνολογία και τη νανοτεχνολογία. Ακόµη περισσότερο όλες αυτές οι τεχνολογίες τείνουν να επιταχύνουν η µια την εξέλιξη της άλλης.

Οι τεχνολογίες που χαρακτηρίζονται από το στοιχείο της αυτοεπιτάχυνσης δηµιουργούν συνθήκες οι οποίες είναι ασταθείς, απρόβλεπτες και αναξιόπιστες. Και, καθώς οι τεχνολογίες αυτές οδηγούν ολόκληρους τοµείς της κοινωνίας µας, ελλοχεύει ο κίνδυνος ο ίδιος ο πολιτισµός να αποκτήσει τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Γεννώνται έτσι σενάρια, σύµφωνα µε τα οποία, η πορεία της τεχνολογίας είναι πιθανό να παρεµποδιστεί από απρόβλεπτους παράγοντες. Ήδη άνθρωποι κάποιας ηλικίας έχουν κουραστεί να παρακολουθούν τις εξελίξεις της τεχνολογίας. Το ίδιο συµβαίνει και µε συγκεκριµένες θρησκευτικές και πολιτισµικές οµάδες που αντιµετωπίζουν την τεχνολογία ως απειλή ηθική και πολιτιστική. Γενικευµένες τέτοιες συµπεριφορές µπορούν να φρενάρουν την αγορά προϊόντων υψηλής τεχνολογίας και να δηµιουργηθεί οικονοµική αναταραχή.

Ένα δεύτερο προσιδιάζον χαρακτηριστικό της σηµερινής τεχνολογικής εξέλιξης είναι η αδυναµία του ατόµου να αντιληφθεί τι ακριβώς σηµαίνουν οι νέες ανακαλύψεις και οι εφαρµογές του. Αν µονάχα µία ελίτ είναι σε θέση να παρακολουθήσει τις εξελίξεις, τότε οι υπόλοιποι θα αντιµετωπίζουν µε αµηχανία και απορία τις προόδους αυτές. Μπορούµε να κατανοήσουµε πεδία όπως η βιολογία λ.χ., αν και πολύπλοκα, επειδή χαρακτηρίζονται από σταθερότητα. Όµως πώς θα µπορέσουµε να κατανοήσουµε την κβαντική πληροφορική ή τη νανοτεχνολογία, όσο η πολυπλοκότητά της αποµακρύνεται ολοένα επιταχυνόµενα από το γνωστικό µας πεδίο;

Ο Ουµπέρτο Έκο σηµειώνει τον κίνδυνο της δηµιουργίας κοινωνικών διακρίσεων στη βάση της τεχνολογικής κατάρτισης του ατόµου. Η ελίτ που προαναφέρθηκε κρατώντας στα χέρια της τα µυστικά της επιστήµης και της τεχνολογίας θα είναι δυνατό να ασκεί ισχυρό κοινωνικό και πολιτικό έλεγχο πάνω στις µάζες, όπως κάποτε το ιερατείο στην Αίγυπτο κρατώντας τα µυστικά της γραφής.

Ένα τρίτο στοιχείο είναι ότι ένα µεγάλο κοµµάτι της τεχνολογικής έρευνας αποσκοπεί στον προσπορισµό κερδών για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η προσπάθεια για µεγιστοποίηση του κέρδους συχνά έχει σαν αποτέλεσµα την αδιαφορία για τις επιπτώσεις της χρήσης νέων τεχνολογιών στην ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, κάτι που ασφαλώς συµβαίνει και στο πεδίο της χρήσης τεχνολογιών για στρατιωτικούς σκοπούς. Η απάντηση στα προβλήµατα αυτά δεν είναι απλή. Ορισµένες προτάσεις που έρχονται γρήγορα στο µυαλό είναι η εκπαίδευση πάνω στους σχετικούς τοµείς, η ενηµέρωση, η κρατική παρέµβαση απέναντι σε αυτούς που αδιαφορούν για τα αποτελέσµατα της χρήσης συγκεκριµένων τεχνολογιών, η πολιτική δράση και ο ακτιβισµός ακόµη

και απέναντι στο κράτος, όταν αυτό εκθέτει σε κίνδυνο την υγεία και δε σέβεται την ποιότητα ζωής των πολιτών. Ίσως το ουσιαστικό δίληµµα να έγκειται στην επιλογή από το εξής διπλό σχήµα: τεχνολογία για τον άνθρωπο ή τεχνολογία για την τεχνολογία. Εκ πρώτης όψεως είναι εύκολο να ταχθεί κανείς µε την πρώτη πλευρά, όµως τότε γίνεται πλέον λόγος για χειραγώγηση και περιορισµό του επιστηµονικού πνεύµατος. Άλλωστε, η ίδια η εξέλιξη δηµιουργεί ανάγκες που µπορεί να µην υπήρχαν προηγούµενα. ∆ύσκολο είναι επίσης να οριστεί το υποκείµενο που θα υποδεικνύει ποιες είναι οι εκάστοτε ανθρώπινες ανάγκες.

Από την άλλη πλευρά η ανεξέλεγκτη πρόοδος της τεχνολογίας, στο όνοµα του δεύτερου δόγµατος, δηµιουργεί τα προβλήµατα που εξετέθησαν. Και ποτέ δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής µας ότι οι προβληµατισµοί αυτή αφορούν ίσως κάτι περισσότερο από το 1/3 του πληθυσµού της γης, καθώς για το υπόλοιπο η συζήτηση περί σύγχρονης τεχνολογίας βρίσκεται έξω και πέρα από την καθηµερινότητα.

Πάντως φαίνεται ότι ο 20ος αιώνας υπήρξε για το δυτικό πολιτισµό η αφετηρία µιας ξέφρενης τεχνολογικής εξέλιξης, της οποίας την πορεία µόνο ένα γεγονός που ξεφεύγει από τις προβλέψεις µας θα µπορούσε να σταµατήσει.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α] Να γραφεί περίληψη του κειµένου (80-100λ.) Β] 1)Ποιους τρόπους πειθούς χρησιµοποιεί ο κειµενογράφος; Τεκµηριώστε την απάντησή σας

ii.Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η 5η § του κειµένου; Γ] Να δοθούν συνώνυµα των λέξεων:Σηµατοδοτεί ∆ιάχυτη Ασταθείς Χειραγώγηση ∆] ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Πολλοί υποστηρίζουν ότι η τεχνολογική εξέλιξη αποτελεί

∆αµόκλειο σπάθη για τον σύγχρονο άνθρωπο. Προβληµατιζόµενοι πάνω στο ρόλο της τεχνολογίας στη ζωή του ανθρώπου, να συντάξετε ένα αποδεικτικό δοκίµιο, 350-400 λ., όπου θα προτείνετε τρόπους αξιοποίησης της τεχνολογίας προς όφελος του ανθρώπινου πολιτισμού.

Η τεχνική πρόοδος ιδιαίτερα από το δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα μέχρι και σήμερα είναι αλματώδης. Πολλοί θεωρούν ότι πρόκειται για μια μορφή επανάστασης που έχει μεταβάλλει άλλοτε βελτιώνοντας, άλλοτε δυσχεραίνοντας τη ζωή των ανθρώπων. Γράψτε ένα άρθρο σε εφημερίδα στο οποίο θα διατυπώνετε αυτήν την αντίφαση.

Η τεχνική και επιστημονική επανάσταση δυνητικά θα εξασφάλιζαν περισσότερο ελεύθερο χρόνο στον εργαζόμενο, αφού η εισαγωγή των αυτοματοποιημένων συστημάτων στην παραγωγή απαιτεί λιγότερο χρόνο εργασίας σε σχέση μ' αυτόν που δαπανούσε ο άνθρωπος για την παραγωγή ίσου έργου, πριν από την είσοδο των συστημάτων αυτών στην παραγωγική διαδικασία, Όμως, αυτό δεν έχει συμβεί, διότι τα οφέλη, που απορρέουν από την εισαγωγή της τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία, τα καρπώνονται οι κάτοχοι των μέσων παραγωγής και όχι οι εργαζόμενοι. Έτσι δουλεύουν τις ίδιες ώρες μ' αυτές που δούλευαν πριν από την εισαγωγή των αυτοματισμών στην παραγωγή, ίσως και περισσότερες, για να καλύψουν τις ανάγκες επιβίωσής τους.

Παράλληλα, η αύξηση των καταναλωτικών αγαθών τους παρέχει τη δυνατότητα να βελτιώνουν το βιοτικό τους επίπεδο. Τα σύγχρονα τηλεπικοινωνιακά μέσα και μέσα μεταφοράς εκμηδενίζουν τις αποστάσεις και επιτρέπουν την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Όμως, οι περισσότεροι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων ζουν μέσα σε ένα επιβαρημένο με μόλυνση περιβάλλον,, που υποβαθμίζει θεαματικά την ποιότητα ζωής τους, όπως επίσης ζουν με έντονους ρυθμούς, οι οποίοι δεν τους επιτρέπουν ελεύθερο χρόνο για την καλλιέργεια σχέσεων με τους συνανθρώπους τους.

Επίσης, μέσω των υπολογιστών μπορεί να αναβιώσουν στις μέρες μας μορφές άμεσης δημοκρατίας, αφού οι πολίτες μιας κοινωνίας μπορούν μέσω του υπολογιστή τους να συναποφασίζουν συνδεδεμένοι μ' έναν κεντρικό υπολογιστή του εκάστοτε αιρετού τους άρχοντα. Έτσι η δημοκρατία θα γίνει καθημερινή υπόθεση όλων και όχι ολίγων, όπως συμβαίνει σήμερα. Αντίθετα , οι υπολογιστές χρησιμοποιούνται με τέτοιο τρόπο σήμερα, ώστε να μην αναβαθμίζεται η ποιότητα της δημοκρατίας, αλλά να ενισχύεται η αποτελεσματικότητα των διωκτικών αρχών και οι περισσότερες τεχνολογικά ανεπτυγμένες κοινωνίες να μετατρέπονται σε ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Στην ίδια λογική κινούνται και οι ανακαλύψεις των βιοιατρικών επιστημών από τη μια υπόσχονται θεραπεία των ασθενειών που αποτελούν σύγχρονη μάστιγα για την ανθρωπότητα και από την άλλη θέτουν κεφαλαιώδη ζητήματα σχετικά με το μέχρι πού νομιμοποιείται ο άνθρωπος μέσω της γενετικής μηχανικής να παρεμβαίνει στο γονιδίωμα των όντων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κλωνοποίηση η οποία δημιουργεί τεράστιες δυνατότητες στον τομέα της βιοϊατρικής, αλλά παράλληλα προβληματίζει το σύνολο της ανθρωπότητας.

Παρόμοια αντίφαση εντοπίζεται και στην οικονομία Μπορεί ο πλούτος να αυξάνεται διαρκώς, όμως κατανέμεται σε χέρια λίγων σε κάθε κοινωνία και σε λίγα έθνη της οικουμένης, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι άνθρωποι να διαβιούν στα όρια της φτώχιας και τα περισσότερα αβάσταχτα χρέη. Ανάλογη αντίφαση παρουσιάζεται και στα επαγγέλματα, από τη μια δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες, και από την άλλη καταργούνται παραδοσιακά επαγγέλματα οδηγώντας χιλιάδες εργαζομένους, κατά το πλείστον σε ηλικία σύνταξης, στην ανεργία και στο κοινωνικό περιθώριο.

Οξεία μορφή αντίφασης εντοπίζεται και στο ότι οι γνώσεις από τη μια πολλαπλασιάζονται σωρηδόν και από την άλλη ο αναλφαβητισμός στις υπανάπτυκτες χώρες, αλλά ακόμη και σε προηγμένες χώρες της Δύσης, ενδημεί σε πληθυσμούς και αποτελεί μόνιμη αιτία της υπανάπτυξής τους. Επίσης, απότοκος της επιστημονικής και τεχνικής επανάστασης είναι και η παγκοσμιοποίηση η οποία από τη μια καταργεί τα οικονομικά σύνορα των κρατών προωθώντας μια μορφή οικουμενικής

διακυβέρνησης και από την άλλη ευνοεί πολέμους, όπως οι πρόσφατοι στη Μέση Ανατολή και αποσχιστικές τάσεις, όπως αυτές στις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

Τελικά, η αντιφατικότητα αυτή οφείλεται στον τρόπο χρήσης των επιτευγμάτων της τεχνολογίας και της επιστήμης από το κυρίαρχο εκμεταλλευτικό σύστημα παραγωγής και από την ίδια τη δομή των σύγχρονων κοινωνιών των οποίων την εξουσία νέμονται ηγεμονικές κοινωνικές τάξεις αφού, γευόμενες πρώτες τα αγαθά της τεχνολογίας και της τεχνικής, αποκλείουν τις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις από αυτά. Επομένως, με ορθολογικότερη χρήση και πρόσβαση όλων των ανθρώπων στα αγαθά της επιστημονικής και της τεχνικής επανάστασης είναι σίγουρο ότι θα αμβλυνόταν η αντιφατικότητα του φαινομένου.