Σ Η Μ Α Σ Ι Α Κ Α Ι Χ Ρ Η Σ Η Τ Η Σ Π Ρ Ο Σ Τ Α Κ Τ Ι Κ Η Σ

Η Προστακτική είναι η έγκλιση που δηλώνει:

1. προσταγή π.χ. Ἅπτε, ὦ παῖ, λύχνον (= άναβε,παιδί,το λύχνο). 2. απαγόρευση π.χ. Ταῦτα μή ἐρώτα (= να μη ρωτάς αυτά). 3. προτροπή π.χ. Ἐμοί πείθου (= να υπακούς σ' εμένα). 4. αποτροπή π.χ. Μή κακοῖς ὁμίλει (= να μη συναναστρέφεσαι με κακούς). 5. παραίνεση π.χ. Ἤ λέγε τι σιγῆς κρεῖττον ἤ σιγήν ἔχε (= ή λέγε κάτι καλύτερο από τη σιωπή ή σιώπα). 6. Συγκατάθεση ή παραχώρηση: Ταῦτα οὕτως ἐχέτω (=αυτά ας είναι έτσι) 7 . Ευχή ή κατάρα: Ὑγίαινε. Ἐρρέτω (=ας πάει στο διάβολο).

Παίρνει άρνηση μή.

Πολλές φορές συνοδεύεται από τα προτρεπτικά: ἴθι, ἄγε, φέρε, τα οποία δεν λογίζονται ως ρήματα και με-ταφράζονται: εμπρός.

Π Ρ Ο Σ Τ Α Κ Τ Ι Κ Η Τ Ο Υ ε ἰ μ ί

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

ἴσθι ἔστε ἔστω ἔστων/ὄντων/ἔστωσαν

γεγονώς-υῖα-ός ἴσθι γεγονότες-υῖαι-ότα ἔστε γεγονώς-υῖα-ός ἔστω γεγονότες-υῖαι-ότα ἔστων/ὄντων/ἔστωσαν

Κ Λ Ι Σ Η Υ Π Ο Τ Α Κ Τ Ι Κ Η Σ Β Α Ρ Υ Τ Ο Ν Ω Ν Ρ Η Μ Α Τ Ω Ν

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

φω

νηεν

τόλη

κτα

παῦ-ε παυ-έτω παύ-ετε παύ-όντων/ παυ-έτωσαν

παῦ-σον παυ-σάτω παύ-σατε παυ-σάντων/ παυ-σάτωσαν

πε-παυ-κώς - κυῖα - κός ἴσθι ἔστω πε-παυ-κότες- κυῖαι - κότα ἔστε ἔστων/ὄντων/ἔστωσαν

παύ-ου παυ-έσθω παύ-εσθε παυ-έσθων/ παυ-έσθωσαν

παῦ-σαι παυ-σάσθω παύ-σασθε παυ-σάσθων/ παυ-σάσθωσαν

πέ-παυ-σο πε-παύ-σθω πέ-παυ-σθε πε-παύ-σθων/ πε-παύ-σθωσαν

ου

ρα

νικό

ληκτ

α

δίωκ-ε διωκ-έτω διώκ-ετε διωκ-όντων/ διωκ-έτωσαν

δίωξ-ον διωξ-άτω διώξ-ατε διωξ-άντων/ διωξ-άτωσαν

δεδιωχώς-χυῖα-χός ἴσθι ἔστω δεδιωχότες - χυῖαι-χότα ἔστε ἔστων/ὄντων/ἔστωσαν

διώκ-ου διωκ-έσθω διώκ-εσθε διωκ-έσθων/ διωκ-έσθωσαν

δίωξ-αι διωξ-άσθω διώξ-ασθε διωξ-άσθων/ διωξ-άσθωσαν

δε-δίω-ξο δε-διώ-χθω δε-δίω-χθε δε-διώ-χθων/ δε-διώ-χθωσαν

χειλ

ικό

ληκτ

α

κόπτ-ε κόπτ-έτω κόπτ-ετε κοπτ-όντων/ κοπτ-έτωσαν

κόψ-ον κοψ-άτω κόψ-ατε κοψ-άντων/ κοψ-άτωσαν

κε-κο-φώς -φυῖα-φός ἴσθι ἔστω κε-κο-φότες, φυῖαι-φότα ἔστε ἔστων/ὄντων/ἔστωσαν

κόπτ-ου κοπτ- έσθω κόπτ-εσθε κοπτ-έσθων/ κοπτ-έσθωσαν

κόψ-αι κοψ- άσθω κόψ-ασθε κοψ-άσθων/ κοψ-άσθωσαν

κέ-κο-ψο κε-κό-φθω κέ-κο-φθε κε-κό-φθων/ κε-κό-φθωσαν

οδ

οντ

ικό

ληκτ

α

ψεύδ-ε ψευδ-έτω ψεύδ-ετε ψευδ-όντων/ ψευδ-έτωσαν

ψεῦσ-ον ψευσ-άτω ψεύσ-ατε ψευσ-άντων/ ψευσ-άτωσαν

ἐ-ψευ-κώς- κυῖα– κός ἴσθι ἔστω ἐ-ψευ-κότες -κυῖαι– κότα ἔστε ἔστων/ὄντων/ἔστωσαν

ψεύδ-ου ψευδ- έσθω ψεύδ-εσθε ψευδ-έσθων ψευδ-έσθωσαν

ψεῦσ-αι ψευσ-άσθω ψεύσ-ασθε ψευσ-άσθων/ ψευσ-άσθωσαν

ἔ-ψευ-σο ἐ-ψεύ-σθω ἔ-ψευ-σθε ἐ-ψεύ-σθων/ ἐ-ψεύ-σθωσαν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους τύπους της προστακτικής των ρημάτων στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκονται:

β΄ενικό γ΄ενικό β΄πληθυντικό γ΄πληθυντικό

μετάπεισον

θεραπευέσθω

ῥυθμίσασθε

φονευόντων/φονευέτωσαν

ἐστρατεύσθω

παρεσκευακώς ἴσθι

κεκηρύχθων/κεκηρύχθωσαν

βέβλαψο

κέκρυφθε

θραῦε

προσταξάντων/προσταξάτωσαν

ἔψευσθε

κόψαι

τεθλίφθω

ἀγωνίζεσθε

σεσωκότες ἔστων/ἔστωσαν/

ὄντων

ὥρισο

άναπτυξάτω

2. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με το ίδιο πρόσωπο στους υπόλοιπους χρόνους και των δύο φωνών :

Ενεργητική φωνή Μέση φωνή

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

κυριευέτω

κόψατε

τεταραχώς ἴσθι

καλυπτέσθων

παιδευσάσθω

πεπράχθων/

πεπράχθωσαν

δίωξον

πεπεικώς ἔστω

βλάπτεσθε

σῶσαι

συνοδεύσατε

ἀθροιζόντων/

ἀθροιζέτωσαν

ἀπάλλαξαι

πεφονεύσθων/

πεφονεύσθωσαν

ῥίπτε

διαφυλάξατε

συντρίβετε

ὁπλίζου

ἐκδεδιώχθω

3. Να σχηματίσετε τους τύπους προστακτικής των ρημάτων που δίνονται στην παρένθεση:

α) Μηδείς ὑμῶν ………………….. καθ' ἡμῶν ποτ' ἄν ὀμνύναι (= θα μπορούσε να ορκιστεί) (νομίζω, ενεστώτας, γ' ενικό).

β) …………………………….. ὅπως μηδέν ἀνάξιον τῆς τιμῆς ταύτης πράξετε (φροντίζω, ενεστώτας, β' πληθ.).

γ) ……………………………. αὐτῷ καί ἀντιλήψεταί σου (= θα σε βοηθήσει) (πιστεύω, αόριστος, β' ενικό).

δ) Καί δίκη αὐτῷ μή ………………….. περί τοῦ ἀργυρίου, μηδέ ἀρχή …………………………, περί τούτου μηδεμία (εἰμί, γ'

ενικό, εἰσάγω, ενεστώτας, γ' ενικό).

4. Να αναγνωρίσετε (χρόνος, πρόσωπο, αριθμός) τα ρήματα που βρίσκονται σε προστακτική έγκλιση και να δηλώσετε τη λειτουργία της προστακτικής (προσταγή, προτροπή, παράκληση, απαγόρευση) στις ακόλουθες προτάσεις:

α) Τοῖς νόμοις πείθου.

β) Μηδείς ὑμῶν ἀποκρινέσθω.

γ) Σκέψασθε τήν ἀναίδειαν τοῦ ἀνδρός, ὅς ἐν ὑμῖν ἐτόλμησεν εἰπεῖν.

δ) Μή μου ἅπτου (= μη μ' αγγίζεις).

ε) Ῥῦσαι (ῥύομαι = λυτρώνω) ἡμᾶς ἀπό τοῦ πονηροῦ.

5. Να σχηματίσετε τους τύπους προστακτικής των ρημάτων της παρένθεσης:

α. Οἱ Ἕλληνες ἔλεγον τοῖς Τρωσίν: «Μή ὑμεῖς ............................ ἀλλά ………………………………τά οἰκεῖα καί φεύγετε».

(ὀδύρομαι, ενεστ. κομίζομαι ενεστ.)

β. Ὁ Ἀγησίλαος ἔλεγε τοῖς Θηβαίοις: «Ὑμεῖς……………………….. καί ...................... τά δίκαια» (ἄγω ενεστ., πράττω αόρ.)

γ. Ὦ Κλέαρχε, σύ ............................................... τοῦ σοῦ στρατεύματος, (φροντίζω αόρ.)

δ. Ὦ στρατιῶται, ὑμεῖς τούς πολεμίους .................................................... (φυλάττομαι αόρ.)

ε. Ὁ νόμος ταῦτα ............................................... (ἀπαγορεύω ενεστ.).

στ. Ὁ Δημοσθένης ἔλεγε τοῖς Ἀθηναίοις∙ «Ὑμεῖς ...................................... ἐπί τούς πολεμίους». (στρατεύομαι αόρ.)

ζ. Οἱ λόγοι οὗτοι οὕτως .............................................. (ἔχω ενεστ.)

η. «Ἄνδρες Ἕλληνες, ὑμεῖς ................................................τοῖς βαρβάροις». (ἀντιτάττομαι αόρ.)

θ. Σύ .......................................... τούς ἀθλητάς τῆς ἀρετῆς. (θαυμάζω αόριστος)

ι. Ὑμεῖς ................................ ἀγαθοί πολῖται (εἰμί ενεστώτας).

6. Σημειώστε αν είναι σωστή ή λανθασμένη η αναγνώριση του είδους της προστακτικής:

ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟΣ

α. Μηδείς διαφθειρέτω τούς νέους. (απαγόρευση)

β. Ὑγίαινε, φίλε. (προτροπή)

γ. Ἐμοί ἕπου (=ακολούθα) (προτροπή)

δ. Παύσατε πῦρ (προσταγή)

ε. Μή καπνίζετε (παραχώρηση)